Thiết kế trò chơi học tập nhăm phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4 5 tuổi trong hoạt động làm quen với toán

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Phượng

THIẾT KẾ TRỊ CHƠI HỌC TẬP
NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO TRẺ
MẪU GIÁO 4 – 5 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG
LÀM QUEN VỚI TOÁN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2022


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Lê Thị Phượng

THIẾT KẾ TRỊ CHƠI HỌC TẬP
NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO TRẺ
MẪU GIÁO 4 – 5 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG
LÀM QUEN VỚI TOÁN
Chuyên ngành: Giáo dục học (Giáo dục Mầm non)
Mã số: 8140101
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học:
TS. ĐINH THỊ TỨ

Thành phố Hồ Chí Minh - 2022

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn “Thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển
tư duy cho trẻ mẫu giáo (4-5 tuổi) trong hoạt động làm quen với tốn” là sản
phẩm q trình nghiên cứu của tơi. Những kết quả trình bày trong luận văn là
đúng sự thật và chưa có ai cơng bố trong bất cứ cơng trình nào khác.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 11 năm 2020
Tác giả

Lê Thị Phượng


LỜI CẢM ƠN
Để hồn thành luận văn “Thiết kế trị chơi học tập nhằm phát triển tư
duy cho trẻ mẫu giáo (4-5 tuổi) trong hoạt động làm quen với toán”, cùng với
sự nổ lực hết mình của bản thân tơi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ của
quý thầy cơ giáo, ban giám hiệu, đồng nghiệp và gia đình.
Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong khoa Giáo dục
mầm non, các thầy cơ Phịng sau đại học, các thầy cô của Thư viện trường
Đại học Sư phạm TP. HCM, các thầy cô khoa Tâm lý giáo dục trường Đại
học Sài Gịn, các thầy cơ của Thư viện trường Cao đẳng Trung Ương TP.
HCM đã nhiệt tình giúp đỡ chúng tơi trong suốt q trình học tập.
Đặc biệt tôi xin gửi lời tri ân chân thành và sâu sắc nhất đến TS. Đinh
Thị Tứ người hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn, động viên và giúp
đỡ để tơi hồn thành luận văn một cách tốt nhất.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và tập thể giáo viên
của 3 trường Mầm non trên địa bàn quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh: Trường
Mầm non Quỳnh Anh, Trường Mầm non Rạng Đông, Trường Mầm non Hoa
Hồng đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thử nghiệm

tại trường.
Đồng thời tôi cũng xin chân thành cảm ơn các bạn học viên lớp cao
học GDMN khóa 29 đã chia sẻ kinh nghiệm nghiên cứu và hỗ trợ tơi tìm kiếm
tài liệu liên quan đến luận văn.
Cuối cùng, con xin thành kính biết ơn bố mẹ và người thân đã ln
khích lệ, động viên, giúp đỡ con trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu để
hoàn thành luận văn này.
Tác giả
Lê Thị Phượng


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Danh mục các chữ viết tắt
Mục lục
Danh mục các bảng
Danh mục các biểu đồ
MỞ ĐẦU

........................................................................................................................................ 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC THIẾT KẾ TRÒ CHƠI HỌC
TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO TRẺ MẪU GIÁO
4-5 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TOÁN ........... 7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................................... 7
1.1.1. Những cơng trình nghiên cứu về sự phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo
và TCHT với sự phát triển tư duy trẻ mẫu giáo trong hoạt động LQVT
ở nước ngồi ...................................................................................................... 7

1.1.2. Những cơng trình nghiên cứu về TCHT đối với sự phát triển trí tuệ nói
chung và tư duy nói riêng trong hoạt động LQVT ở Việt Nam ............... 10
1.2. Một số lý luận về tư duy và đặc điểm phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo
4-5 tuổi. ....................................................................................................................... 14
1.2.1. Một số lý luận về tư duy ................................................................................. 14
1.2.1.1. Khái niệm tư duy .......................................................................................... 14
1.2.1.2. Các thao tác của tư duy ............................................................................... 15
1.2.3. Đặc điểm phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi .............................. 19
1.3. Qúa trình phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động làm
quen với toán .............................................................................................................. 20
1.4. Mục tiêu và nội dung phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong
chương trình giáo dục mầm non ............................................................................... 22
1.4.1. Mục tiêu về phát triển nhận thức của trẻ mẫu giáo trong chương trình
giáo dục mầm non .......................................................................................... 22
1.4.2. Nội dung làm quen với toán cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong chương
trình giáo dục mầm non ................................................................................. 23


1.5. Tiêu chí đánh giá mức độ thực hiện thao tác so sánh của trẻ mẫu giáo 4-5
tuổi ............................................................................................................................... 25
1.6. Tiêu chí đánh giá mức độ thực hiện thao tác khái quát hóa của trẻ mẫu giáo
4-5 tuổi......................................................................................................................... 26
1.7. Một số vấn đề lý luận về TCHT và vai trò của TCHT đối với sự phát triển tư
duy của trẻ mẫu giáo (4-5 tuổi). ............................................................................... 27
1.7.1. Một số lý luận về trò chơi học tập ................................................................. 27
1.7.2. Vai trò của TCHT đối với sự phát trí tuệ nói chung và tư duy của trẻ
mẫu giáo nói riêng .......................................................................................... 29
1.8. Thiết kế trò chơi học tập cho trẻ MG 4-5 tuổi trong hoạt động làm quen
với toán. ...................................................................................................................... 29
1.8.1. Khái niệm thiết kế ........................................................................................... 29

1.8.2. Thiết kế trò chơi học tập ................................................................................. 30
1.8.3. Thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5
tuổi .................................................................................................................... 30
1.8.4. Thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5
tuổi trong hoạt động làm quen với biểu tượng số. ..................................... 30
Tiểu kết chương 1 ............................................................................................................................. 31
Chương 2. THỰC TRẠNG VIỆC THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG TRÒ CHƠI
HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO TRẺ MẪU
GIÁO 4-5 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI
TOÁN ........................................................................................................................ 32
2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ................................................................................ 32
2.1.1. Mục đích khảo sát thực trạng ......................................................................... 32
2.1.2. Đối tượng và thời gian điều tra ...................................................................... 32
2.1.3. Nội dung điều tra ............................................................................................. 32
2.1.4. Phương pháp nghiên cứu thực trạng ............................................................. 33
2.2. Kết quả điều tra và phân tích kết quả điều tra ........................................................ 34
2.2.1. Thực trạng nhận thức của GVMN về tầm quan trọng của TCHT đối
với việc phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động
LQVT ............................................................................................................... 35


