Một số giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra nội bộ trường trung học cơ sở ở huyện tân kỳ, tỉnh nghệ an luận văn thạc sỹ khoa học giáo dục
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (869.68 KB, 129 trang )
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH
_____________________
BÙI ĐỨC HỒNG
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO
CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA
NỘI BỘ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
Ở HUYỆN TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
NGHỆ AN - 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC VINH
_____________________
BÙI ĐỨC HỒNG
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO
CHẤT LƢỢNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA
NỘI BỘ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
Ở HUYỆN TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Chuyên ngành Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN NHƢ AN
NGHỆ AN - 2014
0
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã
nhận được sự động viên, giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của các cấp
lãnh đạo, thầy cô giáo, người thân và gia đình.
Tác giả xin chân thành và trân trọng cảm ơn: Hội đồng Khoa học và
Đào tạo trường Đại học Vinh; quý thầy, cô giảng dạy lớp Cao học Quản lý
giáo dục K20B; thầy, cơ trong khoa Giáo dục, phịng đào tạo sau đại học;
Lãnh đạo, chuyên viên Thanh tra Sở GD - ĐT Nghệ An; Lãnh đạo, chuyên
viên phòng GD - ĐT huyện Tân Kỳ; BGH các trường THCS Nguyễn Trãi,
THCS Nghĩa Hoàn, THCS Nghĩa Hành ở huyện Tân Kỳ đã tạo điều kiện
thuận lợi về cơ sở thực tế, đóng góp những ý kiến qúy báu cho việc nghiên
cứu hoàn thành đề tài. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến
thầy giáo TS Nguyễn Nhƣ An người hướng dẫn khoa học đã tận tình bồi
dưỡng kiến thức, phương pháp nghiên cứu, năng lực tư duy và trực tiếp giúp
đỡ tác giả hoàn thành luận văn này.
Mặc dù rất nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện, nhưng trong bài
luận văn khơng thể tránh khỏi những thiếu sót, tác giả kính mong nhận được
những lời chỉ dẫn ân cần của quý thầy, cô giá, ý kiến trao đổi của các đồng
nghiệp để bài luận văn được hoàn thiện hơn.
Nghệ An, tháng 9 năm 2014
Tác giả
Bùi Đức Hồng
1
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC KIỂM TRA NỘI
BỘ TRƢỜNG HỌC .......................................................................................... 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 7
1.1.1. Trên thế giới ............................................................................................ 8
1.1.2. Ở trong nƣớc ........................................................................................... 9
1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 12
1.2.1. Kiểm tra ................................................................................................. 12
1.2.2. Kiểm tra nội bộ...................................................................................... 12
1.2.3. Kiểm tra nội bộ trƣờng học ................................................................... 13
1.2.4. Phân biệt các khái niệm thanh tra, kiểm tra trong giáo dục .................. 14
1.3. Cở sở khoa học của kiểm tra nội bộ trƣờng học ...................................... 16
1.3.1. Cơ sở lý luận ......................................................................................... 16
1.3.2. Cơ sở pháp lý ........................................................................................ 18
1.3.3. Cơ sở thực tiễn ...................................................................................... 19
1.4. Nội dung, chức năng, nhiệm vụ và các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác
kiểm tra nội bộ trƣờng học .............................................................................. 20
1.4.1. Nội dung công tác kiểm tra nội bộ trƣờng học ..................................... 20
1.4.2. Chức năng của kiểm tra nội bộ trƣờng học ........................................... 24
1.4.3. Nhiệm vụ kiểm tra ................................................................................. 25
1.4.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến chất lƣợng kiểm tra nội bộ trƣờng học . 26
Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 27
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TẠI CÁC
TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở HUYỆN TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN . 29
2.1. Khái quát về ngành Giáo dục - Đào tạo Tân Kỳ ...................................... 29
2.1.1. Đặc điểm kinh tế, xã hội Tân Kỳ .......................................................... 29
2
2.1.2. Khái quát về Giáo dục - Đào tạo ........................................................... 29
2.2. Thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ trong các trƣờng Trung học cơ sở ở
huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An .......................................................................... 31
2.2.1. Thực trạng về hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng Trung học cơ sở
ở huyện Tân Kỳ ............................................................................................... 31
2.2.2. Đánh giá thực trạng chất lƣợng kiểm tra nội bộ ................................... 46
Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 49
Chƣơng 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HOẠT
ĐỘNG KIỂM TRA NỘI BỘ TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở HUYỆN
TÂN KỲ, TỈNH NGHỆ AN ........................................................................... 50
3.1. Cở sở để xây dựng giải pháp .................................................................... 50
3.1.1. Xuất phát từ mục tiêu giáo dục của các trƣờng Trung học cơ sở ........... 50
3.1.2. Xuất phát từ thực tiễn chất lƣợng giáo dục, chất lƣợng dạy học bậc
Trung học cơ sở ............................................................................................... 50
3.1.3. Xuất phát từ việc thực hiện chống tiêu cực và khắc phục bệnh thành
tích trong giáo dục ........................................................................................... 51
3.1.4. Xuất phát từ thực tiễn chất lƣợng kiểm tra nội bộ ở các trƣờng Trung
