Tiểu luận triết 9 điểm phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật v cách thức vận động,phát triển của các sự vật, hiện tượng trong thế giới

lOMoARcPSD|22244702

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HCM
KHOA TÀI CHÍNH

TIỂU LUẬN
MƠN: TRIẾT HỌC
Đề tài:
Phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về cách thức vận động,
phát triển của các sự vật, hiện tượng trong thế giới. Anh (Chị) hãy vận
dụng lý luận này vào hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân.
Giảng viên: Nguyễn Thị Thanh Hà
Mã lớp học phần: 22C1PHI51002307
Sinh viên: Đỡ Ngọc Trà My
Khóa – Lớp: K48 – FB001
MSSV: 31221022473
TP Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 1 năm 2023


lOMoARcPSD|22244702

LỜI MỞ ĐẦU
Mở đầu em xin gửi lời cảm ơn đến ThS. Nguyễn Thị Thanh Hà vì đã giúp em hiểu rõ hơn
về triết học Mác-Lênin. Triết học Mác – Lênin là cơ sở thế giới quan và phương pháp luâ ̣n
và cách mạng cho con người trong nhâ ̣n thức và thực tiến, giúp con người nắm được quá
trình hình thành phân tích những khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật của tư duy triết
học nhân loại.
Trong các hoạt động học tập và nghiên cứu, sự hình thành và phát triển của phép biện
chứng là vô cùng cần thiết. Phép biện chứng duy vật do hai nhà triết Mác và Ăngghen
sáng tạo ra là một trong những cách để con người có được nhận thức về cách thức vận

động, phát triển của các sự vật, hiện tượng trong thế giới. Nó là chìa khóa để ta nắm được
nội dung nguyên lý, quy luật thông qua quá trình chúng ta nhận thức thế giới, nguồn gốc
của mọi sự phát triển và vận động của sự vật, hiện tượng trong thế giới khách quan.
Việc con người nhận thức được các quy luật khách quan có ý nghĩa vơ cùng quan trọng
trong cách chúng ta nhìn nhận thế giới. Trong đó, khơng thể khơng kể đến “Quy luật
chuyển hóa từ những sự thay đổi về lượng dẫn đến những sự thay đổi về chất và ngược
lại” – một trong ba vấn đề cơ bản của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Đặc biệt là đối với
sinh viên năm nhất, bởi đây là khoảng thời gian có nhiều sự biến động nhiều nhất trong
cuộc đời của các bạn. Các bạn buộc phải rời xa quê – nơi thân thuộc nhất với mình để
bước vào cuộc sống Đại học. Thế nhưng, nếu không chịu thích nghi và thay đổi thì chắc
chắn các bạn sẽ thấy rất khó khăn trong việc thích nghi với một môi trường mới. Điều các
bạn cần là luôn sẵn sàng trau dồi kiến thức, tích lũy kinh nghiệm và quan trọng nhất là
một phương pháp học tập đúng đắn. Nắm được thực tiễn đó và nhận thấy được sự ảnh
hưởng của triết học đến với đời sống con người nên em đã tiến hành nghiên cứu đề tài :
Phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về cách thức vận động, phát triển của
các sự vật, hiện tượng trong thế giới. Anh (Chị) hãy vận dụng lý luận này vào hoạt
động nhận thức và thực tiễn của bản thân.


lOMoARcPSD|22244702

Tuy đã có nhiều cố gắng trong quá trình làm bài nhưng với lượng kiến thức và thời gian
có hạn, bài tiểu luâ ̣n của chúng em có lẽ sẽ khơng tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong
nhâ ̣n được sự góp ý bổ sung từ các thầy cơ.
EM XIN CHÂN THÀNH CẢM ƠN!


lOMoARcPSD|22244702

MỤC LỤC

Chương 1: Mở đầu
Chương 2: Nội dung
Phần 1. Phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về cách vận động, phát
triển của các sự vật, hiện tượng trên thế giới
1. Phép biện chứng duy vật
2. Nguyên lí về sự phát triển
3. Những vấn đề lý luận của quy luật lượng – chất
3.1