2.2.2. Thực trạng thiết kế và sử dụng TCHT nhằm phát triển tư duy của trẻ
MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT ......................................................... 36
2.2.3. Thực trạng những khó khăn của GVMN khi thiết kế và sử dụng TCHT
nhằm phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động LQVT.. 64
2.2.4. Các nguyên nhân của thực trạng ................................................................... 65
Tiểu kết chương 2 ............................................................................................................................. 66
Chương 3. THIẾT KẾ VÀ THỬ NGHIỆM TRÒ CHƠI HỌC TẬP NHẰM
PHÁT TRIỂN TƯ DUY CHO TRẺ MẪU GIÁO 4-5 TUỔI
TRONG HOẠT ĐỘNG LÀM QUEN VỚI TOÁN ............................... 68

3.1. Thiết kế TCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt
động LQVT ................................................................................................................. 68
3.1.1. Cơ sở định hướng để thiết kế TCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ
mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động LQVT................................................... 68
3.1.2. Nguyên tắc thiết kế và sử dụng TCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ
mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động LQVT................................................... 68
Các TCHT được thiết kế phải phù hợp với nguyên tắc sau: ................................. 68
3.1.3. Quy trình thiết kế trị chơi .............................................................................. 69
3.1.4. Thiết kế các TCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
trong hoạt động LQVT .................................................................................. 69
3.2. Thử nghiệm sử dụng TCHT nhằm phát triển tư duy của trẻ MG 4-5 tuổi
trong hoạt động LQVT đã được thiết kế ............................................................... 118
3.2.1. Tổ chức thử nghiệm ...................................................................................... 118
3.2.1.1. Mục đích thử nghiệm ................................................................................. 118
3.1.3. Tiêu chí và thang đánh giá ........................................................................... 120
3.2.2. Kết quả thử nghiệm và phân tích kết quả thử nghiệm .............................. 125
3.3. Trưng cầu ý kiến chuyên gia về các TCHT nhằm phát triển thao tác so sánh,
khái quát hóa cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động LQVT ....................... 141
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................................. 145
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................................ 147
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT

Viết đầy đủ

Viết tắt

1

Làm quen với tốn

LQVT

2

Làm quen với biểu tượng số

LQVBTS

3

So sánh

SS

4

Khái qt hóa

KQH

5

Mẫu giáo

MG

6

Đối chứng

ĐC

7

Thử nghiệm

TN

8

Số lượng

SL

9

Giáo viên

GV

10

Phần trăm

%

11

Trò chơi học tập

TCHT


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Trình độ chun mơn - Kinh nghiệm của giáo viên ............................. 34

Bảng 2.2.

Nhận thức của GVMN về tầm quan trọng của TCHT đối với việc
phát triển tư duy của trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT. .......... 35

Bảng 2.3.

Thống kê nguồn TCHT và mức độ sử dụng các nguồn TCHT............. 36

Bảng 2.4.

Thống kê mức độ thiết kế và sử dụng các TCHT nhằm phát triển
thao tác so sánh, cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động làm quen với
biểu tượng số. ........................................................................................ 38

Bảng 2.5.

Thống kê mức độ thiết kế và sử dụng các TCHT nhằm phát triển
thao tác khái quát hóa, cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động biểu
tượng số. ................................................................................................ 39

Bảng 2.6.

Bảng thống kê kế hoạch thiết kế và sử dụng TCHT nhằm phát triển
thao tác so sánh cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động làm quen biểu
tượng số. ................................................................................................ 41

Bảng 2.7.

Thống kê kế hoạch thiết kế và sử dụng TCHT nhằm phát triển thao
tác KQH cho trẻ MG 4-5 tuổi trong hoạt động LQVBTSL. ................. 46

Bảng 2.8.

Thống kê TCHT nhằm phát triển thao tác so sánh cho trẻ MG (4-5
tuổi) trong hoạt động LQVT qua quan sát các hoạt động chơi. ............ 51

Bảng 2.9.

Thống kê giáo viên sử dụng TCHT nhằm phát triển thao tác KQH
cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT qua quan sát các hoạt
động chơi. .............................................................................................. 57

Bảng 2.10. Thống kê mức độ những khó khăn của GVMN khi thiết kế và sử dụng
TCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động
LQVT. ................................................................................................... 64
Bảng 3.1.

Mức độ thực hiện thao tác so sánh của trẻ nhóm ĐC và TN trước thử
nghiệm ................................................................................................. 125

Bảng 3.2.

Kiểm nghiệm T so sánh nhóm ĐC và TN trước thử nghiệm .............. 127

Bảng 3.3.

Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm ĐC trước và sau
TN ....................................................................................................... 127

Bảng 3.4.

Kiểm nghiệm T so sánh nhóm ĐC trước và sau thử nghiệm .............. 128


Bảng 3.5.

Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN trước và sau
TN ....................................................................................................... 130

Bảng 3.6.

Kiểm nghiệm T so sánh nhóm TN trước thử nghiệm và sau thử
nghiệm. ................................................................................................ 131

Bảng 3.7. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN và ĐC sau thử
nghiệm ................................................................................................. 132

Bảng 3.8.

Kiểm nghiệm T so sánh nhóm ĐC và TN sau thử nghiệm ................. 133

Bảng 3.9.