học cơ sở.......................................................................................................... 52
3.1.5. Tổng kết kinh nghiệm và ý kiến chuyên gia ......................................... 53
3.2. Các giải pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động kiểm tra nội bộ tại các
trƣờng Trung học cơ sở ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An ............................... 53
3.2.1. Nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ quản lý, cộng tác viên kiểm tra nội
bộ trƣờng học .................................................................................................. 53
3.2.2. Nâng cao hiệu quả kiểm tra chuyên môn, nghiệp vụ giáo viên, chất
lƣợng giáo dục học sinh, cơ sở vật chất - tài chính nhà trƣờng ...................... 58
3.2.3. Kế hoạch hố hoạt động kiểm tra nội bộ .............................................. 82
3.2.4. Đổi mới công tác tổ chức, chỉ đạo kiểm tra nội bộ trƣờng học ............ 84
3
3.2.5. Củng cố, kiện toàn, nâng cao năng lực và tăng cƣờng tính chủ động,
độc lập của Ban thanh tra nhân dân nhà trƣờng .............................................. 89
3.2.6. Tổ chức tự kiểm tra, đánh giá ............................................................... 90
3.2.7. Tăng cƣờng ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động kiểm tra nội
bộ ..................................................................................................................... 91
3.3. Mối liên hệ giữa các giải pháp ................................................................. 93
3.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các giải pháp ................................ 94
3.4.1. Đối tƣợng thăm dò ................................................................................ 94
3.4.2. Kết quả khảo sát .................................................................................... 94
Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................... 97
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 98
1. Kết luận ....................................................................................................... 98
2. Kiến nghị ................................................................................................... 101
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 103
PHỤ LỤC
4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Ký hiệu viết tắt
Nội dung
CB
Cán bộ
CCVC
Công chức, viên chức
GV
Giáo viên
NV
Nhân viên
CBQL
Cán bộ quản lý
CBGV
Cán bộ, giáo viên
GD
Giáo dục
QLGD
Quản lý giáo dục
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
CSVC
Cơ sở vật chất
GD&ĐT
Giáo dục và Đào tạo
HĐSPNG
Hoạt động sƣ phạm nhà giáo
TT
Thứ tự
T
Tốt
KH
Khá
TB
Trung bình
G
Giỏi
XS
Xuất sắc
KTNB
Kiểm tra nội bộ
UBND
Ủy ban nhân dân
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
QĐ
Quyết định
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
5
DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 1.1: Sơ đồ mối liên hệ thơng tin trong quản lý ...................................... 16
Hình 1.2: Sơ đồ vòng liên hệ ngƣợc trong kiểm tra quản lý ........................... 17
Hình 1.3: Sơ đồ các bƣớc cơ bản của quá trình kiểm tra trong quản lý ......... 19
Hình 1.4: Mối quan hệ của kiểm tra và đánh giá ............................................ 25
Hình 3.1: Sơ đồ các bƣớc trong quy trình kiểm tra giờ dạy của giáo viên ..... 71
Hình 3.2: Sơ đồ kiểm tra toàn diện một lớp học sinh ..................................... 79
Hình 3.3: Sơ đồ Hiệu trƣởng kiểm tra tài chính thƣờng xuyên, định kỳ ........ 82
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
6
DANH MỤC BẢNG, BIỂU
Bảng 2.1: Thực trạng nhận thức chung về hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng
học ................................................................................................................... 32
Bảng 2.2: Thực trạng nhận thức về nội dung kiểm tra nội bộ trƣờng học..... 35
Bảng 2.3. Thực trạng về chuyên môn nghiệp vụ của Ban kiểm tra nội bộ ..... 39
Bảng 2.4: Thực trạng đội ngũ cộng tác viên kiểm tra nội bộ.......................... 41
Bảng 2.5: Thực trạng về phẩm chất chính trị, đạo đức và năng lực ............... 41
của ngƣời Hiệu trƣởng .................................................................................... 41
Bảng 2.6: Thực trạng công tác kiểm tra nội bộ (kiểm tra GV) ....................... 42
Bảng 2.7: Đánh giá phẩm chất, năng lực của ngƣời Hiệu trƣởng và các thành
viên trong ban kiểm tra nội bộ trƣờng học ...................................................... 43
Bảng 2.8: Tổng hợp kết quả kiểm tra HĐSPNG, năm học 2012-2013 .......... 46
Bảng 2.9: Đánh giá nguyên nhân của thành tựu và tồn tại trong công tác kiểm
tra nội bộ trƣờng THCS hiện nay .................................................................... 47
Biểu mẫu 1: Tiêu chuẩn đánh giá tiết dạy ở cấp THCS .................................. 72
Bảng 3.1: Kết quả đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp
nâng cao chất lƣợng kiểm tra nội bộ trƣờng THCS ........................................ 94
Bảng 3.2: Kết quả đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp
nâng cao chất lƣợng kiểm tra nội bộ trƣờng THCS ........................................ 95
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
1
MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong thời đại khoa học phát triển nhƣ vũ bão, công nghệ thơng tin
bùng nổ thì con ngƣời ln đƣợc đặt vào vị trí trung tâm, đƣợc xem là nguồn
lực vơ tận, nhân tố quyết định, mục tiêu của sự phát triển. Chính vì lẽ đó,
Giáo dục - Đào tạo ln đƣợc coi là chính sách quốc gia quan trọng nhất
trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Trong cơng cuộc
thực hiện đổi mới tồn diện đất nƣớc, Đảng và Nhà nƣớc luôn quan tâm hàng
đầu đến đổi mới công tác giáo dục và đào tạo, đặc biệt trong thời kỳ hội nhập
quốc tế. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: "Đổi
mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hƣớng chuẩn hố, hiện
đại hố, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế
quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là
khâu then chốt” và “Giáo dục và Đào tạo có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát
triển nguồn nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất
nƣớc, xây dựng nền văn hóa và con ngƣời Việt Nam".
