Kết cấu thế giới hình tượng trong truyện cực ngắn

PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Nói như Barkhtin, lịch sử văn học giống như một cuộc hòa tấu của các thể
loại văn học. Ở Việt Nam, vào những năm chín mươi của thế kỷ trước, truyện cực
ngắn xuất hiện với tư cách là một thể loại mới. Mặc dù thể loại đàn em “sinh sau
đẻ muộn” này không có khả năng để lấn át các thể loại đàn anh đàn chị như tiểu
thuyết, thơ, kịch, kí...nhưng trên thực tế, truyện cực ngắn không chỉ thu hút nhiều
cây bút tài năng như Phạm Sông Hồng, Phan Thị Vàng Anh, Thái Bá Tân.... mà
cịn chiếm được cảm tình của đơng đảo bạn đọc cũng như niềm say mê của khơng
ít các nhà lí luận phê bình đương đại như tiến sĩ Lê Dục Tú, giáo sư Đặng Anh
Đào, phó giáo sư Phùng Ngọc Kiếm.... Bên cạnh đó, một số cuộc thi viết truyện
cực ngắn được tổ chức như: Cuộc thi viết truyện ngắn mi-ni do tạp chí Thế Giới
Mới tổ chức năm 1993 – 1994 dung lượng dưới 1000 từ, Cuộc thi viết truyện cực
ngắn trên blog do vanchuong.vnweblogs.com tổ chức, Cuộc thi viết truyện ngắn
dưới 1200 từ do báo Tuổi trẻ phát động năm 2006, Cuộc thi truyện ngắn mini của
tập san Áo Trắng viết về “Nơi tôi đang sống” với độ dài không quá 500 từ...Tất
cả đã chứng tỏ một điều: “chùm hoa muộn” này thực sự đã gây sự thu hút của khá
nhiều người, đồng thời cũng chứng minh rằng đây thực sự là một thể loại đầy tiềm
năng, có tố chất của một thể loại văn học triển vọng trong tương lai. Nghiên cứu
về kết cấu của thể loại này sẽ là một hướng tiếp cận để thấy được…..
Kết cấu là một khái niệm quan trọng trong lý luận về tác phẩm văn học, một
phạm trù nằm ở trung tâm những nghiên cứu có tính nội quan về tác phẩm văn học
(thi pháp học, ký hiệu học, tự sự học....). Coi tác phẩm văn học trước hết là một
văn bản, một phức thể cấu thành nên từ những cấp độ vật liệu khác nhau, những
nghiên cứu này cho phép nhận diện những lớp thành tố cấu thành nên phức thể và
kết cấu chính là những nguyên tắc kết hợp các lớp thành tố cấu thành đó. Với một

1


quan niệm như vậy thì kết cấu là một phạm trù cần phải được tính đến khi nghiên

cứu tác phẩm văn học về mặt ngữ nghĩa (sự kết hợp tổ chức hệ chủ đề và hệ đề tài,
hệ thống nhân vật, hệ thống tình tiết của cốt truyện...) cũng như về mặt hình thức
nghệ thuật (nguyên tắc kết hợp các phương thức tự sự, những kỹ thuật hình
thức ....). Và cũng chính vì tầm quan trọng nói trên nên tất cả những giáo trình lý
luận văn học khi đề cập đến bản chất nội tại của tác phẩm văn học đều đề cập đến
phạm trù kết cấu. Bởi vậy chúng tơi hy vọng luận văn này sẽ góp phần vào việc
làm sáng tỏ kết cấu của truyện cực ngắn.
Trên thế giới nói chung cũng như ở Việt Nam nói riêng, truyện cực ngắn là
một thể loại còn non trẻ so với các thể loại văn học đàn anh đàn chị khác. Tuy
nhiên nó mới chỉ được đón nhận ở góc độ sáng tác, cịn đón nhận nó ở góc độ
nghiên cứu lí luận phê bình vẫn là một con số không nhiều, hơn nữa nghiên cứu
kết cấu của thể loại này một cách có hệ thống thì hầu như chưa có.
Mặt khác, một số nước (Trung Quốc, Nga, Mĩ....) đã đưa truyện cực ngắn
vào chương trình giảng dạy ở nhà trường. Điều đó chứng tỏ thể loại này đã và
đang giữ một vị trí khá quan trọng trong nền văn học đương đại. Nghiên cứu kết
cấu của thể loại này sẽ là một hướng tiếp cận để tìm ra những nét tương đồng cũng
như sự khác biệt của truyện cực ngắn so với một số thể loại tương cận, đồng thời
giúp ích trong việc giảng dạy văn học ở nhà trường.

II. Lịch sử vấn đề
1. Trên thế giới, truyện rất ngắn đã xuất hiện từ lâu ở nhiều nước. Trong
tuyển tập “100 truyện cực ngắn thế giới” của nhà xuất bản Hội Nhà văn năm
2000 đã tập hợp khá nhiều truyện của nhiều nước: Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Ba Lan,
Hungari, Trung Quốc, Pháp, Séc, Rumani, Đan Mạch, Nam Phi, Đức, Áchentina,
Thụy Sỹ…Điều này chứng tỏ rằng, truyện cực ngắn không chỉ được đón nhận
nồng nhiệt ở góc độ sáng tác mà cịn cả ở góc độ lí luận, song do hạn chế về ngôn