Phạm trù “chất”

3.2

Phạm trù “lượng”

3.3

Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng

4. Ý nghĩa phương pháp luận
4.1

Ý nghĩa trong nhận thức

4.2

Ý nghĩa trong thực tiễn

Phần 2. Vận dụng vào hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân
1. Sự khác nhau cơ bản giữa việc học tập ở phổ thơng và Đại Học

2. Tích lũy về lượng để biến đổi chất
3. Biện pháp tích lũy về lượng để biến đổi chất
Chương 3: Kết luận
Tài liệu tham khảo


lOMoARcPSD|22244702

Chương 1: Mở đầu
1. Đặt vấn đề
Nhà bác học thiên tài Isaac Newton từng nói: “Những điều chúng ta biết chỉ là một giọt
nước. Những điều chúng ta không biết là cả một đại dương”. Sự đối lập giữa những điều
chúng ta đã biết với những điều chưa biết là rất lớn, vì thế học tập và tích lũy tri thức rất
quan trọng đối với mỗi con người.
Như chúng ta đã biết, học tập ln là một q trình tích lũy tri thức vơ hạn, tự bản thân nó
ln có sự vận động và biến đổi không ngừng. Sự vận động biến đổi trong quá trình học
tập của con người luôn diễn ra theo trật tự và lặp lại theo một quy luật cụ thể là “Quy luật
lượng chất”. Việc nhận thức đúng đắn khái niệm phép biện chứng duy vật, nguyên lý về
sự phát triễn cũng như ý nghĩa phương pháp luận của quy luật lượng-chất là nền tảng để
con người vận dụng vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn hoặc lý giải được sự vận
động và phát triển của mọi sự vật, hiện tượng.
2. Mục đích và đối tượng nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu: Áp dụng triết học Mác-Lênin vào thực tiễn để từ đó làm rõ quy luật
lượng-chất và mối quan hệ của chúng.
Đối tượng nghiên cứu: Quy luật lượng chất và sự vận dụng quy luật lượng chất vào hoạt
động nhận thức và thực tiễn của bản thân.
3. Phạm vi nghiên cứu
Giới hạn phạm vi nghiên cứu: đời sống học tập của sinh viên hiện nay. Từ đó cho thấy sự
thống nhất biện chứng giữa hai mặt chất và lượng trong vận dụng vào quá trình học tập
của sinh viên.

4. Phương pháp nghiên cứu


lOMoARcPSD|22244702

Tiểu luận chủ yếu sử dụng phương pháp quy nạp dựa trên cơ sở nghiên cứu, tổng hợp,
thống kê và phân tích các tài liệu về Triết học Mác-Lênin đối với quy luật lượng chất và
mối quan hệ của chúng để làm cơ sở lý luận của đề tài.


lOMoARcPSD|22244702

Chương 2: Nội dung
Phần 1. Phân tích lý luận của phép biện chứng duy vật về cách thức vận động,
phát triển của các sự vật, hiện tượng trên thế giới
1. Phép biện chứng duy vật
“Phép biện chứng là khái niệm dùng đẻ chỉ học thuyết về sự vận động, biến đổi, phát
triển và sự tác động, chuyển hóa của thế giới vạn vật, bao gồm một hệ thống các quan
điểm, tư tưởng biện chứng nhất định”. Đây được xem là nội dung quan trọng bậc nhất,
ảnh hưởng tới sự trường tồn theo thời gian của triết học Mác-Lênin nói riêng và chủ nghĩa
Mác-Lênin nói chung.

2. Nguyên lý về sự phát triển
“Phát triển là một quá trình tiến lên từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện,
từ chất cũ đến chất mới ở một trình độ cao hơn”. Nguyên lý về sự phát triển là phép biện
chứng duy vật khẳng định mọi sự vật, hiện tượng luôn nằm trong tình trạng vận động và
phát triển.
Ví dụ: sự phát triển của các giống loài, các hình thái xã hội...