Để nền giáo dục và đào tạo phát triển đúng định hƣớng và đạt đƣợc
mục tiêu, chiến lƣợc đã đề ra, vai trò, trách nhiệm của các nhà quản lý giáo
dục phải đƣợc thể hiện một cách cụ thể, rõ ràng thông qua hệ thống sản phẩm
đƣợc tạo ra, Luật Giáo dục năm 2005 có ghi: “Cán bộ quản lý giáo dục giữ
vai trò quan trọng trong việc tổ chức quản lý, điều hành các hoạt động giáo
dục; Các cán bộ quản lý giáo dục phải không ngừng học tập, rèn luyện, nâng
cao phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn, năng lực quản lý và trách
nhiệm cá nhân" [Khoản 3- Điều 16]. Chất lƣợng và hiệu quả hoạt động giáo
dục phụ thuộc rất lớn vào công tác quản lý giáo dục, đặc biệt là nghiệp vụ
quản lý của đội ngũ quản lý giáo dục. Trình độ quản lý thể hiện ở việc thực
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
2
hiện thành thạo hay không các chức năng quản lý nhƣ: xây dựng kế hoạch, tổ
chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá.
Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Làm quản lí mà khơng
kiểm tra thì coi nhƣ khơng làm quản lí”, bởi vì kiểm tra là chức năng cơ bản,
quan trọng của q trình quản lí. Đó là hoạt động mà ngƣời quản lí ở bất kì
cấp nào, cƣơng vị nào cũng phải thực hiện để biết rõ những mục tiêu, kế
hoạch đề ra đã đạt đƣợc đến đâu và nhƣ thế nào, biết đƣợc những quyết định
quản lí ban hành có phù hợp với thực tế hay không. Trên cơ sở đó điều chỉnh
các hoạt động, tìm ra giải pháp giúp đỡ hay thúc đẩy, uốn nắn kịp thời các cá
nhân, tập thể nhằm đạt đƣợc mục tiêu đã đề ra. Đồng thời kiểm tra cũng là
một giải pháp để khắc phục bệnh quan liêu trong lãnh đạo, quản lý.
Công tác kiểm tra nội bộ trƣờng học là một chức năng của quản lý
trƣờng học, là khâu đặc biệt quan trọng trong chu trình quản lý. Kiểm tra nội
bộ trƣờng học là giải pháp, là công cụ sắc bén tăng cƣờng hiệu lực, hiệu quả
trong quản lý nhà trƣờng. Nhà quản lí nào, đơn vị nào làm tốt cơng tác kiểm
tra, phát huy đƣợc vai trị của cơng tác kiểm tra thì chắc chắn chất lƣợng và
hiệu quả Giáo dục - Đào tạo của đơn vị đó khơng sẽ nâng lên.
Thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng phổ thơng hiện nay
đang cịn nhiều tồn tại, yếu kém. Đối với các trƣờng THCS trên địa bàn huyện
Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An, hoạt động kiểm tra nội bộ tuy có nhiều chuyển biến
tích cực song vẫn cịn khơng ít bất cập, việc làm đang chủ yếu mang tính hình
thức, đối phó, chƣa đáp ứng đƣợc u cầu của cơng cuộc đổi mới giáo dục
hiện nay. Công tác xây dựng kế hoạch kiểm tra nội bộ thiếu cụ thể, chi tiết, rõ
ràng. Quá trình kiểm tra của các nhà quản lí giáo dục khơng bám vào chƣơng
trình, nội dung kế hoạch đã đề ra hoặc mang tính dàn trải, khơng tập trung
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
3
kiểm tra các vấn đề mang tính chất trọng yếu phù hợp với đặc thù của từng
đơn vị.
Chính vì thế, đổi mới các hoạt động kiểm tra, tìm ra các giải pháp để
khắc phục những tồn tại, yếu kém trong công tác kiểm tra nội bộ trƣờng học
là yêu cầu cấp thiết nhằm giúp đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên khơng
ngừng phát huy các ƣu điểm, đồng thời khắc phục đƣợc các tồn tại, hạn chế,
yếu kém. Trên cơ sở đó hồn thành tốt nhiệm vụ đƣợc giao. Đƣa chất lƣợng
giáo dục của nhà trƣờng không ngừng đƣợc nâng lên một cách tồn diện,
góp phần đổi mới cơng tác quản lý nhà trƣờng, quản lí giáo dục, giúp cho
giáo dục phát triển, đáp ứng nhiệm vụ quan trọng của nền giáo dục bất kỳ
một thời điểm nào, đó là "nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân
tài" phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc trong quá trình
hội nhập quốc tế.
Để thực hiện tốt các cuộc vận động và phòng trào lớn do ngành Giáo
dục và Đào tạo phát động nhƣ: “Nói khơng với tiêu cực trong thi cử và bệnh
thành tích trong giáo dục”, “Nói khơng với vi phạm đạo đức nhà giáo và việc
học sinh ngồi nhầm lớp”; “Xây dựng trƣờng học thân thiện, học sinh tích cực”
thì vai trị của cơng tác kiểm tra nội bộ trƣờng học đóng góp một phần khơng
nhỏ. Qua kiểm tra giúp cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh ln trau dồi
ý thức phấn đấu để hồn thành nhiệm vụ, hoàn thành chủ trƣơng của ngành
phát động.
Với những u cầu trên, để góp phần đổi mới cơng tác quản lý trƣờng
THCS nói riêng và đổi mới quản lý giáo dục nói chung, tơi chọn đề tài nghiên
cứu: "Một số giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra nội bộ
trường THCS ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An”.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
4
2. Mục đích nghiên cứu
Qua nghiên cứu lí luận và thực tiễn, đề xuất một số giải pháp mang tính
khả thi góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả hoạt động kiểm tra nội bộ,
từ đó góp phần tích cực giúp Hiệu trƣởng các trƣờng THCS nâng cao năng
lực, hiệu quả công tác quản lý và nâng cao chất lƣợng giáo dục tại nhà trƣờng.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động kiểm tra nội bộ ở các trƣờng THCS
trên địa bàn huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.
- Đối tƣợng nghiên cứu: Giải pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động kiểm
tra nội bộ trong trƣờng THCS ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu xây dựng đƣợc các giải pháp khoa học, có tính khả thi về hoạt
động kiểm tra nội bộ trƣờng học sẽ góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả
quản lý của Hiệu trƣởng, từ đó góp phần quan trọng trong việc nâng cao chất
lƣợng giáo dục của nhà trƣờng.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
5.1. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận về kiểm tra nội bộ trƣờng học.