2

ngữ của một số nước nên chúng tôi mới chỉ tiếp cận những bài viết được được
đăng tải trên trang web bằng tiếng Việt.
Trên địa chỉ có
đăng bài viết “Truyện cực ngắn là nghệ thuật bình dân” của Dương Hiểu Mẫn,
phó chủ tịch hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật thành phố Trịnh Châu, Tổng biên
tập tạp chí “Bách Hoa Viên” kiêm Tổng biên tập tạp chí “Truyện cực ngắn chọn
lọc”, Chủ tịch danh dự của hội nhà văn thành phố Trịnh Châu, người có cơng lớn
trong sự nghiệp vun trồng truyện cực ngắn trên văn đàn Trung Quốc cho rằng
“truyện cực ngắn là nghệ thuật bình dân” bởi vì “nó là hình thức nghệ thuật mà:
đại đa số người đều có thể đọc hiểu (đơn thuần thơng tục); đại đa số người đều có
thể tham gia sáng tác (gần gũi cuộc sống); đại đa số người đều có thể trực tiếp
thu được lợi ích từ trong ấy (nói nhỏ nghĩa lớn)” [27]. Qua bài viết này, Dương
Hiểu Mẫn đã chứng minh tính “bình dân” của truyện cực ngắn ở góc độ tiếp nhận,
sáng tác cũng như ảnh hưởng của nó trong đời sống văn hóa nhân loại.
Julio Cotázar có những nhận xét khá sắc sảo về truyện cực ngắn trong hai tiểu
luận "Algunos aspectos del cuento" (Vài phương diện của truyện ngắn), và "Del
cuento breve y sus alrededores" (Về truyện cực ngắn và những dạng tương cận)
được đăng tải trên
/>viewTopics.do;jsessionid=2AA92BD3292D2697509BB08CE877D195?
action=viewArtwork&artworkId=1100. Ông gọi thể loại này là “truyện chạy đua
với đồng hồ”, có thể chứa đựng nội dung tự sự lớn hơn nhiều cái phương tiện ít ỏi
của nó. Hiệu quả của truyện cực ngắn là “Chúng tạo ra được một cú sét đánh từ
một nhúm chất liệu tối thiểu ” [60].
Trong bài “Truyện chớp: Từ thật ngắn đến cực ngắn”, trên
/>viewTopics.do;jsessionid=CB546CEF3865F3FF047CD5840EA45C80?
3


action=viewArtwork&artworkId=1023, Casto Pamelyn đã chỉ ra tính nhanh và gọn
của truyện cực ngắn: “cách viết chặt và gọn, bị nén lại và gây cảm xúc thật mạnh”

[7]. Đồng thời tác giả thể hiện niềm tin vào tương lai tươi sáng của nó.
2. Ở Việt nam, vào khoảng những năm 90 của thế kỷ trước, truyện cực
ngắn ra đời. Tuy nhiên, việc nghiên cứu nó ở góc độ lý luận cịn là con số không
nhiều.
Lúc đầu, các nhà nghiên cứu thể loại này khơng tách nó ra khỏi phạm vi
truyện ngắn, truyện cực ngắn được coi là một biến thể của truyện ngắn, nó chưa
được nhìn nhận là một thể loại riêng biệt: Khóa luận tốt nghiệp của Phạm Đặng
Xuân Hương với nhan đề “ Dấu ấn ngụ ngôn trọng truyện ngắn của Kafka” vẫn
nghiên cứu cả những truyện cực ngắn của ông, như vậy tác giả Phạm Đặng Xuân
Hương vẫn đặt truyện cực ngắn với truyện ngắn của Kafka vào làm một. Đồng ý
kiến với tác giả Phạm Đặng Xuân Hương, tác giả Lê Huy Bắc cũng xếp truyện
cực ngắn của F.Kafka, J.L.Borges, E.Hemingway,O.Henry...vào thành tựu truyện
ngắn trong “Truyện ngắn, lý luận, tác giả và tác phẩm”. Lê Huy Bắc cho rằng
truyện cực ngắn là một bộ phận của truyện ngắn, nó là truyện ngắn được rút gọn.
Nói cách khác, truyện cực ngắn là một biến thể độc đáo của truyện ngắn.
Gần đây, sự nở rộ của thể loại này trên các tạp chí, trang web đã gây sự chú
ý của nhiều nhà nghiên cứu, lý luận phê bình. Tạp chí “Thế giới mới” có hẳn một
mục “Nói ngắn về truyện rất ngắn”, trang web dành hẳn một mục
“Nhận định” của chuyên đề Truyện cực ngắn. Bên cạnh đó, một số bài viết cũng
như khóa luận, luận văn của sinh viên, học viên cao học khoa Ngữ văn trường Đại
học sư phạm Hà nội, tìm hiểu về thể loại này: luận văn “Truyện cực ngắn Việt
Nam hiện đại” của Phạm Thị Ngọc Diệp, khóa luận tốt nghiệp “ Truyện cực ngắn
hiện đại mang phong cách ngụ ngôn” của Ngô Thanh Hải, “ Bước đầu tìm hiểu
đặc trưng truyện rất ngắn” của Trần Thị Xuyến... Đồng thời “Chùm hoa muộn”
này còn thu hút nhiều ý kiến của các giáo sư tiến sĩ đang làm công tác giảng dạy
4


và nghiên cứu văn học: Lê Trí Viễn, Đặng Anh Đào, Phùng Ngọc Kiếm, Nguyễn
Đăng Mạnh, Nguyễn Xuân Nam, Lê Ngọc Trà......Trong các bài viết này, ít nhiều

các tác giả cũng đã đề cập đến lý thuyết kết cấu truyện cực ngắn. Ngồi ra cịn có
ý kiến của những cây bút xuất sắc chuyên sáng tác truyện: Nguyên Ngọc, Nguyễn
Quang Sáng, Vũ Tú Nam, Nguyễn Khải, Hồng Đình Quang, Nguyễn Quang
Thân, Dạ Ngân, Nguyễn Hưng Quốc, Hoàng Nhuận Cầm, Võ Phiến, Châu Thành
Nguyễn, Hồng Long... đóng góp những ý kiến có giá trị về lý luận kết cấu của thể
loại này.
Tuy truyện cực ngắn đang chiếm được cảm tình của các nhà nghiên cứu
cũng như những người sáng tác nhưng khơng phải ai cũng ủng hộ và thừa
nhận nó là một thể loại. Tổng hợp các ý kiến, bài viết tìm hiểu về truyện cực
ngắn, chúng tơi chia thành hai quan điểm lớn: quan điểm nghi ngờ và tin
tưởng vào truyện cực ngắn.
Nhà văn Nguyễn Quang Thân đã thể hiện những hồi nghi của mình về thể
loại non trẻ này qua bài viết “Sự trói buộc trong truyện ngắn”. Ơng cho rằng “Rồi
sẽ khơng có truyện ngắn mi-ni cũng như trước nay chưa hề có. Phần lớn những
truyện cực ngắn mà tôi đọc được đều cho tôi cảm hứng là chúng được viết ra là
để thích hợp với khn khổ báo chí dành cho chúng hơn là những yêu cầu nghệ
thuật. Tôi nghĩ truyện ngắn thế là đủ rồi...” [54]. Thực tế đây chỉ là ý kiến nhỏ của
tác giả trong khuôn khổ của một bài viết về truyện ngắn chứ không phải là ý kiến
trong một bài dành cho truyện cực ngắn, nhưng cũng đủ để ta thấy được ý kiến
phủ nhận của Nguyễn Quang Thân về thể loại mới mẻ này.
Đồng quan điểm với Nguyễn Quang Thân, quan điểm của một số độc giả
trên tạp chí “Thế giới mới” khi bình về truyện cực ngắn cũng đã bày tỏ ý kiến phủ
nhận về sự tồn tại của thể loại mới mẻ này. Tiêu biểu là ý kiến của Trần Văn Loa :
“Truyện cực ngắn ít chữ nên khơng thể đựng hết nội dung cần nói...” [21]. Gay gắt
hơn là ý kiến của Trần Vi Hoàng, tác giả này đã cho rằng : “ truyện cực ngắn chỉ
5