Mức độ thực hiện thao tác KQH của trẻ nhóm ĐC và TN trước thử
nghiệm ................................................................................................. 134

Bảng 3.10. Kiểm nghiệm T so sánh nhóm ĐC và TN trước thử nghiệm .............. 135
Bảng 3.11. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm ĐC trước và sau
TN ....................................................................................................... 135
Bảng 3.12. Kiểm nghiệm T so sánh nhóm ĐC trước và sau thử nghiệm .............. 137
Bảng 3.13. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN trước và sau
TN ....................................................................................................... 138
Bảng 3.14. Kiểm nghiệm T so sánh nhóm TN trước thử nghiệm và sau thử
nghiệm. ................................................................................................ 139
Bảng 3.15. Kết quả đo nghiệm trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN và ĐC
sau thử nghiệm .................................................................................... 140
Bảng 3.16. Kiểm nghiệm T khái quát hóa nhóm ĐC và TN sau thử nghiệm ....... 141


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1. Nhận thức của GVMN về tầm quan trọng của TCHT đối với việc
phát triển tư duy của trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT ........ 35
Biểu đồ 3.1. Biểu đồ kết quả đo mức độ thực hiện thao tác so sánh của trẻ nhóm
ĐC và nhóm TN trước thử nghiệm (6 bài) ....................................... 126
Biểu đồ 3.2. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm ĐC trước và sau
TN (6 bài tập) .................................................................................... 128
Biểu đồ 3.3. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN trước và sau

TN (6 bài tập) .................................................................................... 130
Biểu đồ 3.4. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN và ĐC sau
thử nghiệm (6 bài tập) ....................................................................... 132
Biểu đồ 3.5. Biểu đồ kết quả đo mức độ thực hiện thao tác KQH của trẻ nhóm
ĐC và nhóm TN trước thử nghiệm (6 bài) ....................................... 134
Biểu đồ 3.6. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm ĐC trước và sau
TN (6 bài tập) .................................................................................... 136
Biểu đồ 3.7. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN trước và sau
TN (6 bài tập) .................................................................................... 138
Biểu đồ 3.8. Kết quả đo trẻ thực hiện 2 nhóm bài tập của nhóm TN và ĐC sau
thử nghiệm (6 bài tập) ....................................................................... 140


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Tư duy là quá trình nhận thức ở mức độ cao của con người. Phát triển nhận thức
nói chung, phát triển tư duy nói riêng cho trẻ MG là một trong các mục tiêu phát
triển trong chương trình GDMN. Mục tiêu của chương trình GDMN đã viết: “Mục
tiêu giáo dục mầm non là giúp trẻ phát triển thể chất, tình cảm, trí tuệ, thẩm mỹ hình
thành những yếu tố đầu tiên của nhân cách, chuẩn bị cho trẻ vào lớp một” (Bộ giáo
dục và đào tạo, 2009). Thông tư số 28 (2016).
Trẻ MG hoạt động vui chơi là hoạt động chủ đạo, thông qua chơi trẻ phát triển
toàn diện các mặt thể chất, nhận thức, trí tuệ, ngơn ngữ, nhân cách (Nguyễn Ánh
Tuyết, 2007).
TCHT là một trong các TC đóng vai trị quan trọng với phát triển trí tuệ nói
chung, tư duy nói riêng của trẻ MG. TCHT được coi là phương tiện để phát triển
TD cho trẻ MG. Khi trẻ tham gia vào TC thì TCHT có tác dụng củng cố biểu tượng
qua đó phát triển TD cho trẻ.

Hoạt động LQVT là một trong các hoạt động có tác dụng phát triển mạnh mẽ tư
duy của trẻ MG. Khi tham gia vào hoạt động LQVT trẻ lĩnh hội được vốn biểu
tượng phong phú trong đầu về hình dạng, kích thước, khơng gian, thời gian, biểu
tượng về số lượng. Trong hoạt động LQVT, LQVBT số là một trong các hoạt động
có tác dụng phát triển mạnh mẽ các thao tác tư duy như: phân tích - tổng hợp, so
sánh, trừu tượng hóa và khái quát hóa.
Trẻ MG (4-5 tuổi) lứa tuổi mà kiểu tư duy trực quan hình ảnh chiếm yêu thế.
Trẻ đã biết dựa vào biểu tượng trong đầu, thực hiện các thao tác tư duy ở trong đầu
để giải quyết nhiệm vụ của TC hay là bài tập hoặc giải quyết các vấn đề trong thực
tiễn. Vì vậy, nên GVMN sử dụng TCHT nhằm phát triển tốt tư duy của trẻ MG (45tuổi) thì sẽ là cơ sở để phát triển tư duy cho trẻ MG (5-6 tuổi) góp phần chuẩn bị
về trí tuệ cho trẻ vào học lớp một.
Thực tiễn hiện nay, giáo viên sử dụng TCHT còn nhiều bất cập, giáo viên sử
dụng TCHT chủ yếu dựa vào nguồn tài liệu của Vụ mầm non, trong tuyển tập trò
chơi. Các trị chơi ở đây rất ít các trị chơi phát triển tư duy cho trẻ trong hoạt động


2

LQVT. Giáo viên chưa biết thiết kế các TCHT để phát triển TD cho trẻ MG (4-5
tuổi). Giáo viên sử dụng bài tập để phát triển TD cho trẻ là chủ yếu. Các bài tập và
trò chơi GV sử dụng để phát triển các thao tác tư duy còn gắn với đồ vật là chủ yếu,
chưa phát triển các thao tác tư duy ở bình diện bên trong. Xuất phát từ những lý do
trên, chúng tôi chọn đề tài: “Thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển tư duy cho
trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động làm quen với tốn”.
2. Mục đích nghiên cứu
Thiết kế và thử nghiệm sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển tư duy cho trẻ MG
(4-5 tuổi) trong hoạt động làm quen biểu tượng số.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình phát triển tư duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động làm quen

với toán.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển tư duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong
hoạt động làm quen với toán.
4. Giả thuyết khoa học
Việc thiết kế và sử dụng trò chơi học tập của giáo viên còn nhiều bất cập. Giáo
viên chủ yếu lấy từ nguồn tài liệu trong tuyển tập trò chơi và cuốn hướng dẫn tổ
chức thực hiện chương trình giáo dục mầm non các trò chơi còn đơn điệu chưa hấp
dẫn, số lượng TC cịn ít. Chưa xuất phát từ trình độ tư duy của trẻ để GV thiết kế và
sử dụng trị chơi. Giáo viên dạy có sử dụng thao tác tư duy nhưng chủ yếu cịn gắn
đồ vật bên ngồi chưa chú ý nhiều đến các thao tác tư duy ở bình diện bên trong.
Nếu thiết kế được trị chơi học tập mà chú ý rèn luyện các thao tác tư duy so sánh,
khái qt hóa ở bình diện bên trong thì khả năng tư duy của trẻ được nâng cao.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển tư
duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT
5.2. Khảo sát thực trạng về việc thiết kế và sử dụng trò chơi học tập nhằm phát
triển tư duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động làm quen với toán ở một số