3. Những vấn đề lý luận của quy luật lượng – chất

3.1 Phạm trù “chất”
Theo giáo trình triết học Mác-Lênin, “chất” được định nghĩa như sau: “Chất là một phạm
trù triết học dùng để chỉ tính quy định khách quan vốn có của sự vật và hiện tượng, là sự
thống nhất hữu cơ của các thuộc tính làm cho sự vật là chính nó chứ khơng phải cái
khác”.
Chất có tính ổn định tương đối. Chất và sự vật có mối quan hệ chặt chẽ và không tách rời
nhau. Chất thể hiện thơng qua thuộc tính của nó và chỉ có những thuộc tính cơ bản mới
tạo thành chất của sự vật. Chính chúng quy định cho sự tồn tại, sự vận động và sự phát

1


lOMoARcPSD|22244702

triển của sự vật. Khi thuộc tính cơ bản của nó thay đổi thì chất của sự vật cũng thay đổi.
Chất là sự tổng hợp của nhiều thuộc tính. Mỡi sự vật có thể có rất nhiều chất.
Ví dụ: Sắt có nhiệt độ nóng chảy là 15390C, khối lượng riêng là 7,86 g/cm3...

3.2 “Phạm trù lượng”
“Lượng là một phạm trù triết học để chỉ tính quy định vốn có của sự vật, biểu thị số
lượng, quy mơ, trình độ, nhịp điệu của sự vận động và phát triển của sự vật cũng như các
thuộc tính của nó”.
Lượng tồn tại một cách khách quan và thường xuyên biến đổi. Lượng biểu thị kích thước
(dài hay ngắn), số lượng (ít hay nhiều)... Mỗi thứ đều theo các mặt khác nhau mà phản
ánh các hình thức đa dạng của vật chất đang vận động.
Ví dụ: vận tốc của một chiếc xe máy là 40km/h, một cây cột cao 10m,…

3.2 Mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng
Bất kỳ sự vật, hiện tượng nào cũng có chất và lượng. Trong quá trình vận động và phát
triển, chất và lượng của sự vật cũng biến đổi. Sự thay đổi của lượng và của chất khơng

diễn ra độc lập với nhau. Trái lại, chúng có quan hệ chặt chẽ với nhau. Nhưng không phải
bất kỳ sự thay đổi nào của lượng cũng ngay lập tức làm thay đổi bản chất của sự vật.
Khuôn khổ mà trong đó, lượng của sự vật có thể thay đổi trong một giới hạn nhất định mà
không làm thay đổi bản chất của sự vật đó được gọi là độ. "Độ là phạm trù triết học dùng
để chỉ giới hạn, trong đó sự thay đổi về lượng của sự vật chưa làm thay đổi căn bản chất
của sự vật ấy".
Khi lượng của sự vật được tích lũy vượt quá giới hạn nhất định sẽ làm cho vật khơng cịn
là nó, chất cũ mất đi, chất mới ra đời thay thế chất cũ. Giới hạn đó chính là điểm nút.
"Điểm nút là thời điểm mà tại đó sự thay đổi về lượng đã đủ làm thay đổi về chất của sự
vật". Sự thay đổi về lượng khi đạt tới điểm nút sẽ dẫn đến sự ra đời chất mới.

2


lOMoARcPSD|22244702

Bước nhảy là sự kết thúc một giai đoạn vận động, phát triển và là điểm khởi đầu cho một
giai đoạn mới. Nói cách khác, "bước nhảy là một phạm trù triết học dùng để chỉ sự
chuyển hoá về chất của sự vật do những sự thay đổi về lượng trước đó gây nên".
Như vậy, chất và lượng thống nhất với nhau ở một độ nhưng cũng trong phạm vi độ đó,
chất và lượng đã tác động lẫn nhau làm cho sự vật, hiện tượng dần biến đổi bắt đầu từ
lượng. Quy luật lượng chất được phát biểu như sau: "Bất kỳ sự vật nào cũng là sự thống
nhất giữa chất và lượng, sự thay đổi dần dần về lượng vượt quá giới hạn của độ sẽ dẫn
tới thay đổi căn bản về chất của sự vật thông qua bước nhảy; chất mới ra đời sẽ tác động
trở lại tới sự thay đổi của lượng. Q trình tác động đó diễn ra liên tục làm cho sự vật
không ngừng phát triển."
Quy luật cho ta thấy sự vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng qua sự thay đổi về
lượng dẫn đến chuyển hóa về chất của sự vật và đưa sự vật sang một trạng thái tiếp theo.
Theo Các Mác, ông đã khái quát quy luật này như sau: "Những thay đổi đơn thuần về
lượng, đến một mức độ nhất định, sẽ chuyển hóa thành những sự khác nhau về chất".