như nốt ruồi trên mặt...tệ hại hơn là điểm mụn cóc trên đầu ơng khổng lồ. Văn
chương cần đến sự khống đạt như làn gió thu quyện trên đồng ruộng, vút cao

như cánh diều bay bổng, réo rắt dữ dội như thác ngàn, cần một sự hóa thân, vùng
thốt khỏi cõi đời dung tục....thì than ơi, lại hạn chế trong vài trăn đến một ngàn
âm tiết. Đó là nghịch lí...truyện rất ngắn sẽ làm người đọc thêm lười vì tính gọn
nhẹ của nó, đó là tai họa, khơng thể vịn hai chữ “tốc độ” để ngốn vội quên nhau,
luẩn quẩn như chiếc đèn cù...”. Qua đó, chúng tơi khẳng định ý kiến của Trần Vi
Hồng khơng hề dựa trên cơ sở khoa học nào, đó chỉ là ý kiến mang tính cảm tính,
xuất phát từ việc Trần Vi Hồng q tơn thờ thể loại truyện ngắn.
Có thể thấy, những quan điểm nghi ngờ truyện cực ngắn không phải là nhiều, nó
chưa đủ mạnh để vùi lấp thể loại non trẻ này, bởi bên cạnh những ý kiến cực đoan
trên còn có khơng ít ý kiến thể hiện sự tin tưởng vào thể loại này.
Bên cạnh những ý kiến nghi ngờ về truyện cực ngắn, cịn có khơng ít quan
điểm ủng hộ, tin tưởng vào thể loại này như ý kiến của Hoàng Như Mai, Phùng
Ngọc Kiếm, Nguyễn Hưng Quốc, Châu Thành Nguyễn, Võ Khắc Nghiêm, Lê Dục
Tú, Hoàng Ngọc Hiến, Đặng Anh Đào, Lê Ngọc Trà, Nguyên Ngọc…
Trước hết, phải nói đến ý kiến cho rằng truyện cực ngắn xuất hiện là một tất yếu
trong sự phát triển của xã hội nói chung, của văn học nói riêng. Bởi nó ra đời
trong lúc loài người đang bước vào nhịp sống của giai đoạn cơng nghiệp hóa, hiện
đại hóa, nhân loại dần ưa chuộng tốc độ nhanh, gọn. Độc giả không có thời gian
cho thể loại tự sự dài, văn hóa đọc ngày càng ưa thích tính nhanh gọn, điều này
đúng như Hoàng Như Mai khẳng định: “cái phecmotuya hay hơn cái khuy” [25].
Ngoài ra, các tác giả cũng đi tập trung tìm hiểu đặc trưng của truyện cực
ngắn. Hầu hết các ý kiến đều cho rằng truyện cực ngắn thì bao giờ cũng phải ngắn
gọn và hàm súc, khả năng gợi nhiều hơn nói. Nói một cách hình ảnh, truyện cực
ngắn chính là: “ Những hoa văn trên trống đồng quý giá, những nét chấm phá
tuyệt vời” [21].
6


Trong bài viết “Trần thuật trong truyện rất ngắn” (in trong “Tự sự học, một
số vấn đề lí thuyết và lịch sử”) , phó giáo sư Phùng Ngọc Kiếm có chỉ ra cách thức

trần thuật của truyện cực ngắn như sau: “Tác giả chỉ có dưới 1000 chữ, thậm chí
càng ngắn về lời kể càng phù hợp và chứng tỏ đó là “truyện rất ngắn”, mà phải
tạo nên một tác phẩm nghệ thuật thực sự. Dung lượng “rất ngắn” của lời kể theo
quy ước sáng tạo thể loại này không hề đồng nghĩa với “rất ngắn” về nội dung,
nhất là về hiệu quả của tác phẩm; thậm chí, những quy ước về sự hạn chế dung
lượng ngôn từ như là thách đố, càng kích thích các tác giả tìm tịi sáng tạo các
hình thức, biện pháp trần thuật để chứng tỏ tài năng và ý đồ nghệ thuật của mình”
[20]. Truyện cực ngắn nhưng ý tứ lại vô cùng nhiều, kết cấu của thể loại này thể
hiện ở câu chữ được gọt rũa, lựa chọn, khơng có yếu tố thừa: “ Mọi chi tiết phải
đầy sức nặng trong đó có những chi tiết giống như những nhãn tự trong một bài
thơ tứ tuyệt cổ điển” [20]. Bên cạnh đó, Phùng Ngọc Kiếm cịn khẳng định thêm,
để tạo được tình tiết đắt giá, tác giả còn “sáng tạo và sử dụng yếu tố kỳ ảo, dị biệt,
phi thường như một phương tiện hiệu quả để tạo dựng những chi tiết, những hồn
cảnh đặc sắc nhanh chóng gây cho người đọc những ấn tượng sậu đậm, phong
phú về cuộc sống, con người” [20].
Ở bài “ Vài ý ngắn, thật ngắn về truyện cực ngắn” của Nguyễn Hưng Quốc
đăng trên trang có những nhận định rất sắc về kết cấu hình thức của
thể loại đặc biệt này như sau: “Nhanh và mạnh là những đặc điểm cơ bản của truyện
cực ngắn” [44]. Đồng quan điểm với Nguyễn Hưng Quốc là ý kiến khá thú vị của Võ
Phiến trong lời tựa cho tuyển tập truyện cực ngắn của mình : “ Truyện thật ngắn có cố
ý ngắn...nó cố tình tạo ra một dáng điệu thoăn thoắt, nhẹ nhõm” [44].
Nhà văn Nguyên Ngọc với bài viết “Truyện rất ngắn: một từ âm vang hàng
chục từ khơng nói”, ơng đã chỉ ra đặc trưng càng ngắn càng tốt, tình tiết trong
truyện phải đắt, ngơn từ phải hay và sắc: “Từng từ phải âm vang thành hàng chục
từ khơng nói...tạo dư vị khơng ngi” [33].
7