- Điều tra, nghiên cứu thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ ở một số
trƣờng THCS trên địa bàn huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.
- Xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động kiểm tra
nội bộ trƣờng học.
5.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu, khảo sát chất lƣợng hoạt động kiểm tra nội
bộ ở 3 trƣờng cụ thể trên địa bàn huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An, bao gồm:
THCS Nguyễn Trãi, THCS Nghĩa Hành, THCS Nghĩa Hoàn.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
5
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, phân loại và hệ thống các tài liệu liên
quan đến đề tài nhƣ: Luật Giáo dục, Điều lệ trƣờng phổ thông, nghiệp vụ
quản lý, nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra, tâm lý học quản lý, giáo dục học, xã
hội học giáo dục, kinh tế học giáo dục, khoa học quản lý giáo dục, lý thuyết
hệ thống, các văn kiện Đại hội Đảng tồn quốc và các thơng tƣ, quy chế, quy
định, hƣớng dẫn có liên quan đến hoạt động quản lý giáo dục của các cấp có
thẩm quyền.
6.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp quan sát và điều tra thực tế
- Phƣơng pháp phỏng vấn
- Phƣơng pháp trắc nghiệm test
- Phƣơng pháp chuyên gia
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm
7. Đóng góp của luận văn
- Về mặt lý luận: Hệ thống hoá và làm sâu sắc thêm những vấn đề lý
luận về kiểm tra nội bộ trƣờng học.
- Về mặt thực tiễn:
Đánh giá thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ trong các trƣờng THCS
ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.
+ Xây dựng một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả
của hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng học, góp phần đổi mới quản lý nhà
trƣờng, đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đổi mới căn bản toàn diện nền giáo dục
nƣớc ta từ nay đến năm 2020.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
6
Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo
cho cán bộ quản lý ở các trƣờng THCS.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, luận văn có 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cơ sở lí luận về quản lí cơng tác kiểm tra nội bộ trƣờng học
Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động kiểm tra nội bộ tại các trƣờng THCS
ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An
Chƣơng 3: Một số giải pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động kiểm tra
nội bộ trƣờng THCS ở huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
7
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ
CƠNG TÁC KIỂM TRA NỘI BỘ TRƢỜNG HỌC
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý các tổ chức chính trị - xã hội
nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu đã đề ra thì cơng tác quản lý đƣợc triển
khai tuần tự theo ba chức năng cơ bản, đó là ra quyết định, tổ chức thực hiện
và kiểm tra việc thực hiện quyết định đó. Quyết định quản lý là sản phẩm đặc
biệt của lao động quản lý. Để có đƣợc một quyết định quản lý, ngƣời ra quyết
định phải trải qua một quy trình gồm nhiều bƣớc. Trong đó, bƣớc khởi đầu
khơng thể thiếu là thu thập, phân tích và xử lý thơng tin, đánh giá tình hình
làm căn cứ cho việc ra quyết định. Những thơng tin có đƣợc cũng cần đƣợc
kiểm tra về tính khách quan, tính chính xác. Những yêu cầu này sẽ đƣợc đáp
ứng một cách tốt nhất giúp ngƣời ra quyết định làm tốt chức năng kiểm tra.
Mặt khác, cần thấy rằng việc đề ra quyết định mới chỉ là điểm xuất phát
của quá trình quản lý. Tổ chức thực hiện quyết định và kiểm tra việc thực hiện
quyết định đó là hai giai đoạn tiếp theo của quá trình quản lý. Chúng bao gồm
những cơng việc nhƣ: truyền đạt quyết định, lập kế hoạch tổ chức thực hiện,
kiểm tra việc thực hiện, điều chỉnh quyết định và tổng kết đánh giá tình hình
thực hiện quyết định. Ở đây, kiểm tra đƣợc hiểu là hình thức tác động có tính
hƣớng đích để quan sát cả hệ thống nhằm phát hiện kịp thời những sai lệch so
với yêu cầu đề ra, từ đó có những giải pháp phù hợp, bảo đảm để đối tƣợng
quản lý tự điều chỉnh hoặc buộc phải điều chỉnh sao cho hoạt động của nó đạt
đến mục tiêu mà chủ thể quản lý đã xác định. Từ phân tích nêu trên thấy rõ
vai trị quan trọng của cơng tác kiểm tra. Có thể có những quyết định đúng
đắn, hứa hẹn hiệu quả tốt, nhƣng do thiếu cơng tác kiểm tra trong q trình
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
8
thực hiện để phát hiện kịp thời những lệch lạc và đề ra các giải pháp uốn nắn
phù hợp thì kết quả thu đƣợc có thể hồn tồn ngƣợc lại.
Cũng cần phải nói thêm rằng, việc có tìm đƣợc giải pháp phù hợp để
chấn chỉnh lệch lạc hay khơng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có yếu tố
chất lƣợng của hoạt động thanh tra, kiểm tra. Hoạt động kiểm tra, theo nghĩa
thơng thƣờng, có thể đƣa lại những thông tin cần thiết, đáp ứng yêu cầu của
việc tìm ra các giải pháp phù hợp. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, hoạt động
kiểm tra theo nghĩa thông thƣờng chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu tìm ra giải pháp
phù hợp để chấn chỉnh lệch lạc, cần có một phƣơng thức kiểm tra khác. Loại
phƣơng thức kiểm tra này không dừng lại ở chỗ phát hiện lệch lạc của đối
tƣợng quản lý so với yêu cầu đề ra, mà cịn phải tìm ra những ngun nhân
chủ quan, khách quan của sự lệch lạc đó. Nếu có yếu tố trách nhiệm thì đƣơng
nhiên cịn phải chỉ ra đƣợc trách nhiệm đó thuộc về ai? tổ chức, đơn vị hay cá
nhân nào? Kiểm tra theo phƣơng thức mới này đã làm nảy sinh những yêu cầu
mới của chính hoạt động kiểm tra nhƣ: phải thu thập thông tin, xử lý phân tích
và tổng hợp, nhận xét và đánh giá thơng tin thu đƣợc… Loại kiểm tra nhƣ vậy
rất gần với hoạt động thanh tra. Nói cách khác, thực chất thanh tra là một
phƣơng thức của kiểm tra, là công cụ của hoạt động quản lý và là chức năng
của ngƣời làm cơng tác quản lý.
