Nâng cao lợi thế cạnh tranh cho các siêu thị tại TP HCM giao đoạn 2011 2020

1
BỘGIÁODỤC VÀĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCKINHTẾTP. HỒCHÍMINH
NGUYỄNXUÂNHIỆP
NÂNGCAO LỢITHẾCẠNHTRANH
CHOCÁCSIÊUTHỊTẠITP.HỒCHÍMINH
GIAIĐOẠN2011  2020
LUẬNÁNTIẾNSĨKINHTẾ
TP.HỒCHÍMINHNĂM2011

2
BỘGIÁODỤCĐÀOTẠO
TRƯỜNGĐẠIHỌCKINHTẾTP.HỒCHÍMINH
NGUYỄNXUÂNHIỆP
NÂNGCAOLỢITHẾCẠNHTRANH
CHOCÁCSIÊUTHỊTẠITP.HỒCHÍMINH
GIAIĐOẠN2011 2020
CHUYÊNNGÀNH:QUẢNTRỊKINHDOANH
MÃSỐ:62.34.05.01
LUẬNÁNTIẾNSĨKINHTẾ
Ngườihướngdẫnkhoahọc:
1.TS.ĐẶNGNGỌCĐẠI
2.TS.PHẠMPHIYÊN
TP.HỒCHÍMINH NĂM2011

3
CỘNGHÒAXÃHỘICHỦNGHĨAVIỆTNAM
Độclập Tựdo Hạnhphúc
LỜICAMĐOAN
Tôixincamđoanluậnán:“NângcaolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.

HồChíMinhgiaiđoạn20112020”làcôngtrìnhnghiêncứucủariêngtôi.Cácsốliệu
sơcấp,thứcấpvàtríchdẫntàiliệuthamkhảođượctrìnhbàytrongluậnánlàtrungthực;
kếtquảnghiêncứuthểhiệntrongluậnánlàchưatừngđượccôngbố.
Nghiêncứusinh
NguyễnXuânHiệp

4
TÓMTẮT
Nhằmxâydựngcơsởkhoahọcnângcaolợithếcạnhtranhchodoanhnghiệpáp
dụngchotrườnghợpcácsiêuthịtạiTP.HCM,nghiêncứuđãtổngkết,đánhgiácáclý
thuyếtvềlợi thếcạnh tranh vàcácnghiêncứucó liênquanđếncác yếutố tạolợithế
cạnh tranh cho doanh nghiệp (Michael E. Porter, 1985, 1996; Philip Kotler, 2001;
Zeithaml, 1988; Woodruff, 1997; Parasuraman & Grewal, 2000; Sweeney & Soutar,
1998,2001;Petric,2002vànhiềunghiêncứukhác);đồngthờiphântíchcácđặcđiểm
kinhtếkỹthuậtcủaloạihìnhkinhdoanhsiêuthị.Kếtquảchothấy:
Tiếpcậntừphíakháchhàngđểtruytìmcácyếutốtạolợithếcạnhtranhlàkhoa
họcvàkhuynhhướngphổbiếnhiệnnay;
Cácyếutạolợithếcạnhtranhchodoanhnghiệplàcácyếutốtạoragiátrịcho
kháchhàng(baogồm:giátrịsảnphẩm,dịchvụ;giátrịcảmxúc;giátrịtínhtheogiácả
vàgiátrịhìnhảnh)vượttrộisovớicácđốithủ.TheoTônThấtNguyễnThiêmđólàsáu
lĩnhvựcchấtlượng(sảnphẩm;thờigian;khônggian;dịchvụ;thươnghiệu;giácả)liên
kết tươnghỗ vớinhau [34,tr.119120].Trong khi đó, nghiên cứucholĩnh vựcbánlẻ
thựcphẩm,DirkMorschettetalchorằng,ngoàichấtlượnghànghóa,dịchvụlàgiácả
vàsựthuậntiện[72].
Ápdụngchosiêuthị,nghiêncứuđềxuấtmôhìnhsáu yếutố tạolợithếcạnh
tranhcholoạihìnhsiêuthịlà:tậphànghóa;khônggiansiêuthị;giácảhànghóa;nhân
viênphụcvụ;cơsởvậtchấtvàtincậy.
Tiếptheo,saukhiphântíchcácđặctính củakháchhàng siêu thịtạiTP.HCM,
mộtnghiêncứuđịnhtínhbằngkỹthuậtthảoluậnnhómtậptrungvàphỏngvấnsâuhai
mươikháchhàngthườngxuyêncủacácsiêuthịđượcsửdụngđểkhámphá,điềuchỉnh,

bổsungcácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCMvàpháttriểnthang
đocácyếutốnày.Kếtquảcủanghiêncứuđịnhtínhbổsungyếutốthứbảylàhìnhảnh
siêuthị vàomôhìnhsáuyếutốtạolợithếcạnhtranhchosiêuthị đượcđềxuấttrênđây.
Nghiêncứuđịnh lượng đượcsửdụngđể kiểmđịnh môhình lý thuyếtđượcđề
xuấttừkếtquảnghiêncứuđịnhtính.Mẫunghiêncứugồm500kháchhàngđãcónhững
lầnmuasắmởcácchợvàcửahàngtạphóa,cáctrungtâmthươngmạivàcửahàngtiện
lợi,nhưnghiệntạihọlàkháchhàngthườngxuyêncủacácsiêuthịtạiTP.HCM.Cơcấu

5
củamẫunghiêncứuđượcthiếtkếdựatheokếtquảđiềutra410kháchhàngcủacácsiêu
thịtạiTP.HCMdotácgiảthựchiệntrướcđó (phụlục3).Nghiêncứusửdụngcáckỹ
thuậtđịnhlượng:Cronbachalpha,phântíchnhântốkhámphá(EFA),phântíchnhântố
khẳng định (CFA), phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM), phương pháp ước
lượngbootstrap, phântíchcấutrúcđanhóm.
Kếtquảkiểmđịnhchothấy,môhìnhcácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêu
thịtạiTP.HCMgồmnămthànhphần(tậphànghóa,khônggiangiansiêuthị,giácả,tin
cậyvànhânviênphụcvụ)đượcđobằng21biếnquansát(baogồm:2biếnđotậphàng
hóa;7biếnđokhônggiansiêuthị;3biếnđogiácả;3biếnđotincậy;6biếnđonhân
viênphụcvụ).Đồngthời,giátrịvịthế(tầmquantrọng)củacácyếutốtạolợithếcạnh
tranhchocácsiêuthịcósựphânđịnhthứbậcrõrệtởbìnhdiệntổngthểcũngnhưtheo
cácloạihìnhkinhdoanh(kinhdoanhtổnghợpvàchuyêndoanh)vàcácloạihìnhsởhữu
củasiêuthị(siêuthịnhànước,siêuthịtưnhânvàsiêuthịnướcngoài),thểhiệnvaitrò
củacácyếutốnàytrongviệctạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCMlàrất
khácnhau.
Tiếptheo,saukhiđánhgiánănglựctạolợithếcạnhtranhcủacácsiêuthịtạiTP.
HCM;nghiêncứusửdụngthangđocácyếutốtạolợithếcạnhtranh(đượcpháttriểnvà
kiểmđịnhtrongnghiêncứuđịnhlượng)đánhgiáthựctrạngcácyếutốtạolợithếcạnh
tranhchocácsiêuthịnày.Kếtquảchothấy,ởthờiđiểmhiệntại,giátrịcủacácyếutố
tạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCMchỉởmứctrêntrungbìnhvàcósự
khác nhau không nhiều, đồng thời thiếu sự tương thích với giá trị vị thế của chúng.