Các nhà nghiên cứu phê bình cũng như những người quan tâm, ủng hộ
“Chùm hoa muộn” này không quên đi tìm hiểu kết cấu bề sâu của thể loại: Nguyễn

Hưng Quốc rất sắc xảo khi nhận thấy mỗi truyện cực ngắn “là một kinh nghiệm
mang tính thẩm mĩ” [44]. Tác giả Châu Thành Nguyễn lại nhận thấy “Truyện rất
ngắn thường là sự gặp gỡ của những trạng thái đời sống ở những thời điểm
ngưng kết đi tới chuyển đổi như phút 89 tràn đầy kịch tính trên sân cỏ trong
những trận bóng nghiêng ngửa” [36]. Nhà văn Võ Khắc Nghiêm khẳng định:
“Theo tôi truyện rất ngắn là một câu chuyện với lối kể rất ngắn, dù có muốn viết
dài cũng khơng thể hay hơn, tốt hơn. Nó giống như một mảnh vải chỉ đủ may
chiếc áo cộc tay, không thể may áo dài” [35]. Ngoài ra, kết cấu truyện cực ngắn
đặc biệt ở việc tình huống trong truyện thường là tình huống mới lạ, độc đáo, có
tính đột phá tới mức có thể dẫn đến những bùng nổ ở phần kết thúc truyện một
cách bất ngờ.
Trong bài viết “Thể loại truyện rất ngắn trong đời sống văn học đương
đại”, Lê Dục Tú đã chỉ ra cái hay của truyện cực ngắn khơng chỉ ở kỹ xảo, kỹ
thuật viết mà cịn bởi: “ ý tứ thâm trầm, sâu sắc, cao đẹp, tưởng khơng có gì mà
thực vơ biên vơ tận”. Truyện cực ngắn hay phải là truyện cực ngắn “có độ cao,
tầm sâu của những tư tưởng tình cảm, gây xúc động cho người đọc”. Sức cuốn
hút của truyện cực ngắn khơng cịn thể hiện ở sự vơ tận của đề tài, chủ đề. Nói
một cách khác thì đó là “sức chứa lớn trong một khuôn khổ chật hẹp” [51]. Bởi
vậy nên truyện ngắn có sức gợi rất lớn. Sức gợi nằm ở những khoảng trống của
truyện. Khoảng trống trong truyện tạo cơ hội cho độc giả đồng sáng tạo.
Nguyễn Hưng Quốc cịn chỉ ra đặc tính giàu chất thơ, giàu cảm xúc của truyện
cực ngắn qua bài viết “Vài ý nghĩ ngắn, thật ngắn về truyện cực ngắn” đăng trên
www.Tienve.org: “Ranh giới giữa truyện cực ngắn và thơ thật là mờ” [44]. Lê
Ngọc Trà gọi chất thơ ấy “ là cái dư ba, nốt ngân dài mà thiếu nó sẽ khơng có
nghệ thuật”. Đồng quan điểm với ý kiến trên, tác giả Hoàng Ngọc Hiến cho rằng :
8


“ Truyện ngắn hiện đại gần với thơ, truyện ngắn hiện đại chấp nhận những tryện
ngắn ý nghĩa không truyện khơng phải ở cốt truyện mà ở khơng khí tâm trạng

bàng bạc trong truyện”. Giáo sư Đặng Anh Đào cũng cho rằng : “Với những tác
phẩm kiểu này, sức hấp dẫn khơng cịn nằm ở cốt truyện mà là ở sức gợi, ở khả
năng viết sao cho ý tại ngôn ngoại”. Chính khả năng viết ngắn mà nói được nhiều
của nhà văn đã khiến loại truyện này giống như những bài thơ tứ tuyệt.
Hầu hết các nhà nghiên cứu khi luận bàn về truyện ngắn cịn có chung nhận
xét đó là: truyện cực ngắn rất giàu chất thơ, giàu cảm xúc. Trong bài viết của
mình, Nguyễn Hưng Quốc cũng đã khẳng định “ Khơng nói thì hẳn ai cũng biết
ngay tên gọi của thể loại phần nào đã nói lên nét tiêu biểu của thể loại này đó là:
nó có độ ngắn tới mức tối thiểu, càng ngắn càng tốt, ngắn tới mức không thể ngắn
hơn được nữa. Tuy nhiên cần phải nói rằng, độ ngắn tối đa đó khơng làm mất đi
chất thơ đằm thắm trong truyện , trái lại chính cái ngắn đặc trưng ấy càng làm
nổi bật cảm xúc, sự rung động.” [43].
Tóm lại, hầu hết các ý kiến trên đều thừa nhận những mặt tích cực của thể
loại này. Một trong những điều làm nên tính hiệu quả cao và sức tác động mạnh
mẽ của truyện cực ngắn đó là kết cấu của thể loại. Nhà văn Nguyên Ngọc cũng đã
từng khẳng định: “ Chính cái bé lại có cách hồnh tráng riêng của nó, lắm khi
còn hiệu quả hơn cả cái to lớn, rườm rà, khả năng của truyện rất ngắn là những
khả năng không ngờ” và “có thể là vơ tận”. Đồng quan điểm của nhà văn Ngun
Ngọc cịn có ý kiến của giáo sư Hồng Như Mai: “ Ngắn, ít, chọn lọc thì lượng
thông tin càng mạnh; đối với nghệ thuật cũng vậy, càng như vậy: vài nét vẽ
thường khi sắc sảo hơn nhiều so với bức chân dung có đầy đủ chân tơ kẽ tóc”. Ý
kiến của TS. Châu Thành Nguyễn “ Khả năng thích ứng và biến hóa của truyện
rất ngắn thật khơng lường. Sức sống của nó cũng khó mà tiên liệu được bằng
những định thức cứng nhắc” .