Tóm lại, cơng tác kiểm tra và giám sát là một hoạt động xuyên suốt của
quá trình quản lý từ khâu kế hoạch, thực hiện và tổng kết cơng tác là khơng
thể thiếu đƣợc. Có kiểm tra mới phát hiện những lệch lạc, sai phạm, những
bất cập phát sinh để kịp thời uốn nắn, tìm ra những nguyên nhân, giải pháp
nhằm khắc phục và tác động một cách có hiệu quả đến q trình quản lý và
lãnh đạo đạt đƣợc chất lƣợng và hiệu quả tối ƣu.
1.1.1. Trên thế giới
V.I.Lênin đã chỉ rõ: Khi đƣờng lối, chính sách đã đƣợc xác định,
phƣơng hƣớng đã đƣợc thông qua thì nhiệm vụ tổ chức thực hiện phải đặt lên
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
9
hàng đầu và sự lãnh đạo phải “Chuyển trọng tâm từ việc soạn thảo các sắc
lệnh và mệnh lệnh sang việc lựa chọn ngƣời và kiểm tra sự thực hiện”
([36],tr450), ơng cịn nhấn mạnh: “Kiểm tra nhân viên công tác và kiểm tra
việc chấp hành thực tế công tác - mấu chốt của tồn bộ cơng tác, của tồn bộ
chính sách hiện nay là ở đấy, vẫn ở đấy và chỉ có ở đấy” ([36], tr19).
Hoạt động kiểm tra, thanh tra, kiểm sát, giám sát có nội dung, tính chất,
đối tƣợng tác động, thủ tục tiến hành khác nhau. Mỗi loại hoạt động có vai
trị, tác động xã hội nhất định, chúng phối hợp tạo thành công lực để củng cố
pháp chế, trật tự pháp luật. Khi đánh giá về vai trò các loại hoạt động này,
V.I.Lênin viết: "Thống kê và kiểm tra là điều chủ yếu để bảo đảm sự hoạt
động đúng đắn trong chủ nghĩa xã hội" ([36], tr124), rằng: "kiểm tra con
ngƣời và kiểm tra việc chấp hành nhiệm vụ trên thực tế luôn là mấu chốt của
tồn bộ cơng tác, của chính trị" ([36], tr19).
1.1.2. Ở trong nước
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Chính sách đúng là nguồn gốc của
thắng lợi. Khi đã có chính sách đúng, thì sự thành cơng hay thất bại của chính
sách đó là do nơi kiểm tra. Nếu ba điều ấy sơ sài thì chính sách đúng mấy
cũng vơ ích”, “Nếu tổ chức việc kiểm tra cho chu đáo thì cũng nhƣ có ngọn
đèn pha, bao nhiêu tình hình, bao nhiêu ƣu điểm và khuyết điểm, bao nhiêu
cán bộ chúng ta đều thấy rõ. Có thể nói rằng: Chín phần mƣời khuyết điểm
trong cơng việc của chúng ta là vì thiếu sự kiểm tra” ([17],tr154), “Kiểm tra
có tác dụng thúc đẩy, giáo dục đảng viên và cán bộ làm tròn nhiệm vụ đối với
Đảng, đối với Nhà nƣớc, làm tấm gƣơng tốt cho nhân dân, do đó góp phần
vào việc củng cố Đảng về tƣ tƣởng và tổ chức” ([15], tr133).
Trong bài nói chuyện với Hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc năm
1960, Ngƣời chỉ rõ: “Lãng phí, tham ơ là kết quả, mà ngun nhân là bệnh
quan liêu, mệnh lệnh…” ([17], tr12).
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
10
Để chống lại bệnh quan liêu, mệnh lệnh, Ngƣời cho rằng chỉ có một
cách, đó là phải kiểm tra, kiểm soát. Trong tác phẩm “Sửa đổi lề lối làm
việc”, Ngƣời khẳng định: ngƣời lãnh đạo phải “kiểm soát kết quả cơng việc
của cán bộ của mình”. Đối với ngƣời lãnh đạo, Ngƣời viết: “Giao công việc
mà không kiểm tra, đến lúc thất bại mới chú ý đến. Thế là khơng biết u dấu
cán bộ”. Ngƣời cịn khẳng định: “Muốn chống bệnh quan liêu, bệnh bàn giấy;
muốn biết các nghị quyết có đƣợc thi hành hay khơng, thi hành có đúng
khơng; muốn biết ai ra sức làm, ai làm cho qua chuyện, chỉ có một cách là
khéo kiểm sốt” và “kiểm sốt khéo, bao nhiêu khuyết điểm lịi ra hết, hơn
nữa kiểm tra khéo về sau khuyết điểm nhất định bớt đi” ([17], tr276).
