Đổi mới phương thức lãnh đạo của đảng đối với mặt trận tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong thời kỳ mới

CHƯƠNG TRÌNH KHCN KX03
“XÂY DỰNG ĐẢNG TRONG ĐIỀU KIỆN MỚI”
ĐỀ TÀI KX03 - 09

_________________

BÁO CÁO TỔNG QUAN
“ĐỔI MỚI PHƯƠNG THỨC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG
ĐỐI VỚI MẶT TRẬN TỔ QUỐC VÀ CÁC ĐOÀN
THỂ NHÂN DÂN TRONG THỜI KỲ MỚI”

Chủ nhiệm đề tài

: TS. Đỗ Quang Tuấn

Cơ quan chủ trì đề tài

: Ban Dân vận Trung ương

5704
03/03/2006

HÀ NỘI, 12/2005


NHỮNG NGƯỜI THỰC HIỆN
NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI KX03.09

Chủ nhiệm đề tài : TS. Đỗ Quang Tuấn, Nguyên Phó Trưởng Ban Dân
vận Trung ương
Phó chủ nhiệm

: PGS.TS. Trần Hậu, Tổng Biên tập Tạp chí Mặt trận
Uỷ ban Trung ương MTTQ Việt Nam

Phó chủ nhiệm kiêm thư ký đề tài: TS. Nguyễn Văn Hùng, Giám đốc
Trung tâm nghiên cứu khoa học dân vận, Ban Dân
vận Trung ương
Các cộng tác viên chính:
- TS. Trịnh Xuân Giới
- TS. Đặng Ngọc Chiến
- ThS. Đoàn Văn Thái
- CN. Lê Văn Nhẫn
- CN. Bùi Biên Thuỳ
- CN. Trương Thị Khuê
- CN. Nguyễn Túc
- TS. Nguyễn Văn Thanh
- TS. Hồ Bá Thâm
- TS. Dương Văn Sao
- PGS.TS. Trần Khắc Việt
- ThS. Trần Văn Đam.
- CN. Nguyễn Khắc Mai


3

Lời cảm ơn

Chúng tôi xin chân thành cảm ơn Hội đồng khoa học cấp Nhà
nớc; Bộ Khoa học và Công nghệ; Chơng trình khoa học KX03; Ban
Dân vận Trung ơng Đảng; Ban Tổ chức Trung ơng Đảng; Ban Khoa

giáo Trung ơng Đảng; Uỷ ban Trung ơng MTTQ Việt Nam; Tổng
LĐLĐ Việt Nam; Trung ơng Đoàn TNCS Hồ Chí Minh; Trung ơng
Hội Nông dân Việt Nam; Trung ơng Hội LHPN Việt Nam; Trung ơng
Hội Cựu chiến binh Việt Nam và Ban Dân vận của các tỉnh, thành uỷ
trong cả nớc; các nhà khoa học, các cán bộ lÃnh đạo, quản lý của
các cấp uỷ Đảng, chính quyền; MTTQ và các đoàn thể nhân dân đÃ
tạo điều kiện, giúp đỡ, tham gia nghiên cứu và đóng góp nhiều ý kiến
quý báu trong quá trình thực hiện nghiên cứu đề tài này một cách thiết
thực, có hiệu quả, góp phần vào công tác xây dựng Đảng trong điều
kiện mới.

Chủ nhiệm đề tài KX03.09

N6.BCSNTNN.5704


4

ĐỔI MỚI PHƯƠNG THỨC LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG
ĐỐI VỚI MẶT TRẬN TỔ QUỐC VÀ CÁC ĐOÀN THỂ
NHÂN DÂN TRONG THỜI KỲ MỚI

Mã số KX 03.09

MỞ ĐẦU
I. TÍNH CẤP THIẾT, TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, MỤC TIÊU,
NHIỆM VỤ, PHẠM VI, ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN
CỨU CỦA ĐỀ TÀI

1. Tính cấp thiết của đề tài:

Đường lối cách mạng quyết định sự thành bại của cách mạng.
Nhưng phương pháp cách mạng lại quyết định sự thành bại của việc tổ
chức thực hiện đường lối cách mạng. Có đường lối đúng nhưng phương
pháp cách mạng sai thì sẽ làm hỏng đường lối. Ngược lại, có phương
pháp cách mạng đúng thì có thể nhân lên sức mạnh của đường lối, có thể
bổ sung, chủ trương, đường lối, chính sách pháp luật, hạn chế hoặc góp
phần sửa chữa những sai lầm, khuyết điểm của đường lối nếu có.
Phương thức lãnh đạo cách mạng nằm trong phạm trù phương pháp
cách mạng, hơn nữa, nó là nội dung chủ yếu nhất của phương pháp cách
mạng. Phương thức lãnh đạo cách mạng có tầm quan trọng như vậy
nhưng việc nghiên cứu về phương thức lãnh đạo cách mạng chưa nhiều,
đặc biệt là chưa đi sâu nghiên cứu phương thức lãnh đạo cách mạng của
Đảng trong thời kỳ Đảng lãnh đạo chính quyền và trong thời kỳ đổi mới
nói chung, nhất là phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ
quốc và các đoàn thể nhân dân trong thời kỳ mới, cho nên không chỉ làm

N6.BCSNTNN.5704


5

cho tổ chức Đảng gặp khó khăn, lúng túng trong lãnh đạo Mặt trận và
các đoàn thể nhân dân mà cịn làm cho Mặt trận và các đồn thể bị động
trong việc triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng, luật
pháp của Nhà nước và công tác vận động quần chúng trong thời kỳ mới.
Vì vậy, việc nghiên cứu một cách sâu sắc toàn diện về lý luận và
thực tiễn vấn đề đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng nói chung, đổi
mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các
đoàn thể nhân dân nói riêng trong thời kỳ mới là rất cấp bách.
2. Tình hình nghiên cứu:

Trải qua các thời kỳ lãnh đạo cách mạng, Đảng ta đã có nhiều tìm
tịi, sáng tạo, cải tiến và đổi mới sự lãnh đạo của Đảng nói chung, nhưng
đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các
đồn thể nhân dân nói riêng chưa được chú ý một cách đúng mức và cịn
rất ít ỏi. Chỉ từ những năm 90 của thế kỷ 20 mới có một số đề tài khoa
học công nghệ cấp Nhà nước nghiên cứu về phương thức lãnh đạo của
Đảng đối với Mặt trận và các đoàn thể nhân dân như:
- Đề tài : “Đặc điểm, nội dung, phương thức lãnh đạo của Đảng
trong hệ thống chính trị. Mối quan hệ giữa Đảng với Nhà nước và các
đoàn thể tổ chức xã hội” (Mã số KX 05.06)
- Đề tài “Vị trí và tính chất hoạt động của Mặt trận, các đoàn thể,
các tổ chức xã hội trong hệ thống chính trị ” (Mã số: KX.05.10).
- Đề tài “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trên một số lĩnh
vực trọng yếu của đời sống xã hội” (Mã số KHXH 05.04), v.v...
Những kết quả nghiên cứu của các đề tài nói trên tuy đã góp phần
vào việc đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận và

N6.BCSNTNN.5704


6

các đồn thể nhân dân nhưng chưa đáp ứng địi hỏi của sự hoạt động của
Mặt trận và các đoàn thể nhân dân trong thời kỳ mới, nhiều vấn đề nảy
sinh trong thực tiễn của đời sống xã hội, trong lãnh đạo, chỉ đạo chưa
được giải quyết kịp thời, hiệu quả thấp.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài:
3.1. Mục tiêu của đề tài:
Xác định được hệ thống những cơ sở khoa học và nguyên tắc chỉ
đạo đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc

và các đoàn thể nhân dân. Trên cơ sở làm rõ thực trạng mà nêu ra những
giải pháp thiết thực để tiếp tục bổ sung và hoàn thiện phương thức lãnh
đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong
thời kỳ mới.
3.2. Nhiệm vụ của đề tài
Từ mục tiêu nêu trên, đề tài có những nhiệm vụ chủ yếu sau đây:
Một là, Xác định cơ sở khoa học và nguyên tắc chỉ đạo đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn
thể nhân dân.
Hai là, Nghiên cứu thực trạng và chiều hướng biến đổi của phương
thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân
dân ở nước ta hiện nay. Phân tích nội dung phương thức lãnh đạo của
Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân. Rút ra được
những bài học kinh nghiệm có tính lý luận và ý nghĩa thực tiễn thiết
thực.
Ba là, Nêu lên phương hướng, giải pháp nhằm đổi mới phương thức
lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân,

N6.BCSNTNN.5704


7

nhằm phát huy tốt hơn nữa vai trò của Mặt trận và các đoàn thể trong
việc tập hợp, đoàn kết tồn dân góp phần xây dựng Đảng, Nhà nước các
cấp, động viên mọi tiềm lực của toàn xã hội để thực hiện mục tiêu giữ
vững độc lập dân tộc, thống nhất, vì dân giàu, nước mạnh, xã hội cơng
bằng, dân chủ, văn minh.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài:
4.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài:

Đề tài nghiên cứu “Đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với
Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong thời kỳ đổi mới”.
4.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài: nghiên cứu sâu phương thức
lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận và các đoàn thể nhân dân ở cấp
Trung ương, chủ yếu từ năm 1986 đến nay, định hướng cho việc đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đồn
thể nhân dân trong thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước.
5. Phương pháp nghiên cứu của đề tài:
- Sử dụng phương pháp luận khoa học duy vật biện chứng, duy vật
lịch sử để nghiên cứu, xem xét, phân tích, đánh giá phương thức lãnh
đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân.
- Sử dụng phương pháp điều tra xã hội học và điều tra thống kê để
nghiên cứu thực trạng phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận
Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân.
- Sử dụng các phương pháp: phân tích tổng hợp, so sánh và phương
pháp chuyên gia để nghiên cứu làm rõ nội dung của đề tài.

N6.BCSNTNN.5704


8

II. Ý NGHĨA LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1. Ý nghĩa lý luận:
Kết quả đề tài góp phần hoàn thiện và làm phong phú thêm nội dung
phương thức lãnh đạo của Đảng, góp phần đổi mới phương thức lãnh
đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong
thời kỳ mới .
2. Ý nghĩa thực tiễn:

Giúp các cấp uỷ Đảng có cơ sở khoa học để thực hiện việc đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn
thể nhân dân hiện nay. Sử dụng làm tài liệu nghiên cứu chỉ đạo, giảng
dạy, tập huấn cho cán bộ làm cơng tác dân vận, Mặt trận, đồn thể trong
hệ thống chính trị.
III. NHỮNG SẢN PHẨM CHÍNH CỦA ĐỀ TÀI
1. Báo cáo tổng quan của đề tài.
2. Báo cáo tóm tắt kết quả nghiên cứu đề tài;
3. Kỷ yếu các cuộc hội thảo của đề tài;
4. Báo cáo kết quả điều tra xã hội học của đề tài.
5. Bản kiến nghị của đề tài .
IV. KẾT CẤU BÁO CÁO TỔNG QUAN CỦA ĐỀ TÀI
Phần mở đầu
Phần nội dung gồm:
Chương I: Một số vấn đề lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh về phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận
Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân.
N6.BCSNTNN.5704


9

Chương II: Thực trạng đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối
với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân.
Chương III: Một số chủ trương, giải pháp để tiếp tục đổi mới phương
thức lãnh đạo của Đảng đối với Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân
dân trong thời kỳ mới.
Phần kết luận.
Danh mục tài liệu tham khảo
Mục lục

N6.BCSNTNN.5704


10

CHƯƠNG I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN
VÀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ PHƯƠNG THỨC
LÃNH ĐẠO CỦA ĐẢNG ĐỐI VỚI MẶT TRẬN
TỔ QUỐC VÀ CÁC ĐOÀN THỂ NHÂN DÂN.

I.