9


Ngồi những ý kiến trên cịn có một số khóa luận tốt nghiệp của sinh viên,
luận văn của học viên cao học ở khoa Ngữ Văn, trường Đại học sư phạm Hà Nội

cũng đã đi nghiên cứu về truyện cực ngắn một cách cơng phu hơn, tuy nhiên
những khóa luận và luận văn này mới chỉ dành cho kết cấu truyện cực ngắn một
đề mục nhỏ. Đó là khóa luận tốt nghiệp“ Truyện cực ngắn hiện đại mang phong
cách ngụ ngơn ” của Ngơ Thanh Hải, “ Bước đầu tìm hiểu đặc trưng truyện rất
ngắn” của Trần Thị Xuyến và luận văn “Truyện cực ngắn Việt Nam hiện đại” của
học viên cao học Phạm Thị Ngọc Diệp. Ở “ Bước đầu tìm hiểu đặc trưng truyện
rất ngắn” của Trần Thị Xuyến, tác giả mới chỉ đi tìm hiểu một cách sơ giản về
truyện cực ngắn qua việc so sánh truyện cực ngắn với truyện ngụ ngơn, truyện
cười để tìm ra nét tương đồng và khác biệt của thể loại. Thậm chí tác giả cịn so
sánh truyện cực ngắn với truyện ngắn để chỉ ra chất thơ của truyện cực ngắn. Song
do phạm vi khảo sát cịn hẹp, nên khóa luận chưa đi sâu làm nổi bật đặc trưng của
thể loại, chưa làm rõ được vai trò kết cấu của thể loại này. Khóa luận của Ngơ
Thanh Hải, tuy đã nói nhiều hơn đến kết cấu của truyện cực ngắn, song khóa luận
mới chỉ dừng ở việc khảo sát ở truyện ngắn của Kafka nên chưa nói được đầy đủ
về kết cấu truyện cực ngắn. Đi sâu hơn tìm hiểu truyện cực ngắn là luận văn
“Truyện cực ngắn Việt Nam hiện đại” của học viên cao học Phạm Thị Ngọc Diệp.
Nhưng do mục đích của luận văn là đi sâu tìm hiểu đặc điểm truyện cực ngắn Việt
Nam hiện đại nên tác giả cũng chưa đi nghiên cứu sâu về kết cấu của thể loại này.
Trên đây là những ý kiến về truyện cực ngắn nói chung và kết cấu truyện
cực ngắn nói riêng của các nhà nghiên cứu phê bình, của những sinh viên, học
viên đi nghiên cứu truyện cực ngắn. Tuy chưa phải là những cơng trình đi sâu
nghiên cứu một cách có hệ thống về kết cấu truyện cực ngắn. Song thực sự những
quan điểm trên là một gợi mở để chúng tôi nghiên cứu về kết cấu của thể loại này.

III. Giới hạn đề tài
Hiện nay lý thuyết về truyện cực ngắn còn là vấn đề bỏ ngỏ, chưa được
hoàn chỉnh như lý thuyết về thể loại đàn anh đàn chị khác. Hơn nữa kết cấu là một
10

phương diện cơ bản của sáng tạo nghệ thuật, đảm nhận vai trị tổ chức các thành
tố: quan niệm, khơng - thời gian, điểm nhìn trần thuật, lời văn..., do vậy kết cấu
bao giờ cũng gắn liền ý nghĩa nội dung và hình thức biểu hiện của tác phẩm cho
nên chúng tơi đi nghiên cứu kết cấu thể loại cịn non trẻ này.
Lí thuyết về truyện cực ngắn nói chung là rất đa dạng và phong phú. Đối
tượng mà luận văn này nghiên cứu đó là kết cấu truyện cực ngắn Việt Nam hiện
đại thông qua việc khảo sát tập truyện “100 truyện hay cực ngắn” của cuộc thi
viết truyện do Tạp chí thế giới mới tổ chức và được nhà xuất bản thành phố Hồ
Chí Minh xuất bản.

IV. Phương pháp nghiên cứu
Kết cấu hình tượng và kết cấu văn bản nghệ thuật là những khái niệm cơ
bản của lí luận văn học. Tong quá trình tiến hành luận văn này, chúng tôi sẽ sử
dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:
4.1 Phương pháp hệ thống
Hệ thống các cơng trình nghiên cứu khoa học, một số bài viết tìm hiểu về truyện
cực ngắn cũng như các tác phẩm thuộc thể loại này để phục vụ cho viện làm đề tài
này.
4.2 Phương pháp thống kê
Trên cơ sở thống kê những bài viết đăng tải trên tạp chí Thế giới mới và những
bài viết lẻ tẻ viết về truyện cực ngắn, chúng tơi sẽ kế thừa và phát triển những ý
kiến đó để triển khai luận văn này.
4.3 Phương pháp so sánh
So sánh đối chiếu sự khác biệt giữa thể loại truyện cực ngắn với tiểu thuyết và
thể loại tương cận, truyện ngắn, truyện ngụ ngôn… để chỉ ra đặc trưng của thể
loại, từ đó sẽ thấy được đặc trưng của tổ chức tác phẩm.

V. Những đóng góp mới của luận văn

11

Trên cơ sở tổng hợp, kế thừa và phát triển những ý kiến của các nhà lí luận phê
bình cũng như những nhà văn ở các bài viết lẻ tẻ viết về truyện cực ngắn, cộng với
việc dùng lí luận kết cấu tác phẩm văn học để khảo sát các tác phẩm truyện cực
ngắn, luận văn phần nào chỉ ra kết cấu, sự tổ chức trong tác phẩm của thể loại non
trẻ này.

VI. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm
có bốn chương:
Chương I: Kết cấu tác phẩm văn học và kết cấu truyện cực ngắn
Chương II: Kết cấu thế giới hình tượng trong truyện cực ngắn Việt nam hiện
đại
Chương III: Kết cấu văn bản ngôn từ của truyện cực ngắn Việt Nam hiện đại

12


PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I
KẾT CẤU TÁC PHẨM VĂN HỌC VÀ
KẾT CẤU TRUYỆN CỰC NGẮN
1.1. Kết cấu tác phẩm văn học
1.1.1. Khái niệm kết cấu
Kết cấu là phương diện cơ bản của hình thức tác phẩm nghệ thuật. Trong
tác phẩm tự sự, kết cấu là cơ sở của hình thức truyện, đồng thời cũng là một cách
bao quát nội dung câu chuyện.
Theo Từ điển thuật ngữ văn học, “Kết cấu là toàn bộ tổ chức phức tạp và
sinh động của tác phẩm” [38]. Thuật ngữ “kết cấu” thể hiện nội dung rộng rãi và

phức tạp hơn bố cục. Tổ chức tác phẩm không chỉ giới hạn ở sự tiếp nối bề mặt,
những tương quan bên ngoài giữa các bộ phận, chương đoạn mà còn bao hàm sự
liên kết bên trong của tác phẩm.
Bất cứ tác phẩm văn học nào cũng có một kết cấu nhất định. Kết cấu là
phương tiện cơ bản và tất yếu của khái quát nghệ thuật. Kết cấu đảm bảo các chức
năng rất đa dạng: phối hợp liên kết các yếu tố lại với nhau để tạo nên một chỉnh
thể, bộc lộ tốt chủ đề và tư tưởng các tác phẩm, triển khai, trình bày hấp dẫn cốt
truyện, cấu trúc hợp lý hệ thống tính cách, tổ chức điểm nhìn trần thuật của tác
giả, tạo ra tính toàn vẹn của tác phẩm như một hiện tượng thẩm mỹ. Một tác phẩm
xuất sắc có ghi vào dấu ấn người đọc hay khơng cịn cịn tùy thuộc vào cách tổ