Chứngtỏ,chiếnlượcđầutưvàphânbốnguồnlựccủacácsiêuthịcònmangtính“cào
bằng”,nóicáchkhác,thiếutrọngtâmvàocácyếutốchủlựctạolợithếcạnhtranhcho
cácsiêuthị.
Cuốicùng,dựavàocáckếtquảnghiêncứutrênđây,kếthợpkếtquảphântíchdự
báođiềukiệnnângcaolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCMvàkinhnghiệm
nângcaolợithếcạnhtranhcủamộtsốsiêuthịtrongnướcvàcáctậpđoànbánlẻtrênthế
giới,nghiêncứuhoạchđịnhcácquanđiểm,mụctiêuvàđịnhvịcácyếutốtạolợithế
cạnhtranhchocácsiêuthị TP.HCMgiaiđoạn2011 2020,cùngnănglựclõicủamộtsố
siêuthị,từđóđềxuấtmộtsốgiảiphápnângcao lợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtại
TP.HCMgiaiđoạn2011 2020.

6
MỞĐẦU
Phầnnàynhằmlàmsángtỏcơsởkhoahọccủaviệclựachọnđềtàinghiêncứu
và định hướng thựchiện nghiên cứu, baogồm: xác định đề tàinghiên cứu, mục tiêu
nghiên cứu;đố itượng,phạmvivàphươngphápnghiêncứu;nhữngđóngg ópcùng tính
mớicủanghiêncứuvàkếtcấucácnộidungchínhcủaluận án.
1. Xácđịnhđềtàinghiêncứu
Vềphươngdiệnlýthuyết,theoBowenvàWiersema;RousevàDaellenbach,lợi
thếcạnhtranhcótầmquantrọngđặcbiệtchoviệcnghiêncứu,thựchànhvàgiảngdạy
chiếnlược. BarneyvàGrantchorằng,lợithếcạnhtranhđãtạoramộtkhốilượnglớnsản
phẩmhọcthuậtvềcảlýthuyếtlẫnthựcnghiệmvàđượcchấpnhậnmộtcáchphổbiến
trongkhoahọcquảnlýchiếnlược[78].
Về phương diện thực tiễn, theo Michael E. Porter
1
ở phạm vi doanh nghiệp:
“Trongthịtrườngcạnhtranh,lợithếcạnhtranhnằmởvịtrítrungtâmtrongthànhtích
hoạtđộngcủadoanhnghiệp,đặcbiệttrongthờiđạingàynaykhitốcđộtăngtrưởngtrở
nênchậmlại,cácđốithủcạnhtranhtrongvàngoàinướckhôngbaogiờcảmthấy“miếng
bánh”chohọlàđủ,thìtầmquantrọngcủalợithếcạnhtranhlạicàngtrởnênlớnhơn

baogiờhết”[27,tr.25].Cònởphạmviquốcgia:“Mỗiquốcgialuôncócơhộiđểvươn
lên thịnh vượngdù kém về tài nguyên,nguồn lực lao động hay vốn liếng. Miễn sao
doanhnghiệpcủaquốcgiađóphảicóđượcsứccạnhtranh.Sựgiàucókhônghềlàmột
đảmbảovĩnhviễn,nếukhôngduytrìđượclợithếcạnhtranh,tăngđượcnăngsuấtthì
duytrìmứctiềnlươngvàthunhậpquốcgiacònkhó,huốngchilàtăngtrưởng”
2
.Vìthế,
lợithếcạnhtranhlàcơsởgiảithíchnguồngốcsựgiàucócủamộtquốcgia[28,tr.32].
Chínhvìvậy,đềtàilợithếcạnhtranhđãnhậnđượcsựquantâmđặcbiệtcủa
giớinghiêncứulẫngiớikinhdoanhvàgâyranhữngtranhluậnvừasôinổi,hàohứng,
vừagaygắt,quyếtliệtgiữacáctrườngpháicạnhtranhtrêncảbìnhdiệnlýthuyếtcũng
nhưthựctiễn.Tuynhiên,chođếnnay,cáclýthuyếtvàcácnghiêncứuvềcạnhtranhnói
chungvàlợithếcạnhtranhnóiriêngdườngnhưvẫnchưatìmđượctiếngnóichung
3
.Vì
1
MichaelE.PoreterlàgiáosưđạihọcHarvard,cốvấncấpcaocủaChínhphủMỹvànhiềuquốcgia,nhiềutập
đoànvàcôngtylớntrênthếgiới.
2
GhinhậntừHộithảo “CạnhtranhtoàncầuvàlợithếcạnhtranhcủaViệtNam” tạiPaceEducationCentral,TP.
HCM,ngày01/12/2008.
3
Đượcphântíchvàđánhgiátrongluậnánnàytrêncáctrang15,16,17,26,27,29,30.

7
thế,nhucầunghiêncứuđểhoànthiệncũngnhưchọnlọcvàứngdụngcáclýthuyếtlợi
thếcạnhtranhvàonhữnghoàncảnhcụthểvẫnlàchủđềcótínhcấpthiếtngayởcảbình
diệnquốctế.
TạiViệtNam,nềnkinhtếchínhthứcđượcvậnhànhtheocơchếthịtrườngmuộn
hơnsovớithếgiới(tháng12năm1986)

4
.Bởivậy,việctiếpnhận,nghiêncứuvàđặcbiệt
làviệcứngdụngcáclýthuyếtcạnhtranhtừvĩmôđếndoanhnghiệpdiễnrachậmvàchủ
yếumớidừnglạiởgócđộtổngkếtcáclýthuyết,cácnghiêncứucủanướcngoàivàkinh
nghiệmthựctiễn.Trong sốđó,cácnghiêncứuđiểnhìnhcóthểkểđếnbaogồm:
“Nhữnggiảiphápchủyếunhằmtănglợithếcạnhtranhcủacácdoanhnghiệp
ViệtNamtrongđiềukiệnhộinhậphóa”củaVũThịTình(2003).
“Cạnhtranhkinh tế:Lợithếcạnhtranhquốcgiavàchiếnlượccạnhtranhcủa
côngty”củaTrần VănTùng(2004).
“Thịtrường,chiếnlượcvàcơcấu:Cạnhtranhvềgiátrịgiatăng,địnhvịvàphát
triểndoanhnghiệp”củaTônThấtNguyễnThiêm(2004).
“NângcaosứccạnhtranhcủacácdoanhnghiệpthươngmạiViệtNamtronghội
nhậpkinhtếthếgiới”củaNguyễnVĩnhThanh(2005).
“Nângcaosứccạnhtranhcủacácdoanhnghiệptrongtiếntrìnhhộinhậpkinhtế
quốctế”củaVũTrọngLâm(2006).
“Nănglựccạnhtranhcủacácdoanhnghiệptrongđiềukiệntoàncầuhóa”của
TrầnSửu(2006).
“6Sigmachiếnlượcđốivớicácnhàvôđịch:Chìakhóadẫnđếnlợithếcạnh
tranhbềnvững”củaĐặngKimCương(2007).
“NângcaonănglựccạnhtranhcủacácdoanhnghiệpViệtNamtrongxuthếhội
nhậpkinhtếquốctếhiệnnay”củaNguyễnHữuThắng(2008).
Trongkhiđó,cácnghiêncứucótínhkhámphá,xâydựngmôhìnhvàkiểmđịnhlý
thuyếtđặtcơsởchoviệctriểnkhaicácnghiêncứuứngdụngcònrấthạnchế.Trongđó,
“NghiêncứunănglựccạnhtranhđộngcủacácdoanhnghiệptrênđịabànTP.HCM”của
NguyễnĐìnhThọvàNguyễnThịMaiTrang(2008),vớihướngtiếpcậntừphíadoanh
nghiệpđãxácđịnhđượccácyếuchínhtạonênnănglựccạnhtranhđộngvàdođóquyết
địnhlợithếcạnhtranhbềnvữngchocácdoanhnghiệptrênđịabànTP.HCMbaogồm:
4
KểtừĐạihộiĐàngCộngsảnViệtNamlầnthứVI,tháng12/1986.