CHỦ NGHĨA MÁC - LÊNIN VÀ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

VỀ PHƯƠNG PHÁP CÁCH MẠNG, PHƯƠNG THỨC LÃNH ĐẠO

1. Phương thức lãnh đạo được hiểu theo nghĩa rộng như là những con
đường, những phương sách, giải pháp và các hình thức thích hợp nhằm
thực hiện đường lối, đạt được mục tiêu, lý tưởng cách mạng của Đảng.
Như vậy, phương thức lãnh đạo, xét về thực chất, nó thuộc phạm trù
phương pháp cách mạng, là nội dung chủ yếu nhất của phương pháp
cách mạng. Không thể quan niệm phương thức lãnh đạo chỉ là những
vấn đề nghiệp vụ, kỹ thuật cụ thể trong hoạt động của Đảng. Vì thế,
muốn nghiên cứu chiều sâu của phương thức lãnh đạo phải bắt đầu từ
những vấn đề cơ bản về phương pháp cách mạng trong kho tàng lý luận
Mác-Lênin, trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh.
Phương pháp cách mạng trước hết do đường lối chính trị của Đảng
quy định. Đường lối, theo định nghĩa thông thường là phương hướng có

tính chỉ đạo lâu dài trong hoạt động. Theo từ điển bách khoa Việt Nam
thì Đường lối (chính trị), chuẩn tắc cơ bản về phương hướng, nhiệm vụ,
phương châm, lực lượng, phương thức tổ chức thực tiễn về chính trị,
quân sự, kinh tế, văn hoá - xã hội, tư tưởng, tổ chức …do một Nhà nước,
một chính đảng, một tổ chức chính trị - xã hội vạch ra nhằm thực hiện
một mục tiêu nhất định trong một thời kỳ nhất định. Căn cứ vào phạm vi
N6.BCSNTNN.5704


11

và nội dung khác nhau, có thể chia ra đường lối chung và đường lối cụ
thể về chính trị, tư tưởng, tổ chức, kinh tế, quân sự, văn hoá - văn
nghệ… Đường lối là cơ sở để hoạch định chính sách, biện pháp thực
hiện trên mọi lĩnh vực hoặc một lĩnh vực nhất định. Đường lối đúng là
một nhân tố quyết định sự phát triển thắng lợi trên mọi lĩnh vực hoặc
từng lĩnh vực hoạt động của một nhà nước, một chính đảng, quyết định
vị trí của Nhà nước, của Đảng đó đối với quốc gia, dân tộc. Hoạch định
đường lối là công việc quan trọng hàng đầu của một Nhà nước, một
chính đảng”1
C. Mác đã nói: Vấn đề khơng phải chỉ là nhận thức thế giới mà quan
trọng hơn là cải tạo thế giới – Con người trong quá trình nhận thức, cải
tạo, biến đổi, xây dựng xã hội tìm ra con đường, bước đi, cách làm để
thực hiện được mục tiêu là cải tạo thế giới. Không phải bao giờ Đảng
của giai cấp cơng nhân cũng tìm ra được phương pháp cách mạng đúng
đắn để đưa sự nghiệp cách mạng tới thắng lợi. Chỉ có thể dựa trên cơ sở
nắm được quy luật khách quan, có phương pháp tư duy đúng đắn, Đảng
mới đưa ra được chiến lược, sách lược cách mạng đúng đắn, khi đó cách
mạng mới thành công.
Phương pháp cách mạng là phương thức chuẩn bị, tổ chức lực

lượng và tiến hành đấu tranh để thực hiện mục tiêu cách mạng. Phương
pháp cách mạng được thể hiện cụ thể và sinh động trên các mặt chuẩn
bị, tổ chức và biện pháp đấu tranh chống lại các thế lực phản cách
mạng trên tất cả các mặt trận chính trị, qn sự, kinh tế, văn hố, xã hội
và tư tưởng…2. Cũng cần phân biệt phương pháp cách mạng với phong

1
2

Xem Từ điển bách khoa Việt Nam, Hà Nội, 1995, tập 1, trang 915.
Xem Từ điển bách khoa Việt Nam, Hà Nội, 2003, tập 3, trang 516.

N6.BCSNTNN.5704


12

cách làm việc và phương pháp công tác là những khái niệm liên quan
đến từng cán bộ, đảng viên.
Để hiểu rõ được phương pháp cách mạng, trước hết phải hiểu rõ
chiến lược và sách lược cách mạng. Học thuyết Mác – Lê nin về chiến
lược và sách lược là một bộ phận cấu thành của chủ nghĩa cộng sản khoa
học, là khoa học về những nguyên tắc hành động cách mạng của Đảng,
về phương pháp vạch ra mục tiêu và phương sách để đạt được mục tiêu
đó, về những nguyên tắc cơ bản của sự lãnh đạo cuộc đấu tranh cách
mạng của quần chúng. Những nội dung cơ bản nói trên được phản ánh
tập trung nhất trong “Tuyên ngôn của Đảng cộng sản” – Tác phẩm bất
hủ ra đời cách đây gần 200 năm, nhưng đến nay vẫn có ý nghĩa rất lớn
đối với việc thực hiện sự lãnh đạo của Đảng.
Các nhà kinh điển đã rất coi trọng vấn đề phương pháp trong khi

nghiên cứu lịch sử phát triển của nền sản xuất xã hội và đã nêu luận
điểm nổi tiếng: Cái quan trọng không phải là ở chỗ xem lồi người đã
sản xuất ra những sản phẩm gì, mà là xem loài người đã sản xuất ra
những sản phẩm đó bằng phương pháp nào? C.Mác và Ph.Ăng ghen đã
nêu trong tác phẩm nói trên những quan điểm cơ bản trong việc xác định
chiến lược, sách lược của Đảng, cũng tức là những nguyên tắc cơ bản
của những hành vi chính trị của Đảng – những quan điểm đó là:
- Giữ vững nguyên tắc quốc tế chủ nghĩa, tức là địi hỏi Đảng phải
xuất phát từ sự phân tích một cách khoa học và sâu sắc bối cảnh lịch sử
của tình hình quốc tế, với tất cả những khó khăn và thuận lợi, những
mâu thuẫn đang diễn ra, những vấn đề có tính quy luật, dự báo xu thế
phát triển … để vạch ra đường lối chính trị cho đảng mình và con đường
đi tới của đất nước, đồn kết, tập hợp được các lực lượng cách mạng trên