4. Ý nghĩa phương pháp luận
4.1 Ý nghĩa trong nhận thức
Bất kì sự vật, hiện tượng nào cũng có “chất” và “lượng” tồn tại trong sự tác động lẫn
nhau, do đó trong thực tiễn phải coi trọng cả hai phương diện chất và lượng. Mỗi cá nhân
khi nhìn nhận một sự vật, hiện tượng cần phải xem xét cả hai mặt lượng chất qua đó có
cái nhìn sâu sắc, đa diện nhiều chiều và phong phú hơn đối với những điều xung quanh
chúng ta.

4.2 Ý nghĩa trong thực tiễn
- Cần kiên trì tích lũy về lượng để làm thay đổi chất của sự vật, khơng được nơn nóng và
chống lại tư tưởng bảo thủ, trì trệ, chủ quan.
- Khi lượng đạt đến điểm nút thì cần phải chủ động nắm bắt thời cơ thực hiện bước nhảy.
3


lOMoARcPSD|22244702

- Khi thực hiện bước nhảy cần tránh sự nôn nóng, đốt cháy giai đoạn.

Phần 2. Vận dụng vào hoạt động nhận thức và thực tiễn của bản thân
Vận dụng quy luật chuyển hóa từ sự thay đổi về lượng thành sự thay đổi về chất và ngược
lại vào quá trình học tập, tích lũy kiến thức của bản thân em nói riêng và sinh viên Đại
học nói chung.

1. Sự khác nhau cơ bản giữa việc học tập ở phổ thông và Đại Học
Lượng kiến thức ở Đại học nặng hơn rất nhiều so với THPT. Bên cạnh đó, sinh viên Đại
học còn phải tham gia rất nhiều hoạt động nhóm, thút trình, ngoại khố,... Chính sự
thay đổi về mơi trường sống, khối lượng kiến thức và phương pháp học sẽ khiến nhiều tân
sinh viên cảm thấy bỡ ngỡ và chưa thích nghi được với mơi trường học tập ở một thành

phố xa lạ. Thế nhưng, sự khác nhau lớn nhất giữa bậc THPT và Đại học có lẽ là mục tiêu
và ý thức học tập. Các sinh viên giờ đây không chỉ phải lên lớp, làm bài tập đầy đủ mà
cịn phải hoạch định ra tương lai của chính bản thân họ, vì thế tìm cho mình một phương
pháp học tập đúng đắn và phù hợp trở thành điều vơ cùng cần thiết đối với mỡi tân sinh
viên.

2. Tích lũy về lượng để biến đổi chất
Quy luật mối quan hệ chất và lượng cho thấy cách thức vận động và phát triển của sự vật
và hiện tượng là kết quả của quá trình tích luỹ về lượng đến một độ nhất định, quá trình
học tập của sinh viên cũng vậy. Mỗi ngày sinh viên học tập, tiếp thu tri thức để tích lũy về
lượng, điểm nút là các kì thi và bước nhảy là việc vượt qua các kì thi ấy để đạt được sự
thay đổi về chất. Đặc biệt, sinh viên phải trở nên chủ động hơn trong việc trau dồi các kỹ
năng khi đến với môi trường Đại học năng động, sáng tạo. Ngoài các kỹ năng cứng được
đạo tạo trên giảng đường, các bạn phải tập trung vào việc tích lũy các kỹ năng mềm như
rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng quản lý thời gian, kỹ năng giao tiếp...

