(Skkn mới nhất) giáo dục bảo vệ tài nguyên du lịch qua hoạt động dạy học gắn với trải nghiệm thực tế tại một số di tích, danh thắng ở địa phương cho học sinh lớp 10 trên địa bàn huyện yên thành

sa
ng
ki
en
ki
nh

I. PHẦN MỞ ĐẦU

ng

1.1. Lí do chọn đề tài
Hiện nay, hội nhập nền kinh tế quốc tế đang trở thành xu thế tồn cầu địi hỏi
ở mỗi người sự năng động, nhạy bén, kĩ năng sống và vốn kiến thức phong phú. Xã
hội hiện đại luôn cần những con người có đủ yếu tố chân – thiện – mỹ, đức và tài.
Đây cũng chính là mục tiêu giáo dục hướng tới, đặc biệt trong thế kỉ XXI - thế kỉ
của tự do hóa, thương mại hóa. Để làm được điều đó, giáo dục phải khơng ngừng
đổi mới, nâng cao chất lượng phương pháp đào tạo.

hi

em

do

w

n

lo

ad

th

Học từ trải nghiệm thực tế, trải nghiệm sáng tạo là xu hướng, phương pháp học
đã thu hút rất nhiều sự quan tâm của những người làm giáo dục. Mơ hình học tập từ
trải nghiệm ngày càng được nhân rộng và thu hút sự tham gia của nhiều người do
tính hiệu quả mà nó đem lại. Học tập gắn với trải nghiệm thực tế là một quá trình xã
hội bao gồm hoạt động dạy và hoạt động học. Hai hoạt động này được liên hệ bằng
vốn hiểu biết và kinh nghiệm cụ thể của người học, trên cơ sở đó, giáo viên hệ thống
hóa những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo, đáp ứng mục tiêu dạy học. Để thực hiện tốt hoạt
động trải nghiệm cần gắn thực tiễn nhà trường với xã hội, hình thành và phát triển
năng lực, phẩm chất cho học sinh đáp ứng những yêu cầu đổi mới giáo dục theo
định hướng mà bộ giáo dục đề ra cũng như đáp ứng kì vọng của những người dân
vào nền giáo dục của đất nước.

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

Giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương trình giáo
dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ quan tâm
đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được cái gì
qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, mỗi giáo viên phải thực hiện thành công
việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối "truyền thụ một chiều" sang dạy cách
học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất,
đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng về kiểm tra trí nhớ
sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải quyết vấn đề, coi trọng cả
kiểm tra đánh giá kết quả học tập với kiểm tra đánh giá trong quá trình học tập để có
thể tác động kịp thời nhằm nâng cao chất lượng của các hoạt động dạy học và giáo
dục.

z

z

vb

k

jm

ht

m

co

l.
ai

gm

Tổ chức hoạt động dạy – học lịch sử gắn với trải nghiệm thực tế cho học sinh
bằng thực hiện hoạt động trải nghiệm sáng tạo các di tích văn hóa, danh thắng, đặc
biệt là các di tích văn hóa lịch sử, danh thắng ở nơi học sinh sinh sống sẽ khiến cho
bài giảng lịch sử được sinh động, sẽ giúp học sinh cảm thấy bài học lịch sử gắn bó
hơn với cuộc sống ở xung quanh các em, sẽ bồi dưỡng học sinh sự tự hào với những
giá trị văn hóa truyền thống do ông cha để lại, càng thêm yêu quê hương, yêu đất
nước mình hơn cũng như khơi dậy cho học sinh khát khao tìm hiểu, khám phá và
phát huy tiềm năng của quê hương mình.


sa
ng
ki

en

ki

Huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An là một vùng giàu tiềm năng du lịch. Huyện
Yên Thành có trên 200 di tích – danh thắng đã được lập danh mục quản lí, trong đó
có 23 di tích được cơng nhận là di tích quốc gia, 35 di tích xếp hạng cấp tỉnh, là
huyện có nhiều di tích được cơng nhận nhất tỉnh Nghệ An. Đó là niềm tự hào mà
nhân dân và Đảng bộ huyện Yên Thành đang ra sức phát huy để những giá trị đó
mãi mãi trường tồn. Tuy nhiên, hầu hết người dân nơi đây chưa thực sự thấy được
giá trị của tiềm năng du lịch địa phương mang lại. Đặc biệt, các em học sinh – chủ
nhân của quê hương, đất nước cần phải hiểu rõ về tài ngun du lịch ở địa phương
mình để có ý thức, trách nhiệm bảo tồn và phát huy tiềm năng sẵn có, góp phần phát
triển kinh tế nơi mình sinh ra và lớn lên.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

ad

th

Bản thân mỗi giáo viên Lịch sử chúng tơi ln trăn trở, muốn góp một phần
nhỏ bé vào việc giáo dục những truyền thống tốt đẹp, giáo dục ý thức và trách
nhiệm giữ gìn và bảo vệ các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh cũng như tạo cho
học sinh niềm đam mê khám phá những giá trị tốt đẹp ngay trên quê hương mình.

yj

uy

ip

la

an

lu

Xuất phát từ những lí do trên, đồng thời ý thức được trách nhiệm của bản thân
trong việc nỗ lực tìm hiểu, học tập những định hướng mới trong giáo dục nhằm nâng
cao kiến thức chuyên ngành, góp phần nâng cao hiệu quả trong công việc giảng dạy
tại trường phổ thông nên tôi quyết định chọn đề tài sáng kiến:“Giáo dục bảo vệ tài
nguyên du lịch qua hoạt động dạy - học gắn với trải nghiệm thực tế tại một số di
tích, danh thắng ở địa phương cho học sinh lớp 10 trên địa bàn huyện Yên Thành
– Nghệ An”.

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

1.2. Mục đích nghiên cứu:

z

Nghiên cứu cách thức tổ chức và các nội dung của loại hình hoạt động trải
nghiệm tại các di tích văn hóa và danh thắng ở địa phương, đó là thực địa và tham
quan. Từ đó khơi dậy hứng thú học tập của học sinh và giáo dục tinh thần, ý thức
bảo vệ tài nguyên du lịch của quê hương mình.

z

vb

jm

ht

k

Góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực.

Đối tượng áp dụng: Giáo dục bảo vệ tài ngun du lịch thơng qua hình thức
dạy học gắn với trải nghiệm thực tế cho học sinh lớp 10 tại một số di tích văn hóa,
danh lam thắng cảnh trên quê hương Yên Thành – trên địa bàn các xã thuộc địa
phận trường đóng và có học sinh đang theo học tại trường.
1.4. Nhiệm vụ nghiên cứu:
Đề tài tập trung làm rõ một số vấn đề sau:
- Các di tích, danh thắng ở địa phương có liên quan đến chương trình lịch sử
THPT

2

m

Đề tài được tiến hành nghiên cứu tại cơ sở giáo dục Trung học phổ thông (
THPT) Bắc Yên Thành trong lĩnh vực môn Lịch sử.

co

l.
ai

gm

1.3. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu:


sa
ng
ki
en

ki

- Nghiên cứu và đề xuất một số định hướng giáo dục ý thức bảo vệ tài nguyên
du lịch thông qua hoạt động trải nghiệm thực tế tại các di tích văn hóa, lịch sử và
danh thắng trên địa bàn huyện Yên Thành.

nh

ng

hi

1.5. Phương pháp nghiên cứu:

em

- Khảo sát, thống kê, phân loại:

do

Khảo sát các tài liệu hướng dẫn cách thức tổ chức của hai loại hình hoạt động
trải nghiệm đó là thực địa và tham quan nói chung và trong bộ mơn lịch sử nói

riêng.

w

n

lo

ad

- Phân tích, tổng hợp, quy nạp:

th

Trên cơ sở phân tích cụ thể mục đích, các bước tiến hành một hoạt động trải
nghiệm, điều kiện cụ thể của từng đối tượng học sinh ở địa phương, người viết lựa
chọn những phương pháp nổi bật, tối ưu, phù hợp với nhu cầu thực tiễn và tâm lí
của các em.
- Thực nghiệm sư phạm:
Sau khi xây dựng đề cương, được sự góp ý, phản biện của đồng môn, chúng tôi
tiến hành thực nghiệm bằng việc áp dụng cách thức tổ chức hoạt động dạy học gắn
với trải nghiệm thực tế tại số di tích lịch sử – văn hóa, danh lam thắng cảnh trên quê
hương Yên Thành cho học sinh khối 10 tại trường chúng tôi năm học 2020 - 2021.
Khi đã thu nhận được những kết quả, đến năm học 2021 - 2022, nhất là khi thực
hiện chương trình GDPT 2018, sách Cánh diều, lịch sử lớp 10, chúng tôi tiếp tục
tiến hành thực nghiệm tại trường đồng thời nhờ các đồng nghiệp nhân rộng mô hình
tại các trường THPT khác trong huyện. Kết quả thực nghiệm là cơ sở để chúng tơi
đánh giá tính hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm này.
1.6. Tính mới của đề tài
Được thể hiện trước hết ở nội dung và đối tượng để học sinh khám phá, trải

nghiệm: một số di tích văn hóa, danh lam thắng cảnh trên q hương Yên Thành.

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

vb

k

jm

ht

l.
ai

gm

+ Đền Đức Hoàng thuộc xã Phúc Thành.

co

+ Đình Sừng thuộc xã Lăng Thành.

m

+ Rú Gám – Đền chùa Gám thuộc xã Xuân Thành.
+ Đập Vệ Vừng thuộc xã Đồng Thành
Các nội dung thực hiện hoạt động trải nghiệm mà giáo viên hướng dẫn đều
xuất phát và gắn liền với không gian sống của các em. Ở mỗi khu vực trường đều có
những di tích lịch sử – văn hóa và danh thắng tiêu biểu. Những địa chỉ mà các em

trải nghiệm là những địa chỉ chưa được khai thác ở góc độ mà đề tài đề cập đến hoặc
chỉ mới khai thác ở mức độ cầm chừng. Và với những địa chỉ này, nguồn tư liệu
trong sách giáo khoa chưa có và nguồn tài liệu tham khảo cũng khơng có nhiều.
Nội dung dạy học trên lớp và nội dung tiến hành trải nghiệm được diễn ra đáp
ứng một trong những mục tiêu dạy học, đó là học đi đôi với hành, dạy học gắn với
3


sa
ng
ki
en

ki

thực tiễn. Từ đó tốt lên đặc điểm nổi bật của lịch sử vùng miền, nhằm nâng cao
tính giáo dục trong dạy học lịch sử.

nh

ng

Sáng kiến chưa được công bố ở bất cứ cuộc thi hay tạp chí nào

hi

II. NỘI DUNG

em

do

Chương I: Cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn
1. Lí luận về dạy học gắn với trải nghiệm
1.1.Một số khái niệm, thuật ngữ cơ bản
* Trải nghiệm

w

n

lo

ad

th

Từ điển tiếng Việt định nghĩa: Trải có nghĩa là “đã từng qua, từng biết, từng
chịu đựng”, cịn nghiệm có nghĩa là “kinh qua thực tế nhận thấy điều đó đúng”. Như
vậy, trải nghiệm có nghĩa là q trình chủ thể được trực tiếp tham gia hoạt động và
rút ra những kinh nghiệm cho bản thân.

yj

uy

ip

la

Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam “trải nghiệm” được diễn dải theo hai nghĩa.
Trải nghiệm theo nghĩa chung nhất “là bất kì một trạng thái có màu sắc xúc cảm
nào được chủ thể cảm nhận, trải qua, đọng lại thành bộ phận (cùng với tri thức, ý
thức…) trong đời sống tâm lí của từng người”. Theo nghĩa hẹp trải nghiệm “ là
những tín hiệu bên trong, nhờ đó các sự kiện đang diễn ra đối với cá nhân được ý
thức chuyển thành ý kiến cá nhân, góp phần lựa chọn tự giác các động cơ cần thiết,
điều chỉnh hành vi của cá nhân”.