8
nănglựcmarketing,địnhhướngkinhdoanh,nănglựcsángtạovàđịnhhướnghọchỏi
[36]. Tuynhiên,đâylàmộtnghiêncứumangtínhhànlâm,nênkhôngđisâuvàocácgiải
phápnângcaolợithếcạnhtranhchocácdoanhnghiệp.
Đốivớilĩnhvựcdịchvụkinhdoanhbánlẻ,tuyquymôthịtrườngViệtNamnhỏ
hơnnhiềusovớicácnềnkinhtếđangpháttriểnkháctạichâuÁ,nhưngđổilạiViệtNam
cónhữngyếutốcănbảnchosựpháttriểnnhanhnhư:quimôdânsốđông
5
,cơcấudân
sốtrẻ,tốcđộtăngtrưởngkinhtếđượcduytrìởmứckhácaoliêntụctrongnhiềunăm
cùngđờisốngngười dân không ngừngđược cải thiện, vv.Theo kếtquảkhảosátcủa
CôngtynghiêncứuthịtrườngRNCOS(Mỹ)côngbố28/8/2009,doanhthubánlẻcủa
ViệtNamtăngtừ23,7tỷUSDnăm2006lêngần39tỷUSDnăm2008vàdựbáođến
năm2012sẽvượt85tỉUSD,đồngthờiViệtNamđượcđánhgiálàđiểmhấpdẫncủacác
côngtybánlẻđaquốcgia[40]. Trongkhiđó,theocôngbốcủaTổngcụcThốngkê,tổng
mứcbánlẻhànghóa,dịchvụcủacáchìnhthứcphânphốihiệnđạicònchiếmmộttỉlệ
rất khiêm tốn (năm 2009là18,6%vànăm2010 là 20%)[39].Tỉlệnàytính cho TP.
HCM,trungtâmkinhtếthươngmạilớnnhấtcủacảnước,cóhệthốngkênhphânphối
hiệnđạiđạttrìnhđộpháttriểncaohơncácđịaphươngkhác,năm2010là52,4%,trong
đósiêuthịchiếmtỉtrọng62,6%,tứcbằng31,9%tổngdoanhsốbánlẻcủaTP.HCM
6
.
Điềunàychothấy tiềmnăngđểpháttriểnkinhdoanhsiêuthịtạiTP.HCMtrongnhững
nămtớilàrấtlớn.
Tuynhiên,dựavàocơsởnàođểnângcaolợithếcạnhtranhđiềukiệncầnvàđủ
đểphát triển các siêu thị tạiTP.HCM trongnhữngnăm tớidườngnhư khôngdễ tìm
đượclờigiảichocácnhàhoạchđịnhchínhsáchvàkinhdoanhsiêuthị.Vì,chođếnthời
điểmhiệntại,mặcdùđãcókhánhiềunghiêncứuliênquanđếnlợithếcạnhtranhcủa
siêuthịvàcácsiêuthịtạiTP.HCMnhư:
“PháttriểnhệthốngphânphốihànghóaởViệtNamtrongbốicảnhhộinhập

kinhtếquốctế”củaLêTrịnhMinhChâuvàcácđồngtácgiả(2004);
 “Kinh nghiệm phát triển hệ thống siêu thị và chuỗi siêu thị Co.opmart” của
NguyễnNgọcHòa(2004);
“Hệ thốngsiêuthịtrênđịabànTP.HCM Hiện trạngvàgiảipháp”củaTrần
VănBíchvàcáctácgiả ViệnnghiêncứuKinhtếvàPháttriểnTP.HCM(2005);
5
Đếnthờiđiểm01/4/2009dânsốViệtNamlà86,2triệungườiđứngthứ13thếgiới,thứ 5châuÁ.
6
TổnghợpsốliệudoVụthịtrườngtrongnướcvàSởCôngThươngTP.HCMcungcấp.

9
“Siêu thị Phương thứckinhdoanhbánlẻhiệnđại”củaNguyễnThịNhiều 
ViệnnghiêncứuBộThương mại(2006);
“GiảipháppháttriểnsiêuthịởTP.HCMđếnnăm2010vàtầmnhìnđếnnăm
2020”củaNguyễnVănTiếnLuậnántiếnsĩ(2006);
“Đềánpháttriểnthươngmạitrongnướcđếnnăm2010vàđịnhhướngđếnnăm
2020”củaBộThươngmại(2007);
“QuihoạchĐịnhhướngpháttriểnchợsiêuthịtrungtâmthươngmạitrênđịa
bànTP.HCMtừnăm2009 2015”củaUBND TP.HCM(2009);
“Đềánpháttriểnhệthốngphânphốibánbuôn,bánlẻtrênđịabànTP.HCMđến
năm2015, tầmnhìnđếnnăm 2020”củaUBND.TP.HCM(2009);mộtsốnghiên cứu
kháclàluậnvănthạcsĩ,đềtàinghiêncứukhoahọccủasinhviênvàcácbàibáokhoa
học.Song,nhìnchungcácnghiêncứunày đềutiếpcậntừphíadoanhnghiệp(hướngtiếp
cậntruyềnthốngvàgầnđây theonhiềunhànghiêncứulàcónhữnghạnchếnhấtđịnh
7
),
nhưngquantrọnghơnlàthiếuchuyênsâuvàolợithếcạnhtranhhoặcchưađisâukhám
phá,xâydựngvàkiểmđịnhmôhìnhcácyếutốquyếtđịnhlợithếcạnhtranhchocác
siêuthị nênđộtincậylàchưathểxácđịnhđược.
Bởithế,tácgiảchorằngthựchiệnđềtài:“Nângcaolợithếcạnhtranhchocác

siêuthị tạiTP.HCMgiaiđoạn2011 202 0”,vớihướngtiếpcậntừphía kháchhàng
(khuynhhướngtiếpcậnphổbiếnhiệnnay
8
)nhằmxâydựngcơsởkhoahọcnângcaolợi
thếcạnhtranhchodoanhnghiệp nghiêncứutrườnghợpcácsiêuthịtạiTP.HCMlàvấn
đềcótínhcấpthiếtcảvềphươngdiệnlýthuyếtlẫnthựctiễn.
2. Mụctiêunghiêncứucủaluậnán
TừquanđiểmcủaPorter:“Tựuchunglạicóhailoạilợithếcạnhtranhmàdoanh
nghiệpcóthểsởhữulàchiphíphíthấpvàkhácbiệthóa”,trongđó,vịthếchiphícũng
nhưsựđộcnhấtcủadoanhnghiệpđượcquyếtđịnhbởicácyếutốtácđộngđếnchiphí
vàsựđộcnhất [27,tr.43,117,185],nghiêncứunàyxácđịnhcơsởkhoahọccủaviệc
nângcaolợithếcạnhtranhchodoanhnghiệplàcácyếutốtạolợithếcạnhtranh.Vìthế,
mụctiêunghiêncứucủaluậnánđượcxácđịnh:
Thứ nhất, khám phá các yếu tố tạo lợi thếcạnh tranh cho các siêu thị tại TP.
HCM,pháttriểnthangđonhữngyếutốnày vàđịnhvịtầmquantrọng củachúng.
7
,
8
Đượctrìnhbày ởtrang42củaluậnán.