3. Biện pháp tích lũy về lượng để biến đổi chất
4


lOMoARcPSD|22244702

- Phải chống lại quan điểm tả khuynh và hữu khuynh. Tả khuynh là tư tưởng chủ quan,
nóng vội, coi thường tích lũy về lượng. Cịn hữu khuynh là tư tưởng bảo thủ, trì trệ, khi
lượng thay đổi đã chín mùi cần phải có sự thay đổi về chất lại không dám thực hiện bước
thay đổi về chất. Thật vậy, lượng kiến thức phải được tiếp thu từng ngày thông qua các
bài giảng của từng học kì. Thực trạng một số sinh viên để đến sát ngày thi mới học bài, đi
theo tư tưởng “nước tới chân mới nhảy” có thể dẫn đến hậu quả là rớt mơn, khơng hồn
thành được kì thi. Cùng với đó, để có đủ kiến thức và hành trang để bước ra ngoài xã hội
khác nghiệt ngoài kia, việc học và tiếp thu tri thức ln phải bắt đầu từ dễ đến khó, từ cơ

bản đến nâng cao, tránh tư tưởng nóng vội, bảo thủ, chủ quan.
- Xây dựng các mối quan hệ tốt đẹp, lành mạnh sẽ giúp ích cho sự phát triển của bạn.
Quan hệ xã hội ảnh hượng rất lớn đến đời sống của bạn. Chẳng hạn khi bạn thắc mắc về
một bài giải trên lớp, cách tốt nhất chính là dành câu hỏi này cho một bạn cùng lớp, hoặc
là một bạn nào đó giỏi ở bộ mơn đó. Để phát triển, tích lũy về kiến thức thì sinh viên cần
mở rộng mối quan hệ của mình.
- Phải rèn luyện tính tích cực, tự chủ, nghiêm túc, trung thực. Dịng chảy của cuộc sống
luôn luôn vận động không ngừng nghỉ và đang phát triển hơn bao giờ hết, vì thế con
người cũng cần phải tích cực đổi mới mình để khơng bị bỏ lại phía sau. Là những cơng
dân của thời đại mới, việc tự học, tự chủ cuộc sống, rèn luyện tính tích cực, trau dồi bản
thân khi cịn là một sinh viên trên giảng đường Đại học là điều vô cùng quan trọng và cần
thiết.

5


lOMoARcPSD|22244702

Chương 3: Kết luận
Chung quy lại, có thể thấy lượng và chất là hai mặt thống nhất biện chứng của sự vật. Chỉ
khi nào lượng được tích lũy đến một mức độ nhất định thì mới xảy ra sự thay đổi về chất.
Từ đó, ta có thể vận dụng quy luật lượng chất vào quá trình học tập và tích lũy tri thức
của sinh viên. Mỗi sinh viên cần phải nắm rõ bản chất của quy luật và vận dụng nó vào
thực tiễn nhằm đem lại kết quả như mong đợi. Đặc biệt, trong thời điểm đất nước ta đang
hội nhập quốc tế, nếu chúng ta có thể nắm vững quy luật này thì sẽ mang lại ý nghĩa to
lớn đối với sự phát triển và hoàn thiện con người của chúng ta. Chúng ta phải chủ động,
tích cực trong việc tích lũy kiến thức hằng ngày, tránh tư tưởng chủ quan, nóng vội hay trì
trệ cơng việc. Trong học tập và rèn luyện cần bắt đầu từ cơ bản đến nâng cao, không được
đốt cháy giai đoạn. Bên cạnh việc tích lũy kiến thức, chúng ta cịn cần tích lũy về các kỹ
năng mềm và mối quan hệ ngoài xã hội. Những điều đó chính là hành trang vững chắc để

chuẩn bị cho chúng ta vào đời.


lOMoARcPSD|22244702

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Khoa Lý luận chính trị trường Đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh (2022). Tài liệu
hướng dẫn ôn tập môn học Triết học Mác – Lênin. Thành phố Hồ Chí Minh.