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

nh

* Sáng tạo

at

Khái niệm sáng tạo được sử dụng đồng nghĩa với nhiều thuật ngữ khác như: sự
sáng tạo, tư duy hay óc sáng tạo…Các thuật ngữ này đều có liên quan đến một thuật
ngữ gốc Latin “Crear” và mang một nghĩa chung là “sự sản xuất, tạo ra, sinh ra một
cái gì đó mà trước đây chưa hề có, chưa tồn tại”.

z

z

vb

jm

ht

k

Ngồi ra, sáng tạo cũng được hiểu “là tạo ra những giá trị mới về vật chất
hoặc tinh thần. Tìm ra cái mới, cách giải quyết mới, khơng bị gị bó, phụ thuộc vào
cái đã có. Có thể sáng tạo trong bất kì lĩnh vực nào: khoa học, nghệ thuật, sản xuất
– kĩ thuật, kinh tế, chính trị v.v…”

Theo nghĩa rộng hoạt động giáo dục là “những hoạt động có chủ đích, có kế
hoạch hoặc có sự định hướng của nhà giáo dục, được thực hiện thông qua những
cách thức phù hợp để chuyển tải nội dung giáo dục tới người học nhằm thực hiện

4

m

* Hoạt động giáo dục, hoạt động dạy học và hoạt động trải nghiệm sáng tạo

co

l.
ai

gm

Như vậy, dù quan niệm như thế nào thì sáng tạo chính là việc tạo ra cái mới.
Sáng tạo là tiềm năng có ở mọi người bình thường và được huy động trong từng
hoàn cảnh sống cụ thể. Mỗi người khi tạo ra cái mới cho cá nhân, thì sáng tạo đó
được xem xét trên bình diện cá nhân, cịn tạo ra cái mới liên quan đến cả một nền
văn hóa thì sáng tạo đó được xét trên bình diện xã hội.


sa
ng
ki
en

ki

mục tiêu giáo dục”. Hoạt động giáo dục này bao gồm: hoạt động dạy học và hoạt
động giáo dục theo nghĩa hẹp.

nh

ng

Hoạt động giáo dục theo nghĩa hẹp được hiểu là những hoạt động có chủ đích,
có kế hoạch, do nhà giáo dục định hướng, thiết kế, tổ chức trong và ngoài giờ học,
trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục theo nghĩa hẹp, hình
thành ý thức, phẩm chất, giá trị sống, hay các năng lực tâm lý xã hội...

hi

em

do

w

Hoạt động dạy học là quá trình người dạy tổ chức và hướng dẫn hoạt động học
của người học nhằm giúp người học lĩnh hội tri thức khoa học, kinh nghiệm của xã
hội loài người để phát triển trí tuệ và hồn thiện nhân cách người học.

n

lo

ad

th

Như vậy, hoạt động dạy học chủ yếu nhằm phát triển mặt trí tuệ, hoạt động
giáo dục theo nghĩa hẹp chủ yếu nhằm phát triển mặt phẩm chất đạo đức, đời sống
tình cảm. Trong chương trình giáo dục phổ thơng hiện hành, hoạt động giáo dục
(nghĩa hẹp) thực hiện các mục tiêu giáo dục thông qua một loạt các hoạt động như
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, hoạt động tập thể…

yj

uy

ip

la

an

lu

Theo định hướng chương trình giáo dục phổ thơng mới, hoạt động giáo dục
(theo nghĩa rộng) bao gồm hoạt động dạy học và các mục tiêu của hoạt động giáo
dục (nghĩa hẹp) nói trên sẽ được thực hiện chỉ trong một hoạt động có tên gọi là
hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Như vậy, hoạt động trải nghiệm sáng tạo sẽ thực
hiện tất cả các mục tiêu và nhiệm vụ của các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp,
hoạt động tập thể,... và thêm vào đó là những mục tiêu và nhiệm vụ giáo dục của
giai đoạn mới. Vậy khái niệm hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo trong nhà
trường phổ thơng có thể được hiểu là “các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến
hành song song với hoạt động dạy học trong nhà trường. Hoạt động trải nghiệm
sáng tạo là một bộ phận của quá trình giáo dục, được tổ chức ngồi giờ học các
mơn văn hóa trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho hoạt động dạy học.
Thông qua các hoạt động thực hành, những việc làm cụ thể và các hành động của
học sinh, hoạt động trải nghiệm sáng tạo sẽ khai thác kinh nghiệm của mỗi cá nhân,
tạo cơ hội cho các em vận dụng một cách tích cực những kiến thức đã học vào thực
tế và đưa ra được những sáng kiến của mình, từ đó phát huy và ni dưỡng tính
sáng tạo của mỗi cá nhân của học sinh”.

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

vb

k

jm

ht

5

m

Hiệp hội “Giáo dục trải nghiệm” quốc tế định nghĩa về học qua trải nghiệm “là
một phạm trù bao hàm nhiều phương pháp trong đó người dạy khuyến khích người
học tham gia các trải nghiệm thực tế, sau đó phản ánh, tổng kết lại để tăng cường
hiểu biết, phát triển kĩ năng, định hình các giá trị sống và phát triển các năng lực
bản thân, tiến tới đóng góp tích cực cho cộng đồng và xã hội”

co

l.
ai

gm

Từ khái niệm này cho thấy, so với các hoạt động ngoài giờ lên lớp đang được
tiến hành hiện nay trong trường phổ thơng thì hoạt động trải nghiệm sáng tạo sẽ
phong phú hơn cả về nội dung, phương pháp và hình thức hoạt động. Đặc biệt mỗi
hoạt động phải phù hợp với mục tiêu phát triển những phẩm chất, năng lực nhất
định của học sinh.


sa
ng
ki
en

ki

Hoạt động hoc tập trải nghiệm sáng tạo còn được hiểu là “hoạt động giáo dục,

trong đó, từng cá nhân học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong mơi trường
nhà trường cũng như mơi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức
của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các
năng lực,…Từ đó tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng năng
sáng tạo của cá nhân mình”.

nh

ng

hi

em

do

w

Các khái niệm này đều khẳng định vai trị định hướng, hướng dẫn của nhà giáo
dục (khơng phải là hoạt động trải nghiệm tự phát). Nhà giáo dục không tổ chức,
phân công học sinh một cách trực tiếp mà chỉ hỗ trợ, giám sát.

n

lo

ad

th

Học sinh được trực tiếp, chủ động tham gia các hoạt động. Phạm vi các chủ đề
hay nội dung hoạt động và kết quả đầu ra là năng lực thực tiễn, phẩm chất và tiềm
năng sáng tạo và hoạt động là phương thức cơ bản của sự hình thành và phát triển
nhân cách con người.

yj

uy

ip

la

Tuy vậy, không phải giáo viên nào cũng hướng dẫn học sinh tham gia hoạt
động trải nghiệm thành công. Chúng ta cần phải nắm vững đặc trưng (nét khác biệt)
của một hoạt động trải nghiệm sáng tạo so với những hoạt động dạy học khác. Đó là
việc đặt học sinh trong môi trường học tập đa dạng, học đi đôi với hành, học từ
chính hành động của bản thân, học trong nhà trường gắn liền với giải quyết các vấn
đề thực tiễn đời sống cộng đồng. Trong hoạt động học tập này, các em vừa là người
tham gia, vừa là người kiến thiết, tổ chức hoạt động cho chính mình bằng chính sự
trải nghiệm của bản thân. Nói cách khác, khi đặt trong môi trường trải nghiệm và
sáng tạo, mỗi học sinh sẽ có điều kiện phát huy tính tích cực, tự chủ của mình. Bởi
con người thường bộc lộ tính sáng tạo trong hành vi của mình thơng qua các hoạt
động. Điều này phù hợp với chủ trương đổi mới chương trình giáo dục hiện naychương trình giáo dục phổ thông 2018.

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

vb

ht

k

jm

Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm là học sinh được học tập trong môi
trường thực tiễn, trực tiếp tham gia các hoạt động để khám phá, chiếm lĩnh kiến
thức. Vì vậy, hoạt động trải nghiệm trong dạy học lịch sử được tiến hành ngồi

khơng gian của lớp học có ưu thế và tạo niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh,
hoàn toàn phù hợp và cần thiết cho chương trình lịch sử lớp 10 mới mà năm học này
– năm học 2022 – 2023 - là năm học thực hiện đầu tiên.

Theo Pirojnik, 1985: “Tài nguyên du lịch là tổng thệ tự nhiên, văn hoá và lịch
sử cùng các thành phần của chúng trong việc khôi phục và phát trển thể lực và trí
6

m

Theo Luật du lịch năm 2005 của Quốc hội Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa
Việt Nam: Tài nguyên du lịch là cơ sở để phát triển ngành du lịch. Đó là cảnh quan
thiên nhiên, yếu tố tự nhiên, di tích lịch sử – văn hố, cơng trình lao động sáng tạo
của con người và các giá trị nhân văn khác có thể được sử dụng nhằm đáp ứng nhu
cầu du lịch, là yếu tố cơ bản để hình thành các khu du lịch, điểm du lịch, tuyến du
lịch, đô thị du lịch.

co

l.
ai

gm

* Tài nguyên du lịch


sa
ng
ki

en

ki

lực của con người, khả năng lao động và sức khoẻ của họ, những tài nguyên này
được sử dụng cho nhu cầu trực tiếp và gián tiếp cho việc sản xuất dịch vụ du lịch
với nhu cầu thời điểm hiện tại hay tương lai và trong điều kiện kinh tế – kỹ thuật
cho phép.”