13


chức sắp xếp các yếu tố trong tác phẩm thành một chỉnh thể nhằm góp phần nâng
cao giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của nó.
Tuy bất cứ một tác phẩm văn học nào cũng có kết cấu nhất định, nhưng
khơng phải tác phẩm nào cũng có kết cấu giống nhau. Trái lại, mỗi một nhà văn
lại có một phong cách kết cấu riêng, mỗi một thể loại lại có một kiểu tổ chức tác
phẩm theo đặc trưng riêng, thậm chí mỗi một tác phẩm lại được xây dựng theo
một kết cấu phù hợp.
Tóm lại, có thể khẳng định rằng kết cấu chính là sự sáng tạo nghệ thuật của
mỗi nhà văn, là đặc trưng riêng của từng thể loại.
1.1.2. Kết cấu chịu sự quy định của thể loại và phong cách tác giả
Khái niệm kết cấu có nhiều bình diện và cấp độ khác nhau: kết cấu bề mặt,
kết cấu bề sâu, kết cấu hình tượng, kết cấu văn bản…Nếu xét kết cấu theo chiều
ngang, nghĩa là xem xét nó ở góc độ thể loại thì mỗi một thể loại văn học lại có
những phương thức tổ chức riêng. Nghĩa là kết cấu chịu sự quy định của từng thể
loại văn bản: Kết cấu của tác phẩm thuộc thể loại tự sự khác hẳn với kết cấu của
tác phẩm thuộc thể loại trữ tình. Nếu tác phẩm trữ tình thường tổ chức kết cấu

theo mạch tình cảm, cảm xúc, thì tác phẩm tự sự lại tổ chức kết cấu theo chi tiết,
sự kiện, nhân vật, cốt truyện.
Ngay trong cùng một thể loại văn học cũng có những kết cấu riêng. Trong
tự sự, kết cấu của tiểu thuyết khác với kết cấu của truyện ngắn: số lượng nhân vật
trong tiểu thuyết bao giờ cũng nhiều hơn số lượng nhân vật trong truyện ngắn, thời
gian và không gian trong tiểu thuyết dài hơn, rộng hơn thời gian không gian trong
truyện ngắn. Kết cấu của tác phẩm kí cũng khác với kết cấu của tác phẩm kịch…
Thậm chí cùng là tiểu thuyết nhưng kết cấu của tiểu thuyết chương hồi cũng khác
so với kết cấu của tiểu thuyết hiện đại. Kết cấu tiểu thuyết tâm lí cũng khác so với
kết cấu tiểu thuyết trinh thám, phiêu lưu. Hay trong tác phẩm trữ tình cũng vậy,
kết cấu của thơ thất ngơn bát cú khác kết cấu của thơ thất ngôn tứ tuyệt, kết cấu
14


của thơ năm chữ cũng khác với kết cấu của thơ bốn chữ, kết cấu của thơ song thất
lục bát khác với kết cấu của thơ lục bát…Ở đây, sự hiểu biết về các loại hình tác
phẩm, các tri thức về thi pháp của các dân tộc, các thời đại sẽ có ý nghĩa quan
trọng để nhận ra tính độc đáo trong kết cấu của một tác phẩm.
Kết cấu không chỉ chịu sự quy định của thể loại văn học mà nó cịn chịu sự
chi phối bởi phong cách sáng tác của mỗi nhà văn. Tác phẩm văn học là sản phẩm
sáng tạo nghệ thuật của nhà văn, nó ln chịu sự chi phối của thế giới quan và
phong cách sáng tạo của người nghệ sĩ. Đó chính là dấu ấn của người nghệ sĩ
trong tác phẩm nghệ thuật của anh ta. Là một trong những yếu tố để phân biệt giữa
nhà văn này với nhà văn khác.
1.2. Kết cấu của truyện cực ngắn
Cũng như các thể loại khác, kết cấu của truyện cực ngắn bao giờ cũng bị chi
phối bởi đặc trưng của thể loại.
1.2.1. Tên gọi của thể loại
Tuy ra đời muộn hơn so với các thể loại đàn anh đàn chị khác, nhưng truyện
cực ngắn lại được đón nhận một cách nồng nhiệt với nhiều tên gọi khác nhau. Có

thể nói chưa một thể loại văn học nào lại được gán cho nhiều tên gọi như thể loại
truyện cực ngắn. Song do hạn chế trong việc tiếp cận văn bản nguyên ngữ của các
nước nên chúng tôi chỉ thống kê những tên gọi của thể loại từ những bài viết của
được chuyển ngữ sang tiếng Việt và các bài viết được đăng trên các tạp chí, trang
web trong nước.
Ở phương Tây, truyện cực ngắn được đón nhận và phát triển sớm hơn so
với phương Đông. Trong bài viết “Đặc điểm truyện ngắn rất ngắn”, nhà phê bình
văn học Bùi Việt Thắng có viết: “Theo các nhà nghiên cứu có uy tín thì truyện
ngắn rất ngắn đã có lịch sử vài thế kỷ. Trong văn học các nước phương Tây,
truyện ngắn rất ngắn có tiền thân từ báo chí, từ thế kỷ 18. Báo chí thời đó thường
đăng tải những mẩu chuyện nhỏ, những giai thoại nhỏ nhằm làm cho các trang
15


báo thoát khỏi sự nhàm chán của người đọc. Người ta cho rằng, mục Tin vặt trên
báo chí chứa đựng nhiều mối liên hệ với truyện ngắn nói chung và truyện ngắn
rất ngắn nói riêng. Nói cách khác, mục Tin vặt đã có những yếu tố tiềm năng cho
một câu chuyện hấp dẫn nảy sinh” [52].
Trong tiếng Anh, truyện cực ngắn được gọi bằng nhiều tên gọi khác
nhau,những tên gọi này thường xuất hiện ở các blog và các chuyên đề trên trang
web: “Short - short story” ( truyện cực ngắn), "Sudden fiction" (truyện bất ngờ),
"Postcard fiction" (truyện bưu thiếp), "Minute fiction" (truyện mini), "Furious
fiction" (truyện hỏa tốc), "Fast fiction" (truyện nhanh), "Quick fiction" (truyện
vội), "Skinny fiction" (truyện mỏng), "Micro-Fiction" (vi truyện), “Minute Long
Story” ( truyện 1 phút), “Pocket-Size Story” ( truyện bỏ túi), “Palm Size Story”
( truyện có kích thước bằng lòng bàn tay)….
Ở Pháp, những truyện ngắn thật ngắn này được gọi là “Novelles” (dùng theo
định nghĩa của Daniel Boulanger). Pamelyn Casto, tác giả của bài viết “Truyện
chớp: Từ thật ngắn đến cực ngắn” lại gọi truyện cực ngắn là "Flash Fiction"
(truyện chớp).