10
Thứhai,địnhvịtìnhtrạnghiệntạicủacácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocác
siêuthịtrênđịabànTP.HCM;đồngthời,dựbáođiềukiệnpháttriểncácyếutốnàyvà
thếđịnhvịcủachúngtronggiaiđoạn2011–2020.
Thứba,hoạchđịnhmộtsốgiảiphápnângcaolợithếcạnhtranhchocácsiêuthị
trênđịabànTP.HCMtrong giaiđoạn2011 2020.
· Câuhỏinghiêncứu:
1.Lợithếcạnhtranhlàgì?Nhữngyếunàocóvaitròtạolợithếcạnhtranhchodoanh
nghiệp, chocácsiêuthị vàcácsiêuthị trênđịabànTP.HCM?
2.Sửdụngphươngphápnàođểxâydựngdựngvàkiểmđịnhmôhìnhcácyếutốtạolợi

thếcạnhtranhchocácsiêuthịtrênđịabànTP.HCM;để địnhvịtầmquantrọngvàgiá
trịthựctrạngcủa nhữngyếutốnày?
3.Nhữnghướngtácđộngnàochophépnângcaolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtại
TP.HCMtronggiaiđoạn2011 2020?
3. Đốitượngvàphạmvinghiêncứu
·Đốitượngnghiêncứu:
Lợithếcạnhtranh,cácyếutốtạolợithếcạnhtranhchodoanhnghiệp;chocác
siêuthịtạiTP.HCMvàthangđonhữngyếutốnày.
Thựctrạngcácyếutốtạolợithếcạnhtranhvàđiềukiệnnângcaolợithếcạnh
tranhchocácsiêuthịtạiTP.HCMgiaiđoạn2011 2020.
Kinhnghiệmnângcaolợithếcạnhtranhcủamộtsốsiêuthị,tậpđoànsiêuthị
trongnướcvà trênthếgiới nhìntừgócđộcácyếutốtạolợithếcạnhtranh.
·Phạmvinghiêncứu:
Cáclýthuyếtvềcạnhtranhvàlợithếcạnhtranh,cácnghiêncứuvềcácyếutố
tạo lợithếcạnhtranhchodoanhnghiệp.
Cácchínhsách,chiếnlượccủaNhànướcvà nhữngvấnđềkháccóliênquanđến
nângcaolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCM.
Cácsiêuthị,tậpđoànsiêuthị điểnhìnhtrongnướcvàtrênthếgiới.
Trongđó,nghiêncứuđịnhlượngchọnhướngtiếpcậntừphíakháchhàng.Vìthế,
đốitượngkhảosát lànhữngngườiđãcónhữnglầnmua sắmởcácchợ,cửahàngtạp
hóa,trungtâmthươngmạivàcửahàngtiệnlợi,nhưngởthờiđiểmhiệntạihọlàkhách
hàngthườngxuyêncủacácsiêuthịtrênđịabànTP.HCM.Đồngthời,đểnângcaotính

11
đạidiệnvàchấtlượngtrảlờiphỏngvấn(đápviêncónănglựchiểuvàtrảlờiđúngcác
câuhỏi),ngoàiviệcđápứngcáctiêuchuẩnđápviên[phụlục1.1],đốitượngđượckhảo
sátlànhữngkháchhàngthuộchainhómtuổitừ1835vàtừ3655hoạtđộngtrongcác
lĩnhvựcnghềnghiệplà:cánbộ,viênchứcnhànướcvàgiáoviên;doanhnhânvànhân
viêncôngty;côngnhân;họcsinhvàsinhviên;cácnghềnghiệpkhác(buônbán,nộitrợ,
vv.)

8
.
ĐốitượngphântíchlàcácsiêuthịtrênđịabànTP.HCM.Tuynhiên,dođiềukiện
hạnchếvềnguồnlực, nênmẫunghiêncứuchỉkhảosát đốivớicácsiêuthịđượcsốđông
ngườidânTP.HCMlựachọnlànơimuasắm
9
, trongđóphầngiảipháp(chương4)chỉ
tậptrungvàocácsiêuthịđạidiệnchocácloạihìnhsiêuthị.ĐólàhệthốngCo.opmart
đại diện cho loại hình siêu thị nhànước
10
và kinh doanh tổng hợp; siêu thị Điện máy
NguyễnKimđạidiệncholoạihìnhsiêuthịtưnhânvàchuyêndoanh;hệthốngMetrođại
diệnchosiêuthịnướcngoàivàkếthợpvớikinhdoanhbánsỉ.
Vềthờigian,nghiêncứutiếnhànhkhảosát,đánhgiácácsiêuthịtạiTP.HCMtừ
khiđượcxuấthiện(ngày20/10/1993),nhưngchủyếulàtrongnhữngnămgầnđâyvàdự
báochogiaiđoạn20112020.Thờigianthựchiệnnghiêncứuđượctiếnhànhtừtháng
01/2008đếntháng 12/2011.
4. Phươngphápnghiêncứu
Hình01trìnhbàyquitrìnhthựchiệnnghiêncứu.Theođó,nghiêncứu sửdụng
chủyếucácphươngpháp:
 Phương pháp hệ thống hóa, tổng quát hóa, phân tích, tổng hợp, so sánh, đối
chứngvớithựctiễnvàtưduyhệthốngđượcsửdụngđểtổngkếtcáclýthuyếtvềlợithế
cạnhtranh, cácnghiêncứuvềcácyếutốtạolợithếcạnhtranhchodoanhnghiệp,cácđặc
điểmkinhtếkỹthuậtcủakinhdoanhsiêuthị(chương1);đánhgiátìnhtìnhkinhdoanh
siêuthịtạiTP.HCM;đồngthờidựbáođiềukiệnvàhoạchđịnhcácgiảiphápnângcao
lợithếcạnhtranhchocácsiêuthịnàygiaiđoạn20112020(chương3vàchương4).
Phươngphápnghiêncứuđịnhtínhđượcthựchiệnbằngkỹthuậtthảoluậnnhóm
tập trung vàphỏngvấnsâu, với sự tham gia củamột nhóm giảng viên chuyên ngành
8
Dựatheo kếtquảđiềutrakháchhàngsiêuthịtạiTP.HCMdotácgiảthựchiệntháng 4năm2010(Phụlục3).

9
Kếtquảnghiêncứuđịnhtínhdotácgiảthựchiệntháng 6 năm2010.
10
Co.opmartthuộcsởhữuhợptácxã,nhưngchịusựquảnlýcủanhànướcvàthựchiệnchứcnăngđiềutiếtthị
trườngnhưcácsiêuthịthuộchìnhthứcsởhữunhànước,nêntácgiảxếpCo.opmartvàoloạihìnhsiêuthịnhànước.