nh

ng

hi

em

1.2 Tính thiết thực và ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong
học tập lịch sử

do

w

1.2.1. Tính thiết thực của hoạt động trải nghiệm thực tế trong dạy học lịch sử.

n

Môn Lịch sử ở trường phổ thông là một trong những môn học bị cho là
môn học khô khan, là môn học mà học sinh “sợ phải học”. Tâm lý sợ dẫn đến chán

gét môn học. Đó cũng là một nguyên nhân dẫn đến chất lượng dạy và học mơn Lịch
sử cịn thấp, làm cho xã hội không khỏi lo lắng. Nâng cao chất lượng dạy và
học lịch sử luôn là vấn đề bức thiết đặt ra đối với mỗi giáo viên giảng dạy môn Lịch
sử. Một trong những giải pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học theo Dự thảo
chương trình mới sau năm 2015 là tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học lịch
sử. Hoạt động học tập trải nghiệm là hình thức học tập gắn học tập với thực tiễn,
gắn giáo dục trong nhà trường với giáo dục ngoài xã hội, “phá vỡ” khơng gian lớp
học, đồng thời có sự tham gia của nhiều nguồn lực xã hội vào quá trình giáo dục.
Đây là một hình thức tổ chức dạy học tạo điều kiện cho học sinh có những trải
nghiệm khám phá thực tế, qua đó góp phần hình thành năng lực, kĩ năng làm việc
nhóm, kĩ năng sưu tầm, đánh giá tư liệu sự kiện lịch sử, phát triển phẩm chất, năng
lực người học. Như vậy, việc đưa hoạt động giáo dục trải nghiệm vào xây dựng cấu
trúc chương trình giáo dục phổ thơng mới đã cho thấy tầm quan trọng của hình thức
dạy học này trong việc nâng cao chất lượng dạy và học nói chung và dạy học Lịch
sử nói riêng

lo

ad

th

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

vb

k

jm

ht

Thực tế cho thấy có những di tích, danh thắng hay danh nhân lịch sử ngay trên
địa bàn mà học sinh đang theo học, đang sinh sống nhưng bản thân các em chỉ có sự
hiểu biết rất ít ỏi, hoặc có nhiều em khơng biết gì hoặc biết nhưng không quan tâm.

gm
7

m

Tổ chức hoạt động dạy – học lịch sử gắn với trải nghiệm thực tế cho học sinh
bằng thực hiện hoạt động lồng ghép giáo dục ý thức bảo vệ tài nguyên du lịch vào
dạy học, đặc biệt là các di tích lịch sử lịch sử – văn hóa, danh thắng ở nơi các em sinh
sống, học tập sẽ khiến cho bài giảng lịch sử được sinh động, sẽ giúp học sinh cảm

co

l.
ai

Hiện nay, hình thức và phương pháp sử dụng di tích lịch sử, danh thắng ở
trường phổ thơng nói chung đang cịn nghèo, hình thức phổ biến của việc sử dụng di
tích, danh thắng trong dạy học chủ yếu là dùng tư liệu các di tích, danh thắng để
minh họa cho bài học ở trên lớp. Hiện nay, trong sách giáo khoa của chương trình
giáo dục phổ thơng 2018 cũng đã có hệ thống kênh hình sinh động, rõ, có màu sắc.
Tuy nhiên vẫn chưa tạo được sự hứng thú cao cho học sinh, chưa thực sự lôi cuốn
được học sinh đam mê giờ học, mơn học lịch sử. Từ đó, ý nghĩa giáo dục truyền
thống đạo đức, niềm tự hào dân tộc, kể cả ý thức bảo tồn các di tích lịch sử, di sản
văn hóa, tình u q hương… ít được phát huy.

sa
ng
ki
en

ki

thấy bài học lịch sử gắn bó hơn với cuộc sống ở xung quanh các em, sẽ bồi dưỡng
học sinh tình cảm tự hào với những giá trị văn hóa truyền thống do ông cha để lại,
càng thêm yêu quê hương mình hơn.

nh

ng

hi

1.2.2. Ý nghĩa của hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong học tập lịch sử

em

- Về kiến thức:

do

+ Cung cấp sự kiện, tạo biểu tượng một cách chân thực, cụ thể vì học sinh được trực
tiếp trải nghiệm.

w

n

lo

+ Hình thành khái niệm, góp phần hiểu được bản chất vấn đề mà trong sách giáo
khoa đề cập. Gắn kiến thức trong sách vở với thực tiễn làm cho kiến thức gần gũi,
dễ nhớ, dễ hiểu.

ad

th

uy

Về kĩ năng

yj

-

ip

+ Tổ chức hoạt động học tập trải nghiệm sáng tạo góp phần phát triền khả năng
quan sát, tìm tịi suy nghĩ, đặc biệt là khả năng tư duy đến cao độ.

la

an

lu

+ Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo luôn luôn gắn liền với thực tiễn chính vì
thế sẽ nâng cao tính cộng đồng, tập thể. Có thể coi đây là hoạt động đời thường có ý
nghĩa vượt ra khỏi phạm vi khơng gian lớp học.

n

va

ll

fu

+ Học sinh có điều kiện nghiên cứu khoa học, làm việc với tài liệu, rèn luyện một số
các kĩ năng, phát triển năng lực cho học sinh: năng lực tự học, năng lực giao tiếp
ứng xử, năng lực hợp tác, năng lực công nghệ thông tin và truyền thơng.

oi

m

at

nh

- Về thái độ

z

+ Góp phần vào việc giáo dục tư tưởng, tình cảm cho học sinh. Đó là lòng yêu quê
hương, đất nước và con người, ý thức trách nhiệm trong xây dựng kinh tế và bảo vệ
tổ quốc.

z

vb

jm

ht

k

+ Hình thành cho học sinh lịng tự tin, ý chí quyết tâm đạt kết quả cao trong học tập,
lòng trung thực, tinh thần tập thể, ý thức giúp đỡ nhau trong học tập, khắc phục chủ
quan, tự mãn, ỷ lại tạo ra tâm thế động lực tích cực cho người học, cho học sinh
quen với việc làm có tính hệ thống.

2.1. Một sớ di tích, danh thắng tiêu biểu của Tỉnh Nghệ An và Huyện Yên
Thành
Nghệ An là vùng đất có bề dày lịch sử và giàu truyền thống văn hóa . Nơi đây
nổi lên nhiều di tích lịch sử - văn hóa và danh lam thắng cảnh nổi bật. Hiện nay tỉnh

8

m

2. Cơ sở thực tiễn

co

l.
ai

gm

+ Hình thành những phẩm chất: sống yêu thương (thể hiện ở sự sẵn sàng tham gia
các hoạt động giữ gìn, bảo vệ đất nước, phát huy truyền thống gia đình Việt Nam,
các giá trị di sản văn hoá của quê hương, đất nước; tơn trọng các nền văn hố trên
thế giới, yêu thương con người, biết khoan dung và thể hiện yêu thiên nhiên, cuộc
sống), sống tự chủ, sống trách nhiệm…


sa
ng
ki
en

ki

Nghệ An có 1.395 di tích, danh thắng đã được kiểm kê, phân cấp quản lí, trong đó
có 375 di tích, danh thắng được xếp hạng gồm 4 di tích Quốc gia đặc biệt, 137 di
tích quốc gia và 235 di tích cấp tỉnh.

nh

ng

hi

Các di tích lịch sử văn hóa tiêu biểu như đền Cuông ở Diễn Châu, đền thờ Mai
Thúc Loan ở Kim Liên - Nam Đàn, đền Quang Trung ở TP Vinh; Khu di tích lưu
niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Nam Đàn, nhà cụ Phan Bội Châu ở Nam Đàn, nhà
đồng chí Lê Hồng Phong ở Hưng Nguyên, nhà đồng chí Phan Đăng Lưu ở Yên
Thành,…Về danh lam thắng cảnh có vườn quốc gia Pù Mát, hang Thấm Ồm, núi
Quyết…

em

do

w

n

lo

ad

th

Huyện Yên Thành là một trong sáu tuyến du lịch trọng điểm của tỉnh trên cơ sở
tiềm năng và khả năng phát triển du lịch của huyện trước mắt và trong tương lai.
Hiện tại, huyện có hệ thống di tích dày đặc (trong đó có 23 di tích được cơng nhận
là di tích quốc gia, 35 di tích xếp hạng cấp tỉnh), là huyện có nhiều di tích được
cơng nhận nhất tỉnh Nghệ An trong đó có những di tích tiêu biểu như : Đình Sừng,
đền Đức Hồng, nhà thờ Hồ Tơng Thốc, khu lưu niệm Bác Hồ về thăm Vĩnh Thành,
nhà lưu niệm đồng chí Phan Đăng Lưu, chùa Gám, nhà thờ và lèn đá Bảo Nham...

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

Về danh thắng có hồ - đập Vệ Vừng, hồ Tăm Hương, rừng lim Hậu Thành và
Lăng Thành...

fu

ll

2.2. Thực trạng dạy học gắn với trải nghiệm thực tế ở môn lịch sử.

m

oi

Hiện nay, hình thức và phương pháp sử dụng di tích lịch sử - văn hóa, danh
thắng,hay các địa danh lịch sử ở trường phổ thơng nói chung đang cịn nghèo, hình
thức phổ biến của việc sử dụng di tích lịch sử tiêu biểu, danh thắng,… trong dạy học
chủ yếu là dùng tư liệu các di tích, danh thắng để minh họa cho bài học ở trên lớp.
Trong sách giáo khoa của chương trình giáo dục phổ thơng 2018 cũng đã có hệ thống
kênh hình sinh động, rõ, có màu sắc. Tuy nhiên vẫn chưa tạo được sự hứng thú cao
cho học sinh, chưa thực sự lôi cuốn được học sinh đam mê giờ học, môn học lịch sử.
Những giờ học lịch sử vì thế mà nhiều lúc trở nên kiên cưỡng: học trò uể oải, thụ
động. Giờ học trở nên khô khan. Các em tiếp xúc với những di tích lịch sử trên
những trang giấy như tiếp xúc với những câu chữ vơ hồn. Chính vì vậy, việc dạy học
gắn với trải nghiệm ở bộ môn Lịch sử thực sự là một vấn để rất cần thiết.

at

nh

z

z

vb

k

jm

ht

m

9

co

l.
ai

gm

Để giúp học sinh u thích mơn Lịch sử, những người giáo viên lịch sử
luôn không khỏi băn khoăn, trăn trở để tìm ra hướng giải quyết, nhiều trường học
trên địa bàn cả nước nói chung và trên địa bàn tỉnh Nghệ An nói riêng đã tích cực đổi
mới phương pháp dạy lịch sử bằng việc tổ chức các buổi học thực tế tại các bảo tàng
và di tích lịch sử tiêu biểu. Phương pháp sử dụng di tích lịch sử – văn hóa tiêu biểu
trong dạy học lịch sử ở các trường phổ thông đã và đang được khá nhiều trường
THPT trên cả nước cũng như trên địa bàn tỉnh Nghệ An (chủ yếu là những trường ở
trung tâm) triển khai và cho thấy hiệu quả thực sự nhìn từ tất cả các góc độ, đặc biệt
là từ tinh thần và thái độ học tập của học sinh đối với môn Sử.


sa
ng
ki
en

ki

Tuy nhiên, để tiến hành hoạt động trải nghiệm thực tế, điều này sẽ liên quan đến
nhiều vấn đề, như về mặt thời gian, điều kiện, kinh phí… Đây cũng chính là lí do dẫn
đến việc tiến hành hoạt động trải nghiệm mặc dầu đã được nhiều trường phổ thông đã

tiến hành, nhưng số lần tiến hành trong năm học và đối tượng học sinh được tham gia
ở các khối lớp cịn cịn rất hạn chế. Thậm chí nhiều trường nơng thơn, miền núi, khi
điều kiện cịn nhiều khó khăn thì việc tiến hành hoạt động trải nghiệm, nhất là trải
nghiệm tại các di tích lịch sử, các bảo tàng ở trung tâm thành phố là cả một vấn đề
nếu khơng nói là chưa biết đến lúc nào mới có thể tiến hành.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