N6.BCSNTNN.5704


13

thế giới trong cuộc đấu tranh chung. Chỉ có trên cơ sở đó, mới có thể
hoạch định được chiến lược và sách lược cách mạng một cách đúng đắn.
Nguyên tắc quốc tế chủ nghĩa xa lạ với tinh thần dân tộc hẹp hòi trong
chiến lược và sách lược, đồng thời cũng chống lại thái độ coi thường
những điều kiện và đặc điểm dân tộc. Nguyên tắc quốc tế chủ nghĩa
cũng khơng cho phép có thái độ trơng chờ, ỷ lại vào sự viện trợ quốc tế
đối với phong trào cách mạng trong nước, nhưng đồng thời cũng không
cho phép những người cộng sản “xuất khẩu cách mạng”, làm thay người
khác.
- Cách mạng là một q trình đấu tranh, nó mang tính giai đoạn, và
Đảng phải tích cực lãnh đạo mọi giai đoạn của quá trình đấu tranh ấy,

coi những giai đoạn là những bước phát triển, những nấc thang không
ngừng đi lên của phong trào đấu tranh từ thấp đến cao, từ đạt mục tiêu
thấp nhất đến đạt mục tiêu cao nhất. Theo nguyên tắc này Đảng không
thể bỏ qua những giai đoạn phát triển cần thiết, không được phép đốt
cháy giai đoạn (“tất cả hay là khơng có gì”, hoặc lối nói của người Việt
Nam: “được ăn cả, ngã về không”!). Mặt khác, nguyên tắc này cũng
không cho phép bỏ rơi những vấn đề có tính ngun tắc, lãng quên mục
tiêu cuối cùng của cách mạng: (“phong trào là tất cả, mục đích khơng là
cái gì”). Lãng qn mục tiêu mà chỉ chạy theo phong trào để đạt tới lợi
ích trước mắt theo kiểu mị dân, những người cộng sản sẽ rơi vào vũng
bùn của chủ nghĩa cơ hội chính trị, sớm muộn họ sẽ tự đánh mất mình
trong lịch sử. Đấu tranh cho những cuộc cải cách là quan trọng và cần
thiết, chỉ có như vậy mới tập hợp và rèn luyện được quần chúng, song
những cuộc đấu tranh cho cải cách ấy luôn luôn phải phục tùng mục tiêu
cuối cùng của cách mạng là chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản.

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

14

- Đảm bảo kết hợp hài hoà giữa chiến lược và sách lược trong hoạt
động của Đảng cộng sản, đó là việc kết hợp giữa những yếu tố thường
xuyên, cố định, có ý nghĩa bền vững trong thời kỳ dài với những yếu tố
mềm dẻo, cơ động, biến đổi tuỳ từng thời gian và không gian nhất định.
Không thể xố nhồ ranh giới giữa chiến lược và sách lược, cũng như
khơng thể tuyệt đối hố sự khác nhau giữa chúng. Nếu xố nhồ ranh
giới giữa chiến lược và sách lược, sẽ dẫn tới mất phương hướng chính trị

và chỉ biết chạy theo những thắng lợi nhất thời chỉ có ý nghĩa sách lược.
Song nếu lại tuyệt đối hố sự khác biệt giữa chiến lược và sách lược, sẽ
dẫn đến chỗ coi nhẹ việc tìm tịi những phương thức có hiệu quả để thực
hiện đường lối chính trị, dẫn đến chỗ không tạo ra được những điều kiện,
những cơ hội, những khả năng thực hiện những bước ngoặt chính trị cần
thiết trong khn khổ đường lối chính trị của Đảng đã vạch ra. Đảng sẽ
xa rời thực tế, mất phương hướng trong hoạt động lãnh đạo của mình.
Sự thống nhất giữa chiến lược và sách lược sẽ bảo đảm tính kiên
quyết trong q trình thực hiện đường lối chính trị với sự mềm dẻo, linh
hoạt trong việc xác định những con đường, những biện pháp, những nhịp
độ trong quá trình thực hiện đường lối đó.
Nói đến chiến lược tức là chỉ đường lối chính trị, phương hướng
chính trị, trong đó xác định rõ mục tiêu lý tưởng của phong trào cách
mạng và những biện pháp cơ bản để đạt mục tiêu ấy. Chiến lược ấy nói
lên hướng hành động tấn công chủ yếu, những kẻ thù chủ yếu, bạn đồng
minh chủ yếu, những lực lượng trung gian và thái độ của họ, kể cả
những lực lượng dự trữ gián tiếp của cách mạng.
Nói đến sách lược là nói đến những hình thức hành động khác nhau:
tiến cơng, rút lui, phòng ngự, tập hợp lực lượng… tuỳ thuộc vào cao trào
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

15

hay thối trào cách mạng. Có sách lược tiến cơng, sách lược phịng ngự,
sách lược rút lui, sách lược tập hợp lực lượng. Đảng muốn lãnh đạo