12
marketingcủaĐạihọcTàichínhMarketing,mộtnhómchuyêngiavềkinhdoanhbán
lẻvàquảnlýtạicácsiêuthị,cùngmộtsốkháchhàngthườngxuyêncủacácsiêuthịđể
khámphá,điềuchỉnhvàbổsungcácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.
HCM,cácbiếnquansát đolườngnhữngyếutốnày vàthảoluậnkếtquả xâydựng kiểm
địnhmôhìnhcácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCM(chương2).

Hình01: Quitrìnhthựchiệnnghiêncứu
Vấnđềnghiêncứu
Xâydựngcơsởkhoahọcnângcaolợithếcạnhtranhcho
doanhnghiệp–ÁpdụngtrườnghợpcácsiêuthịtạiTP.HCM
Cơsởkhoahọccủanghiêncứu
Hoạchđịnhchiếnlượctạolợi
thếcạnhtranhchodoanhnghiệp
Kinhnghiệmnângcaolợithế
cạnhtranhchosiêuthị
Lýthuyếtvềlợithếcạnhtranh
vàcácnghiêncứuvềcácyếutốtạolợi
thếcạnhtranhchodoanhnghiệp
Đặcđiểmkinhtế kỹthuậtcủakinh
doanhsiêuthị
Kiểmđịnhmôhìnhnghiêncứu
(Nghiêncứuđịnhlượng)
Đánhgiásơbộthangđo(CronbachalphavàEFA)

Đánhgiámứcđộphùhợpthangđo(CFA)
Kiểmđịnhmôhìnhlýthuyết(SEM)
 Phântíchcấutrúcđanhóm
Xâydựngmôhìnhnghiêncứu
ĐặctínhkháchhàngsiêuthịtạiTP.HCM
Nghiêncứuđịnhtính(thảoluậnnhómtậptrung
vàphỏngvấnsâu)
Cơsởthựctiễnhoạchđịnhgiảipháp
 ThựctrạngkinhdoanhsiêuthịtạiTP.HCM
 Thựctrạngcácyếutốtạolợithếcạnhtranhcho
cácsiêuthịtạiTP.HCM(TTestvàANOVA)
Dựbáođiềukiệnnângcaolợithếcạnhtranh
chocácsiêuthịtạiTP.HCM
Hoạchđịnhgiảipháp
nângcaolợithếcạnh
tranhchocácsiêuthị
tạiTP.HCM
Quanđiểm,mụctiêu
nângcaolợithếcạnh
tranh
Địnhvịcácyếutốtạo
lợithếcạnhtranhvà
nănglựclõicủacác
siêuthị
Mộtsốgiảiphápnâng
caolợithếcạnhtranh
chocácsiêuthị
tạiTP.HCM

13

Phương phápnghiên cứuđịnh lượng (chương2 và chương3)được thựchiện
nhằmkhẳngđịnhcácyếutốcũngnhưcácgiátrị,độtincậy vàmứcđộphùhợpcủacác
thangđocácyếutốtạolợithếcạnhtranhcho cácsiêuthịtạiTP.HCM;kiểmđịnhmô
hìnhnghiêncứuvàcácgiảthuyếtnghiêncứu;kiểmđịnhcóhaykhôngsựkhácbiệtvề
giátrịvịthếvàgiátrịthựctrạngcủacácyếutốtạolợithếcạnhtranhtheocácloạihình
siêuthịvàđặcđiểmcánhâncủakháchhàng,đặtcơsởchoviệcđịnhvịgiátrịvịthếvà
đánhgiáthựctrạngcácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCM.
Nghiêncứuđịnhlượngđượcthựchiệnquacácgiaiđoạn:
+ Thu thập dữ liệunghiên cứubằng bản câu hỏi và kỹ thuậtphỏng vấn khách
hàngthườngxuyênmuasắmtạicácsiêuthịtạiTP.HCM.Kíchthướcmẫun=500được
chọntheophươngpháplấymẫuthuậntiệnkếthợpđịnhmức(quota)dựatheomứcđộ
lựachọncủakháchhàngđốivớicácsiêuthị;tỉlệkháchhàngcủasiêuthịtheogiớitính,
nhómtuổivànghềnghiệpcủakháchhàng[phụlục3].
+ĐánhgiásơbộđộtincậyvàgiátrịcủathangđobằnghệsốtincậyCronbach
alphavàphântíchnhântốkhámpháEFA(ExploratoryFactorAnalysis)thôngquaphần
mềmxửlýSPSS16,nhằmđánhgiáđộtincậycủacácthangđo,quađóloạibỏcácbiến
quansátkhônggiảithíchchokháiniệmnghiêncứu(khôngđạtđộtincậy)đồngthờitái
cấutrúccácbiếnquansátcònlạivàocácnhântố(thànhphầnđolường)phùhợp,làmcơ
sởchoviệchiệuchỉnhmôhìnhnghiêncứuvàcácgiảthuyếtnghiêncứu,cácnộidung
phântíchvàkiểmđịnhtiếptheo.
+PhươngphápphântíchnhântốkhẳngđịnhCFA(ConfirmatoryFactorAnalysis)
đượcsửdụngđểkiểmđịnhđộphùhợpcủamôhìnhcácthangđovớidữliệuthịtrường.
+PhươngphápphântíchcấutrúctuyếntínhSEM(StructuralEquationModeling)
đượcsửdụngđểkiểmđịnhđộphùhợpmôhìnhlýthuyếtvàcácgiảthuyếtnghiêncứu;
+Phươngphápbootstrapđượcsửdụngđểướclượnglạicácthamsốcủamôhình
đã đượcướclượngbằngphươngphápướclượngtối ưuML (MaximumLikelihood).
+Phươngphápphântíchcấutrúcđanhóm(multigroupanalysis)khảbiếnvàbất
biếntừngphần(partialinvariance)đượcsửdụngđểkiểmđịnhcóhaykhôngsựkhácbiệt
vềgiátrịvịthếcủacácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCMtheo
cácloạihìnhsiêuthị(siêuthịkinhdoanhtổnghợpvàsiêuthịchuyêndoanh;siêuthịnhà

14
nước,siêuthịtưnhânvàsiêuthịnướcngoài);vàtheocácđặcđểmcánhâncủakhách
hàngđượckhảosát(giớitính,độtuổi,trìnhđộhọcvấn, nghề nghiệpvàthunhập).
+ Phương pháp kiểm định TTests vàANOVAđược sử dụngđể kiểm định sự
khácbiệtgiữagiátrịtrungbìnhmẫucủacácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthị
vớinhau;vớitrịsốtrungbìnhcủathangđo(=3)theocácloạihìnhsiêuthịvàcácđặc
điểmcánhâncủakháchhàngsiêuthị.
+Phươngphápphântíchtươngquanđượcsửdụngđểphântíchsựkhácbiệtgiữa
giátrịvịthếvàgiátrịthựctrạngcủacácyếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtại
TP.HCM.
5. Nhữngđónggóp vàtínhmớicủaluậnán
·Về p hươngdiệnlý thuyết:
Mộtlà,nghiêncứulàmộtsựtổngkết,phântíchvàđánhgiácáclýthuyết,cáckết
quảnghiêncứuvềlợithếcạnhtranhtrênthếgiớivàởViệtNam.Vìvậy,kếtquảcủa
nghiêncứusẽcónhữngđónggópnhấtđịnhvàoviệchệthốnghóavàpháttriểncáclý
thuyếtvềlợithếcạnhtranh.
Hailà,nghiêncứuđãgópphầnpháttriểnhệthốngthangđocácyếutốtạolợithế
cạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCM,nhằmkhắcphụctìnhtrạngthiếuthangđocơsở
đặttạimỗiquốcgiađểthiếtlậphệthốngtươngđươngvềđolường,đặcbiệtlàcácquốc
giađangpháttriển[62].
Balà,nghiêncứulàmộtthểnghiệmvềsựkếthợpgiữanghiêncứuhànlâmvới
nghiêncứuứngdụng.Đólàxâydựngvàkiểmđịnhmôhìnhnghiêncứuvàthangđocác
yếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCM,đồngthờivậndụngkếtquả
nàyđểđánhgiáthựctrạngvàhoạchđịnhmộtsốgiảiphápnângcaolợithếcạnhtranh
củacácsiêuthịtạiTP.HCM.
Nhưngquan trọng làtrongnghiên cứu ứng dụng,cơ sở đểhoạchđịnhcác giải
phápnângcaolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịkhôngchỉcăncứvàolýthuyếtvàthực
trạngmàcòndựavàokếtquảphântíchdựbáođiềukiệnnângcaolợithếcạnhtranhcho
cácsiêuthị.Trongđó,việcđánhgiáthựctrạngđượclượnghóathôngquathangđocác