3

trường mầm non quận Tân Phú, TP. Hồ Chí Minh
5.3. Thiết kế TCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt
động LQVT và thử nghiệm sử dụng các TCHT đã được thiết kế nhằm xác định tính
khả thi của trị chơi đã được thiết kế
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu
Nội dung: Đề tài chỉ tập trung thiết kế TCHT nhằm phát triển thao tác so sánh,
thao tác khái quát hóa, trong hoạt động làm quen với biểu tượng số cho trẻ MG (4-5

tuổi).
Chúng tôi tập trung vào 2 chủ đề: Động vật và phương tiện giao thông.
6.2. Giới hạn về mẫu nghiên cứu
Chúng tôi khảo sát 50 trẻ MG (4-5 tuổi) thuộc Trường Mầm non Quỳnh Anh
trên địa bàn quận Tân Phú. Từ 50 trẻ trên chúng tơi chọn 20 trẻ nhóm đối chứng và
20 trẻ nhóm thử nghiệm.
Chúng tôi khảo sát thực trạng trên 50 giáo viên mầm non đang trực tiếp chăm
sóc và giáo dục trẻ MG (4-5 tuổi) ở một số trường mầm non công lập tại quận Tân
Phú và BGH ở một số trường mầm non chúng tơi có khảo sát thực trạng.
Chúng tôi chỉ thử nghiệm một số TCHT đã thiết kế ở chủ đề động vật.
7. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện với sự phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau:
7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Chúng tôi thu thập, phân tích, tổng hợp các nguồn tài liệu từ sách, báo,
internet, các cơng trình nghiên cứu để hệ thống hố các cơ sở lí luận liên quan đến
đề tài nghiên cứu.
7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
Mục đích: Điều tra bằng bảng hỏi nhằm mục đích thu thập các thơng tin về
việc thiết kế và sử dụng các TCHT nhằm phát triển tư duy cho trẻ MG (4-5 tuổi)
trong hoạt động LQVT của GVMN ở một số trường mầm non công lập tại quận Tân
Phú và những khó khăn của giáo viên khi sử dụng những TCHT nhằm phát triển tư


4

duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT.
Đối tượng: Điều tra tại 3 trường Mầm non Quỳnh Anh, Mầm Non Hoa Hồng,
Mầm non Rạng Đông tại quận Tân Phú. Chúng tơi chọn 3 trường này vì đều là
trường tốt về cơ sở vật chất, trang thiết bị trong lớp và ngoài trời được cấp trên quan

tâm đầu tư. Ba trường chúng tơi chọn đều được phịng giáo dục đánh giá cao về
chuyên môn.
50 giáo viên mầm non đang dạy lớp 4-5 tuổi đều yêu nghề mến trẻ, nhiệt tình
trong cơng tác giảng dạy, có trình độ đạt chuẩn và trên chuẩn.
Cán bộ quản lý 3 trường mầm non đều u nghề, có trình độ chun mơn, có
năng lực quản lý tốt.
Cách thực hiện: Phương pháp này được thực hiện bằng cách phát bảng hỏi cho
từng giáo viên dạy lớp MG (4-5 tuổi) ở 3 trường mầm non: Mầm non Quỳnh Anh,
Mầm Non Hoa Hồng, Mầm non Hoa Rạng Đông mà chúng tôi muốn khảo sát,
hướng dẫn họ thực hiện những quy định trong bảng hỏi, thu thập bảng hỏi, phân
tích và đánh giá thực trạng qua trả lời của giáo viên.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu hồ sơ
Mục đích:
Phân tích 12 kế hoạch giáo dục (trong 2 chủ đề) theo hướng tích hợp và tích
hợp theo các chủ đề của giáo viên ở 3 trường Mầm non Quỳnh Anh, Mầm Non Hoa
Hồng, Mầm non Rạng Đơng. Mục đích xem giáo viên thiết kế và sử dụng trò chơi
học tập nhằm phát triển tư duy cho trẻ MG (4-5 tuổi) như thế nào trong hoạt động
LQVT, trên cơ sở đó chúng tơi có cơ sở khoa học cho việc thiết kế TCHT nhằm
phát triển TD cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT.
Cách thực hiện: thu thập 12 kế hoạch giáo dục (trong 2 chủ đề) theo chủ đề
lớp MG (4-5 tuổi) của 3 trường Mầm non Quỳnh Anh, Mầm Non Hoa Hồng, Mầm
non Rạng Đơng. Phân tích xem GV đã sử dụng TCHT như thế nào để phát triển TD
cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT.
7.2.3. Phương pháp quan sát
Mục đích:
Quan sát 12 hoạt động học và chơi nhằm tìm hiểu xem cơ giáo mầm non đã


5

thiết kế và sử dụng TCHT như thế nào để phát triển TD cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong
hoạt động LQVT.
Cách thực hiện: Chúng tôi tiến hành lập phiếu dự giờ quan sát 12 hoạt động
học và chơi. Người nghiên cứu quan sát và ghi chép vào phiếu dự giờ.
7.2.4. Phương pháp phỏng vấn
Mục đích: Tìm hiểu sâu hơn việc thiết kế và sử dụng TCHT nhằm phát triển
TD cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT. Những thuận lợi và khó khăn
giáo viên gặp phải trong việc sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển tư duy cho
trẻ MG (4-5 tuổi), nhằm tìm hiểu sâu hơn những nguyên nhân của thực trạng.
Đối tượng: Một số giáo viên của 3 trường mầm non trên địa bàn quận Tân
Phú: Mầm non Quỳnh Anh, Mầm Non Hoa Hồng, Mầm non Rạng Đông.
Cách thực hiện: Tạo tâm lý thoải mái cho giáo viên tham gia phỏng vấn, hỏi
và trao đổi trực tiếp những nội dung cần thu thập thông tin để làm rõ hơn cho thực
trạng.
7.2.5. Phương pháp thử nghiệm
Mục đích: Đánh giá tính hiệu quả và khả thi của các trị chơi đã thiết kế.
Thử nghiệm trên trẻ.
Chọn mẫu: Nhóm thử nghiệm 20 trẻ, nhóm đối chứng 20 trẻ.
Cách tiến hành: Xây dựng tiêu chí và thang đo để đo đầu vào và đánh giá kết
quả phát triển tư duy của trẻ sau thử nghiệm thông qua 6 bài tập (ở lần đo trước thử
nghiệm) và thông qua 6 bài tập ở lần đo (sau thử nghiệm).
Tiến hành thử nghiệm.
Phân tích kết quả thử nghiệm.
7.2.6. Phương pháp trưng cầu ý kiến chuyên gia
Trưng cầu ý kiến của GVMN và BGH về các TCHT nhằm phát triển thao tác
so sánh và khái quát hóa cho trẻ MG (4-5 tuổi) trong hoạt động LQVT mà chúng tôi
thiết kế.
7.3. Phương pháp thống kê tốn học
Chúng tơi sử dụng thống kê tốn học để xử lý số liệu, để tính tỷ lệ phần trăm
và kiểm tra sự khác biệt về kết quả thử nghiệm giữa nhóm ĐC và TN.

