THIẾT KẾ TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ BÀI TOÁN THỰC TIỄN TRONG DẠY TOÁN LỚP 2 NHẰM PTNL GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TOÁN HỌC CHO HS

ĐẠIHỌCĐÀNẴNG
TRƯỜNGĐẠIHỌCSƯPHẠM

TRẦNTHỊPHƯỚCAN

THIẾTKẾVÀTỔCHỨCDẠYHỌCMỘT SỐBÀI TOÁNTHỰCTIỄN
TRONGDẠYTOÁNLỚP2NHẰMPHÁTTRIỂN
NĂNGLỰCGIẢIQUYẾTVẤNĐỀTOÁNHỌCCHOHỌCSINH

LUẬNVĂNTHẠCSĨGIÁODỤCHỌC

ĐÀNẴNG–2022


TRẦNTHỊPHƯỚCAN

THIẾTKẾVÀTỔCHỨCDẠYHỌCMỘT SỐBÀI TOÁNTHỰCTIỄN
TRONGDẠYTOÁNLỚP2NHẰMPHÁTTRIỂN
NĂNGLỰCGIẢIQUYẾTVẤNĐỀTOÁNHỌCCHOHỌCSINH

Chuyên ngành: Giáo dục học (GD Tiểu
học)Mãsố:814 01 01

Hướng dẫn Khoa học: TS. HOÀNG NAM
HẢIHọcviên

: TRẦNTHỊPHƯỚC AN

ĐÀNẴNG–2022

1

MỤCLỤC
LỜICẢMƠN............................................................................................................vi
LỜICAMĐOAN......................................................................................................vii
DANHMỤCVIẾTTẮT...........................................................................................viii
MỞĐẦU.................................................................................................................... 1
1. Lýdochọnđềtài.......................................................................................................1
2. Mụcđíchnghiêncứu................................................................................................3
3. Nhiệmvụnghiêncứu................................................................................................4
4. Giảthuyếtkhoahọc..................................................................................................4
5. Đốitượngvàphạmvinghiêncứu................................................................................4
6. Phươngphápnghiêncứu..........................................................................................4
6.1. Phươngpháp nghiêncứulýluận.............................................................................4
6.2. Phươngphápnghiêncứuthựctiễn..........................................................................4
6.3. Phươngphápthựcnghiệmsưphạm.........................................................................5
7. Cấutrúccủaluậnvăn.................................................................................................5
CHƯƠNG1.TỔNGQUANNHỮNGVẤN ĐỀNGHIÊNCỨU....................................6
1.1. Nhữngcơngtrìnhngồinước..................................................................................6
1.2. Nhữngcơngtrình trongnước...............................................................................11
1.3. Kếtluậnchương1................................................................................................17
CHƯƠNG2.CƠSỞLÍLUẬNCỦAVẤN ĐỀNGHIÊNCỨU.....................................18
2.1. Đặcđiểmtâmlílứatuổihọcsinhtiểu học................................................................18
2.1.1. Đặc điểmcủacácqtrìnhnhậnthức..................................................................18
2.1.2. Đặcđiểmnhâncáchcủahọcsinhtiểuhọc.............................................................19
2.2. Mụctiêudạy họcvàcấutrúcnộidung mơnTốntiểu học.........................................21
2.2.1. Mụctiêudạy họcmơnTốnởtiểuhọc.................................................................21
2.2.2. Cấutrúcnộidung mơn Tốnởtiểuhọc...............................................................22
2.3. Thuậtngữthựctiễntrongcáctàiliệungơnngữkhoahọc............................................28
2.3.1 Bàitốnvàq trìnhtốnhọchóa........................................................................28

2.3.2 Kíhiệu,ngơnngữtốnhọc..................................................................................30
2.4. Tốnhọcvớithựctiễnđờisốngconngười...............................................................33


2
2.4.1. Liênhệthựctiễntrongdạy học mơn Tốn..........................................................33
2.4.2. Vấnđềdạyhọcgắnliềnvớithựctiễnđờisốngtạimột sốnướctrênthếgiới
34
2.5. Dạyhọcbài tốnthựctiễntrongqtrìnhdạyhọctốn..............................................36
2.5.1. TínhthựctiễncủaTốn học...............................................................................36
2.5.2. Bài tốnthựctiễnvàphânloại bàitốnthựctiễn...................................................40
2.5.3. Vaitrịcủa bàitốnthựctiễntrongqtrình dạyhọc.............................................40
2.5.4. Quytrìnhgiải một bàitốnthựctiễn..................................................................43
2.6. Kếtluậnchương2................................................................................................44
CHƯƠNG3 :N Ă N G L Ự C GI Ả I Q U Y Ế T V Ấ N Đ Ề T H ỰC T I Ễ N C Ủ A HỌ C
SINHTIỂUHỌC........................................................................................................46
3.1. Nănglực............................................................................................................46
3.1.1. Khái niệm......................................................................................................46
3.1.2. Phẩmchất năng lựccủacủa họcsinhtiểuhọc......................................................48
3.1.3. Nănglựctoánhọc củahọc sinhtiểuhọc..............................................................53
3.2. Nănglựcgiải quyếtvấnđề toánhọc......................................................................55
3.2.1. Kháiniệm.......................................................................................................55
3.2.1.1. Nănglựcgiải quyếtvấnđề.............................................................................55
3.2.1.2. Quanniệmvềgiảiquyếtvấnđề........................................................................57
3.2.1.3. Nănglựcgiải quyếtvấnđềtốnhọc.................................................................59
3.2.2. Thànhtốcủacủanănglựcgiảiquyếtvấnđềtốnhọccủahọcsinhtiểuhọc
61
3.2.3. Mơ hìnhgiảiquyếtvấnđềtốn học....................................................................61
3.2.4. Địnhhướngdạyhọctheohướnghìnhthànhnănglựcgiảiquyếtvấnđềto
ánhọc. 62