Tiến hành hoạt động trải nghiệm tại các di tích lịch sử văn hóa, các danh thắng
ngay chính trên quê hương, gắn liền với không gian sinh sống, học tập của học sinh
cũng chính là định hướng học sinh vào tìm hiểu những di sản văn hóa ở địa phương,
sẽ giúp các em cảm thấy bài học lịch sử gắn bó hơn với cuộc sống xung quanh của
các em, sẽ bồi dưỡng cho học sinh tình cảm tự hào với những giá trị văn hóa truyền
thống do cha ông để lại, càng thêm yêu quê hương đất nước mình hơn. Song, trong
thực tế hầu hết chưa được chú ý để khai thác nhiều hoặc chỉ mới khai thác cầm
chừng. Vấn đề này là thực trạng chung nhưng cũng chính là thực trạng ở huyện n

Thành chúng tơi. Đây cũng chính là lí do thơi thúc chúng tơi thực hiện đề tài này.

ad

th

yj

uy

ip

la

an

lu

va

n

2.3.Thực trạng dạy học lịch sử gắn với trải nghiệm lịch sử ở các Trường
THPT trên địa bàn Yên Thành.

ll

fu

oi

m

* Thuận lợi:

at

nh

Gần như ở các trường THPT, đều có di tích lịch sử, các danh thắng và khoảng
cách từ nhà trường đến các địa chỉ đó khơng xa. nên việc đi lại khảo sát thực tế, sưu
tầm tư liệu và tổ chức cho học sinh tiến hành hoạt động trải nghiệm rất thuận lợi.

z

z

vb

Khi triển khai dạy học tại các di tích trên địa bàn, thuận lợi nhất đối với nhà
trường là sự ủng hộ nhiệt tình của Đảng ủy và Chính quyền, nhân dân các xóm, các
xã trên Huyện nhà. Đây là một yếu tố hết sức quan trọng quyết định đến chất lượng
của hoạt động trải nghiệm.

k

jm

ht

gm
10

m

Hoạt động dạy học trải nghiệm sáng tạo là hoạt động dạy học luôn được chú trọng
triển khai trong hoạt động dạy học ở các trường học, cấp học. Ở các trường THPT, hoạt
động này được thực hiện rộng rãi ở tất cả các bộ mơn với nhiều hình thức như tổ chức
học sinh tham quan, dã ngoại, trải nghiệm thực tế, thành lập các câu lạc bộ, tổ chức các
buổi ngoại khóa,...Điều này hồn tồn phù hợp với mục tiêu giáo dục, nhất là với
chương trình giáo dục phổ thông mới hiện nay. Thực tế, hoạt động học tập ngồi khơng

co

l.
ai

Trong q trình giảng dạy tại trường, bản thân giáo viên đã được tổ chuyên môn
tổ chức học tập bài bản, khoa học, có chất lượng các nội dung tập huấn chuyên đề đổi
mới phương pháp của Sở Giáo Dục Tỉnh nhà. Các thành viên trong tổ góp ý, đánh giá
giờ dạy thẳng thắn, chân thành, cầu tiến. Đồng nghiệp ln có những trao đổi bổ ích về
chun môn trực tiếp hoặc trên e-mail, trên trang Facebook riêng của Tổ chuyên môn.
Ban chuyên môn của nhà trường cũng đã tổ chức thao giảng, hội thảo đổi mới phương
pháp dạy học.


sa
ng
ki
en

ki

gian lớp học đã tạo nên sự hứng thú đối với học sinh cũng như đáp ứng được một trong
mục tiêu cơ bản của hoạt động dạy học, đó là học đi đôi với hành.

nh

ng

Huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An là một vùng giàu tiềm năng du lịch. Huyện
Yên Thành có trên 200 di tích – danh thắng đã được lập danh mục quản lí, trong đó
có 23 di tích được cơng nhận là di tích quốc gia, 35 di tích xếp hạng cấp tỉnh, là
huyện có nhiều di tích được cơng nhận nhất tỉnh Nghệ An. Đó là niềm tự hào mà
nhân dân và Đảng bộ huyện Yên Thành đang ra sức phát huy để những giá trị đó
mãi mãi trừơng tồn. Tuy nhiên, hầu hết người dân nơi đây chưa thực sự thấy được
giá trị của tiềm năng du lịch địa phương mang lại. Đặc biệt, các em học sinh – chủ
nhân của quê hương, đất nước cần phải hiểu rõ về tài nguyên du lịch ở địa phương
mình để có ý thức, trách nhiệm bảo tồn và phát huy tiềm năng sẵn có, góp phần phát
triển kinh tế nơi mình sinh ra và lớn lên. Được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất giàu
truyền thống lịch sử, với những di tích lịch sử nổi tiếng, các em đang có một điều
kiện thuận lợi để khám phá, trải nghiệm vốn lịch sử – văn hóa của quê hương, tăng
thêm tình u, niềm hứng thú với bộ mơn Lịch sử, nhất là để hình thành những năng
lực cơ bản cho bản thân.

hi

em

do

w

n

lo

ad

th

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

Các hoạt động thực tiễn này là cơ sở để chúng tôi rút kinh nghiệm, đưa ra những
giải pháp phù hợp với đặc thù đề tài của mình.

ll

fu

* Khó khăn:

m

oi

Bên cạnh đó, khi thực hiện đề tài này chúng tơi cũng đã gặp một số khó khăn
mà trước hết là tình trạng học sinh hiện nay trở nên ngại, rất ngại khi học lịch sử, coi
môn Sử là mơn phụ. Những giờ học lịch sử vì thế mà nhiều lúc trở nên khiên cưỡng:
học trò uể oải, thụ động, giáo viên độc thoại trên bục giảng. Giờ học trở nên khô
khan. Các em tiếp xúc với những di tích lịch sử, di sản văn hóa trên những trang giấy
trong sách giáo khoa như tiếp xúc với những câu chữ vô hồn. Dù rằng sách giáo khoa
mới của chương trình Giáo dục phổ thơng 2018 đã có nhiều thay đổi về kênh hình.
Tuy nhiên, vẫn chưa thể trọn vẹn để học sinh thật sự hứng thú trong giờ học lịch sử.

at

nh

z

z

vb

k

jm

ht

gm

Quê lúa Yên Thành là một huyện nửa trung du miền núi, nửa đồng bằng, kinh
tế chủ yếu là nông nghiệp. Những năm qua đời sống của nhân dân đã có nhiều khởi
sắc, các hoạt động giáo dục cũng đã được các bậc phụ huynh chú ý nhiều hơn nhất
là những hoạt động nhằm tăng tính trải nghiệm cho con trẻ. Tuy vậy đa số học sinh
11

m

Thời gian, điều kiện, kinh phí để tổ chức các hoạt động trải nghiệm các di tích
trong năm học rất khó bố trí. Vì thế chúng tơi phải đầu tư thời gian, công sức để sưu
tầm tư liệu, tổ chức tuyên truyền về di tích, danh thắng trong giáo viên và học sinh,
phối hợp với các bộ phận chức năng của nhà trường xây dựng kế hoạch để tổ chức
hoạt động trải nghiệm tại di tích, danh thắng có hiệu quả.

co

l.
ai

Mặc dù huyện Yên Thành có nhiều tiềm năng về du lịch, nhiều di tích lịch sử
đã được cơng nhận di tích lịch sử Quốc gia, nhưng việc tuyên truyền về di tích, danh
thắng trong nhân dân và học sinh lại chưa nhiều. Cơ sở hạ tầng chưa được đầu tư
nên đường đi vào nhiều di tích cịn gặp khó khăn.

sa
ng
ki
en

ki

tại cơ sở THPT trên địa bàn Yên Thành sinh sống trong gia đình cịn nhiều khó
khăn, ngồi giờ học ở trường ít khi các em được tham gia những hoạt động trải
nghiệm khác ở các câu lạc bộ, các trung tâm vui chơi hay đơn giản là những chuyến
tham quan dã ngoại. Các em có thể tiếp thu nhanh những tri thức từ sách vở nhưng
những kĩ năng mềm để xử lí tình huống trong cuộc sống vẫn cịn thiếu hụt. Đó là
chưa kể, nhiều học sinh hiện nay tỏ ra chơi bời, lêu lổng, sa vào thế giới ảo, xa rời
những giá trị lịch sử – văn hóa tốt đẹp của quê hương. Thực tế đó nhắc nhở chúng
tơi cần có những giải pháp để kết nối các em với đời sống xã hội, nhất là cuộc sống
xung quanh, xây dựng lối sống lành mạnh bồi dưỡng tình u với di tích lịch sử –
văn hóa dân tộc.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

ad

th

Mặc dù hoạt động trải nghiệm sáng tạo là một hoạt động không mới trong dạy
học trong những năm gần đây, nhưng nội dung đề tài chúng tôi đặt ra là khá mới
mẻ, đó chính là nội dung và đối tượng trải nghiệm, khai thác cũng như cách thức
khai thác và giải pháp tiếp cận với các di tích khi nguồn tư liệu trong sách giáo
khoa, tài liệu tham khảo về lịch sử địa phương khơng có nhiều, đặc biệt là đối với
các di tích trên q hương mà chúng tơi muốn giới thiệu và cho học sinh tiến hành
hoạt động trải nghiệm.

yj

uy

ip

la

an

lu

va

n

Từ những thuận lợi và khó khăn đặt ra trong thực tiễn kết hợp với ánh sáng của
cơ sở lí luận soi đường, chúng tơi đã đề xuất cách thức và một số nội dung, giải
pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo cho học sinh tại cơ sở giáo dục của
mình.

ll

fu

oi

m

nh

at

Chương II: Cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm tại di tích, danh
thắng trên quê hương Yên Thành, Nghệ An.

z

z

vb

1. Mối quan hệ giữa các di tích, danh thắng với chương trình lịch sử lớp 10

l.
ai

gm

+ Đình Sừng thuộc xã Lăng Thành.

k

+ Đền Đức Hồng thuộc xã Phúc Thành.

jm

ht

Chúng tôi đã chọn 4 địa chỉ để học sinh hoạt động trải nghiệm, cụ thể:

+ Rú Gám – Đền chùa Gám thuộc xã Xuân Thành.

co

m

+ Đập Vệ Vừng thuộc xã Đồng Thành
1.1. Các bài học/ nội dung dạy học lịch sử có liên quan
Như tơi đã trình bày ở phần lí do chọn đề tài, huyện Yên Thành được ghi nhận
là một huyện có nhiều di tích, danh thắng bậc nhất tỉnh Nghệ An. Cụ thể là có 192
di tích được ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An phân cấp quản lí, trong đó có 23 di tích

được Bộ văn hóa – Thể thao và du lịch xếp hạng cấp quốc gia, 35 di tích cấp tỉnh.
Tuy nhiên, trong hoạt động trải nghiệm lần này chúng tôi đã chọn ra bốn địa chỉ trên
bởi những lí do sau đây:
Thứ nhất, thuận lợi về mặt địa lí nên sẽ thuận lợi trong việc lựa chọn thời gian,
kinh phí, đi lại.