6

8. Cấu trúc của luận văn
Phần mở đầu
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển tư
duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động làm quen với toán.
Chương 2: Thực trạng của việc thiết kế và sử dụng trò chơi học tập nhằm
phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động làm quen với toán.
Chương 3: Thiết kế và thử nghiệm sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển
tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động làm quen với toán.
Kết luận và kiến nghị
Tài liệu tham khảo
Phụ lục
9. Những đóng góp của luận văn
Hệ thống hóa cơ sở lý luận của việc thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển
tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi trong hoạt động làm quen với tốn.
Thiết kế được các trị chơi nhằm phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi
trong hoạt động làm quen với toán.


7

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC THIẾT KẾ
TRÒ CHƠI HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN TƯ DUY
CHO TRẺ MẪU GIÁO 4-5 TUỔI TRONG HOẠT ĐỘNG
LÀM QUEN VỚI TOÁN
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những cơng trình nghiên cứu về sự phát triển tư duy của trẻ mẫu

giáo và TCHT với sự phát triển tư duy trẻ mẫu giáo trong hoạt động LQVT ở
nước ngoài
Lĩnh vực nhận thức, trong đó phần mơ tả về tư duy gồm sáu mức độ của ông
đã được chấp nhận rộng rãi và được sử dụng trong rất nhiều lĩnh vực cho tới ngày
nay. Danh mục những q trình nhận thức của ơng được sắp xếp từ mức độ đơn
giản nhất, gợi lại kiến thức, đến mức độ phức tạp nhất, đánh giá giá trị và tính hữu
ích của một ý kiến. Phân loại tư duy của Bloom theo mục tiêu giáo dục truyền
thống: Biết, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp, đánh giá. Như vậy, dựa trên bảng
phân loại tư duy của Bloom là đã đề cập đến một chủ đề rất quan trọng về tư duy và
đề ra một cấu trúc bậc thang tư duy rất tiện lợi cho việc vận dụng khi sử dụng bảng
phân loại tư duy của Bloom cho giáo viên để đưa ra gồm nhiều câu hỏi gợi ý liên
quan đến những mức độ khác nhau trong bảng phân loại, giáo viên sẽ thực hiện tốt
hơn những người khơng có cơng cụ này. (Bloom, 1956).
Trẻ em cần được trao cho những chất liệu để chúng tái sản xuất những trải
nghiệm cá nhân dưới hình thức giàu trí tưởng tượng, trẻ học qua chơi và trẻ cần
được thực sự là một phần của gia đình, xã hội - nơi chúng đang sống. Trong nền
giáo dục tiến bộ đó, giá trị của tự do được đề cao, học thông qua tự trải nghiệm, học
tập phải gắn liền với lợi ích của cuộc sống, học là để thích ứng với mơi trường cuộc
sống ln thay đổi. Vì vậy, kinh nghiệm của người học trở thành yếu tố trung tâm
của nền giáo dục tiến bộ giáo dục phải tạo điều kiện thuận lợi nhất để người học
phát triển kinh nghiệm cá nhân. Đôi khi sự biến đổi quyết liệt của môi trường, sinh
vật, người khơng thấy mình có sẵn một đáp ứng thích đáng nào nên nó phải xoay xở
cho ra một giải đáp để tiếp tục sống cịn. Do đó có nhu cầu suy nghĩ. Nếu tương


8

quan giữa sinh vật - người và môi trường được mơ tả bằng từ ngữ “hồn cảnh” hoặc
“tình huống” thì người ta có thể cho rằng tư duy chỉ thiết yếu khi có một hồn cảnh
hay tình huống sụp đổ…“Hành động tư duy có nghĩa là giải quyết một vấn đề. Tư

duy không phải một phương tiện để khám phá bản tính của thực tại tối hậu mà là
cơng cụ thực hành được dùng để tìm kiếm giải pháp cho các vấn đề thực tiễn. (John
Dewey, 2015).
Trong quyển “Sự hình thành biểu tượng ở trẻ em” đã đưa ra nhiều lý luận và
minh chứng rằng trẻ đã có khả năng tư duy biểu tượng. Kiểu tư duy này làm cho
quá trình tư duy diễn ra nhanh hơn, tính khái qt cao hơn. Đó là các thao tác bằng
các ký hiệu thay vì trực tiếp thực hiện trên đồ vật. (Jean Piaget, 2015).
Lý thuyết về các bước hình thành hành động trí tuệ. Căn cứ vào thành phần và
các thơng số đặc trưng của hành động Ganperin đã nghiên cứu xác lập và mơ tả các
bước của một hành động trí tuệ, hay nói cách khác, q trình chuyển hóa và cải tổ
các hành động từ bên ngoài thành hành động trí tuệ bên trong. Các bước hình thành
hành động trí tuệ gồm các bước: Bước một: lập cơ sở định hướng của hành động.
Bước hai: hành động với đồ vật hay vật chất hóa. Bước ba: hành động nói to khơng
dùng đồ vật. Bước bốn: hành động với lời nói thầm. Bước năm: hành động nhất
quán với lời nói bên trong. (P.Ia.Ganperin, 1978).
Maria Montessori nhà sư phạm nổi tiếng người Ý đã hình thành những tư
tưởng của mình về giáo dục trẻ mầm non. Phương pháp của Montessori là khuyến
khích trẻ học về thế giới xung quanh của mình qua khám phá, qua vận động tự do
và thao tác bằng tay, tiếp xúc với vật. Bà đã thiết kế một số đồ dùng trò chơi và các
hoạt động hỗ trợ quá trình chơi. Bà gọi đồ chơi này là “đồ dùng dạy học - phương
tiện dạy học” và tập trung của việc học đếm, đọc và viết cho trẻ. Trẻ được khuyến
khích làm việc một mình vì Montessori cho rằng trẻ học tốt nhất khi tập trung, im
lặng và hoàn toàn cuốn hút vào nhiệm vụ. Hệ thống giáo dục của Montessori cũng
như hệ thống của Phroebel đều xếp các trò chơi học tập và những bài luyện tập với
đồ chơi ở vị trí hàng đầu và xem nhẹ những trò chơi tự do, sáng tạo của trẻ. Maria
Montessori nhận thấy rằng, trẻ từ 0-6 tuổi có một “Trí tuệ thẩm thấu” người thầy
cần giúp trẻ hấp thụ những cảm nhận về môi trường xung quanh Montessori đề cao