yếutốtạolợithếcạnhtranhchocácsiêuthị,kếthợpphântíchtươngquangiữachúng
vớigiátrịvịthế(tầmquantrọng)củacácyếutốtạolợithếcạnhtranh(chứkhôngdựa
vàosốliệuthốngkêmôtả).Vìthế,kếtquảcủanghiêncứulàcóđộtincậy,đồngthờilà

15
sựbổsungvàpháttriểnvềmặtphươngphápluậntrongđánhgiáthựctrạngvàhoạch
địnhgiảipháp.
·Về p hươngdiệnthựctiễn:
Một là, kếtquả củanghiên cứu giúp chocác nhànghiên cứu, cácnhàquản trị
chiến lược có cáchnhìnđầy đủ và toàndiện hơn vềmộtphương thức tiếpcận vàđo
lườngcácyếutốtạolợithếcạnhtranhchodoanhnghiệp.Đồngthờinhậndiệncácyếutố
chínhvàvaitròtácđộngcủachúngđếnlợithếcạnhtranhcủacácsiêuthịtạiTP.HCM.
Đây sẽlàđiềukiệnđểtriểnkhainhữngnghiêncứuứngdụnghoặchoạchđịnhchiếnlược
đểnângcaolợithếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP.HCM.
Hailà,nghiêncứunàylàmộtthểnghiệmvậndụngtổnghợpnhiềuphươngpháp
nghiêncứu,từnhữngphươngpháptruyềnthốngnhư:kháiquáthóa,hệthốnghóa,phân
tích,tổnghợpvàtưduyhệthống,vv.,đếncácphươngpháphiệnđạisửdụngkỹthuật
địnhtínhvàđịnhlượngnhưthảoluậnnhómtậptrung,phântíchCronbachalpha,phân
tíchnhântốkhámpháEFA,phântíchnhântốkhẳngđịnhCFA,phântíchmôhìnhcấu
trúcmomenSEM,kiểmđịnhbootstrap,phântíchcấutrúcđanhóm.Mỗiphươngpháp
đượcvậndụngphùhợptheotừngnộidungnghiêncứu.Vìvậy,hyvọngnghiêncứunày
sẽlànguồntàiliệuthamkhảovềphươngphápluận,vềthiếtkếnghiêncứu,thangđo,mô
hìnhnghiêncứuvàxử lýdữliệunghiêncứucho cácnhànghiêncứu,giảngviên,học
viên và sinh viên trong lĩnh vực quản trị nói chung, lĩnh vực quản trị chiến lược và
marketing nóiriêng.
6. Kếtcấucủaluậnán
Ngoàiphầnmởđầu,kếtluận,tàiliệuthamkhảovàphụlục,luậnánđượckếtcấu
bốnchương:
Chương1:Cơsởkhoahọcvềlợithếcạnhtranhvàcácyếutốtạolợithếcạnhtranhcho
siêuthị

Chương2:Xây dựngvà kiểmđịnhmôhìnhcác yếutốtạolợithếcạnhtranhchocác
siêuthịtạiTP.HCM
Chương3: Thựctrạngcácyếutốtạolợithếcạnhtranhvàdựbáođiềukiệnnângcaolợi
thếcạnhtranhchocácsiêuthịtạiTP. HCMgiaiđoạn2011 2020
Chương4:MộtsốgiảiphápnângcaolợithếcạnhtranhcủacácsiêuthịtạiTP.HCM
giaiđoạn20112020

16
CHƯƠNG 1:CƠSỞKHOAHỌC VỀLỢITHẾCẠNHTRANH
VÀCÁCYẾUTỐTẠOLỢITHẾCẠNHTRANHCHOSIÊUTHỊ
Chươngnàynhằmtổngkếtvàđánhgiácáclýthuyếtvềlợithếcạ nhtranhvàcác
nghiên cứucóliênquanđếncácyếutốtạolợithế cạnhtran hchodoanhnghiệp,đồng
thời phântíchcácđặcđiểmkinhtếkỹthuậtcủaloạihìnhkinhdoanhsiêuthịđểnhận
dạngcácyếutốtạolợithếcạnhtranhcủasiêu thị.
Chương này,cònphântíchquitrìnhhoạchđịnhchiếnlượctạolợithếcạnhtranh
chodoanhnghiệp,đồngthờitổngkếtcáckinhnghiệmnângcaolợithếcạnhtranhcủ a
mộtsốsiêuthịtrongn ướcvàtậpđoànbánlẻtrênthếgiớiđ ặtcơsởchoviệchoạchđịnh
mộtsốgiả iphápnângcao lợ i thếcạnhtranhcho các siêuthịtạ iTP.HCMgiaiđoạn
2011 2020ởchương4 
1.1Cạnhtranhvàlợithếcạnhtranh
1.1.1Kháiniệmvềcạnhtranh
Chođếnnay,thuậtngữ“cạnhtranh”đượcsửdụngrấtphổbiếntrongnhiềulĩnh
vựccủađờisốngkinhtế,chínhtrị,xãhội;thườngxuyênđượcbànluậntrongcácsách,
báochuyênmôn,diễnđànkinhtếcũngnhưtrêncácphươngtiệnthôngtinđạichúngtừ
nhiềugócđộkhácnhau,dẫnđếncónhiềuquanniệmkhácnhauvề“cạnhtranh”.Trong
nghiêncứunày,kháiniệmcạnhtranhđượcnghiêncứudướigócđộkinhtếvàtựuchung
dướihaiquanniệmtruyềnthốngvàhiệnđại.
1.1.1.1Quanniệmtruyềnthống
Xuấthiệntừgiữathếkỷ17chođếnnhữngthậpniêncuốicùngcủathếkỷ20gắn
liềnvớitêntuổicủacáctrườngpháicạnhtranhcổđiểncủacácnhàkinhtếhọcAdam

Smith,David Ricacrdo, JohnStuart Mill,C.Mark; trườngpháicạnh tranhtân cổđiển
củaW.S.Jevons,A.Marshal.L.Walras;trườngpháicạnhtranhdựavàolýluậntổchức
ngànhcủaEChamberlinvàJ.Robinson;trườngpháicạnhtranhÁocủaC,Menger,L.V.
Mises, J. Chumpetervà F. Hayek. Tuy nhiên,dướinhững góc độ tiếp cậnkhácnhau,
hìnhthứcbiểuđạtcủanhữngquanniệmnàycónhữngsựkhácnhaunhấtđịnh.
Tiếpcậndướigócđộchủthểcủacạnhtranh,từđiểnBáchkhoaViệtNam(tập1)
ghinhận: “Cạnh tranh trong kinhdoanh làhoạtđộng ganhđua giữa nhữngngười sản
xuấthànghóa,giữacácthươngnhân,cácnhàkinhdoanhtrongnềnkinhtếthịtrường,bị