12


sa
ng
ki
en

ki

Thứ hai, là những địa chỉ mới, chưa được khai thác, hoặc chỉ khai thác ở mức
cầm chừng, nguồn tư liệu trong sách giáo khoa chưa hề có và nguồn tài liệu tham
khảo cũng khơng có nhiều.

nh

ng

hi

Thứ ba, thực sự mang tính giáo dục cao, bởi đây là những địa chỉ gần gũi với
không gian sinh sống, học tập hàng ngày của các em học sinh.

em

do

Quan trọng hơn, những địa danh này có mối quan hệ với một số nội dung và
một số bài trong chương trình lịch sử lớp 10 mà chúng ta đang thực hiện lần đầu tiên
của chương trình giáo dục phổ thơng 2018 trong năm học 2022 -2023, cụ thể:

w

n

lo

ad

- Chủ đề 2: Vai trò của sử học. (sách Cánh Diều- NXB Đại học sư phạm)

th

+ Bài 4: Sử học với một số Lĩnh vực, nghành nghề hiện đại.

yj

uy

- Chủ đề 6: Một số nền văn minh trên đất đất nước Việt Nam. (sách Cánh DiềuNXB Đại học sư phạm)

ip

la

+ Bài 12: Văn minh Văn Lang – Âu Lạc

an

lu

+ Bài 13: Văn minh Chăm Pa, văn Minh Phù Nam

n

va

- Chuyên đề 2. Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa ở Việt Nam. (sách
Cánh Diều- NXB Đại học sư phạm)
Và một số nội dung của Lịch sử lớp 11 và lịch sử lớp 12 .

ll

fu

oi

m

Xuất phát từ những lí do trên, chúng tơi đã quyết định chọn bốn địa chỉ này để
học sinh tiến hành trải nghiệm.

at

nh

1.2. Thời gian tiến hành hoạt động trải nghiệm

z

z

Căn cứ vào nội dung dạy học trên lớp cũng như mục tiêu “dạy – học lịch sử
gắn với trải nghiệm thực tế”, chúng tôi đã quyết định cho học sinh tiến hành trải
nghiệm vào khoảng thời gian từ tuần 27 đến tuần 31 của năm học. Thời gian các em
chuẩn bị là 2 tuần. Chúng tôi chọn khoảng thời điểm đó bởi những lí do sau:

vb

k

jm

ht

Ba là: Hướng tới lồng ghép vào nội dung kiểm tra định kỳ ở học kỳ II.
1.3. Giới thiệu khái quát về các di tích, danh thắng

13

m

Hai là: Một phần hiện thực hóa nội dung của Chủ đề 2: Vai trò của sử học.
(sách Cánh Diều- NXB Đại học sư phạm). Như vậy sẽ vừa đảm bảo mục tiêu “học đi

đôi với hành ”, vừa đảm bảo tính liên hệ thực tiễn giữa kiến thức lịch sử dân tộc với
lịch sử địa phương.

co

l.
ai

gm

Một là: Nội dung hoạt động trải nghiệm gắn với nội dung mà các em vừa mới
được học trong chương trình lịch sử lớp 10 mà chúng tôi đã nêu ở mục 2- Chương II.


sa
ng
ki
en

1.3.1.Đập Vệ Vừng

ki
nh
ng
hi
em
do
w
n
lo

ad
th
yj
uy
ip
la
an

lu
n

va
ll

fu
oi

m

Tồn cảnh đập Vệ Vừng nhìn từ trên cao

at

nh

Nơi đây được ví như một đại dương thu nhỏ với những đảo, ốc đảo xanh nằm
giữa mênh mông nước. Bao quanh lòng hồ là những những rừng dẻ, núi non, hồ,
suối thơ mộng. Bạch đàn tươi tốt với màu xanh bất tận. Nơi đây có hệ động thực vật
vơ cùng phong phú, đa dạng, cùng cảnh quan thiên nhiên đặc sắc, khơng khí trong
lành.

z

z

vb

jm

ht

k

Quần thể rừng sinh thái đập Vệ Vừng, với thảm động thực vật vô cùng phong
phú, đa dạng có vai trị rất lớn trong việc bảo tồn thiên nhiên, môi trường. Cùng với
số lượng trên 220 sơng ngịi, hồ Đập trên địa bàn huyện n Thành, Vệ Vừng mang
vẻ đẹp trầm mặc của mặt nước bốn mùa yên ả, trong xanh bên những vách núi và
các khu rừng phòng hộ, vừa là nơi cung cấp nước sinh hoạt, nguồn nước tưới mát,
bồi đắp cho các cánh đồng lúa.
Nhơ lên mặt nước có tới 10 ốc đảo lớn nhỏ, trong đó nhiều đảo cịn giữ được
vẻ đẹp hoang sơ, cây cối rậm rạp, như: Nậy, Bạch Đàn, Rành Rành, Động Mít, Anh
Đức, Hịn Biền, Lèn Đình… Ngồi ra cịn có 3 đảo chìm, hàng năm chỉ nhơ lên vào
mùa khô, đây cũng là những nơi lý tưởng cho những người yêu thiên nhiên đến trải
nghiệm, khám phá.
Đập Vệ Vừng được đánh giá cao trong kế hoạch phát triển du lịch sinh thái,
nghỉ dưỡng của UBND huyện Yên Thành. Trong thời gian gần đây, cơ sở hạ tầng
của Đập Vệ Vừng đã được từng bước đầu tư để đáp ứng nhu cầu vui chơi, nghỉ
dưỡng của du khách trong cũng như ngoài huyện.

m

co

l.
ai

gm
14


sa
ng
ki
en

1.3.2. Rú Gám – Đền chùa Gám

ki

Đền chùa Gám thuộc địa phận xã Xuân Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An.
Hiện nay, Rú Gám có gần 150 ha diện tích rừng nguyên sinh đang được bảo tồn.
Trong đó có thảm thực vật đa dạng chung sống phân tầng rất rõ nét. Họ dương xỉ
phủ kín mặt đất, có nhóm cây leo như mây, song, vầu… Các loài cây thân gỗ quý
hiếm như: lim, trắc, gụ, dẻ… Động vật cũng khá phong phú: sóc, chồn, cáo, gà
rừng, vẹt núi, chim sáo…

nh

ng

hi

em

do

w
n
lo
ad
th
yj
uy
ip
la
an

lu
n

va
ll

fu
oi

m
at

nh

z

Rú Gám hùng vĩ thuộc xã Xuân Thành, huyện Yên Thành

z

vb

Cùng với không gian hùng vĩ của Rú Gám, chùa Gám hiện ra với kiến trúc cổ
kính, điêu khắc hết sức tinh xảo. Các mảng điêu khắc hình cây cỏ, hoa lá linh vật,
những bức tượng phật… được kết nối làm cho con người gần gũi, hịa quyện và
thiên nhiên.

k

jm

ht

gm

Đình Sừng nằm ở phía Đơng Nam của xã Lăng Thành, cách thành phố Vinh 65
km về phía Tây Bắc và cách huyện lỵ n Thành 7 km về phía Đơng Bắc. Đây di
tích cổ nhất và đẹp nhất với quy mơ nghệ thuật trang trí, điêu khắc, chạm trổ vào
loại bậc nhất của Đơng Thành nhị huyện xưa.

15

m

1.3.3. Đình Sừng

co

l.
ai

Để khai thác hợp lí các giá trị của quần thể Rú Gám, UBND huyện Yên Thành
đã cho lập quy hoạch chi tiết bảo tồn khu du lịch sinh thái, tâm linh Rú Gám có quy
mơ khoảng 250ha. Khu vực lập quy hoạch thuộc xã Xn Thành. Từ đó phát triển
khơng gian du lịch tâm linh, sinh thái với các địa danh khác nằm trong không gian
du lịch Nghệ An và Bắc Trung Bộ. Đây cũng là động lực cho sự phát triển du lịch
của huyện Yên Thành.


sa
ng
ki
en

ki

Làng Quỳ Lăng xưa có tên là gọi là kẻ Sừng, đây là một ngơi làng cổ, có địa
thế tương đối độc đáo. Trước mặt là cánh đồng rộng lớn, sau là núi rừng trùng điệp,
một vùng đất không những thuận lợi cho việc phòng thủ trong chiến tranh, tiến có
thể đánh, lui có thể giữ mà cịn có nhiều lợi thế về phát triển kinh tế. Chính vì lợi thế
độc đáo đó mà vùng đất kẻ Sừng đã sớm trở thành nơi quần cư của người Kinh và là
một trong những trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa quan trọng của phủ Châu Diễn
nói riêng và của cả nước nói chung. Theo lịch sử của huyện Yên Thành và lịch sử
địa phương thì ngay từ khi nhà Đường lấy huyện Hàm Hoan trong châu để đặt ra

Diễn Châu, làm thành một trong 12 châu của An Nam đô hộ phủ. Từ năm 679 đến
hết triều đại nhà Đinh năm 979, liên tục trong 3 thế kỉ, kẻ Sừng đã được chọn làm
nơi đóng lỵ sở của Diễn Châu. Đến năm 980 – năm đầu tiên của triều tiền Lê, lỵ sở
Diễn Châu được chuyển đến kẻ Dền – Công Trung Thượng, nay thuộc xã Văn
Thành, huyện Yên Thành.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

ad

th

yj

uy

ip

Theo các văn bia hiện cịn lại tại đình Sừng thì đình Sừng được nhân dân làng
Quỳ Lăng bắt đầu xây dựng vào tháng 11 năm 1583 để làm nơi hội họp, sinh hoạt
văn hóa của dân làng. Ngun xưa đình được làm bằng tranh tre, nứa lá nằm giữa
một vùng dân cư đơng đúc, xung quanh có làng mạc, cây đa, bến nước và con sông
Sừng uốn khúc như dải lụa mềm chở nặng phù sa tắm mát cho ruộng đồng. Cùng
với kiến trúc cổ đặc sắc như cầu đá, cổng làng... đã tôn vinh vẻ đẹp độc đáo, tinh túy
của ngơi đình cổ. Đến năm 1797, làng dựng thêm tòa Hậu cung để làm nơi thờ các
vị thần Thành hồng của làng.