Trong tác phẩm “Một việc mà các cơ quan lãnh đạo cần thực hành
ngay”, Ngƣời cũng viết: “Hiện nay, nhiều nơi cán bộ lãnh đạo chỉ lo khai hội
và thảo nghị quyết, đánh điện và gửi chỉ thị, sau đó thì họ khơng biết gì đến
những nghị quyết đó đã đƣợc thực hành đến đâu, có những khó khăn, trở ngại
gì, dân chúng có ra sức tham gia hay khơng. Họ qn mất kiểm tra, đó là một
sai lầm rất to”. Ngƣời cho rằng: “Có kiểm tra mới huy động đƣợc tinh thần
tích cực và lực lƣợng to tát của nhân dân, mới biết rõ năng lực và khuyết điểm
của cán bộ, mới sửa chữa và giúp đỡ kịp thời” ([17], tr520).
Qua thực tiễn Đảng ta đã kết luận: Công tác kiểm tra là “một bộ phận
quan trọng trong tồn bộ cơng tác xây dựng Đảng” ([30], tr122), là “một
khâu quan trọng của tổ chức thực hiện”, là “Giải pháp hiệu nghiệm để khắc
phục bệnh quan liêu” ([31], tr137).
Tại Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ X đã nêu rõ “Đổi mới và nâng
cao năng lực quản lý nhà nƣớc về giáo dục đào tạo; Nhà nƣớc thực hiện
đúng chức năng định hƣớng phát triển, tạo lập khung pháp lý và kiểm tra,
thanh tra, giám sát việc thực thi pháp luật, tạo môi trƣờng cạnh tranh lành
mạnh trong giáo dục và đào tạo, chống bệnh thành tích. Đổi mới tổ chức và
hoạt động, đề cao và bảo đảm quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của nhà
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
11
trƣờng, nhất là trƣờng đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy
nghề...” ([31], tr209).
Trong Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ƣơng Đảng khóa X
tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thƣ XI của Đảng trong phần kiểm điểm 5
năm thực hiện Nghị quyết Đại hội X; nhìn lại 10 năm thực hiện chiến lƣợc
phát triển kinh tế xã hội 2001-2010, đã chỉ ra “Tiếp tục đổi mới cơ chế quản
lý giáo dục, đào tạo trên tinh thần tăng cƣờng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm
của các cơ sở giáo dục, đào tạo...Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiên quyết
khắc phục các hiện tƣợng tiêu cực trong giáo dục, đào tạo.” ([32], tr217).
Tác giả Hà Sỹ Hồ, trong cuốn “Những bài giảng về quản lý trƣờng
học” trong tập 2-NXBGD đã nói: “Chức năng kiểm tra đặc biệt quan trọng vì
quá trình quản lý địi hỏi những thơng tin chính xác, kịp thời về thực trạng của
đối tƣợng quản lý, về việc thực hiện các quyết định đã đề ra, tức là đòi hỏi
những liên hệ ngƣợc chính xác, vững chắc giữa các phân hệ quản lý, và phân
hệ đƣợc quản lý...”. Tác giả khẳng định: “Quản lý mà khơng kiểm tra thì quản
lý sẽ ít hiệu quả và trở thành quản lý quan liêu” ([15], tr126).
Tác giả Nguyễn Ngọc Quang, trong cuốn “Những khái niệm cơ bản về
quản lý giáo dục” cho rằng: Quá trình quản lý diễn ra qua năm giai đoạn:
“Chuẩn bị kế hoạch, kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra; trong đó kiểm tra
là giai đoạn cuối cùng, kết thúc một chu trình quản lý. Kiểm tra giúp cho việc
chuẩn bị tích cực cho kỳ kế hoạch tiếp theo. Kiểm tra tốt sẽ đánh giá đƣợc sâu
sắc và chuẩn bị trạng thái cuối cùng của hệ thì đến kỳ kế hoạch tiếp theo là việc
soạn thảo kế hoạch năm học mới sẽ thuận lợi, kế thừa mặt mạnh để tiếp tục phát
huy, phát hiện đƣợc lệch lạc để uốn nắn, loại trừ”. Tác giả đã kết luận: “Nhƣ
vậy, theo lý thuyết Xibecnetic, kiểm tra giữ vai trò liên hệ nghịch trong q trình
quản lý, nó giúp cho chủ thể quản lý điều khiển tối ƣu hệ thống quản lý. Khơng
có kiểm tra khơng có quản lý” ([22],tr35).
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
12
Trong Giáo trình Tâm lý học lãnh đạo, quản lý, trong yếu tố tâm lý xã
hội cần phải tính đến khi tổ chức thực hiện quyết định “phải tổ chức kiểm tra
tiến độ thực hiện và chất lƣợng ra quyết định. Đây là yêu cầu kiểm tra của
công tác lãnh đạo, quản lý, kiểm tra đƣờng lối, chính sách và các quyết định
đã ban hành, không kiểm tra coi nhƣ khơng lãnh đạo chính là khâu này…”
([21], tr196).
Qua nghiên cứu tổng quan về lịch sử nghiên cứu vấn đề công tác kiểm
tra nội bộ và chất lƣợng công tác kiểm tra nội bộ, các tác giả trong và ngồi
nƣớc đã quan tâm nghiên cứu về cơng tác kiểm tra nội bộ và nâng cao chất
lƣợng công tác kiểm tra nội bộ. Tuy nhiên chƣa có cơng trình nào nghiên cứu
về nâng cao chất lƣợng công tác kiểm tra nội bộ ở trƣờng THCS trên địa bàn
huyện Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An. Vì thế, chúng tơi nghiên cứu đề tài “Một số giải
pháp nâng cao chất lƣợng hoạt động kiểm tra nội bộ trƣờng THCS ở huyện
Tân Kỳ, tỉnh Nghệ An”.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Kiểm tra
Kiểm tra là quá trình xem xét thực tế, đánh giá thực trạng so với
mục tiêu, phát hiện các mặt: tích cực, sai lệch, vi phạm để đƣa ra quyết
định điều chỉnh.
Kiểm tra cần thực hiện các nội dung sau:
- Đánh giá gồm: Xác định chuẩn, thu thập thông tin, so sánh sự phù
hợp của việc thực hiện so với chuẩn mực.