17
chiphốibởiquanhệcung–cầu,nhằmgiànhcácđiềukiệnsảnxuất,tiêuthụ,thịtrường
cólợinhất”[21,tr.13].
Tiếpcậndướigócđộphươngthứccạnhtranh,từđiểnkinhtếkinhdoanhAnh
Việtghinhận:“Cạnh tranh làsựđốiđịch giữacáchãngkinhdoanhtrêncùng mộtthị
trườngđểgiànhđượcnhiều kháchhàng,dođó thuđượcnhiềulợinhuậnhơnchobản
thân,thườnglàbằngcáchbántheogiácảthấpnhấthaycungcấpmộtchấtlượnghàng
hóatốtnhất”[12,tr. 115].
Tiếpcậndướigócđộmụcđíchcủacạnh tranh,giáotrình Kinhtếhọcchínhtrị
MácLêninviết:“Cạnhtranhlàsựganhđua,sựđấutranhvềkinhtếgiữacácchủthể
thamgiasảnxuấtkinhdoanhvớinhaunhằmgiànhnhữngđiềukiệnthuậnlợitrongsản
xuấtkinhdoanh,tiêuthụhànghóavàdịchvụđểthuđượcnhiềulợiíchnhấtchomình.
Mụctiêucủacạnhtranhlàgiànhlợiích,lợinhuậnlớnnhất,bảođảmsựtồntạivàphát
triểncủachủthểthamgiacạnhtranh”[14,tr.65].
Như vậymặc dù hình thức biểu đạt chưa thống nhất,nhưng nội hàm của khái
niệmcạnhtranhtheoquanniệmtruyềnthốngđềuphảnánh:
Bảnchấtcủacạnhtranhlàquanhệđốikháng.Bởithế,cácdoanhnhânthường
gọi: “thương trường là chiến trường” hay như cách nói của Gore Vidal
9
: “Chỉ thành
côngthôichưađủ, phảilàmchokẻkhácthấtbạinữa”.

Cácbênthamgiacạnhtranhlàcácchủthểkinhtế;
Khônggiandiễnracạnhtranhlàthịtrường;
Phươngthứccạnhtranhlàgiácảthấphoặchànghóacóchấtlượngtốtnhất;
Mụcđíchcủacạnhtranhlàgiànhchomìnhlợiíchnhiềuhơnsovớicácđốithủ.
Vìvậy,mộtcáchkháiquátcóthểhiểu:cạnhtranhkinhtếlàmộtphạmtrùphản
ánhmốiquanhệđốikhángdiễnratrênthịtrườnggiữanhữngchủthểcócùngmụcđích,
nhằmgiànhchomìnhlợiíchnhiềuhơnsovớicácchủthểkhác.Cạnhtranhkinhtếthực
chấtlàcuộcchiếndiễnratrênthươngtrườnggiữacácchủthểkinhtế(gọilàđốithủ).
MụcđíchcủacạnhtranhtheoPorterlàgiànhlấythịphần.Bảnchấtcủacạnhtranhlàtìm
kiếmlợinhuận,làkhoảnlợinhuậncaohơnmứclợinhuậnmàdoanhnghiệpđangcó.
Kếtquảcủacạnhtranhlàsựbìnhquânhóalợinhuậntrongngànhtheochiềuhướngcải
thiệnsâudẫnđếnhệquảgiábáncóthểgiảmđi.
9
Mộtchínhtrịgia,nhàvăn,nhàbiênkịchvàphêbìnhnổitiếngngườiMỹ.

18
1.1.1.2Quanniệmhiệnđại
Xuấthiệnvàothậpniên90củathếkỷXXtrêncơsởtổngkếtthựctiễncạnhtranh
vàdựbáonhữngđiềuchỉnhcủamôitrườngcạnhtranhtrongđiềukiệnmới.Đólà:
Thứnhất,giácảkhôngcònlàtiêuchuẩncaonhấtcủacạnhtranh,làphươngthức
cạnhtranhtrongmọitrườnghợp.
Thứhai,dướitácđộngcủakhoahọcvàcôngnghệ,sựphâncônglaođộngphát
triểnlàmchongành,nghềkinhdoanhchỉcótínhchấttươngđốigắnliềnvớimộtkhông
gianvàthờigiancụthể.
Thứba,thếgiớichuyểndầntừnềnkinhtếcôngnghiệpsangnềnkinhtếtrithức.
Đó lànềnkinhtếlấyngành côngnghệcaolàm trụcột.Vìthế, cạnhtranhquốctếsẽ
chuyểntừcạnhtranhchủyếudựavàolợithếvềtàinguyên,nguồnvốn,laođộngrẻsang
cạnhtranhdựavàolợithếvềcôngnghệvànguồnnhânlựcchấtlượngcao;địnhhướng
kinhtếvàchiếnlượclàsảnxuấtranhữngýtưởngmớichứkhôngchỉlàcácsảnphẩmcụ
thể.Đặctrưngcủasảnphẩmkhôngcònlàriênglẻmànằmtrongmộtcấutrúcmạng,do

đópháttriểnsảnphẩmphảigắnliếnvớixâydựngvàpháttriểnhệthốngmạng,nghĩalà
vấnđềliênkếtvàhợptáctrongcạnhtranhsẽtrởthànhkhuynhhướngtấtyếucủathời
đại[43,tr.5265].
Thứtư,quá trình toàn cầuhóađãtạoranhữngcơhộivàtháchthứcchonhiều
quốcgiatrongquátrìnhhộinhậpvàonềnkinhtếthếgiới.Nhưngtoàncầuhóacũnglàm
chomụctiêutăngtrưởngkinhtếtheomôhìnhxuấtkhẩugặpbấtlợitrướcsứcépbuộc
cácchínhphủphảithựchiệnmởcửađểhộinhậpthaythếchínhsáchthươngmạitựchủ
đểhướngtớitựdohóathươngmạitrênphạmvitoàncầu.Nghĩalà,cạnhtranhquốctếsẽ
trởnêngaygắt,việcgianhậpthịtrườngsẽtrởnênkhókhăn,độrủirosẽtăngcao.Hơn
nữa,toàncầuhóalàtấtyếu,nhưnglợiíchcủatoàncầuhóakhôngphảilàchiađềucho
cácquốcgia,màngượclạicácquốcgiapháttriểnvớitưcáchlànhữngnhàthiếtkế,áp
đặtquichếmậudịch.Vìthế,họsẽđượchưởnglợinhiềuhơn,trongkhiđócácquốcgia
kémpháttriểnsẽkhôngđượchưởnglợinhiềuvìthựclựcnềnkinhtếyếulàmchokhả
năngtậndụngcáccơhộivàđốiphócóhiệuquảvớitháchthứclàkhôngcao.Bởivậy,
mộtmặtvaitròcủa“bàntayhữuhình”khôngmấtđimàngượclạisựđiềutiếtcủachính
phủđóngvaitròđặcbiệtquantrọng;nhưngmặtkhác,mộtcáchcứucánhphổbiếnđược
cácquốcgianàyápdụnglàgianhậpvàocácliênminhkinhtếnhưEU,OECD,NAFTA,