phong trào quần chúng, phải xác định đúng đắn các hình thức đấu tranh,
phải biết sử dụng tất cả các hình thức, các phương tiện hoạt động xã hội
tuỳ theo các điều kiện lịch sử cụ thể từng lúc, từng nơi.
Cơ sở khoa học của chiến lược và sách lược cách mạng là lý luận
Mác-Lênin. Trong bài viết: “Tiếng nói chân thật của một người xã hội
chủ nghĩa Pháp” (năm 1915), V.I. Lê nin đã chỉ rõ: “Lý luận này ra đời
từ sự tổng hợp kinh nghiệm cách mạng và tư tưởng cách mạng của tất cả
các nước trên thế giới”1. Trong khi vạch ra chiến lược, sách lược, Đảng
cộng sản phải ln ln sáng tạo và độc lập. Có như vậy mới đẩy được
phong trào quần chúng, mới dẫn dắt quần chúng đi đến một lập trường
chính trị mới và phong trào mới không dậm chân tại chỗ. Trong tác
phẩm “Bệnh ấu trĩ “tả khuynh” trong phong trào cộng sản” (5/1920),
V.I. Lê nin nêu rõ: “Nghệ thuật của người làm chính trị (và sự hiểu biết
đúng đắn của một người cộng sản về nghĩa vụ của mình) là đánh giá
đúng đắn những điều kiện và thời cơ nào thì đội tiên phong của giai cấp
vơ sản có thể cướp chính quyền; có sử dụng sự ủng hộ đầy đủ của những
tầng lớp khá rộng rãi trong giai cấp công nhân và quần chúng lao động
không phải vô sản trong khi và sau khi cướp chính quyền; và có thể sau
khi cướp chính quyền ; và có thể sau đó giữ vững, củng cố, mở rộng,
huấn luyện quyền thống trị của mình bằng cách giáo dục, lơi kéo về
mình ngày càng thêm đông đảo quần chúng lao động”2.
Những luận điểm quan trọng về chiến lược và sách lược trên đây
cho thấy những ý tưởng tổng quát về phương pháp luận, giúp cho việc đi
1
2

V.I. Lê nin: Toàn tập, Nhà xuất bản Tiến bộ, M, t27, tr.12.
V.I. Lê nin : Toàn tập, tập 31, NXB Sự thật, Hà Nội, tr. 55
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

16

sâu nghiên cứu những vấn đề về phương thức lãnh đạo của Đảng, về mối
quan hệ giữa đường lối cách mạng với phương pháp cách mạng.
2. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp thu chủ nghĩa Mác-Lênin và vận
dụng một cách sáng tạo vào hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam, đề ra chiến
lược và sách lược cách mạng đúng đắn, đưa cách mạng nước ta đến
thắng lợi huy hồng. Đó chính là phương pháp cách mạng Hồ Chí Minh.
Trên con đường cứu nước, sau khi tìm ra con đường giải phóng dân
tộc, Người đã hình thành tư tưởng đầu tiên về phương pháp cách mạng:
“Đối với tôi, câu trả lời đã rõ ràng : trở về nước, đi vào quần chúng,
thức tỉnh họ, tổ chức họ, đoàn kết họ, huấn luyện họ, đưa họ ra đấu
tranh giành tự do độc lập”1. Muốn vậy, cần phải truyền bá chủ nghĩa
Mác-Lênin vào phong trào công nhân và phong trào yêu nước của Việt
Nam, từ đó thành lập Đảng cộng sản để lãnh đạo sự nghiệp cách mạng.
Con đường cách mạng chung nhất đã sớm định hình trong tư tưởng Hồ
Chí Minh, đó là tập hợp và huy động lực lượng của tồn dân vào cơng
cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giành độc lập, tự do cho Tổ quốc.
Năm 1927, trong tác phẩm Đường Kách mệnh, Chủ tịch Hồ Chí
Minh đã đề ra cách tổ chức tập hợp cơng nhân, nông dân vào công hội,
nông hội, người buôn bán vào hợp tác xã. Thông qua báo Thanh niên,
Người đã hướng dẫn việc tổ chức, tập hợp thanh niên, phụ nữ, học sinh,
binh lính, phụ lão. Khi phong trào cách mạng đã lan toả rộng khắp các
tầng lớp nhân dân, đã hình thành tư tưởng về việc lập Mặt trận Dân tộc
thống nhất và đã dẫn tới việc thành lập hình thức tổ chức Mặt trận đầu

tiên là Hội phản đế đồng minh (1930) và tiếp sau đó là các hình thức tổ
chức khác của Mặt trận với nhiều tên gọi thích ứng với từng thời kỳ cách
1

Hồ Chí Minh : Toàn tập, Tập 1, NXB CTQG, H, 2000, tr.192.
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

17

mạng. Lập Mặt trận và các đoàn thể nhân dân là một nét đặc sắc trong
phương pháp cách mạng Hồ Chí Minh và của Đảng ta. “Đường cách
mệnh” chỉ rõ người lãnh đạo phải học cách lãnh đạo cách mạng, lãnh
đạo quần chúng đứng lên làm cách mạng. Người viết: “Mục đích có
đồng, chí mới đồng; chí có đồng, tâm mới đồng; tâm đã đồng, lại phải
biết cách làm, thì làm mới chóng”1. Từ đó đến nay, 75 năm trơi qua, đã
chứng minh tính đúng đắn của tư tưởng đoàn kết, tập hợp, phát huy sức
mạnh toàn dân tộc trong Mặt trận, chứng minh tính đúng đắn của
phương pháp cách mạng dựa vào lực lượng quần chúng được giác ngộ,
từ quần chúng mà ra rồi lại trở về với quần chúng. Như vậy là thực hiện
phương pháp cách mạng dùng sức của ta để tự giải phóng cho ta, trao vũ
khí vào tay quần chúng để họ tự giải phóng, thực hiện tư tưởng của chủ
nghĩa Mác-Lênin là làm cho sự nghiệp cách mạng trở thành sự nghiệp
của hàng chục triệu quần chúng chứ không phải của một số ít người.
Trong “Sách lược vắn tắt” được thơng qua tại Hội nghị thành lập
Đảng (1930), Chủ tịch Hồ Chí Minh vạch rõ: Đảng phải thu phục cho

được đại bộ phận giai cấp mình, phải làm cho giai cấp mình lãnh đạo
được quần chúng. Đảng phải thu phục cho được dân cày và dựa vững
vào hạng dân cày nghèo, hết sức liên lạc với tầng lớp tiểu tư sản, trí
thức, trung nông và các Đảng phái phi vô sản để lơi kéo họ đi về phía
giai cấp cơng nhân đồng thời phải đồn kết với giai cấp vơ sản quốc tế.
Đó là phương pháp lãnh đạo đúng đắn, nhờ đó mà mục tiêu vạch ra
trong đường lối cách mạng đã được thực hiện một cách thắng lợi ngay từ
khi Đảng được thành lập.