3.2.4.1. Giảiquyếtvấnđề tốnhọctrong dạyhọc........................................................62
3.2.4.2. Qtrình giảiquyếtvấnđềtốnhọctrongdạyhọc............................................63
3.2.5. Khungđ á n h g iá nă ng l ự c g iả i quyế t vấ nđ ề t oá nh ọc c ủ a h ọ c s i nh tiể u
học

64

3.2.5.1. Cácmứcđộpháttriểnnănglựcgiảiquyếtvấnđề................................................64


3
3.2.5.2. Xâydựngkhungđánhgiánănglựcgiảiquyếtvấnđềtoánhọccủahọcsinhtiểuhọc
....................................................................................................................65
3.2.6. Ưuđiểmvànhượcđiểmcủa dạyhọcgiảiquyếtvấnđề............................................69
3.3. Phươngphápđánhgiánănglựcgiảiquyế t vấnđề toánhọc củahọcsinhti
ểuhọc........................................................................................................................ 69
3.3.1. Đánhgiánănglựcgiảiquyết vấnđềtốnhọcthơngquasản phẩmcủah
ọcsinh 69
3.3.2. Đánhg i á n ă n g l ự c g i ả i q u y ế t v ấ n đ ề t o á n h ọ c t h ô n g q u a q u a n s á t c ủ
a giáoviên...................................................................................................................70
3.4. Vaitrịcủanănglựcgiảiquyếtvấnđềtốnhọc..........................................................71
3.5. Mộtsốbàitốnlớp2chứatìnhhuốngthựctiễnnhằmpháttriểnnănglựcgiảiquy
ếtvấnđềtốn họcchohọcsinh......................................................................................72
3.6. Thựctrạngdạyhọcpháttriểnnănglựcgiảiquyếtvấnđềtốnhọccủahọcsinhlớp2
81
3.6.1. Mụcđíchkhảosát.............................................................................................81
3.6.1.1. Đốivớihọcsinh.............................................................................................81
3.6.1.1.Đốivớigiáo viên............................................................................................81
3.6.2. Đốitượngkhảosát............................................................................................81
3.6.3. Nộidungkhảosát.............................................................................................81

3.6.3.1. Phiếukhảosát dànhchohọcsinh....................................................................81
3.6.3.2. Phiếukhảosát dànhchogiáoviên....................................................................81
3.6.4. Phântíchkếtquảkhảo sát..................................................................................82
3.6.4.1. Kếtquảđiểutrahọcsinh.................................................................................82
3.6.4.2. Kếtquảđiểutragiáoviên................................................................................86
3.7. Kếtluậnchương3................................................................................................90
CHƯƠNG 4: THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ BÀI
TỐNTHỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC MƠN TỐN LỚP 2 NHẰM PHÁT
TRIỂNNĂNGLỰCGIẢIQUYẾTVẤNĐỀ TỐNHỌC..........................................92
4.1. Nguntắcthiếtkếcácbàitốnthựctiễn.................................................................92
4.1.1.

Đảmbảosựtơntrọng,kếthừavàpháttriểnchươngtrìnhGDPT2018.92

4.1.2.

Đảmbảotínhthựctiễnvàtínhlinhhoạt................................................................93


4.1.3.

4
Đảmbảotínhchínhxác,khoahọcvàhiệnđại.........................................................94

4.1.4.

Đảmbảotínhsưphạm.......................................................................................94

4.1.5.

Đảmb ả o t í n h m ụ c đ í c h , t í n h h i ệ u q u ả v à t í n h k h ả t h i t r o n g k h â

u s ử dụng...................................................................................................................94
4.5.6.Đảmbảokíchthíchsựhứngthú,nhucầuhọctậpcủa họcsinh...................................95
4.2. Thiếtkế v à t ổ c h ức d ạy h ọ c m ộ t s ố b ài to án t h ự c t i ễ n ở m ơ n to án lớ p 2 nh
ằmhìnhthànhnănglựcgiảiquyếtvấnđềtốnhọc.............................................................95
4.2.1.

CácbướcđểthiếtkếcácbàitốnthựctiễntrongqtrìnhdạyhọcmơnTốnlớ

p2

95

4.2.2.

Thiếtkếm ộ tsốb à i tốnthựct iễ n trongchươngtrìnhm ơ nT o á n lớp2.97

4.2.2.1. ThiếtkếmộtsốbàitốnthựctiễntheomạchkiếnthứcSố,ĐạisốvàMộtsốyếutốgiải
tích

97

4.2.2.2. Thiếtk ế m ộ t s ố b à i t o á n t h ự c t i ễ n t h e o m ạ c h k i ế n t h ứ c H ì n h h ọ c v à
Đ o lường 103
4.2.2.3. Thiếtk ế m ộ t s ố b à i t o á n t h ự c t i ễ n t h e o m ạ c h k i ế n t h ứ c T h ố n g k ê v à X á
c suất
4.2.3.