9

việc giáo viên quan sát được những gì trẻ trải nghiệm với môi trường xung quanh
và trẻ cần được học với tính cá nhân cao.
Maria Montessori nhận thấy có những đặc tính mang tính bẩm sinh và phổ biến
trong tâm lý con người mà con trai của bà và đồng sự Mario Montessori gọi đó là
“xu hướng của nhân loại” (1957) những xu hướng đó là: Bản năng tự bảo tồn,
khuynh hướng thích gần gũi với thiên nhiên, tính trật tự, thích khám phá, giao tiếp
làm việc hay cịn được mơ tả là hoạt động có mục đích, thao tác với mơi trường
xung quanh, tính chính xác, tính lập lại, tính trừu tượng, tính hồn hảo, trí tuệ tốn
học. Trong đó những nội dung này đều liên quan tới nhiệm vụ giáo dục phát triển tư
duy cho người học. (Maria Montessori, 1957).
Khi chơi ở trẻ phát triển tri giác, trí thông minh những khuynh hướng thử
nghiệm, những bản năng xã hội… do đó cần khuyến khích khả năng sáng tạo khi
chơi. Lý thuyết phát triển nhận thức của ông ảnh hưởng lớn tới việc xây dựng
chương trình giáo dục cho trẻ em, đặc biệt là lứa tuổi mẫu giáo và đầu tiểu học.
(Jean Piaget, 1986).
Trò chơi là phương tiện hiệu quả để hình thành và phát triển các kiểu trị chơi
dưới sự hướng dẫn sư phạm đúng đắn của người lớn. Bản chất của phương thức dạy
học này là dựa vào khả năng hiện tại của trẻ đồng thời cần tính đến những điều mà
trẻ có thể thực hiện được dưới sự giúp đỡ, hướng dẫn, tổ chức của người lớn theo
quy luật tác động “vùng phát triển gần nhất” của trẻ. Theo quan điểm của ơng thì
giáo viên cần phải dựa vào trình độ tư duy hiện có của trẻ để đưa ra những yêu cầu
nhiệm vụ tư duy mới khi tổ chức trò chơi học tập. (L.X.Vugoxki, 1997).
Nhà tâm lí trong cơng trình nghiên cứu về cơ sở tâm lý học của trò chơi ở tuổi
mẫu giáo đã viết “Những trị chơi học tập thực sự chính là trị chơi, khơng phải bài
học”, chính là một loạt các thao tác chuẩn bị được đưa vào nhiệm vụ chơi. Đó là
những trị chơi chuẩn bị các thao tác nhận thức, các thao tác cần thiết để trẻ được
hoạt động sau này. Ơng cịn chỉ ra những trị chơi học tập khơng có khả năng
chuyển thẳng thành hoạt động học tập. Học tập trẻ nảy sinh hồn tồn khơng trừ
những trị chơi học tập và nói chung khơng trực tiếp từ những trò chơi - loại hoạt

động mới này được qui định bởi tồn bộ sự phát triển tâm lí trước đó của trẻ. (A.N


10

Leonchep, 1980).
Các nhà giáo dục Xơ Viết cho rằng trị chơi học tập thực hiện chức năng của
hoạt động thực hành, nó tạo điều kiện cần thiết để ứng dụng và kết hợp các kiến
thức, thúc đẩy hoạt động trí tuệ. Các tác giả cũng khẳng định trò chơi học tập thúc
đẩy mạnh sự phát triển năng lực trí tuệ và là phương tiện rất tốt nhằm khắc phục
nhiều mặt khó khăn trong hoạt động tư duy của từng trẻ.Trong hệ thống trị chơi này
có một số trị chơi địi hỏi trẻ phải khái quát các hiện tượng cụ thể, phải sử dụng các
thao tác so sánh và khái quát. (A.I. Xorokina và E.G. Baturina, 1974).
Trong tác phẩm: “Trò chơi trẻ em” của nhà giáo dục học Xô viết cho rằng
TCHT là phương tiện giáo dục toàn diện cho trẻ. Nhưng nhiệm vụ giáo dục chủ yếu
là đáp ứng việc phát triển trí tuệ cho các cháu. Trong cơng trình nghiên cứu này bà
khẳng định “Trong quá trình chơi các trị chơi học tập, các q trình nhận thức của
trẻ được hồn thiện thêm, qua các trị chơi, những thao tác tư duy như so sánh, phân
tích, tổng hợp được phát triển”. (P.G.Xamaru kơva, 1986).
1.1.2. Những cơng trình nghiên cứu về TCHT đối với sự phát triển trí tuệ
nói chung và tư duy nói riêng trong hoạt động LQVT ở Việt Nam
Tại Việt Nam, Chương trình giáo dục mầm non. Ban hành kèm theo Thông tư
số 17/2009/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 7 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và
Đào tạo và Thông tư số 28/2016/TT-BGDĐT ngày 30 tháng 12 năm 2016 của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo sửa đổi, bổ sung một số nội dung của Chương trình
Giáo dục mầm non ban hành kèm Thơng tư số 17/2009/TT-BGDĐT ngày 25 tháng
7 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Được biên soạn bởi các nhà
khoa học, nhà sư phạm, cán bộ quản lý giáo dục, cũng đã nêu ra các nội dung cơ
bản trong chăm sóc giáo dục trẻ mẫu giáo nhằm đạt được mục tiêu giáo dục mầm
non đó là giúp trẻ phát triển hài hịa các mặt thể chất, ngơn ngữ, nhận thức, thẫm mỹ

và tình cảm kỹ năng xã hội. Trong đó phát triển tư duy cho trẻ mẫu giáo nằm trong
lĩnh vực phát triển nhận thức. (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2009).
Bộ giáo dục và Đào tạo cũng đã ban hành Chương trình Bồi dưỡng thường
xuyên cho giáo viên mầm non gồm 44 Module. Theo quy định tại Thông tư số
26/2012/TT-BGDĐT ngày 10 tháng 7 năm 2012 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban


11

hành quy chế bồi dưỡng thường xuyên giáo viên mầm non, phổ thông và giáo dục
thường xuyên, Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý đăng tải 206 module. Trong đó,
Module MN 4: Đặc điểm phát triển nhận thức, những mục tiêu và kết quả mong đợi
ở trẻ mầm non về nhận thức của các tác giả Nguyễn Văn Lũy, Lê Mỹ Dung đã cho
chúng ta thấy được người giáo viên mầm non có vị trí quan trọng trong việc đặt nền
móng nhân cách của con người. Giáo viên mầm non là người quyết định trong việc
đảm bảo chất lượng giáo dục mầm non. Đồng thời cho chúng ta nắm vững những
đặc điểm nhận thức của trẻ mầm non giúp GVMN có phương pháp giáo dục hiệu
quả cho từng lứa tuổi nhất định và hơn nữa cho từng trẻ theo quan điểm lấy trẻ làm
trung tâm, góp phần quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục mầm non.
Ứng dụng phương pháp dạy học tích cực trong lĩnh vực phát triển nhận thức
- Module MN 22. Qua đó, tác giả cho chúng ta nắm được những đặc điểm phát triển
nhận thức của trẻ mầm non, cách tiếp cận, phương pháp tổ chức các hoạt động
nhằm tăng cường tính tích cực của trẻ.Trẻ MG lĩnh hội khái niệm qua quan sát tư
duy trực quan khi khám phá các khái niệm khoa học và tốn chưa được học qua tìm
hiểu và khám phá từ sự vật hiện tượng gần gũi tạo nên nền tảng cho việc học sau
này. Khi trẻ khám phá và thử nghiệm với môi trường xung quanh trẻ thu nhận các
quá trình tư duy khoa học thành các khái niệm và giải quyết vấn đề đồng thời trẻ
cũng thu nhận được kiến thức. Giáo viên tạo môi trường cho trẻ trải nghiệm sẽ tạo
cơ hội cho trẻ hiểu biết về các hiện tượng xung quanh. Để phát triển khả năng nhận
thức hình thành thái độ nhận thức và kỹ năng nhận thức cho trẻ ở lứa tuổi mầm non

giáo viên cần vận dụng tốt phương pháp dạy học tích cực trong giáo dục mầm non
nhằm hướng tới kích thích trẻ tích cực tìm tịi khám phá, tìm hiểu, trải nghiệm thông
qua các giác quan. Đồng thời, sẽ giúp giáo viên hiểu sâu sắc hơn khái niệm nhận
thức, nắm vững nội dung phát triển nhận thức cho trẻ mầm non và biết cách ứng
dụng phương pháp dạy học tích cực trong tổ chức hoạt động nhận thức của trẻ trong
trường mầm non. (Hồng Thị Thu Hương, 2012).
Trong giáo trình tổ chức hoạt động vui chơi cho trẻ mầm non. Đã khẳng định
vai trò của TCHT đối với sự phát triển của trẻ. (Đinh Văn Vang, 1998).
Trong giáo trình giáo dục học mầm non có một số nhà giáo dục như J.A.


12

Coomenxki đưa ra điểm nổi bật và mang giá trị sâu sắc trong quan điểm giáo dục
trẻ ông cho rằng trò chơi là hoạt động trung tâm của trẻ mẫu giáo, là hình thức hoạt
động cần thiết phù hợp với bản chất và khuynh hướng tự nhiên của trẻ. Trong trị
chơi, những khả năng của trẻ có cơ hội nảy nở và phát triển, các biểu tượng về thế
giới xung quanh được mở rộng và phong phú thêm. Với quan điểm trò chơi là niềm
vui sướng của trẻ thơ, là phương tiện giáo dục phát triển toàn diện cho trẻ mẫu giáo,
ông đã khuyên người lớn phải chú ý tạo cơ hội cho trẻ được chơi và giúp đỡ chúng
trong những trường hợp cần thiết. Hay ông Ph. Phơ Bách là nhà giáo dục nổi tiếng
của nền giáo dục cổ điển đã khởi xứng và đề xuất ý tưởng kết hợp dạy học với trị
chơi cho trẻ mẫu giáo. Ơng đề cao vai trị của trị chơi trong q trình phát triển thể
chất, làm giàu vốn từ cũng như phát triển tư duy cho trẻ. (Nguyễn Thị Hòa, 2011).
Trong tài liệu “Hướng dẫn tổ chức thực hiện chương trình giáo dục mầm non
mẫu giáo 4 – 5 tuổi” nhằm giúp giáo viên mầm non có tài liệu tham khảo để thực
hiện chương trình giáo dục mầm non do Bộ giáo dục và đào tạo ban hành. Đồng
thời, đưa ra những hướng dẫn mang tính gợi mở giúp giáo viên chủ động linh hoạt
sáng tạo trong việc thực hiện chương trình. Những gợi ý hoạt động cụ thể trong
sách giúp giáo viên có thể chủ động, linh hoạt trong việc lựa chọn, bổ sung, thay thế

hoạt động cho phù hợp với chủ đề, phù hợp với trẻ và phù hợp với thực tế của địa
phương. Trong thực hiện chương trình các nội dung giáo dục trẻ chủ yếu được tổ
chức theo hướng tích hợp và tích hợp theo các chủ đề gần gũi thơng qua các hoạt
động đa dạng thích hợp với trẻ và điều kiện thực tế của địa phương. Nội dung giáo
dục và các hoạt động giáo dục được lựa chọn thiết kế xoay quanh chủ đề sẽ tạo
thành sự gắn kết, tác động hỗ trợ bổ sung cho nhau một cách hợp lý, tự nhiên. Đồng
thời khi tổ chức hoạt động của một lĩnh vực giáo dục phát triển nào đó thì giáo viên
chủ động kết hợp hợp lý (không gượng ép) các nội dung giáo dục của lĩnh vực khác
để tác động nhiều mặt phát triển khác nhau ở trẻ. (Lê Thu Hương, Trần Thị Ngọc
Trâm, Lê Thị Ánh Tuyết, 2018).
Trong cuốn toán học và phương pháp hình thành các biểu tượng ban đầu về
tốn cho trẻ mầm non thì hệ thống các bài học trong chương trình đã thể hiện rõ đặc
điểm về phương pháp cần được tiến hành là dựa vào đồ vật cụ thể, tổ chức cho trẻ