1

Hồ Chí Minh : Tồn tập, tập 2, NXB CTQG, H, 2000, tr.261
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

18

Nghiên cứu, quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về phương pháp cách
mạng, khơng thể qn câu nói bất hủ của Người đã nói với cụ Huỳnh
Thúc Kháng năm 1946 khi lên đường sang Pháp: “Dĩ bất biến, ứng vạn
biến”. Tinh thần cơ bản của câu nói này nói lên sự kết hợp biện chứng
giữa chiến lược và sách lược. Bản chất cách mạng và khoa học của chủ
nghĩa Mác-Lênin cùng với lập trường, quan điểm, phương pháp của chủ
nghĩa Mác-Lênin là nguyên tắc, là cái bất biến. Cái vạn biến là mang
tinh thần, lập trường, quan điểm, phương pháp của chủ nghĩa Mác-Lênin
để phân tích, soi sáng thực tế, nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ bản chất của

sự thật, từ đó tìm ra giải pháp tối ưu giải quyết đúng đắn và thành công
những vấn đề do thực tế cuộc sống đặt ra. Khơng có một khn mẫu,
một mơ hình định sẵn cho một cuộc cách mạng, một cơng cuộc xây dựng
đất nước. Tính phong phú, đa dạng của cái vạn biến cho phép những
người cộng sản tránh được sai lầm giáo điều, dập khuôn. Song tính
phong phú, đa dạng ấy khơng cho phép phủ nhận, thoát ly những cái bất
biến. Sự nhân nhượng hay đổi chác những vấn đề nguyên tắc để chạy
theo những lợi ích trước mắt, là hành động cơ hội chính trị tồi tệ và xấu
xa nhất.
Mục tiêu cơ bản của sự nghiệp cách mạng khơng thể thay đổi, đó là
độc lập thống nhất của Tổ quốc, tự do hạnh phúc của nhân dân, mà ngày
nay đó là mục tiêu giữ vững độc lập, thống nhất, vì dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Con đường để đạt tới mục
tiêu đó là trường kỳ, gian khổ, trải qua nhiều bước đi của nhiều thế hệ,
qua nhiều giai đoạn với nhiều hình thức, phương pháp cách mạng khác
nhau để đối phó với mọi tình huống ở mọi nơi, mọi lúc phù hợp với điều
kiện cụ thể của lịch sử.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

19

Thực tế đất nước ta không giống bất cứ một nước nào trên thế giới,
do đó để đi tới mục tiêu trên, đòi hỏi sức sáng tạo vĩ đại, sự táo bạo một
cách tỉnh táo và thông minh trong việc lựa chọn các hình thức và bước

đi, trong đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Thực tế cho ta nhiều
bài học lịch sử và qua đó có thể rút ra rằng: sự xa rời lập trường, quan
điểm, phương pháp của chủ nghĩa Mác-Lênin có nghĩa là xa rời nền tảng
tư tưởng và kim chỉ nam cho hành động, tất yếu sẽ dẫn đến sự chệch
hướng và không thể nào đạt được mục tiêu cơ bản của sự nghiệp cách
mạng của nhân dân ta. Song sự bảo thủ, giáo điều, dập khn một cách
máy móc, thiếu tính sáng tạo độc lập, mềm dẻo, linh hoạt cho phù hợp
với thực tế, cũng sẽ mang lại những hậu quả nghiêm trọng, dẫn đến sự
đổ vỡ khôn lường. Kết hợp một cách biện chứng giữa cái bất biến và cái
vạn biến là một q trình mang đầy đủ tính khoa học và nghệ thuật trong
sự lãnh đạo của Đảng, nhất là trong điều kiện đã trở thành Đảng cầm
quyền. Nghệ thuật đó địi hỏi phải kết hợp lực lượng của Đảng với tất cả
những lực lượng có thể tập hợp được, kể cả những người có chính kiến
khác.
Về phương thức lãnh đạo, Hồ Chí Minh dùng thuật ngữ này đầu
tiên trong “Báo cáo về những nghị quyết của Trung ương Đảng Cộng
sản Đông Dương” (khoảng tháng 10 - 1930): “Cho nên phương thức
lãnh đạo quần chúng vô cùng quan trọng, Đảng phải hết sức quan
tâm”1. Sau này, khi đã giành được chính quyền, Người dùng thuật ngữ
“cách lãnh đạo” và được trình bày trong cuốn “Sửa đổi lối làm việc”
(1947). Theo quan điểm của Người, “cách lãnh đạo” đúng đắn là phải
biết kết hợp lãnh đạo và kiểm soát, kết hợp người lãnh đạo với quần
chúng, biết dựa vào dân, học hỏi quần chúng nhưng lại khơng theo đi
1

Hồ Chí Minh tồn tập. NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tập 3, trang 564
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704

C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

20

quần chúng. Người đã nêu lên những nguyên tắc cơ bản trong cách lãnh
đạo, đó là:
- Việc gì cũng phải học hỏi và bàn bạc, giải thích cho quần chúng
- Phải có lịng tin vào quần chúng, đưa mọi vấn đề cho quần chúng
thảo luận và giải quyết. Dựa vào quần chúng mà sửa chữa chủ trương
không hợp của Đảng, sửa chữa cán bộ và tổ chức;
- Tuỳ tình hình quần chúng ở mỗi nơi, mỗi lúc mà tổ chức quần
chúng lại, đưa quần chúng vào hành động trong các phong trào;
- Phải khéo tập trung ý kiến của quần chúng, biến thành đường lối
để lãnh đạo quần chúng. Biến phương pháp nhân dân so sánh, xem xét
và giải quyết vấn đề thành cách lãnh đạo các phong trào của nhân dân;
- Phải “đưa chính trị vào nhân gian”, không áp đặt từ trên dội
xuống, mà phải phát động tư tưởng quần chúng từ dưới lên, làm cho
quần chúng tự giác hành động.
Những nguyên tắc trên đây được đặt ra trong điều kiện Đảng đã trở
thành Đảng cầm quyền, đối mặt với nguy cơ quan liêu, xa rời quần
chúng, một căn bệnh cực kỳ nguy hiểm, có thể làm tiêu vong cả sự
nghiệp của Đảng và của cả dân tộc. Khơng phải lúc nào một chính đảng
của giai cấp công nhân cũng đủ tỉnh táo để nhận biết tác hại của bệnh
quan liêu xa rời quần chúng nhân dân, nhất là một khi Đảng đó do được
nhân dân ủng hộ nên đã lãnh đạo cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc
giành được thắng lợi huy hồng, cũng nhờ đó được nhân dân tơn vinh và
hồn tồn tin cậy. Ánh hào quang rực rỡ của chiến thắng dễ làm say lòng
những chiến sĩ cộng sản đã từng được nhân dân gây dựng, che chở, nuôi
dưỡng và sẵn sàng hy sinh cả của cải, tính mạng để bảo vệ. Khi chưa có