111

Tổchứcdạyhọcmộtsốbàitoánthựctiễnchohọcsinhlớp2nhằmpháttriểnnăn

glựcgiải quyếtvấnđềtoánhọc...................................................................................113
4.2.3.1. Cácbướctổchứcdạyhọc..............................................................................113
4.2.3.2. Tổchứcdạyhọccácbàitoánthựctiễnnhằmpháttriểnnănglựcgiảiquyếtvấnđềto
án học. 115
4.3.Kếtluậnchương 4..............................................................................................129
CHƯƠNG5:THỰCNGHIỆMSƯPHẠM................................................................130
5.1. Mục đíchcủathựcnghiệm.................................................................................130
5.2. Nộidungthựcnghiệm........................................................................................130
5.2.1. Hìnhthứcthựcnghiệm...................................................................................130
5.2.2. Phươngphápthựcnghiệm...............................................................................130
Đểđánhgiá kếtquả thựcnghiệmsư phạm,chúngtơisửdụng2phươngpháp:..............................130
5.3. Tổchứcthựcnghiệm.........................................................................................131
5.3.1. Kiểmtravàđánhgiákếtquảthựcnghiệmthôngquabài kiểmtra...........................131
5.3.2. Thiếtkếkế hoạchdạyhọcvàtổ chức giờdạy thựcnghiệm:.................................134


5
5.4. Phân tíchkếtquảthựcnghiệm............................................................................135
5.4.1. Phântíchđịnhtính..........................................................................................135
5.4.2. Phântíchđịnhlượng:......................................................................................136
5.5. Kếtluậnchương5..............................................................................................136
KẾTLUẬN............................................................................................................138
TÀILIỆUTHAMKHẢO........................................................................................139
PHỤL Ụ C 1 ...........................................................................................................1


LỜICẢMƠN
Đầu tiên tơi xin được bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến TS. Hồng Nam Hải,người đã

tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hồnthànhluậnvănnày.
Tơi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Sư phạm ĐàNẵng,
Phòng Đào tạo sau đại học, Khoa giáo dục Tiểu học, đặc biệt là các thầy
cơgiáođãtận tì nh giảngdạ y vàtruyềnthục ho t ơ i rấtnhiề ukiếnthức, kinh nghiệmquýbá
utronghainămhọcvừaqua.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các giáo viên cộng tác và các em họcsinh
Trường Tiểu học Trần Thị Lý và Trường Tiểu học Võ Thị Sáu Quận Hải ChâuThành phố
Đà Nẵng đã tạo điều kiện cho tôi đến tiến hành khảo sát và thực nghiệmsưphạm.
Sau cùng tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã lnủng hộ,
quan tâm, động viên, giúp đỡ tơi mọi mặt để tơi hồn thành luận văn này.Luận văn khơng
tránh

khỏi

những

thiếu

sót

,

kính

mong

nhận

được

sự

hướng

vàgópýđểcơngtrìnhnghiêncứuđượchồnthiệnhơn.
Chânthànhcảmơn!
ĐàNẵng, ngày30tháng6năm2022
Tácgiả

TrầnThịPhướcAn

dẫn


LỜICAMĐOAN
Tơi xin cam đoan luận văn này là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu, kết quả
nghiên cứu đều trung thực và chưa có ai cơng bố trong một cơng trìnhnghiêncứunàokhác.
ĐàNẵng,ngày30tháng 6năm2022
Tácgiả

TrầnThịPhướcAn


DANHMỤCVIẾTTẮT
Từviếttắt/ Thuật ngữ
BT
BTTT
TH
NLGQVĐ
NLGQVĐTH

Giảithíchnghĩa
Bàitốn
Bàitốnthựctiễn
Tốnhọc
Nănglựcgiảiquyếtvấnđề
Nănglựcgiảiquyếtvấnđềtốnhọc

GV

Giáoviên

HS

Họcsinh

SGK

Sáchgiáokhoa

PISA

Chươngtrình đánhgiáhọcsinhquốctế

OECD

Tổchứccácnướcpháttriển

CTGDPT

Chươngtrìnhgiáodục phổthơng


1
MỞĐẦU
1. Lýdochọnđềtài
Dạyh ọ c t o á n ở t r ư ờ n g p h ổ t h ô n g t h e o đ ị n h h ư ớ n g g ắ n t o á n h ọ c v ớ i t h ự c tiễn,
thựchiệnnguntắcliênmơntrongdạyhọcvàtíchcựchóahoạtđộnghọctậpcủahọcsinhlàxuhướngđổimớidạyhọchiệnnay.Địnhhướngđổimới
chươngtrình giáo dục phổ thơng là chuyển từ chương trình định hướng nội dung dạy họcsang
chương

trình

định

hướng

năng

lực,

định

hướng

chuẩn

đầu

ra

về

phẩm

chất,nănglựccủachươngtrìnhgiáodụccấptiểuhọc.
Để đạt được mục tiêu đào tạo con người mới, toàn bộ hoạt động giáo dục,nói riêng
là dạy học các bộ mơn phải được thực hiện theo ngun lí: Học đi đơi vớihành, giáo dục kết
hợp với lao động sản xuất, lí luận gắn liền với thực tiễn. Đổi mớigiáodụcđã
trởthànhnhucầucấpthiếtvàxuthếmangtínhtồncầu.
Trong