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh
z
z
vb
k

jm

ht

m

co

l.
ai

gm

(Ảnh: Những chạm khắc tinh xảo của đình Sừng)
Nguyên xưa đình được làm bằng tranh tre, nứa lá nằm giữa một vùng dân cư
đơng đúc, xung quanh có làng mạc, cây đa, bến nước và con sông Sừng uốn khúc
như dải luạ mềm chở nặng phù sa. Đến năm 1979, do nhu cầu văn hóa cao, ngơi đền

16


sa
ng

ki
en

ki

đã không đủ chỗ cho dân làng làm lễ tế trong các dịp lễ trọng nên làng đã xây dựng
têm nhà Hậu cung làm nơi bài trí thờ phụng các vị nhân thần và nhiên thần. Từ đó,
cứ vào dịp lẽ cầu yên vào ngày 15/3 âm lịch hàng năm làng lại tổ chức lễ lớn tại
đình Sừng.

nh

ng

hi

em

Trong quá trình tồn tại và phát triển, đình đã được tu sửa nhiều lần vào các năm
1637, 1677, 1797, 1844, 1913 và đến năm 1929 đình được trùng tu, xây dựng lại to
đẹp như ngày nay. Việc này được ghi lại trong bản sơ thảo lịch sử quê hương, xã
Lăng Thành còn chép lại: Vào năm Đinh Mão 1927, dân làng Quỳ Lăng bắt tay vào
việc chuẩn bị lấy gỗ, tiền bạc...để tu sửa lại đình. Về gỗ, làng chia cho 11 giáp là
giáp Đông, giáp Tây, giáp Nam, giáp Bắc, giáp Nghè, giáp Danh, giáp Trụ Sáo, giáp
Thọ Cầu, giáp Đồng Lạc, giáp Đa, giáp Trung đi chọn và khai thác các loại gỗ lim
tốt nhất trong rừng của làng Quỳ Lăng. Về tiền, làng đặt cho thợ năm ngàn quan thu
từ việc bán các chức sắc của làng như hiệu xã, thần tổ của làng tu bổ theo đinh, điền.
Về ngói, làng tự lập ra tổ thợ mở lị, dập theo khuôn riêng và nung theo tiêu chuẩn.
Sau 3 năm chuẩn bị, đến năm 1929, việc tôn tạo, xây dựng lại đình Sừng được khởi
cơng dưới sự chỉ đạo của đốc cơng Hồng Dỗn Cù. Để rút ngắn thời gian thi công,

làng đã thuê hai hiệp thợ, một hiệp thợ của ơng phó Tu - người làng Phú Minh, xã
Quỳnh nghĩa, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An – chịu trách nhiệm làm các vì phía
Đơng, một hiệp thợ của ơng phó Tới – người xã Diễn Hoa, huyện Diễn Châu – chịu
trách nhiệm làm các vì phía Tây. Sau sáu tháng thi công, đến đầu năm 1930, việc
trùng tu, tôn tạo lại đình đã được hồn thành với kiến trúc thời Nguyễn với quy mô
đồ sộ. Hai nhà Tả vu và Hữu vu cũng được xây dựng trong thời kì này. Đến nay, địa
phương vẫn còn truyền miệng nhiều thơ ca dân gian phản ánh phần nào khơng khí
sơi động của làng trong lần tơn tạo, xây dựng đình năm 1929 như sau:

do

w

n

lo

ad

th

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

k

jm
l.
ai

gm

Trống đánh rập rình reo ca cả đêm.

ht

Dưới trên ai nấy thuận tình

vb

Người bỏ vơ điện, người bỏ vơ đình.

z

“Bấy giờ họp xã đinh, tiền

co

Ba năm kéo gỗ một miền

m

Đắp nền thuê thợ tức thì làm ngay”.
Nhưng từ sau những năm 1930 – 1931, các kiến trúc cổ quanh đình đã dần bị
mất mát và hư hỏng. Đặc biệt là từ khi cơng trình thủy lợi Vách Bắc được đào đắp,
xây dựng vào năm 1978, vùng đất này thường xuyên bị lũ lụt kéo dài nên làng mạc,
chợ búa ở quanh đình phải dời đi nơi khác, cảnh quan quanh đình cũng dần thưa
thớt.
Hiện nay, đình Sừng nằm giữa một vùng đất rộng bằng phẳng, bốn bề là những cánh
đồng rộng lớn, tuy hơi xa nhưng cảnh quan nơi đây vẫn thống đãng, mát mẻ. Nằm
cách đình một qng về phía Đơng là sơng Dinh, 1 đoạn trong hệ thống tưới tiêu
Vách Bắc, phía Tây là làng mạc, chợ búa sầm uất nằm xen giữa những vườn đồi và
rừng cổ thụ bạt ngàn.

17


sa
ng
ki
en

ki

Trải qua bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, đình Sừng vẫn giữ được vẻ đẹp
nguyên sơ và gắn liền với những chứng tích lịch sử của đất và người Quỳ Lăng.
Trong những năm 1930 – 1931, đình là địa điểm hội họp bí mật của Chi bộ Quỳ
Lăng – một trong những Chi bộ Đảng đầu tiên của huyện Yên Thành.Sau đó, thực
dân Pháp dùng làm nơi bắt bớ, giam cầm cách mạng Việt Minh. Trong kháng chiến
chống Mĩ, đình Sừng từng là nơi đóng xưởng dệt của Qn khu 4 trong một thời
gian dài. Ngày nay, đình là trung tâm diễn ra nhiều hoạt động mang đậm bản sắc
văn hóa địa phương như tế thần, rước kiệu, hát ả đào, hát chèo, vật cù lộ, đồng thời,
đình cịn là nơi tổ chức hội họp của các đoàn thể, tổ chức địa phương. Trước đây
đình Sừng trước đây có 5 cơng trình là Đình, Hậu cung, nhà Tả vu – Hữu vu và một
nhà Miếu nhưng nhà Tả vu và Hữu vu đã bị dỡ để làm trường học nên hiện nay cịn
3 hạng mục cơng trình là Đình, Hậu cung và nhà Miếu được làm theo lối kiến trúc
thời Nguyễn.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

ad

th

yj

uy

ip

Đình cịn có một mảnh vườn diện tích 4.206m2 được trồng rau, cây ăn quả
xung quanh là một lớp bờ rào bằng cây xanh. Tịa đình hai đầu xây tường bẻ góc về
phía trước cịn hai mặt trước sau để trống. Trên bờ nóc trang trí rất đơn giản, phía
ngồi trang trí giống bốn góc mái đều là các đầu đao dạng vân mây, giữa là hình ảnh
lưỡng long chầu nguyệt. Hai đầu tường bít đốc đắp nổi các họa tiết rồng cách điệu
rất sinh động. Trong khi bít đốc phải đắp nổi hình tượng rồng rất đơn giản, rõ nét thì
bít đốc phía trái được trang trí có vẻ rườm rà nhưng vẫn rất sắc sảo và tinh tế. Đình
dài 24,7m, rộng 11,2m, quay mặt về phía Nam, khung làm hồn tồn bằng gỗ lim,
kích thước lớn, lợp ngói âm dương. Nền nhà được làm bằng đất sạn sỏi, có độ cứng
cao, móng đình cao hơn 0,5m so với sân và vườn đình. Xung quanh móng được

giằng bằng đá ong. Trong đình có kiến trúc độc đáo, chạm trổ tinh vi.

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

vb

Đình có 2 bia đá được khắc chữ 2 mặt, dụng vào năm 1637, ghi lại lịch sử
dựng đền, thời gian tu sửa và sự đóng góp của mọi người. Bia có kiểu dáng đơn
giản, mảnh mai và cịn ngun vẹn.

k

jm

ht

Có thể nói, Đình Sừng là một trong những cơng trình kiến trúc cổ, có quy mơ
đồ sộ, nghệ thuật trang trí, điêu khắc chạm trổ đẹp vào loại bậc nhất ở Nghệ An. Với
những giá trị to lớn về lịch sử, văn hóa và kiến trúc của di tích, ngày 29/10/2003,
18

m

Ngồi ra, ngơi đình cổ này cịn nhiều cơng trình khác, tuy nhiên đến nay, ngơi
đình chỉ cịn lại một số cơng trình chính cùng văn bia, đây trở thành một địa điểm
diễn ra các lễ hội, cuộc vui của làng.

co

l.
ai

gm

Qua tịa đình là khoảng sân lộ thiên rộng 8m là đến nhà Hậu cung. Theo tài liệu
kiểm kê di tích năm 1964, thì ban đầu, nhà Hậu cung gồm có 3 gian, với diện tích là

81,6m2. Khung nhà cũng dược làm hoàn toàn bằng gỗ lim, mái lợp ngói âm dương,
3 phía xây tường, đóng mở bằng cửa bàn khoa. Trên các xà, kèo được chạm lộng
tinh vi, sắc xảo. Phía trước đắp phù điêu tượng quan văn, quan võ ở 2 bên tường.
Trong nhà có bài trí 2 long ngai, 2 hương án và nhiều đồ tế khí đẹp, trong đó có một
lư hương đá cao 0,24m được làm vào năm 1875. Nhưng do chiến tranh mà tòa hậu
cung đã bị phá dỡ trong chiến tranh chống Mỹ.


sa
ng
ki
en

ki

Đình Sừng đã được cơng nhận là di tích lịch sử kiến trúc Quốc gia. Đến năm 2010,
được sự hỗ trợ của nhà nước, chính quyền địa phương đã đầu tư trùng tu, nâng cấp
một số hạng mục, nhằm giữ gìn những tư liệu quý, giúp cho các nhà khoa học tìm
hiểu, nghiên cứu về nghệ thuật kiến trúc của di sản văn hóa cổ và cũng là nơi giáo
dục truyền thống cho các thế hệ mai sau. Đình Sừng xứng đáng là điểm đến của du
khách khi đến với xã Lăng Thành nói riêng, huyện Yên Thành nói chung, và là biểu
tượng của lịch sử dân tộc tại huyện, chứng tỏ một làng q trù phú bên dịng sơng có
từ thời xưa với những nét văn hóa dân tộc.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

1.3.4. Đền Đức Hồng

ad

th

Đền Đức Hồng thuộc làng Hồng Phong, thơn Diệu Ốc xã Phúc Thành, huyện
Yên Thành. Đền được xây dựng trên một gò đất cao giữa rừng lim rậm rạp ven hồ
Diệu Ốc, cạnh chùa Thung Viên thanh tịch. Hồ Diệu Ốc có nhiều tên gọi khác nhau
là đầm Thủy Ô, bàu Ác, Diệu Ốc liên đàm, được xem là một trong tám cảnh đẹp
nhất của Đông Thành nhị huyện xưa. Đặc biệt, trong hồ Diệu Ốc có hai lạch nước
ăn sâu vào tận hai bên vườn đền, tạo nên một cảnh quan độc đáo, thơng thống và
xanh mát cho ngôi đền, được người dân địa phương gọi là hai mắt rồng . Phong
cảnh ở đay mùa nào cũng đẹp nhưng thi vị hơn cả vẫn là mùa hè, nhất là mùa sen
nở, phong cảnh nơi đây đẹp tựa bức tranh thủy mạc. Và trong bức tranh ấy thấp
thoáng một ngôi đền cổ giữa cảnh non xanh nước biếc, hịa quyện cùng thiên nhiên
tạo cho người xem có cảm giác thư thái, nhẹ nhàng, thanh thốt đến nao lịng, thu
hút được đông đảo du khách thập phương đến viếng thăm và vãn cảnh. Đó là đền
Đức Hồng.