- Phát hiện mức độ thực hiện tốt, vừa, xấu của các đối tƣợng quản lý.
- Điều chỉnh gồm: Tƣ vấn (uốn nắn, sửa chữa), thúc đẩy (phát huy
thành tích tốt) hoặc xử lý.
1.2.2. Kiểm tra nội bộ
Kiểm tra nội bộ (kiểm tra tác nghiệp) theo nghĩa rộng nhất là sự đánh
giá thƣờng xuyên và độc lập đƣợc thực hiện bởi ban kiểm tra nội bộ về các
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
13
hoạt động nói chung, cân nhắc, so sánh các kết quả thực tế theo kết quả dự
định trong kế hoạch, về kế tốn tài chính, về các chính sách, các thủ tục, về
việc sử dụng quyền hành, về chất lƣợng quản lý, về hậu quả của các phƣơng
pháp, về các vấn đề đặc biệt và các giai đoạn khác của các hoạt động.
Kiểm tra tác nghiệp là một công cụ hữu hiệu để kiểm tra quản lý. Sự
thành cơng của một chƣơng trình kiểm tra tác nghiệp phần lớn phụ thuộc vào
quan niệm về nhiệm vụ, về loại hình lãnh đạo mà ngƣời phụ trách kiểm tra
nêu ra và chất lƣợng của các nhân viên kiểm tra.
1.2.3. Kiểm tra nội bộ trường học
Kiểm tra nội bộ trƣờng học là một dạng hoạt động quản lý của ngƣời
Hiệu trƣởng nhằm điều tra, theo dõi, xem xét, kiểm soát, phát hiện, kiểm
nghiệm sự diễn biến và kết quả các hoạt động giáo dục trong phạm vi nội bộ
nhà trƣờng và đánh giá kết quả các hoạt động giáo dục đó có phù hợp với mục
tiêu, kế hoạch, chuẩn mực, quy chế đã đề ra hay khơng. Qua đó phát hiện
những ƣu điểm để động viên, kích thích hoặc phát hiện những thiếu sót, lệch
lạc so với yêu cầu để có giải pháp uốn nắn, giúp đỡ và điều chỉnh thích hợp
nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả giáo dục và đào tạo trong nhà trƣờng.
(Theo Hoàng Minh Thao - Hà Thế Truyền, Quản lý giáo dục THCS theo định
hƣớng cơng nghiệp hố, hiện đại hố, NXB Giáo dục, 2003, tr200).
Khái niệm này đƣợc thể hiện rõ ở Khoản 1, Điều 22, Chƣơng VI:
“Công tác kiểm tra nội bộ trong các trƣờng học và các đơn vị trong ngành”,
trong bản “Quy chế về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Giáo dục và Đào
tạo” (Quyết định số 478/QĐ-BGDĐT ngày 11 tháng 3 năm 1993): Việc kiểm
tra công việc, hoạt động và các mối quan hệ của mọi thành viên trong nhà
trƣờng là trách nhiệm và quyền hạn của hiệu trƣởng. Hiệu trƣởng có thể huy
động: phó hiệu trƣởng, các tổ trƣởng chuyên môn và các cán bộ, giáo viên
khác giúp hiệu trƣởng kiểm tra với tƣ cách là ngƣời đƣợc uỷ quyền hoặc trợ
lý nhƣng hiệu trƣởng vẫn là ngƣời quyết định về những vấn đề quan trọng
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
14
nhất của kiểm tra, ngƣời đƣa ra kết luận cuối cùng và chịu trách nhiệm về
những kết luận đó.
Kiểm tra nội bộ trƣờng học về thực chất là kiểm tra tác nghiệp, là hoạt
động tự kiểm tra của nhà trƣờng bao gồm hai hoạt động:
- Hiệu trƣởng tiến hành kiểm tra tất cả các thành tố cấu thành hệ thống
nhà trƣờng, đặc biệt kiểm tra công việc, hoạt động, mối quan hệ của mọi
thành viên và những điều kiện, phƣơng tiện phục vụ dạy học và giáo dục
trong nhà trƣờng.
- Việc tự kiểm tra trong nội bộ trƣờng học.
Ngƣời hiệu trƣởng giỏi là ngƣời biết tiến hành kiểm tra thƣờng xun
và có kế hoạch, biết biến q trình kiểm tra thành quá trình tự kiểm tra của
các bộ phận và mọi thành viên trong nhà trƣờng mà mình quản lý. Ngƣời hiệu
trƣởng có kinh nghiệm thƣờng biết kiểm tra đúng ngƣời, đúng việc, đúng lúc,
đúng chỗ. Xác định rõ ai, bộ phận nào thì kiểm tra thƣờng xuyên; ai, bộ phận
nào thì kiểm tra chuyên đề và thậm chí có ngƣời, bộ phận khơng cần kiểm tra,
vì họ ln hồn thành nhiệm vụ một cách tự giác khơng cần có sự thúc đẩy
nào. Đồng thời hiệu trƣởng cũng xác định rõ nên kiểm tra vào lúc nào: nếu
sớm q thì khơng có gì để kiểm tra, nhƣng nếu muộn q mới kiểm tra thì
nếu có sai sót rồi, lúc đó rất khó sửa chữa và làm lại.
1.2.4. Phân biệt các khái niệm thanh tra, kiểm tra trong giáo dục
Trong thực tiễn giáo dục và đào tạo ở các trƣờng phổ thông hiện nay
tồn tại ba hoạt động: Kiểm tra nội bộ, kiểm tra thi đua và thanh tra. Cần phân
biệt ba loại hoạt động này và tìm mối liên hệ giữa chúng.
- Giống nhau:
+ Mục đích: Cả ba đều đi sâu kiểm tra, theo dõi các hoạt động giáo dục
để giúp đỡ đối tƣợng hoàn thành tốt nhiệm vụ.