19
AFTA,APEC,vv.Nghĩalà,cơsởhoạchđịnhchínhsáchthươngmạiquốctếđểđiềutiết
cạnhtranhcủacácquốcgiaphảichuyểntừđộcđoánsangđàmphánvàhợptác,hoặc
thayvìdựavàolợithếsosánhthìphảichuyểnsangdựavàoquichếmậudịchgiữacác
quốcgiavớinhau,giữacácquốcgiavớicáckhuvựcmậudịch,giữacácdoanhnghiệp
vớichínhphủ.
Hệ quả của những sự điều chỉnh trên là quan niệm về cạnh tranh cũng đã có
những điềuchỉnh,thậmchíthayđổi:
TheoGiáosưScottHoenig
10
,ngàynaygiácảkhôngphảilàyếutốquantrọng
nhất trong quyết định mua sắm của người tiêu dùng. Tập quán mua sắm, uy tín của

thươnghiệu,ảnhhưởngcủaquảngcáovànhiềunhântốkháccóvaitròquantrọnghơn
làgiácảgópphầnthúcđẩyngườitiêudùngđưaraquyếtđịnhmuasắmmộtsảnphẩm
haydịchvụđặcthùnàođó.Ôngđãđưaramộtminhchứngcụthểlàtrườnghợp“2đạ i
gia”IBMvàMicrosoftcócơcấuchiphíthuộcloạicồngkềnhnhấtthếgiớivìtrảlương
caovàđầutưnhiềuchonghiêncứuvàpháttriểnsảnphẩm,nhưngdodoanhthucaonên
vẫnthuđượclợinhuậnlớn.Ôngnhấnmạnhviệctăngdoanhthucóýnghĩahơnlàgiảm
chiphísảnphẩm[10,tr.10].
TheoGaryHamel,bảnchấtcủacạnhtranhvàthậmchíbảnchấtcủakháchhàng
đã thayđổi, vì thế cạnh tranh trong thế giới kinhdoanh hiện naykhông phải là cuộc
chiếngiữacácđốithủđangtồntạitrongmộtngànhcóranhgiớicấutrúcrõràngnhằm
phânchiathặngdưkinhtếtheomôhìnhviênkimcươngcủaPorter.Nghĩalà,thuậtngữ
“ngànhnghềkin hdoanh”khôngcònmôtảchínhxáctìnhhìnhkinhdoanhnhậpnhằng
hiện nay.Theoông,cuộcchiếnhiệnnaylà giànhnhữngcơhội trongtươnglai,vì thế
khôngthểdùngsơđồ“5yếutốcạnhtranh”củaPorterđểphântíchvàlênkếhoạchkinh
doanh,màkhảnăngnắmbắt cáccơhộitrongtươnglai chínhlàđiềuquyếtđịnhthen
chốt, vìchúngtakhôngthểđónđầutươnglaibằngnhữngcôngcụcủaquákhứ[10,tr.10
11].
BernardBaruch–mộtnhàtàiphiệtngânhànghàngđầucủathếkỷXXphảnđối
hoàntoànquanđiểmcủaGoreVidal
11
:“Chỉthànhcôngthôichưađủphảilàmchokẻ
khácthấtbạinữa”,ôngchorằng:“Khôngcầnphảithổitắtngọnnếncủangườikhácđể
mìnhtỏasáng.Kinhdoanhnhưmộtcuộcchơinhưngkhông giốngnhưchơi thểthao,
10
GiáosưĐạihọcForham –NewYork
11
Mộtchínhtrịgia,nhàvăn,nhàbiênkịchvàphêbìnhnổitiêng ngườiMỹ

20
chơibàihaychơicờ,khimàphảiluôncókẻthua–ngườithắng;trongkinhdoanh,thành

côngcủadoanhnghiệpkhôngnhấtthiếtđòihỏiphảicónhữngkẻthuacuộc”[5].
 Cùng quan điểm với Bernard Baruch, Giáo sư Tôn Thất Nguyễn Thiêmcho
rằng:“Cạnhtranhtrongthươngtrườngkhôngphảilàdiệttrừđốithủcủamìnhmàchính
làphảimanglạichokháchhàngnhữnggiátrịgiatăngcaohơnhoặcmớilạhơnđểkhách
hàng lựachọnmình chứ khôngphải đối thủ”. Trên cơ sởđó ông cho rằng: “Trênthị
trường,nếudoanhnghiệpmuốnpháttriểnbềnvững,thìkhôngphảicứkhưkhưnghĩđến
cạnhtranhmàcònphảinghĩđếnviệcliênkết”,trongđó“cạnhtranhlàđểmangđếncho
thịtrườngvàkháchhànggiátrịgiatăngcaohơncácdoanhnghiệpkhácvàliênkếtvới
cácdoanhnghiệpkháclàđểcùngnhaucóđượcgiátrịgiatăngcaohơnsovớigiátrịgia
tăngdoanhnghiệpđạtđượcnếudoanhnghiệphoạtđộngriênglẻ.Nghĩalàtrênnguyên
tắc“Win–Win”(haibêncùngthắng)và“thư ơngtrườnglàchiếntrường”khôngphải
baogiờcũngphùhợptrongđiềukiệnkinhdoanhhiệnnay”[34,tr.117,296, 297].
Songcólẽgâychấnđộnghơncảtrênchínhtrườngcạnhtranhtrongnhữngnăm
gầnđây(vìdườngnhưlàđốilậpvớitưduychiếnlượctruyềnthống),đólàlýthuyếtĐạ i
dương xanh củaW.Chain Kim và Renee Mauborgne. Quanđiểm củalý thuyếtnàylà
cạnhtranhkhôngphảilàđốiđầu,tiêudiệtlẫnnhauđểkếtcụcdẫnđếnmột“đạidương
đỏ”màlàtìmđếnnhữngkhoảngtrốngthịtrườngkhôngcócạnhtranhhoặccạnhtranhlà
khôngcầnthiếtvìluậtchơichưađượcthiếtlậpgọilànhững“đạidươngxanh”[17,tr.
25, 26].
Thựctếnhữnggìdiễnratrongmôitrườngcạnhtranhtrongthậpniênqua,từsự
xuấthiệnnhiềungànhcôngnghiệpmớiđếnhiệuứng“Do mino”sápnhậpvàhợpnhất
hoặcchuyểntừ“Facilitiesmanagement”
12
(quảnlýcơsởsảnxuất)sang“Outsourcing”
(được cung cấp từ bên ngoài doanh nghiệp) với khẩu hiệu “Speed and Flexibility”
(nhanhchóngvà uyểnchuyển) củacáccôngtyvàtậpđoàn côngnghiệphàngđầu thế
giớiđã cho thấy,cạnh tranh khôngphải là“chiến tranh” và cũng khôngphải là“hòa
bình”.Cạnhtranhkhôngcònlànhữngđộngtháicủatìnhhuống(contextualact),không
phảichỉlànhữnghànhđộngmangtínhthờiđiểmmàlàcảtiếntrình(Process)tiếpdiễn
khôngngừng,cácdoanhnghiệpđềuphảiđuanhauđểphụcvụtốtnhấtkháchhàng,vì

thế không cógiátrịgiatăngnàocóthể giữnguyênvàtrườngtồn.Doanhnghiệpnào
12
TheoBarryNarybuff&AdamBrandebuegertrong“Coopetiion”,BantamDoubledayDellPublishingGrou,lnc,
NewYork,1996.