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

Theo sử sách xưa ghi lại, đền Đức Hồng là cơng trình văn hóa, tâm linh. Lúc
đầu được nhân dân xây dựng để thờ Thần Rắn ( mẹ nước), về sau phối thờ đa thần
như Sát Hải Đại vương Hoàng Tá Thốn, Mẫu Liễu Hạnh, Bạch Y cơng chúa, Phật
Thích ca. Trong đó được thờ chính vẫn là Thần Rắn và Sát hải Đại vương Hồng Tá
Thốn.

z

vb

k

jm

ht

m

co

l.
ai

gm

(Ảnh: Di tích văn hóa – lịch sử đền Đức Hoàng)

19

sa
ng
ki
en

ki

Đền Đức Hoàng được xây dựng từ thời Trần nhưng lúc đó chỉ là một ngơi
miếu nhỏ đơn sơ. Năm 1505 xây nhà Thượng điện, năm 1882 xây thêm Trung điện
và đến năm 1936 xây thêm Hạ điện. Di tích có mặt bằng kiến trúc bố trí theo kiểu
chữ Tam gồm 3 tòa nhà Hạ điện, Trung điện và Thượng điện còn lưu giữ được gần
như nguyên vẹn kiến trúc cổ thời Lê – Nguyễn cùng nhiều cơng trình phụ trợ khác
như nghi môn, tắc ôn, sân vườn, giếng nước… Tuy quy mô kiến trúc không đồ sộ,
đường nét chạm khắc trên các cấu kiện gỗ khơng cầu kì, bóng bẫy nhưng đền Đức
Hồng lại có vẽ đẹp cổ kính riêng biệt. Đó là sự duyên dáng mộc mạc của các cơng
trình, chắc khỏe, thanh thốt của các bộ phận cấu thành. Từ đó tạo được sự ấm cúng
và có chiều sâu của khơng gian. Trong khung cảnh khói hương nghi ngút, ánh đèn
nến mờ ảo tạo cho du khách cảm giác linh thiêng bàng bạc bao trùm cả không gian.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

ad

th

yj

Nhà Hạ điện có 3 gian, 4 vì kết cấu theo kiểu giao nguyên, gian giữa xây chồng
liêm kiểu vọng lâu. Có thể nói, nét đặc sắc về kiến trúc là tịa Hạ điện. ở đây có sự
kết hợp giữa kiến trúc cổ truyền và hiện đại. Nếu như các bộ phận gỗ trong ba tịa
kiến trúc chính gần như được bào trơn bóng thì những cá tinh tế nhất, tài hoa nhất
lại được phô diễn ở những bộ phận xây đắp bằng vôi vữa trên các chi tiết trang trí ở
Hạ điện. Tất cả được thể hiện một cách cụ thể, sinh động, màu sắc trang nhã, tạo
dáng thanh thoát… đem lại cho đền một vx đẹp linh thiêng và tơn nghiêm. Trên
vịm cuốn, hội tụ đầy đủ cả bộ tứ linh và hoa van hình hoa lá cách điệu. Mỗi con vật
đều được bàn tay tài hoa của ngời thợ thổi hồn vào rất sống động, với những đường
nét mềm mại, uyển chuyển đến tinh xảo. Vọng lâu được xây kiểu chồng diêm trên
gian giữa, sàn lát gỗ, mái lợp ngói âm dương, các đầu đao và đầu kìm đắp hình con
sấu ẩn trong mây, giữa bờ nóc đắp hình mặt trời tỏa sáng. Vọng lâu vừa mang ý
nghĩa như một lầu ngắm cảnh, vừa mang ý nghĩa biểu dương công trạng và sự linh
ứng của thân, đồng thời là khát vọng “ đăng cao viễn vọng” (lên cao để trơng) để
gần gũi với thần linh. Nó khác với kiểu nhà chông diêm 2 tầng 8 mái thường găp ở
một số di tích khác.

uy

ip

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

vb

jm

ht

k

Nhà Trung điện gồm 3 gian, 2 hồi, 4 vì kết cấu kiểu tứ tru, tường xây bít đốc.
Trung điện bài trí ba cung thờ ở ba gian: gian phải thờ Liễu Hạnh công chúa – “
Liễu sơn giáng ứng”, gian giữa là thờ Thần Rắn, Gian thờ bên trái đặt một long
ngai thờ Bạch Y cơng chúa – “ Thần thơng y”. Ngồi ra, nhà Trung điện cịn lưu giữ
mộ số đồ tế khí khác như giá treo chiêng bằng gỗ, lư hương đá, kiệu bát cống…

20

m

Đền Đức Hoàng từ lâu đã trở thành điểm sinh hoạt văn hóa tâm linh của huyện
Yên Thành nói riêng và tỉnh Nghệ An nói chung. Hàng nă, dưới sự chỉ đạo của
chính quyền địa phương, nhân dân trong vùng đã tổ chức lễ hội vào cuối tháng
Giêng, đầu tháng Hai âm lịch ( từ ngày 29 tháng1 đến ngày 1 tháng 2) để tưởng nhớ

co

l.
ai

gm

Nhà Thượng điện gồm 2 gian thờ dọc, 3 vì, mỗi vì có 4 cột gỗ lim. Đây là gian
thờ Hoàng Tá Thốn, Phật Thích Ca Mâu Ni. Thường chúng ta chỉ thấy tượng Phật

được thờ trong chùa chứ ít khi được thờ tại đền. Điều đó chứng tỏ các tơn giáo ở
huyện Yên Thành phát triển một cách hài hòa, tạo nên nét đực sắc riêng, thể hiện rõ
về sự hòa hợp giữa Tam giáo đồng nguyên.


sa
ng
ki
en

ki

công lao của các vị thần được thờ tại đền. Và cứ 3 năm lại tổ chức lễ hội lớn một lần
(cấp huyện). Lễ hội bao gồm phần lễ và phần hội. Ngồi việc khơi phục các hoạt
động truyền thống, dân gian của phần lễ và phần hội, lễ hội ngày nay còn tổ chức và
thường xuyên đổi mới với nhiều hoạt động văn hóa – thể thao phong phú, đa dạng,
đạm đà bản sắc dân tộc như: bơi thuyền, kéo co, đẩy gậy, cờ người, chọi gà, vật,
bóng chuyền… Cùng với các trò chơi dân gian là các loại hình nghệ thuật dân gian
truyề thống như: tuồng, múa rối, ca trù, ví dặm…Ngồi ra, vào ngày mồng 1 và 15
âm lịch hàng tháng nhân dân thường đến đây dâng hương cầu xin sự bình an cho
mình và người thân.

nh

ng

hi

em

do

w

n

lo

ad

Đền Đức Hồng là ngơi đền nổi tiếng linh thiêng, lại nằm ở một vị trí có cảnh
quan đẹp. Về với di tích đền Đức Hồng du khách như được gửi gắm những ước
vọng vào cõi tâm linh sâu thẳm, đồng thời được hịa mình vào thiên nhiên thơ mộng
và qn đi những lo toan của cuộc sống thường nhật. Những vẽ đẹp văn hóa của đền
Đức hồng cần được lưu giữ, bảo tồn để nét đẹp ấy mãi trường tồn theo thời gian.
Vì những giá trị ấy ngày 24/01/1998, Bộ Văn hóa, thơng tin đã ra Quyết định cơng
nhận đền Đức Hồng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
2. Cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm tại các di tích, danh thắng trên
quê hương Yên Thành, Nghệ An
2.1. Cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm
Được sự thống nhất cao của ban chuyên môn nhà trường, chúng tôi tổ chức
hoạt động trải nghiệm cho học sinh bằng hình thức ngồi giờ lên lớp với sự hướng
dẫn cụ thể của giáo viên bộ môn trực tiếp phụ trách lớp học.
Quy trình thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học lịch sử ở trường
Trung học phổ thông để hoạt động trải nghiệm trong dạy học lịch sử đạt hiệu quả
tốt, giáo viên cần phải lựa chọn nội dung, cần xác định địa điểm và thời gian tổ chức
phù hợp (tốt nhất là những địa điểm gần với trường học), cần có sự chuẩn bị chu đáo
về nội dung, hình thức, cách thức tổ chức tiến hành, chủ động, linh hoạt, vận dụng
nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học, biện pháp sư phạm phù hợp, đồng thời
theo dõi, đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm của học sinh có thể bằng nhiều

hình thức khác nhau. Vì vậy, quy trình thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học
lịch sử cần thực hiện các bước sau:
- Bước 1: Lập kế hoạch trải nghiệm. Căn cứ vào mục tiêu của môn học, bài
học nội dung dạy học trong chương trình sách giáo khoa, phân phối chương trình,
ưu thế của từng địa phương, nhu cầu, hứng thú của học sinh mà giáo viên xác định
thời gian, chủ đề trải nghiệm cho phù hợp với đối tượng và khả năng nhận thức.
- Bước 2: Thiết kế kế hoạch hoạt động trải nghiệm (xác định chủ đề, mục tiêu,
địa điểm, thời gian, công tác chuẩn bị, các hoạt động...).
- Bước 3: Tổ chức hoạt động trải nghiệm. Đây là việc biến ý tưởng trải
nghiệm trên văn bản, giáo án thành hiện thực, nhằm kiểm nghiệm tính hiệu quả và
khả thi của kế hoạch trải nghiệm do giáo viên đề xuất. Để thực hiện thành cơng buổi
trải nghiệm cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên trực tiếp phụ trách với học
sinh và lực lượng tham gia hỗ trợ (ở đây chúng tơi chỉ đề cập đến cán bộ quản lí di

th

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

vb

k

jm

ht

m

co

l.
ai

gm
21


sa
ng
ki
en

ki

tích, danh thắng). Trước khi tiến hành hoạt động trải nghiệm, giáo viên cần nêu rõ
nhiệm vụ học tập cho học sinh và hướng dẫn học sinh cách hoàn thành nhiệm vụ
theo “kịch bản” đã chuẩn bị từ trước.
- Bước 4: Đánh giá hoạt động trải nghiệm. Đây làm cơ sở để rút ra bài học
kinh nghiệm cho những lần tổ chức sau tốt hơn.
2.1.1. Vai trò, nhiệm vụ của giáo viên

nh

ng

hi

em

do

w

Trong hoạt động này, vai trò của giáo viên và học sinh được thể hiện rõ ràng.
Cụ thể giáo viên là người khởi xướng cũng là người kết thúc hoạt động, có nghĩa
giáo viên là người đề xuất nhiệm vụ dựa trên mục tiêu và thực tiễn đối tượng học
sinh cũng là người sẽ đánh giá về các mặt kiến thức, năng lực, kĩ năng mà người học
đạt được thông qua hoạt động. Với chủ đề ‘‘Tài nguyên du lịch trên quê hương
Yên Thành”, giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện nhiệm vụ: Thuyết minh, giới
thiệu về các di tích, danh thắng (trong đó chủ yếu tập trung lí giải về nguồn gốc tên
gọi, đặc điểm, giá trị văn hóa – du lịch, giải pháp bảo vệ, cũng như phát huy giá trị
của di tích, danh thắng). Để thực hiện nhiệm vụ đó, giáo viên lập kế hoạch cụ thể
như sau:

n

lo

ad

th

yj

uy

ip

la

an

lu

n

va

- Trước buổi trải nghiệm một tuần, giáo viên liên hệ với lãnh đạo địa phương,
trình bày mục đích dạy học của mình, đề xuất được tạo điều kiện giúp đỡ trong quá
trình triển khai hoạt động trải nghiệm sáng tạo như mở cửa các di tích lịch sử, danh
thắng, cử người thuyết minh về di tích, danh thắng...Đồng thời, giới thiệu một số
bậc cao niên có thời gian sinh sống ở gần với di tích và có nhiều kỷ niệm gắn với
địa danh đó của địa phương để các em gặp gỡ; giới thiệu nguồn tài liệu về di tích,
danh thắng...