Ở phương Đông, truyện cực ngắn phát triển muộn hơn, nó cũng được biết
đến với khá nhiều tên gọi. Tại Trung Quốc, vào những năm 80 của thế kỷ trước,
khi tạp chí “Vi hình tiểu thuyết tuyển san” ra mắt bạn đọc vào năm 1984, truyện
cực ngắn được gọi là "truyện bỏ túi", "truyện bằng lòng bàn tay", "truyện dài
bằng hơi khói", “tiểu tiểu thuyết”, “vi hình tiểu thuyết”, “cực đoản thiên”…v…v…
Tại Việt nam, truyện cực ngắn bắt đầu phát triển vào những năm 90 của thế kỷ
trước, nhất là trong và sau cuộc thi viết truyện cực ngắn do tạp chí Thế giới mới tổ
chức năm 1993-1994, nó được du hành dưới những tên gọi: “truyện rất ngắn”,
“truyện cực ngắn”, “ truyện ngắn rất ngắn”, “truyện ngắn ngắn”, “truyện thật
ngắn”, “truyện ngắn mini”…Tại Nhật Bản, tên gọi của truyện cực ngắn bắt nguồn

16


từ “Tuyển tập truyện ngắn trong lòng bàn tay” của nhà văn Kawabata Yasunari,
nó được gọi là “Truyện ngắn chỉ lớn bằng bàn tay”.
Tóm lại, Ở phương Đơng cũng như ở phương Tây, truyện cực ngắn tuy ra
đời muộn hơn so với một số thể loại khác nhưng thể loại này đã chiếm một vị trí
tương đối trong nền văn học đương đại. Bằng chứng là chưa có một thể loại văn
học nào lại có tên gọi đa dạng và phong phú đến như vậy.
Những tên gọi trên hầu hết đều ngầm thừa nhận hình thức rất ngắn của thể
loại: Truyện cực ngắn ngắn về dung lượng ngôn từ: "Postcard fiction" (truyện bưu
thiếp) – dung lượng chữ của truyện vừa đủ để viết trên một tấm bưu thiếp, số
lượng từ của tác phẩm có thể chỉ bằng hoặc ít hơn lời chúc ghi trên tấm thiệp nhỏ.
Do ngắn về dung lượng ngôn từ nên truyện cực ngắn không thể lớn về số trang:
"Minute fiction" (truyện mini), "Skinny fiction" (truyện mỏng), "Micro-fiction" (vi
truyện)….. Truyện “Con khủng long” của thiên tài viết truyện cực ngắn Augusto
Monterroso vẻn vẹn chỉ có tám từ “Thức dậy, con khủng long vẫn cịn đó” là một
minh chứng tiêu biểu cho đặc điểm cực ngắn này.
Những tên gọi trên khơng chỉ thừa nhận tính ngắn về dung lượng ngơn từ

của thể loại mà nó cịn nhấn mạnh về độ ngắn thời gian để đọc xong một tác
phẩm: "Fast fiction" (truyện nhanh), "Quick fiction" (truyện vội), "Truyện dài
bằng hơi khói"…Tất cả dường như để nói rằng lượng thời gian để đọc “Truyện
cực ngắn” là không nhiều, thời gian đọc xong một tác phẩm có thể chỉ bằng thời
gian để hút hết một điếu thuốc lá . Theo thống kê của ban tổ chức cuộc thi
“Truyện thế giới mới” dành cho loại truyện rất ngắn do tạp chí thế giới mới tổ
chức, họ đã căn đồng hồ để đọc liền mạch các truyện dự thi và thấy lượng thời
gian để đọc hết 50 truyện là 120 phút, như vậy có thể thấy thời gian trung bình để
đọc một truyện chỉ mất vài phút mà thơi.
Tóm lại, dù tồn tại ở tên gọi nào đi chăng nữa thì hầu hết các tên gọi như đã
nói ở trên đều nhằm hướng đến đặc điểm “cực ngắn” của thể loại sinh sau đẻ
17


muộn này. Nó ngắn đến mức khơng thể ngắn hơn được nữa, càng ngắn càng tốt,
và tất nhiên là ngắn nhưng phải hay.
Trong những tên gọi trên, ở luận văn này, chúng tôi dùng tên gọi “Truyện
cực ngắn” để triển khai luận văn. Tên gọi “truyện cực ngắn” mà chúng tôi sử dụng
ở luận văn này chỉ giới hạn trong phạm vi truyện cực ngắn đương đại (nhằm phân
biệt với những thể loại tương cận đã từng có trong lịch sử văn học).
1.2.2. Khái niệm truyện cực ngăn
Khơng ít ý kiến bàn về khái niệm truyện cực ngắn: có ý kiến cho rằng
truyện cực ngắn chính là truyện ngắn hiện đại. Song cũng có ý kiến cho rằng
truyện cực ngắn là một thể loại văn học, có tên gọi riêng, có đặc điểm riêng, tồn
tại với tư cách là một thể loại văn học.
Chúng tôi tán thành với quan điểm cho rằng truyện cực ngắn là một thể loại
văn học. Truyện cực ngắn khơng phải là truyện ngắn, nó ngắn hơn truyện ngắn về
dung lượng ngơn từ, nó ngắn một cách bất thường và sức chứa của nó khơng hề
thua kém tiểu thuyết, truyện dài, truyện vừa, truyện ngắn. Điều này làm nên kết
cấu riêng cho thể loại.