bối

cảnhđó,Hộinghịlầnthứ8BanChấphànhTrungươngĐảngCộngsảnViệtNam(khóaXI)đãthơngquaN
ghịquyếtvềđổimớicănbản,tồndiệngiáodụcvàđàotạođápứngucầucơngnghiệphóa,hiệnđạihóatro
ngđiềukiệnkinhtếthị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Quốc hội đã ban hànhNghị quyết số
88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổthơngđãxácđịnhmụctiêuđổimới,
đólà:“Đổimớichươngtrình,sáchgiáokhoagiáo dục phổ thơng nhằm tạo chuyển biến căn bản, tồn diện về
chất lượng và hiệuquả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề
nghiệp,góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục
pháttriển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hịa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốttiềm
năngcủamỗihọcsinh”[10].Nghịquyết29-NQ/TWngày04/11/2013củaBanchấp hành Trung ương Đảng về đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đãnêu rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồidưỡng nhân tài. Chuyển mạnh giáo dục từ chủ yếu trang bị
kiến thức sang phát triểntồndiệnnănglựcvàphẩmchấtngườihọc”[11].Ngày27/3/2015,ThủtướngChínhphủđãbanhànhQuyết
địnhsố404/QĐ-TTgphêduyệtĐềánđổimớichươngtrình,sáchgiáo khoagiáodụcphổthơng[16].


Trong giai đoạn đổi mới hiện nay, đòi hỏi ngành giáo dục phải đào tạo conngười phát

triển tồn diện, có tư duy sáng tạo, có năng lực thực hành giỏi, có khảnăng đáp ứng địi hỏi
ngày càng cao trước u cầu đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, trongđiềukiệnkinhtếthịtrườngđịnhhướngxãhội
chủnghĩavàhộinhậpquốctế.Đểthực hiện được nhiệm vụ đó sự nghiệp giáo dục và đào tạo cần được
đổi

mới.

Cùngvớinhữngthayđổivềnộidung,cầncónhữngđổimớicănbảnvềtưduygiáodụcvà phương
pháp dạy học, trong đó xây dựng và đổi mới phương phápdạyhọc mơnTốn là một yếu tố quan trọng. Một trong
những nhiệm vụ và giải pháp lớn về giáodục được đề ra trong Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp
hành Trung ương khóa XI là:“Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và phẩm chất
người học, hài hòađức, trí, thể, mỹ; dạy người, dạy chữ và dạy nghề. Đổi mới nội dung giáo
dục theohướng tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành
nghề,tăngthựchành,vậndụngkiếnthứcvàothựctiễn”.
“Thực tiễn là nguồn gốc của nhận thức, là tiêu chuẩn của chân lí”. Chủ tịchHồ Chí
Minh đã viết: “Thống nhất giữa lí luận và thực tiễn là một nguyên tắc
cănbảnc ủ a c h ủ n g h ĩ a M á c – Lê ni n. T h ự c ti ễ n kh ơn g c ó l í l u ậ n h ư ớ n g d ẫ n t h ì t hà nh thực
tiễnmùqng.Líluậnmàkhơngliênhệvớithựctiễnlàlíluậnsng”.Tronglĩnh vực Giáo dục và đào tạo, Bác là người có
quan điểm và hành động chiến lượcvượt tầm thời đại. Về mục đích việc học Bác xác định
rõ: học để làm việc. Còn vềphương pháp học tập Người xác định: Học phải gắn liền với
hành; học tập suốt đời;học ở mọi nơi, mọi lúc, mọi người.Q u a n đ i ể m n à y đ ư ợ c
N g ư ờ i n h ấ n m ạ n h : “ H ọ c để hành: Học với hành phải đi đơi. Học mà khơng
hành

thì

vơ

ích.

Hành

mà

khơnghọcthìkhơngtrơichảy”.VấnđềnàyđãđượccụthểhóatrongLuậtgiáodụcnướcta (2005):
Phươngphápgiáodụcphổthơngphảipháthuytínhtíchcực,tựgiác,chủđộng sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc
điểm của từng lớp học, môn học, bồidưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo
nhóm, rèn luyện kĩ năng vậndụng vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui,
hứng thú học tập chohọcsinh.
Tốn học có nguồn gốc thực tiễn và là chìa khố trong hầu hết các hoạt độngcủa con
người. Nó có mặt ở khắp nơi.. Tốn học là kết quả của sự trừu tượng
hóacácsựvậthiệntượngtrongthựctiễntrênnhữngbìnhdiệnkhácnhauvàcóvaitrị


rất quan trọng trong việc thực hiện mục tiêu chung của giáo dục phổ thơng. Mặc dùlà ngành
khoa học có tính trừu tượng cao nhưng Tốn học có mối liên hệ chặt chẽvới thực tiễn và có
thể ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau: là công cụđểhọctậpcácmônhọctrongnhàtrường,
nghiêncứunhiềungànhkhoahọcvàlàcôngcụ đểhoạt độngtrong sảnxuất và đờisống thực tế.
Mặc dù vậy, do nhiều lí do khác nhau mà sách giáo khoa Tốn phổ thôngchưa thực
sự quan tâm đúng mức, thường xuyên tới việc làm rõ mối liến hệ với thực tiễnngồiTốnhọc,nhằm
bồidưỡngchohọcsinhýthứcvànănglựcvậndụngnhững hiểu biết Tốn học vào việc học tập các mơn học
khác, giải quyết nhiều tìnhhuống đặt ra trong cuộc sống lao động sản xuất. Bên cạnh đó,
thực trang dạy họcTốn ở trường phổ thông cho thấy rằng, đa số giáo viên chỉ quan tâm tới
việc truyềnthụlíthuyết,thiếuthựchànhvàliênhệkiếnthứcvớithựctiễn.HọcsinhđanghọcTốn chỉ giới hạn trong phạm vi
bốn bức tường của lớp học, thành thử không để ýtới những tương quan Toán học quen
thuộc trong thế giới những sự vật hiện tượngxungquanh,khơngbiết ứngdụngnhững
kiếnthứcTốnhọcđãhọcvàothựctiễn.
Định hướng đổi mới phương pháp dạy học và nội dung sách giáo khoa củaBộ giáo
dục và đào tạo đã xác định rõ: Cần dạy học theo cách sao cho học sinh cóthể nắm vững tri
thức,

kĩ

năng

và

sẵn

sàng

vận

dụng

vào

thực

tiễn.