ll

fu

oi

m

at

nh

z

z

- Giao nhiệm vụ cho học sinh: Giáo viên nêu rõ nhiệm vụ, phân nhóm thực
hiện. Thường sĩ số lớp học 37 đến 43 học sinh, giáo viên chia làm bốn nhóm, đặt tên
nhóm, chú ý sự cân bằng giữa các nhóm về giới tính, năng lực, đặc biệt là những hạt
nhân văn nghệ nổi bật. Cùng với điều đó, giáo viên u cầu thời gian hồn thành
(sau 2 tuần trải nghiệm), công bố địa điểm, thời gian dự kiến báo cáo sản phẩm. Để
thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, giáo viên cũng đề ra những phương tiện mà các em
cần chuẩn bị. Về phần mình, giáo viên chuẩn bị mẫu phiếu thu thập thông tin và bài
tập thu hoạch sau khi kết thúc hoạt động.

vb

k

jm

ht

Bài tập thu hoạch: Cảm nhận của em sau hoạt động trải nghiệm tại di
tích, danh thắng trên quê hương mà em đã đến. Bản thân hãy đưa ra giải pháp
để bảo vệ và phát huy tiềm năng du lịch của các địa danh đó.
- Hướng dẫn các em thực hiện nhiệm vụ học tập: Theo dõi các em trong quá
trình thực hiện hoạt động nhằm điều chỉnh kĩ năng hoạt động nhóm, kĩ năng thu
thập và xử lí thơng tin, xây dựng đề cương để thực hiện sản phẩm. Đặc biệt, trước

22

m

Chủ đề: Tài nguyên du lịch trên quê hương Yên Thành

co

l.
ai

gm

Phiếu thu thập thông tin:


sa
ng
ki
en

ki

khi các em báo cáo sản phẩm trước tập thể, giáo viên xem xét, có thể giúp các em
chỉnh sửa để sản phẩm có chất lượng hồn thiện hơn.

nh

ng

- Thực hiện nhiệm vụ đánh giá: Đây là khâu thẩm định sản phẩm của các em.
Từ đó, giáo viên đưa ta những nhận xét về các phương diện kiến thức, kĩ năng và
năng lực các em thu nhận được trong quá trình trải nghiệm. Giáo viên cần có tiêu
chí rõ ràng phù hợp. Với chủ đề này, bài thuyết trình cần trình bày rõ ràng, mạch

lạc, có sơ đồ tư duy kèm theo, phong thái của người thuyết trình lịch sự, gây ấn
tượng tốt đẹp với người nghe. Khi đánh giá cần chú ý đánh giá cả quá trình học sinh
tham gia hoạt động.

hi

em

do

w

n

lo

ad

2.1.2. Vai trò, nhiệm vụ của học sinh

th

yj

Học sinh là chủ thể của hoạt động học tập. Các em phải tự trải nghiệm trong
thực tiễn bằng nhiều hình thức khác nhau (khám phá các di tích lịch sử, gặp gỡ với
các cán bộ quản lí, người quản lí di tích, danh thắng...) thu thập thơng tin từ nhiều
kênh (từ đời sống, sách vở, báo chí, mạng internet...) kết hợp với kinh nghiệm của
bản thân để giải quyết nhiệm vụ được giao. Mỗi học sinh (nhóm) cần hồn thành
phiếu thu thập thơng tin nhanh chóng kịp thời.

uy

ip

la

an

lu

n

va

Trong q trình hoạt động, các em rèn luyện nhiều những kĩ năng cơ bản, như
kỹ năng quan sát, kỹ năng hợp tác, kỹ năng thuyết trình và giải quyết nhiệm vụ học
tập.

ll

fu

m

oi

Chính các em cũng sẽ là người báo cáo kết quả hoạt động theo nhiệm vụ được
giao sau khi quá trình trải nghiệm kết thúc trước tập thể các bạn. Đồng thời hoạt
động dạy học này coi trọng tính trải nghiệm nên sự đánh giá có ý nghĩa nhất khơng

phải là điểm số của thầy cơ mà chính các em học sinh sẽ tự đánh giá được các năng
lực, kiến thức của bản thân và của bạn mình thu nhận được sau khi kết thúc hoạt
động.
2.2. Các nội dung của hoạt động trải nghiệm: tham quan các di tích, danh
thắng
2.2.1. Chuẩn bị cho hoạt động trải nghiệm tham quan
Đây là bước quan trọng và cần thiết để hoạt động tham quan diễn ra một cách
thuận lợi. Sau khi thảo luận và thống nhất trong nhóm tổ chun mơn, được sự nhất
trí của hội cha mẹ học sinh, giáo viên lên kế hoạch từ đầu năm học, lựa chọn địa
điểm cụ thể: Đền Đức Hồng thuộc xã Phúc Thành, Đình Sừng thuộc xã Lăng
Thành, Chùa Gám thuộc xã Xuân Thành, Đập Vệ Vừng thuộc xã Đồng Thành để
học sinh tham quan trải nghiệm giáo viên cần:

at

nh

z

z

vb

k

jm

ht

Học sinh có điều kiện quan sát trực quan sinh động các hiện vật, tài liệu liên

quan đến giá trị văn hóa - lịch sử, giá trị kinh tế du lịch của địa phương.
+ Về kĩ năng:
23

m

+ Về kiến thức:

co

l.
ai

gm

- Xác định mục tiêu của buổi tham quan:


sa
ng
ki
en

ki

Rèn luyện cho các em một số kĩ năng học tập như kĩ năng quan sát; kĩ năng
thu thập, xử lí thơng tin qua đó tự chiếm lĩnh kiến thức cần thiết thu được trong quá
trình tiếp cận với các di tích, danh thắng; Kỹ năng vận dụng kiến thức liên mơn đã
học để giải thích các hiện tượng, sự vật có trong di tích, danh thắng.

nh

ng

hi

em

- Liên hệ trước với ban quản lí di tích, mời người thuyết minh, người hướng
dẫn tham quan trình bày rõ mục đích, u cầu của buổi tham quan để cùng có kế
hoạch phối hợp, tạo điều kiện cho kế hoạch đạt kết quả cao. Trong kế hạch tham
quan trải nghiệm, giáo viên cần xác định rõ những tài liệu nên hướng dẫn học sinh
tập trung tìm hiểu, phù hợp với mục đích, u cầu đề ra.

do

w

n

lo

ad

- Phổ biến mục đích, yêu cầu của buổi tham quan trải nghiệm

th

yj

Để thu được kết quả cao, trước khi học sinh tiến hành tham quan, giáo viên phổ
biến rõ cho học sinh mục đích, yêu cầu của buổi tham quan. Những yêu cầu quan
trọng của học sinh trong buổi tham quan là:

uy

ip

la

+ Phải có ý thức giữ trật tự, giữ gìn, bảo vệ các hiện vật trong các di tích, danh
thắng

an

lu

va

+ Khơng được tự ý bỏ đồn, bỏ nhóm đi nơi khác

n

+ Mọi việc nảy sinh phải thông qua người điều hành và được người điều hàn
đồng ý mới thực hiện

ll

fu

m

oi

+ Cần ghi chép những số liệu, tài liệu do người thuyết minh, người quản lí
cung cấp, hoặc những ghi chú ở các tư liệu được trình bày khi tự tìm hiểu

at

nh

+ Phải có bài thu hoạch sau khi tham quan trải nghiệm

z
z

+ Những cá nhân tự ý làm trái các quy định phỉ tự chịu trách nhiệm và hình
phạt của giáo viên, của nhà trường.

vb

ht

k

jm

- Dự kiến thời gian tham quan: một ngày cho cả 4 địa điểm : Đền Đức Hồng,
Đình Sừng, Rú Gám- Đền chùa Gám , Đập Vệ Vừng.
+ Giấy bút, máy ảnh, máy ghi âm…

+ Tự túc về nước uống, tư trang…
2.2.2.Tiến trình tổ chức hoạt động tham quan
Với 4 địa điểm cụ thể: Đền Đức Hồng, Đình Sừng, đập Vệ Vừng, Rú GámĐền chùa Gám.
Trong quá trình tham quan trải nghiệm tại mỗi di tích, học sinh được tập trung
nghe giới thiệu và tự tham quan, chụp ảnh, quay video, sưu tầm tư liệu chuẩn bị cho
bài tập thu hoạch sau buổi trải nghiệm.

24

m

+ Tìm hiểu một số thơng tin về di tích, danh thắng trên Internet hoặc tài liệu
tham khảo

co

l.
ai

gm

- Yêu cầu học sinh chuẩn bị:


sa
ng
ki
en

* Trải nghiệm tại đền Đức Hoàng ( thời gian từ 7h15 phút đến 8h15 phút)

ki

Các em học sinh tập trung tại cổng đền Đức Hoàng lúc 7h15 phút. Các em tiến
hành tham quan trong khuôn viên của đền, bao gồm phần cảnh quan bên ngoài và
cấu trúc bên trong đền.

nh

ng

hi

em

do

Một bạn học sinh trong nhóm được cử làm người hướng dẫn viên trình bày và
thuyết trình về đặc điểm của đền Đức Hồng. Các bạn cịn lại theo dõi rất chăm chú
và ghi chép, quay phim, chụp ảnh làm tư liệu. (gửi kèm video)

w

n
lo
ad
th
yj
uy

ip
la
an

lu
n

va
ll

fu
oi

m
at

nh
z
z
vb
k

jm

ht
Các em biết được về lịch sử hình thành, về vị trí, về tên gọi, về cấu trúc, về
những hoạt động và lễ hội,... Sau đó cả lớp được chia làm 4 nhóm, thực hiện nhiệm
vụ “giải mật thư” – trả lời câu hỏi của các nhóm đưa ra.Trong đó tập trung lí giải về
nguồn gốc tên gọi, đặc điểm, giá trị lịch sử, kinh tế - văn hóa, đưa ra giải pháp bảo
vệ và phát huy giá trị du lịch? Với việc thuyết trình, trả lời mật thư, quan sát, chụp

ảnh tại Đình Sừng sẽ giúp học sinh hiểu sâu sắc giá trị lịch sử, văn hóa , ý nghĩa của
di tích và đưa ra ý kiến, giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị di tích của q hương
nói chung và di tích Đình Sừng nói riêng.
25

m

Đúng 9h30, các em học sinh tập trung tại Đình Sừng. Được sự cho phép của
bác quản lí di tích, các em bắt đầu tham quan và tìm hiểu về Đình Sừng. Một học
sinh đứng ra đóng vai là hướng dẫn viên du lịch để hướng dẫn các bạn tham quan
(gửi kèm video).

co

l.
ai

gm

Hình ảnh ghi lại tại Đền Đức Hồng).
* Trải nghiệm tại Đình Sừng (thời gian từ 9h30 phút đến 10h30 phút ).