Ở luận văn này, chúng tôi đưa ra hai ý kiến bàn về khái niệm truyện cực
ngắn. Một là quan điểm của nhà nghiên cứu văn học Tạ Quốc Tuấn cho rằng:
“truyện thật ngắn là một câu chuyện nho nhỏ, hoặc một khía cạnh, một tình cảm,
một ảo tưởng, một đoạn đối thọai của một người đều có thể làm thành đề tài của
truyện cực ngắn...Truyện cực ngắn dồi dào triết lý tính. Một truyện cực ngắn có
khái quát lực đối với sinh hoạt hiện thực và xuyên thấu lực đối với bản chất sinh
hoạt là đã thông qua sự thực hiện lập ý” [22], với quan niệm như vậy, Tạ Quốc
Tuấn đã định nghĩa truyện cực ngắn chủ yếu ở góc độ nội dung. Hai là quan điểm
của nhà văn Võ Khắc Nghiêm cho rằng: “Truyện cực ngắn là một câu chuyện phù
hợp với lối kể rất ngắn, dù có muốn viết dài cũng chẳng thể hay hơn, tốt hơn. Nó
giống như một mảnh vải chỉ đủ may chiếc áo cộc tay, không thể may áo dài.” [34],
18


với quan niệm như vậy, nhà văn Võ Khắc Nghiêm đã đưa ra khái niệm truyện cực
ngắn chủ yếu ở góc độ hình thức của thể loại.
Như vậy, dù hiểu theo góc độ nào thì những khái niệm trên đều khẳng định
truyện cực ngắn là một thể loại, có đặc trưng rất ngắn về dung lượng ngôn từ, giàu
khả năng biểu đạt. Ở nó, từng chi tiết nhỏ nhất trong tác phẩm cũng là dụng ý
nghệ thuật, người viết phải biết chắt lọc những gì tinh túy nhất, loại bỏ những yếu
tố thừa không cần thiết. Điều này làm cho tác phẩm có sức dồn nén thơng tin cao.
Vì thế truyện cực ngắn mới có khả năng bùng phát lớn về nội dung. Thiết nghĩ,
truyện cực ngắn chẳng khác gì cây bonsai, bởi nó có khả năng “nhốt cả thiên
nhiên hùng vĩ trong chậu kiểng bé tí” [33], chính điều này làm nên sức hấp dẫn lạ
kì của những tí hon nghệ thuật!
1.2.3. Hoàn cảnh ra đời của truyện cực ngắn
Có nhiều ý kiến khác nhau khi nói về hồn cảnh ra đời của truyện cực ngắn.
Ở luận văn này, chúng tôi xin được khái quát thành hai ý kiến cơ bản sau:
Một là, ý kiến cho rằng truyện cực ngắn có từ xa xưa, tiền thân của nó bắt
nguồn từ trong văn học dân gian bởi nó rất gần với một số thể loại truyện dân gian

như truyện cười, truyện ngụ ngôn…Những người theo ý kiến này chủ yếu nhìn
nhận truyện cực ngắn ở góc độ “cực ngắn” về dung lượng ngôn từ trong tác phẩm.
Hai là, ý kiến cho rằng truyện cực ngắn được ra đời trong hoàn cảnh xã hội
hiện đại, thời đại mà giáo sư Hoàng Như Mai cho rằng “Thời đại của tốc độ, của
khoa học thơng tin. Nếp sống phải nhanh gọn, trí não đỏi hỏi những gì cần và đủ,
gạt bỏ khơng thương tiếc những gì rườm, thừa” [25] và truyện cực ngắn chính là
sản phẩm của thời đại đó, thời đại mà con người khơng cịn hứng thú với những
rườm rà, chỉ thích sự nhanh gọn, hiệu quả bởi con người khơng có thời gian để
tràng giang đại hải.
Chúng tơi đồng ý với ý kiến cho rằng truyện cực ngắn ra đời trong thời đại
của tốc độ và thông tin, bởi tốc độ cuộc sống đang trên đà tăng lên, độ đậm đặc
19


trong mọi thứ đặt ra những yêu cầu mới: nhanh hơn, hiện đại hơn. Người đọc hôm
nay, với nhịp sống công nghiệp đang áp đảo nhịp sống cũ, người ta muốn tiếp
nhận những thông tin cốt lõi. Truyện cực ngắn là sản phẩm đáp ứng đủ những yêu
cầu ấy, bớt pha phách và khơng cần q nhiều lời. Đó khơng chỉ là điều cần có
trong văn chương mà cịn ở trong mọi góc cạnh của đời sống.
Mặt khác, văn học bao giờ cũng là sự tổng hợp và cân đối giữa ba yếu tố:
bối cảnh lịch sử, người đọc và nhà văn. Mỗi thời đại lịch sử ứng với một trình độ
cơng nghệ nhất định và sản sinh ra một nền văn học tương ứng. Ngày nay, phương
tiện in ấn và truyền thơng q hiện đại, xã hội bão hịa thơng tin, dung lượng bộ
nhớ của con người lại có hạn, hàng rào bảo vệ tự nhiên của não bộ sẽ gạt bỏ ngồi
tai những tạp tin khơng cần thiết cho cuộc sống. Những tác phẩm dài lê thê nhưng
lại ngắn thông tin chắc chắn sẽ bị loại bỏ. Tâm lí của người đọc ngày nay thích nói
ít hiểu nhiều, khơng muốn trình bày dài dịng, chỉ cần cung cấp thơng tin, tự người
ta sẽ phân tích, suy luận. Truyện cực ngắn là một thể loại có khả năng cung cấp
lượng thông tin cao trong một khuôn khổ ngôn từ ít ỏi, đây là cơ hội tốt nhất để
người đọc tự mình tìm ra cốt truyện, tự mình đánh giá các nhân vật, qua những chi

tiết mà tác giả khéo léo gài vào.
1.2.4. Kết cấu thể loại truyện cực ngắn
Như trên đã nói, kết cấu tác phẩm văn học là sự sáng tạo nghệ thuật của mỗi
nhà văn, là đặc trưng riêng của từng thể loại, do vậy kết cấu không chỉ chịu sự chi
phối của người nghệ sĩ mà còn chịu sự quy định của đặc trưng thể loại. Truyện
cực ngắn cũng khơng nằm ngồi quy luật đó.
1.2.4.1. Đặc trưng tiêu biểu của thể loại
1.2.4.2. Hình thức “cực ngắn” của thể loại
Tên gọi của thể loại phần nào đã nói rất rõ về diện mạo của nó: “Truyện cực
ngắn” thì phải là truyện…cực… ngắn. Với số lượng hàng nghìn trang cho mỗi tác
phẩm, tiểu thuyết xứng đáng là là thể loại “trường thiên”, thể loại khơng hề bị bó
20