13

hoạt động để hình thành biểu tượng ban đầu cho trẻ về toán. Muốn đạt được mục
tiêu tổ chức hướng dẫn trẻ hình thành biểu tượng ban đầu về tốn, người giáo viên
cần thực hiện tốt các nhiệm vụ cơ bản sau: Cần nghiên cứu kỹ yêu cầu nội dung của
chương trình, của từng tiết học, phương pháp hướng dẫn từng vấn đề theo từng độ
tuổi. Trong qua trình hình thành biểu tượng, cần chú trọng bồi dưỡng cho trẻ kỹ
năng quan sát, tìm tịi, so sánh, hình thành và phát triển năng lực tư duy. Bồi dưỡng
và phát triển ngơn ngữ cho trẻ trong q trình lĩnh hội biểu tượng toán và khi thực
hành vận dụng, tập diễn đạt chính xác ngắn ngọn đủ câu đủ ý. (Nguyễn Thanh Sơn,
Trịnh Minh Loan, Đào Như Trang, 1991).
Trong nghiên cứu “Sử dụng trị chơi học tập nhằm hình thành biểu tượng
tốn sơ đẳng cho trẻ mầm non”, đã chỉ rõ một trong số các phương pháp giúp trẻ
học và tiếp thu biểu tượng về số lượng tốt và dễ dàng nhất là phương pháp sử dụng
trị chơi, trẻ và cơ thoải mái cùng nhau chơi và cũng là lúc cùng nhau giải quyết vấn

đề, bên cạnh đó tâm lí mầm non cũng là cơ sở ảnh hưởng đến quá trình hình thành
biểu tượng Toán cho trẻ. (Đỗ Thị Minh Liên, 2007).
Trong luận án tiến sĩ với đề tài: “Thiết kế và sử dụng trò chơi học tập nhằm
phát triển khả năng khái quát hóa của trẻ giáo lớn 5 – 6 tuổi ( Trần Thị Ngọc Trâm,
2003).
Trong nghiên cứu đề tài: “Sử dụng trò chơi như là phương pháp phát triển
khả năng khái quát hóa của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi”, tác giả đã nghiên cứu việc sử
dụng các TC theo hướng đổi mới phương pháp giáo dục, lấy trẻ làm trung tâm, chủ
động tích cực theo xu hướng dạy học hiện đại. (Vũ Thị Ngân, 2007).
Trong luận án tiến sĩ “Xây dựng và sử dụng trò chơi phát triển nhằm hình
thành các biểu tượng tốn học ban đầu cho trẻ 5-6 tuổi” đã tập trung nghiên cứu
quy trình xây dựng và sử dụng trị chơi nhằm hình thành các biểu tượng toán ban
đầu cho trẻ 5-6 tuổi. (Trương Thị Xuân Huệ, 2004).
Một số luận văn của học viên cao học giáo dục mầm non nghiên cứu về
TCHT, trong đó có mộ số đề tài nghiên cứu khả năng khái quát hóa của trẻ mầm
non như các tác giả: Đặng Thu Hiền với đề tài: “Xây dựng hệ thống trò chơi nhằm
phát triển thao tác khái qt hóa trong q trình nhận thức môi trường xung


14

quanh”. Đỗ Thị Minh Nguyệt với đề tài: “Thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển
khả năng khái quát hóa cho trẻ mẫu giáo lớn 5-6 tuổi trong hoạt động làm quen với
tốn”. Lý Thị Hồng Un với đề tài: “Sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển
khả năng khái quát hóa cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong hoạt động khám phá khoa
học”. Trần Thị Tuyết Anh với đề tài: “Tập cho trẻ 4-5 tuổi phân nhóm, phân loại
đồ vật xung quanh thông qua hoạt động chơi”. Tác giả Nguyễn Thị Lan Anh:
“Thiết kế và sử dụng TCHT nhằm hình thành biểu tượng bản thân cho trẻ mẫu giáo
3-4 tuổi”.
Như vậy, đã có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về TCHT với sự phát triển trí

tuệ trẻ em. Tất cả cơng trình trên là tư liệu cần thiết và quan trọng để chúng tôi kế
thừa và phát huy trong đề tài “Thiết kế trò chơi học tập nhằm phát triển tư duy
cho trẻ mẫu giáo 4-5 tuổi thơng qua hoạt động làm quen với tốn”.
1.2. Một số lý luận về tư duy và đặc điểm phát triển tư duy của trẻ mẫu giáo 45 tuổi.
1.2.1. Một số lý luận về tư duy
1.2.1.1. Khái niệm tư duy
Trong từ điển tâm lý học khái niện tư duy được hiểu như sau: Tư duy là một
trong những biểu hiện tâm lý bậc cao, là quá trình hoạt động nhận thức của cá thể,
được đặc trưng bởi sự phản ánh hiện thực một cách khái quát và gián tiếp. (Vũ
Dũng, 2008).
Theo từ điển nói trên, tư duy được coi là quá trình nhận thức của cá nhân ở
mức độ cao. Tư duy khác nhận thức cảm tính là tư duy phản ánh sự vật một cách
khái quát và gián tiếp.
Tư duy còn được định nghĩa như sau: Tư duy là một q trình tâm lý phản
ánh những thuộc tính bản chất, những mối liên hệ và quan hệ bên trong có tính quy
luật của sự vật, hiện tượng trong hiện thực khách quan mà trước đó ta chưa biết.
(Nguyễn Quang Uẩn, Trần hữu Luyến, Trần Quốc Thành, 1996).
Định nghĩa của nhóm tác giả trên đều nhấn mạnh:
Tư duy là quá trình nhận thức
Tư duy khác với quá trình nhận thức cảm tính là tư duy phản ánh đặc điểm bên