Tạo

cơ

sở

để

họcsinhhọctiếphoặcđivàocuộc sống lao động.

Như vậy, quan điểm giáo dục mới không chú trọng vào những nội dung họcsinh
được học, mà tập trung vào những gì học sinh học đươc. Quan điểm này
khơngnhấnmạnhvàonhữngnộidungkhoahọcbộmơn,màchútrọngvàoviệchọcsinhcónăng
lực làm đượcgì trongthực tiễntừ những nộidunghọc được.
Từ đó, đề tài này tập trung vào việc xây dựng và tổ chức dạy học một số bàitốn thực
tiễn

trong

dạy

học

tốn

lớp

2

theo

định

hướng

phát

triển

năng

lực

giảiquyếtvấnđềtốnhọcchohọcsinh.
2. Mụcđíchnghiêncứu
Mục đích của đề tài là nghiên cứu các cơ sở lí luận về bài toán thực tiễn,
xâydựngv à t ổ c h ứ c d ạ y h ọ c m ộ t s ố b à i t o á n t h ự c t i ễ n g ắ n l i ề n v ớ i c u ộ c s ố n g đ ể s ử dụngc
húngtrongqtrìnhdạyhọcmơnTốnlớp2nhằmhìnhthànhnănglựcgiải


quyếtvấnđềchohọcsinh,gópphầnnângcaochấtlượngdạyvàhọc mơnTốnởtrườngtiểuhọcđể
ứngdụngrađờisống.
3. Nhiệmvụnghiêncứu
- Nghiêncứucơsởlíluậnvềbàitốnthựctiễn.
- XâydựngvàtổchứcdạyhọcbàitốnthựctiễntrongdạyhọcmơnTốnởlớp2nh
ằmpháttriểnnănglựcgiảiquyếtvấnđềtốnhọc.
- Kiểmnghiệmkếtquảmộtsố bài tốnthựctiễnlớp2đãxâydựng.
4. Giảthuyếtkhoahọc
Trên cơ sở lí luận và thực tiễn, nếu thiết kế và tổ chức dạy học được một sốbài toán
thực tiễn sẽ phát triển năng lực giải quyết vấn đề toán học cho học sinh lớp2, góp phần
nâng cao chất lượng dạy học toán cho học sinh theo định hướng pháttriểnnăng
lực,phẩmchất.
5. Đốitượngvàphạmvinghiêncứu
- Đối tượng nghiên cứu là q trình dạy học tốn có nội dung thực tiễn
ởtrườngtiểuhọc.
- Phạmvinghiêncứu:Thiếtkếvàtổchứcdạyhọcmộtsốbàitốnthựctiễnởlớp2
nhằmpháttriểnnănglựcgiảiquyếtvấnđềtốnhọc.
6. Phươngphápnghiêncứu
Để giải quyết những nhiệm vụ của đề tài, chúng tôi sử dụng những
phươngphápnghiêncứusau:

6.1. Phươngpháp nghiêncứulýluận
Thu thập, phân tích, tổng hợp một số tài liệu, sách báo về bài toán thực
tiễn,thựctrạngdạyhọctoánthựctiễncủa giáoviênởtrườngtiểuhọc.
6.2. Phươngpháp nghiêncứuthựctiễn
Nhằm thu thập các thông tin để xây dựng cơ sở thực tiễn của đề tài, gồm
cácphươngphápsau:
- Phươngphápđiềutra,quansát
- Phươngpháptổngkết kinhnghiệmgiáo dục
- Phươngphápthămdò ýkiến
- Phươngphápthửnghiệm


6.3. Phươngphápthựcnghiệmsưphạm
- Phươngphápnàynhằmxácđịnhtínhkhảthicủacácbàitốnthựctiễnmàđềtài
đưara.
-Thốngkêhiệuquảsửdụngcácbàitốnvàchấtlượngdạyhọckhiápdụng
cácbài tốnđã xâydựng.
7. Cấutrúccủaluậnvăn
Ngồiphầnphầnmởđầu,kếtluậnvàtàiliệuthamkhảo,Luậnvănđượcbốcụcthành5ch
ươngnhư sau:
Chương 1: Tổng quan về vấn đề nghiên
cứuChương2:Cơsở líluậncủavấnđềnghiêncứu
Chương3:Nănglựcgiảiquyết bài tốnthựctiễn của học sinhlớp2
Chương4:Thiếtkếvàtổchứcdạyhọcmộtsốbàitốnthựctiễntrongdạyhọcmơntốnl
ớp 2nhằmpháttriểnnănglựcgiảiquyếtvấnđềtoánhọc
Chương 5: Thực nghiệm sư
phạmKẾTLUẬN
TÀI LIỆU THAM
KHẢOPHỤLỤC

CHƯƠNG1.TỔNGQUANNHỮNGVẤNĐỀNGHIÊNCỨU
1.1. Nhữngcơngtrìnhngồinước
Từ những thập niên của thế kí XVI, Francis Bacon (1561-1626), hoặc thậmchí sớm
hơn, đã sử dụng phương pháp tự nhiên trong dạy học, giảng dạy bắt đầu với nhữngtìnhhuốngtrong
cuộc sống hằng ngày. Từ năm 1990, tại trường Đại họcArizona (Mĩ) đã có một chương trình “Sau giờ học”
(After - School) giành cho họcsinh hoạt động trên các dự án kết nối Khoa học - Công nghệ
- Kĩ thuật – Toán học(viết tắt là STEM). Các em sẽ được thảo luận và giải quyết các vấn đề
liên quan tớinhà trường và cụm dân cư của họ, sau những giờ học ở trường. Trong khoảng
30năm nay, các nhà nghiên cứu từ Viện Freudenthal ở Hà Lan đã được phát triểnchương
trình giảng dạy về phương pháp dạy học Toán học với tên gọi “Giáo dụcToán học thực tế”
(Realistic Mathematics Education – viết tắt là RME) dựa trênquan niệm rằng Toán họclà
một hoạt động của con người và học sinh cần phải trảinghiệm “tái phát minh” Toán họccho
bản thân hoặc Toán học hóa trong giờ học[32]. Các phương pháp tiếp cận lí thuyết phát
triển ở Hà Lan đã được chuyển thểtrong một số các nước khác trong đó có Hoa Kì và Anh
quốc. Theo hướng này, luậnánTiếnsĩcủaNguyễnThanhThủy(2005)tạitrườngđạihọcAmsterdamHàLanđãnghiêncứu,đềxuất
cáchthứcgiúpsinhviênsưphạmViệtNamápdụngkhunglíthuyết và giáo dục Tốn học thực tế trong bối cảnh
của Việt Nam. Trong một báocáo về các xu hướng trong Toán học quốc tế và nghiên cứu
khoa học, hội đồngnghiên cứu giáo dục Úc đã thống kê về các vấn đề Tốn học được trình
bày chohọc sinh trong bối cảnh thực tế (Set up contained a reallife connection) hay chỉ
sửdụng ngơn ngữ Tốn họchoặc kí hiệu (Set up used mathematical language orsymbols
only). Tại Úc, có khoảng 27% các vấn đề Toán họctrong các bài học đãđược thiết lập bằng
cách sử dụng kết nối với thực tế cuộc sống, lớn hơn tỉ lệ phầntrăm Nhật Bản (9%). Ngược
lại, tỉ lệ phần trăm các vấn đề Toán học đã được thiếtlập bằng cách sử dụng các kí hiệu
Tốn họchay ngơn ngữ kí hiệu ở Nhật Bản là89%, lớn hơn Úc (72%). Hà Lan có tỉ lệ nhỏ
nhất (40%) so với các nước khác cácvấn đề Toán học được thiết lập băng cách sử dụng các
kí

hiệu

Tốn

học

hay

ngơnngữkíhiệuvàcótỉlệcaonhất(42%)cácvấnđềTốnhọcđượcthiếtlậpkếtnốivớicuộc
sốngthựctếhơnvớiÚc,CộnghịaSéc,HồngKoong,NhậtBản,ThụySĩ


và Mĩ. Đặc biệtphải kể đến Chương trình đánh giáhọc sinhq u ố c t ế ( P r o g r a m m e for
International Student Assessment, viết tắt là PISA) và Kì thi mơ hình Tốn họchóa (High
School Mathematical Contest in Modeling, viết tắt là HiMCM) tại HoaKì,từ
nhữngnămcuốicủathếkỉXXchođếnnhữngnămgầnđây.
Tuy nhiên, ở nhiều nước vẫn cịn một khoảng cách đáng kể giữa nhữngnghiên cứu về
mơ hình Tốn học và sự phát triển của giáo dục Tốn học. Những kếtquảnghiêncứucủanướcngồikể
trênđềuhướngvàonănglựcvậndụngTốnhọcgiải quyết nảy sinh từ thực tiễn, đặc biệt là năng lực mơ hình
Tốn họchóa các tìnhhuốngthựctiễn.
Giáo dục Phần Lan vận hành theo tư tưởng giáo dục độc đáo, thể hiện ở quanđiểmđốivới
họcsinhvàgiáoviên:haichủthểquantrọngnhấtnàycủanhàtrườngphải được quan tâm và tôn trọng hết mức. Nhiệm
vụ của giáo viên là làm cho họcsinh hào hứng học tập, say mê hiểu biết, quan tâm tập thể
và xã hội. Đây là một ưuđiểmcủachếđộgiáodụcPhầnLan.
- Học sinh chỉ được dạy những thứ cần thiết trong cuộc sống. Trong các
buổihọcbơi,học s i n h đư ợ c dạ y cáchphá t hiệndấ u hiệu c ủ a m ột n g ư ờ i bị đuốinư
ớc.Khihọcvềquảnlýnhàcửa,cácemđượctrangbịkỹnăngnấunướng,đanmócvàkhâu vá. Học sinh Phần Lan
có thể dễ dàng tạo website. Thiên nhiên cũng là mảngnội dung được các nhà giáo
dục quan tâm. Điều quan trọng ở đây là chuẩn bị khảnăng thích nghi đối với thế
giới liên tục thay đổi. Học thuộc lịng hồn tồn khơngcầnthiếtvìcác emđãcó sựhỗ
trợ của Internet.
- Một số trường khơng dạy theo mơn học: một trong những hướng đi mới

củahệthốnggiáodụcPhầnLanlàgiảngdạydựatrênsựkiện,hiệntượng.Thayvìcơcấu thành từng bài giảng, giáo
viên cho phép học sinh dùng 6 tuần để nghiên cứu vềmộtchủđềtừnhiềugócđộ.Chẳnghạn,chủđềvề
dânnhậpcưcóthểđượckhámphá từ địa lý (họ đến từ đâu), lịch sử (điều gì đã xảy ra trước
đó) và văn hóa (nhữngtruyềnthốngcủahọ).Họcsinhtự đặtracâuhỏivàtự tìmcâutrảlời.
Phần Lan đã xây dựng được một nền tảng giáo dục vững chắc và đạt đượcnhiều kết
quả ngoài mong đợi. Đáng chú ý là thành tích của sinh viên Phần Lan
khithamgiacùngvớicácnướcCơngnghiệppháttriểnOECDvàoChươngtrìnhđánh


giá sinh viên quốc tế (PISA) (được tổ chức 3 năm/lần từ năm 2000 đến nay),
sinhviênPhầnLanlnđứngđầutrongbảngthànhtíchcủachươngtrình này.
Sau những thành cơng này, giáo dục Phần Lan đã trở thành tâm điểm của thếgiới.
Truyền thơng BBC của Anh ra hàng loạt phóng sự về hiện tượng Phần Lan.Chuyên gia
giáo dục Phần Lan đượcmời đi hầu hết các nước OECD và ngồiOECDđểthuyết trình
vềmơhìnhgiáodụccủamình.
Nền giáo dụcMỹ đềcao sự tựtìm tịikhám phávàkhácbiệt củamỗic á nhân.Họcsinhlàngườiphát
biểuvàđưarkiến,thảoluận;giáoviênhướngdẫn,khơng áp đặt quan điểm mà chỉ gợi ý tính ưu, khuyết của
từng khía cạnh. Để có thểtự tin và tăng tính thuyết phục trong cuộc thảo luận, học sinh phải
tự tìm hiểu, thamkhảo tài liệu, phát huy điểm mạnh của bản thân. Mỗi cá nhân tự đưa ra
mục tiêu họctậpcủamìnhvàđược nhàtrườngtạođiềukiện tốtnhấtđểthựchiện.
Ngay khi còn ngồi trên ghế nhà trường, học sinh đã được tiếp cận chươngtrình học
giàu tính trải nghiệm, kích thích tìm kiếm, đưa ra các góc nhìn khác nhaukhi có vấn đề cần
giải quyết. Các em cũng vượt trội về sự năng động, tự tin và hòanhập bởi đã được làm quen
với kiến thức và kỹ năng cần thiết để xử lý các tìnhhuốngkhókhăn.
Một trong những đặc trưng nổib ậ t c ủ a p h ư ơ n g p h á p g i á o d ụ c M ỹ
l à t ô n trọng thực tế. Học sinh được tạo cơ hội trải nghiệm thực tế, khơng nhồi nhét
kiếnthức... Giáo viên cịn áp dụng chương trình vào thực tế, tránh lý thuyết sng
đểgiúpc á c e m h i ể u s â u , n h ớ l â u . H ọ c t ậ p k ế t h ợ p v ớ i i n t e r n e t , h ọ c q u a d ự á n , c h ủ động
xâydựngsựhiểubiếtquatươngtácvớinhómbạn.Cácemdámtựtinthểhiệnmìnhtrướcđámđơng,đượctraudồikhảnăngtrởthànhngườilãnhđạo
trongtươnglai.

PISA (Programme for International Student Assessment) làchương trìnhđánh giá học
sinh quốc tế do OECD (Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế thế giới)khởi xướng.
PISAđược đưa vào triểnkhaithực hiện từnăm 2000 vớimụcđíchkiểm tra, đánh giá và so
sánh trình độ học sinh ở độ tuổi 15 giữa các nước trên thếgiới. Đây được coi làc h ư ơ n g
trình

nghiên

cứu

so

sánh,

g i á o dụccóquymơlớnnhấttrênthếgiớichođếnnay.

đánh

giá

chất

lượng


Theo V. V. Firxov: “việc giảng dạy Toán ở trường phổ thông không thểkhông chú ý
đến sự cần thiết phải phản ánh khía cạnh ứng dụng của khoa học Tốnhọc. Điều đó phải
được thực hiện bằng việc dạy cho học sinh ứng dụng Tốn học đểgiảiquyếtcácbàitốncónộidungthựctế”.
Chúngtacũngđềuthấyrõrằng:khixãhội càng hiện đại, khoa học kĩ thuật càng phát triển, nhất là trong
thời đại cơng nghệthơngtinnhưhiệnnay,thìvaitrịcủaTốnhọccàngkhơngthểthiếuđược.Tốnhọc như một cơng cụ đắc

lực trong nghiên cứu, ứng dụng Toán trong lao động sảnxuất và rất nhiều mặt khác trong
đời sống. Trên thế giới phương pháp dạy học gắnvới thực tiễn, phương pháp kiểm tra đánh
giá theo chương trình PISA đang ngàycàng được nhiều quốc gia áp dụng. Lần đầu tiên Việt
Nam tham gia PISA với mụctiêu là hội nhập mạnh mẽ với giáo dục quốc tế, so sánh với
giáo dục của các quốcgia trên thế giới, đổi mới phương pháp đánh giá, cách dạy - học, đón
đầu cho đổimới nền giáo dục nước nhà vào năm 2015... Có thể nói, với cách tiếp cận, hội
nhậpcùng giáo dục các nước trên thế giới, chúng ta có nhiều hy vọng vào việc đổi mớitoàn
diện, triệt để, nâng cao chất lượng giáo dục Việt Nam. Trong bối cảnh giáo dụccịnnặngvềbệnh
thànhtíchthìPISAcótácđộngrấtlớnđếnviệcthayđổiviệcdạyvà học một cách tích cực, thay đổi thi cử một cách
hữu hiệu, thay đổi cách đánh giá,kiểmđịnhchấtlượnggiáodụctiếnbộhơn,sátvớithếgiớihơn.Kỳthiđánhgiánăng lực
của PISA được áp dụng cho học sinh ở độ tuổi từ 15 tuổi 3 tháng đến
16tuổi2tháng,tứclàđộtuổilớp9ởViệtNam.ĐềthiđánhgiánănglựcToánhọccủa PISA bao
gồm100%cácbàitoánthựctiễnxuấtpháttrongđờisốngthựctiễn.Vậy câu hỏi đặt ra cho việc đánh giá học sinh ở lứa
tuổi tiếp theo của PISA, tức làhọc sinh THPT thì được xem xét như thế nào? Đồng nghĩa
với việc cần tăng cườnghơn nữa việc vận dụng toán học trong nhà trường phổ thơng vào
giải quyết các tìnhhuốngthựctiễn,cácbàitốnthựctiễn.
Lê Tuấn Anhlàm ộ t t r o n g n h ữ n g t á c g i ả đ ư a L í t h u y ế t
g i á o d ụ c t o á n h ọ c theo thực tiễn (Realistic mathematics education, viết tắt
là RME) vào giới thiệu ởViệt Nam qua luận án tiến sĩ “Applying realistic
mathematics education in Vietnam:Teachingmiddleschoolgeometry”[28]. Ơng nhận thấy, việc
dạy học tốn hiện hànhởViệtnamgiốngnhưl à c u n g c ấ p c h o h ọ c s i n h c á c
kiến

thức

được

làm

sẵn,

đ i ề u nàyđi

quanđiểmToánhọcnhưlà hoạt độngcủaconngười củaRME,

ngượclại

với


cụ thể: học sinh được cung cấp các khái niệm, định lí, quy tắc và cơng thức; sau đó áp dụng
vào giải các bài toán ở dạng luyện tập. Khi khảo sát ý kiến của của các giáoviêntrunghọcởViệt
Nam,

họ

cho

rằng

việc

nắm

được

các

kiến

thức

tốn

học

vàgiảicácbàitốnlàmộttrongnhữngmụcđíchquantrọngcủaviệcdạyvàhọctốnở
trường.Luậnán

đisâu

vàonghiêncứu

việc

dạy

học

Hình

họclớp

7.T á c

g i ả khẳngđịnhkhơngthểápdụnghồntồnLíthuyếtRMEvàodạyhọcHìnhhọclớp7chohọcsinh
ViệtNamdođặcđiểmchươngtrình,sáchgiáokhoađượcbanhànhlúc bấy giờ. Tuy vậy, dựa vào quan điểm “cho
học sinh tự tái phát minh ra kiến thứctoánhọc”,tácgiảđãxâydựngthửnghiệmthực hành nhằm giúp học
sinh tự khámphávàhìnhthànhkiếnthứcchomình.
Theo Margaret [29], bà khẳng định: Dạy học mơn tốn ở tiểu học thơng quacác tình

huống có vấn đề mang tính thực tiễn được đặc trưng bởi việc giáo viên tổchức cho học sinh
xây dựng một quan niệm hoặc một tính chất hoặc một quy tắctoán học bằng cách tham gia
vào các hoạt động khám phá, suy đốn, kiểm nghiệm,sángtạo.
Khimơtảđặcđiểmcủamộttìnhhuốngcóvấnđềtrongmơntốn,Schoenfeld [30] cũng cho
rằng đó khơng phải chỉ là một phương tiện để học sinhphát triển và hồn thiện vốn tri thức
tốn học của mình mà cịn khi xây dựng tìnhhuống có vấn đề trong dạy học mơn tốn cần
phải

xem

xét

đến

khả

năng

áp

dụngnhữngkiếnthứctốnhọcđótrongcuộcsốngthựctiễnhàngngàycủahọcsinh.
Tác giả Marta Civil [33] cũng đưa ra các gợi ý cho sự kết nối giữa toán họcgắn với
bối cảnh thực tiễn, “toán học thuần túy” và tốn học trong nhà trường để kếtnối3thànhphầntrên
thơng

qua

việc

tổ

chức

các

hoạt

động

tốn

học

cụ

thể

cho

cácemhọc sinhl ớ p 5. Tácgiả N orbe rt Herrmann [34], từmột c á c h tiếp cậnkhá c lạ iđưa
racácbàitốnthựctiễngắnliềnvớicáckiếnthức,kĩnăngtốnhọcnhằmgiúpđộc giả có thể thấy được vẻ đẹp của toán gắn
với bối cảnh thực tiễn. Đối với mỗitình huống đưa ra, ơng đều phân tích về tình huống, bối
cảnh, các kết quả thu đượcqua phân tích tình huống, qua đó làm tốt lên vẻ đẹp của toán
học gắn với bối cảnhcuộc sống. Bên cạnh đó, một số tác giả như David W. Carraher and
Analucia D.Schlieman [35] còn đưa ra các lý giải cho việc tìm sự liên quan giữa tốn học
gắnvớibốicảnh thựctiễnvớigiáodục tốnhọc trongnhàtrường.