chính quyền, những người cộng sản cảm nhận được từ trong đường gân
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

21

thớ thịt của mình sức mạnh vĩ đại của nhân dân. Khi đạt đến đỉnh cao
của thắng lợi, giành được chính quyền, trở thành người cầm quyền, nếu
khơng chăm lo tu dưỡng quan điểm quần chúng và phương pháp lãnh
đạo theo những nguyên tắc quần chúng nêu trên đây, những người cộng
sản có nguy cơ trở thành những kẻ quan liêu, đứng trên nhân dân, coi
thường quần chúng, biến thành những “quan cách mạng”. Bài học đau
đớn về sự mất quyền lãnh đạo và sụp đổ chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên
Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu là một sự cảnh tỉnh sâu sắc
đối với các Đảng cộng sản trên thế giới.
Khái quát về cách lãnh đạo đúng của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã đưa ra 3 tiêu chí cơ bản là:
- Phải đưa ra được những quyết định đúng đắn. Muốn có quyết định
đúng, phải tổng kết kinh nghiệm từ thực tiễn của quần chúng.
- Phải tổ chức lực lượng quần chúng để thực hiện thành công những
quyết định ấy.
- Phải tổ chức kiểm sốt cơng việc một cách chặt chẽ bằng cách dựa
vào lực lượng quần chúng1.
Hồ Chí Minh còn đưa ra nội hàm cách lãnh đạo (mà nay gọi là
phương thức lãnh đạo) bao gồm những vấn đề sau đây:
- Phải cụ thể hố đường lối chính sách chung thành những nội dung

cụ thể, thiết thực, phù hợp với hoàn cảnh thực tế, đồng thời tổ chức thực
hiện với quyết tâm cao giành thắng lợi tại một thời điểm để khẳng định
tính đúng đắn của chính sách cụ thể đó, rồi nhân ra diện rộng.

1

Hồ Chí Minh : Toàn tập, T.5, NXB CTQG, H, 1995, tr.285-286

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

22

- Phải xây dựng lực lượng trung kiên, nòng cốt để làm chỗ dựa, đòn
bẩy, động lực của phong trào, lấy đó làm đầu tàu tạo sức đẩy đông đảo
quần chúng thực hiện mục tiêu của phong trào. Người lãnh đạo phải tạo
ra được lực lượng nòng cốt, dựa vào lãnh đạo nòng cốt để thúc đẩy đại
đa số quần chúng trung gian, lôi kéo những quần chúng yếu kém.
- Phải xuất phát từ trong quần chúng mà ra rồi trở lại phục vụ cho
quần chúng, đó là phương thức lãnh đạo tốt nhất. Điều đó có nghĩa là
lãnh đạo theo cách:
+ Căn cứ yêu cầu cuộc sống thực tế của dân chúng mà đề ra chính
sách chứ khơng phải chủ quan, duy ý chí.
+ Mang chính sách đó giải thích và tổ chức cho quần chúng thực hiện.
Từ thực tiễn thi hành chính sách mà bổ sung, hồn thiện chính sách,
kiểm nghiệm chính sách, nâng cao chính sách.

+ Gắn kết lãnh đạo với quần chúng, không nên chỉ người lãnh đạo
đơn độc tiến hành công việc, lãnh đạo cấp trên khi tổ chức thực hành
chủ trương, phải huy động được lực lượng lãnh đạo cấp dưới, huy động
được đông đảo quần chúng cấp thi hành cùng tham gia, tuyệt đối không
được bao biện làm thay quần chúng, làm thay cấp dưới.
+ Khi tổ chức thi hành chính sách, cần biết phân biệt việc chính, việc
phụ, việc cần ưu tiên làm trước, việc cần ưu tiên làm sau, tránh ra quân
đồng loạt lộn xộn. Biết tập trung vào công việc then chốt để lôi kéo các
công việc khác là điều quan trọng trong phương thức lãnh đạo của Đảng.
Công việc càng nhiều, càng gay go, phức tạp, lại càng cần phải như vậy.
+ Luôn luôn lắng nghe và hỏi ý kiến của quần chúng là cách lãnh đạo
có hiệu quả, bảo đảm thành công. Khi hỏi ý kiến dân chúng, cần phải

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

23

khách quan, so sánh, chọn lọc, không theo đuôi quần chúng. Khi hỏi ý
kiến quần chúng cần phải:
Việc gì cũng cần hỏi ý kiến và giải thích cho quần chúng.
Phải tin vào quần chúng một cách thật lịng.
Khơng bảo thủ, phải tuỳ theo hoàn cảnh thay đổi mà vận động
quần chúng đấu tranh.
Tuyệt đối không theo đuôi quần chúng.
Phải nâng cách giác ngộ chính trị cho quần chúng, ln làm

cho quần chúng có thể đóng góp ý kiến với lãnh đạo.
Nội hàm phương thức lãnh đạo theo Hồ Chí Minh là giản dị, dễ
hiểu, nó trực tiếp trả lời cho câu hỏi “làm thế nào?”. Từ trước đến nay,
chúng ta thường định nghĩa phương thức lãnh đạo là lãnh đạo “bằng
cách gì?” và “thơng qua cái gì?” (bằng chỉ thị, nghị quyết; bằng tổ chức
và cán bộ, đảng viên…), chứ chưa nói lên được lãnh đạo “như thế nào”.
II. SỰ PHÁT TRIỂN NHẬN THỨC CỦA ĐẢNG TA VỀ PHƯƠNG
THỨC LÃNH ĐẠO:

Nhìn lại quá trình nhận thức của Đảng, việc xác định khái niệm về
phương thức lãnh đạo và luận giải nội hàm của khái niệm này trong thời
gian qua còn nhiều điểm chưa rõ nét, nên còn nhiều cách hiểu khác
nhau. Có ý kiến cho rằng phương thức lãnh đạo bao hàm rộng rãi, là
chiến lược và sách lược cách mạng, lại có ý kiến cho rằng phương thức
lãnh đạo là phương pháp và hình thức lãnh đạo của Đảng.
Lần đầu tiên, khái niệm phương thức lãnh đạo được nêu ra tại Hội
nghị Bắc Đông Dương (25/8/1948) khi cuộc kháng chiến chống Pháp
đang ở thời kỳ khó khăn, gian khổ, Đảng rút vào bí mật (dưới danh
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

24

nghĩa tự giải tán). Trong các văn kiện của Đảng tại các Hội nghị và đại
hội Đảng tiếp theo, khái niệm phương thức lãnh đạo được trình bày dưới
dạng cách lãnh đạo, cách thức hoạt động sau khi đề ra đường lối.

Trong suốt hơn 75 năm lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng cộng
sản Việt Nam đã giữ vững được quyền lãnh đạo, song Đảng đã trải qua
các thời kỳ lịch sử mà trong đó vị trí xã hội của Đảng có khác nhau địi
hỏi phương thức lãnh đạo của Đảng cũng khác nhau. Đó là:
- Thời kỳ Đảng lãnh đạo nhân dân đấu tranh giành độc lập tự do cho
Tổ quốc, giải phóng nhân dân khỏi ách áp bức bóc lột, giành quyền làm
chủ đất nước, làm chủ xã hội của nhân dân.
- Thời kỳ Đảng lãnh đạo nhân dân xây dựng xã hội mới theo con
đường xã hội chủ nghĩa sau khi nhân dân đã giành được chính quyền,
dùng chính quyền đó để thực hiện quyền làm chủ đất nước, làm chủ xã
hội.
Nghiên cứu về phương thức lãnh đạo của Đảng cần phải bám sát
những đặc điểm, yêu cầu lãnh đạo của Đảng của mỗi thời kỳ nói trên để
phân tích, xem xét, làm nổi bật đặc điểm của phương thức lãnh đạo của
Đảng, phản ánh vị trí xã hội của Đảng trong từng thời kỳ đó. Ở mỗi thời
kỳ, do yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, do đặc điểm tình hình và điều kiện
hoạt động lãnh đạo của Đảng khác nhau mà Đảng có phương thức hoạt
động khác nhau. Để đi sâu tìm hiểu về phương thức lãnh đạo của Đảng
qua hai thời kỳ nói trên, cần đi sâu vào từng thời kỳ:
1. Thời kỳ Đảng lãnh đạo cách mạng khi chưa giành được chính
quyền:
Từ khi ra đời (1930) cho đến khi Đảng lãnh đạo nhân dân ta tổng
khởi nghĩa giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám (8/1945), là
@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704


C.33.44.55.54.78.65.5.43.22.2.4..22.Tai lieu. Luan 66.55.77.99. van. Luan an.77.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.37.99.44.45.67.22.55.77.C.33.44.55.54.78.655.43.22.2.4.55.22. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an.Tai lieu. Luan van. Luan an. Do an

25

thời kỳ Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo nhân dân tiến hành các hoạt
động tuyên truyền, vận động, giác ngộ, tổ chức các tầng lớp nhân dân,
đưa quần chúng nhân dân vào cuộc đấu tranh rộng lớn trong khắp cả
nước bằng nhiều hình thức khác nhau, trong các tổ chức đa dạng, đi từ
thấp đến cao, từ lĩnh vực dân sinh, dân chủ, tiến tới khởi nghĩa giành
chính quyền ở từng địa phương và tổng khởi nghĩa trong toàn quốc lật
đổ chế độ thực dân, phong kiến giành độc lập cho dân tộc, tự do cho
nhân dân, chấm dứt thời kỳ nô lệ của dân tộc, thành lập Nhà nước Cộng
hịa dân chủ đầu tiên ở Đơng Nam Á, mở ra một kỷ nguyên mới, kỷ
nguyên độc lập tự do và tiến lên chủ nghĩa xã hội, phù hợp với trào lưu
cách mạng của thời đại và đặc điểm tình hình nước ta. Đó là tinh thần cơ
bản trong Cương lĩnh của Đảng, mục tiêu cơ bản của cách mạng nước ta,
là nguyện vọng cháy bỏng của các tầng lớp nhân dân, quyền lợi thiêng
liêng của cả dân tộc đã được Đảng ta lãnh đạo toàn dân thực hiện một
cách tốt đẹp và thành công rực rỡ.
Trong thời kỳ này, nhằm đảm bảo hoàn thành mục tiêu cách mạng
đề ra, thực hiện cuộc cách mạng giải phóng dân tộc với hai nhiệm vụ là
phản đế và phản phong, Đảng phải hoạt động trong điều kiện bị bộ máy
thống trị của thực dân Pháp và triều đình phong kiến thực hiện chính
sách đàn áp và khủng bố cực kỳ gắt gao với những thủ đoạn dã man, tàn
bạo. Để bảo tồn lực lượng, nhằm thực hiện nhiệm vụ vận động, giác ngộ,
tổ chức quần chúng đấu tranh giành chính quyền, Đảng phải hoạt động
bí mật trong sự giúp đỡ, bảo vệ, che chở của nhân dân cả nước. Đặc
điểm bao trùm là hoạt động theo nguyên tắc bí mật đã chi phối phương
thức lãnh đạo của Đảng.

@edu.gmail.com.vn.bkc19134.hmu.edu.vn

N6.BCSNTNN.5704