+ Chức năng: Đều là hệ thống thông tin phản hồi, thực hiện việc tạo lập
kênh thông tin phản hồi trong quản lí giáo dục.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
15
Nội dung công việc: Về thực chất đều là hoạt động kiểm tra, đánh giá.
- Khác nhau: Về các mặt tính chất (chủ yếu là tƣ cách pháp nhân), về tổ
chức, hoạt động, đối tƣợng và cách xử lí cũng có những nét khác nhau.
Khác
nhau
Tính
chất
Tổ
chức
Hoạt
động
Đối
tƣợng
Xử lí
Kiểm tra nội bộ
Kiểm tra thi đua
Thanh tra
- Có tính chất tổ chức - Động viên phong trào - Hành chính, pháp chế
trong quản lý nội bộ thi đua lao động của nhà nƣớc.
là chủ yếu.
quần chúng.
- Kiểm tra của cấp trên
- Là chức năng tất - Kiểm tra, đánh giá, đối với cấp dƣới.
yếu và thƣờng xuyên xếp loại phong trào lao - Các kết luận rút ra
của quá trình quản lý. động của tập thể và cá mang tính pháp lý cao.
- Các kết luận mang nhân.
tính pháp lý nội bộ.
Do thủ trƣởng cơ Khi có nhu cầu thì tổ Là hệ thống tổ chức
quan trực tiếp quyết chức để kiểm tra phong Nhà nƣớc do pháp luật
định thành lập, tổ trào. Tổ chức mang quy định, cấp trên bổ
chức, thực hiện (tổ tính tập thể (khơng ổn nhiệm có tính ổn định,
chức không ổn định). định).
gồm: Bộ giáo dục, Sở
giáo dục.
- Thực hiện theo kế - Mang tính tập thể.
- Chỉ tuân theo pháp luật,
hoạch của nhà quản lý - Hoạt động có thể từ theo quy chế, khơng ai
(Kế hoạch nội bộ).
ngoài hệ hoặc trong hệ đƣợc can thiệp trái luật
- Hoạt động từ trong
vào hoạt động thanh tra.
hệ.
- Hoạt động từ ngoài hệ.
- Tập thể, cá nhân - Tập thể, cá nhân - Cơ quan, tổ chức, cá
trong nội bộ với thƣờng là diện rộng, nhân cấp dƣới với
những công việc, hoạt đồng loạt với những những công việc và
động và mối quan hệ hoạt động toàn diện, hoạt động của họ.
giữa chúng.
từng mặt hay chủ đề.
- Xem xét, phát hiện, - Biểu dƣơng thành - Các kết luận mang
uốn nắn, điều chỉnh, tích, khen thƣởng.
tính hiệu lực pháp lý
giúp đỡ trong nội bộ. - Có thể chỉ ra những cao buộc đối tƣợng phải
- Khen thƣởng, trách yếu kém, thiếu sót, tồn chấp hành.
phạt, biểu dƣơng.
tại và cùng nhau rút - Có thể biểu dƣơng, đề
kinh nghiệm đánh giá. nghị cấp trên khen
thƣởng hoặc kỉ luật và
đình chỉ hoạt động khi
cần thiết.
- Giúp đỡ, sửa chữa,
uốn nắn sai lầm.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an
16
Ba mặt hoạt động: Kiểm tra nội bộ, kiểm tra thi đua và thanh tra có sự
thống nhất nhƣng không đồng nhất với nhau. Trong thực tiễn quản lý cần nắm
và phân biệt đƣợc mối quan hệ giữa cái phổ biến và cái đặc thù.
Tuy nhiên kiểm tra nội bộ, kiểm tra thi đua và thanh tra giáo dục có
mối quan hệ với nhau. Đó là: Kiểm tra nội bộ, kiểm tra thi đua cung cấp thông
tin đáng tin cậy cho thanh tra giáo dục, thanh tra giáo dục sử dụng số liệu, kết
luận, đánh giá của kiểm tra nội bộ và kiểm tra thi đua; đó là những cứ liệu rất
quan trọng của thanh tra giáo dục. Đồng thời thanh tra giáo dục lại cung cấp
những nội dung và chuẩn mực đánh giá làm chỗ dựa để kiểm tra nội bộ và
kiểm tra thi đua tiến hành có chất lƣợng và hiệu quả.
1.3. Cở sở khoa học của kiểm tra nội bộ trƣờng học
1.3.1. Cơ sở lý luận
Kiểm tra nói chung và kiểm tra nội bộ trƣờng học nói riêng xuất phát từ
luận điểm cơ bản là: "sự liên hệ ngƣợc", có thể hiểu một cách nơm na là
"thông tin quay trở về với ngƣời ra quyết định sau một hành động".
Cơ sở lý luận của kiểm tra nội bộ trƣờng học là tạo lập mối liên hệ
thông tin ngƣợc (kênh thông tin phản hồi) trong quản lý trƣờng học.
* Theo điều khiển học: Quản lý là một quá trình điều khiển và điều
chỉnh, bao gồm các mối liên hệ thông tin thuận, ngƣợc.
HỆ QUẢN LÝ
(chủ thể)
a
b
HỆ BỊ QUẢN LÝ
(khách thể, đối tƣợng)
b’
Hình 1.1: Sơ đồ mối liên hệ thông tin trong quản lý
- Mối liên hệ thông tin thuận a (thông tin từ hệ quản lý đến hệ bị quản
lý) chủ yếu là truyền đạt thông tin về mục tiêu, kế hoạch, quyết định quản lý
đến ngƣời thực hiện.
- Mối liên hệ thơng tin bên ngồi b (thông tin từ hệ bị quản lý đến hệ
quản lý), phản ánh sự tiếp nhận và thực hiện nhiệm vụ, khó khăn, thuận lợi,
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn
