Thuốc có “đình chỉ” thức ăn? docx

Thuốc có “đình chỉ” thức ăn?

Sự xuất hiện bệnh lý và việc dùng thuốc không còn quá xa l
ạ với
chúng ta. Chúng ta vẫn phải ăn và v
ẫn phải uống thuốc. Vậy thuốc
(nhất là thuốc uống qua đường tiêu hoá) có phải là tác nhân
ảnh
hưởng tới tiêu hoá?
Yếu tố nào tác động đến tiêu hoá?
Chúng ta vẫn biết thức ăn được đưa vào hệ tiêu hoá và đư
ợc phân cắt,
hấp thu ở hệ cơ quan này. Song, điều mà nhiều người chưa biết l
à không
phải cứ ăn vào thì dưỡng chất ngấm qua ruột vào máu. Th
ực chất, quá
trình tiêu hoá và hấp thu là một quá trình vô cùng ph
ức tạp, cần nhiều
yếu tố bảo đảm như sự toàn vẹn về giải phẫu đường tiêu hoá, sự ho
àn
chỉnh về chức năng mà cụ thể là ph
ải chế tiết đầy đủ axit trong dịch dạ
dày, sản xuất đủ các men tiêu hoá ở ruột, tụy và gan và sự bình thường

về nhu động

Thuốc uống theo đường tiêu hóa có th
ể dẫn
tới giảm hấp thu thức ăn, nhất là thức ăn gi
àu
chất đạm.

Sự xuất hiện bệnh lý không còn quá xa lạ với chúng ta và việc d
ùng
thuốc không phải là một việc ít thấy. Chúng ta vẫn phải ăn và vẫn phải

uống thuốc. Vậy liệu rằng thuốc có là tác nhân có những ảnh hư
ởng tới
các yếu tố trên? Thuốc, nhất là thuốc uống qua đường tiêu hoá có
ảnh
hưởng chút nào tới các quá trình dinh dưỡng hay không? Đó là điều m
à
mỗi người chúng ta, các bệnh nhân đang được điều trị, thư
ờng thắc mắc
mong một lời giải đáp.
Và thuốc ảnh hưởng tới quá trình dinh dưỡng như thế nào?
Thức ăn cần được axit dạ dày phân huỷ lớp màng bao quanh, t
ạo điều
kiện để các men tiêu hoá trong dạ dày, ruột, tụy ngấm v
ào và tiêu hoá
thức ăn. Nếu không có axit thì lớp màng này khó bị tiêu huỷ v
à các men
này khó lách được vào tận bên trong tảng thức ăn. Kết quả là th
ức ăn lâu
tiêu, quá trình hấp thu bị giảm xuống.
Tất cả những thuốc làm giảm hoạt động tiết axit của dạ d
ày như các
thuốc điều trị viêm loét dạ dày-tá tràng sẽ dẫn đến chậm tiêu và gi
ảm
hấp thu thức ăn, đặc biệt là các thức ăn giàu chất đạm và chất béo nh
ư
thịt, cá, trứng.

Các thuốc làm giảm khả năng tiết mật của gan cũng làm gi
ảm khả năng
tiêu hoá, nhất là tiêu hoá thực phẩm giàu lipid như dầu thực vật, bơ, s
ữa,
thịt mỡ. Điển hình là các thuốc hạ sốt, chống viêm lo
ại paracetamol,
thuốc ức chế virut viêm gan B lo
ại lamivudin, thuốc kháng giáp loại
PTU, thuốc chống ung thư… Nếu chúng ta sử dụng những thuốc n
ày
kéo dài thì sẽ làm tổn thương nghiêm trọng chức năng tế b
ào gan và do
vậy tác động rất lớn tới khả năng hoàn thành nhi
ệm vụ của hệ thống “ăn
uống” này.
Sự hấp thu thức ăn được thực hiện thông qua lớp nhầy bề mặt v
à các vi
nhung mao ruột. Thế nên mọi thuốc làm băng se niêm mạc đường tiêu

hoá hay bao phủ bề mặt chức năng thì sẽ làm giảm vận chuyển và h
ấp
thu các phân tử chất dinh dưỡng. Có thể kể ra đây các thuốc nh
ư smecta
sử dụng trong điều trị tiêu ch
ảy; bismut, phosphalugel trong điều trị
viêm loét dạ dày tá tràng. Nên nếu chúng ta cứ sử dụng smecta kéo d
ài
ngay cả khi hết tiêu ch
ảy, lạm dụng phosphalugel chắc chắn sẽ ảnh
hưởng dinh dưỡng của cơ thể.

Các thu
ốc ức chế hoạt động của hệ thần kinh phó giao cảm hay những
thuốc làm cường giao cảm thì làm giảm đậm độ dịch tiêu hoá và gi
ảm
thể tích dịch được tiết ra. Do vậy, khi sử dụng những thuốc này s
ẽ gây ra
chậm tiêu và kém hấp thu. Các thuốc điển hình là atropin đi
ều trị ngộ
độc hay điều trị các cơn đau co thắt, prostigmin điều trị liệt cơ. Nh
ững
thuốc này làm giảm rõ rệt số lượng dịch nước bọt, thể tích dịch ruột n
ên
giảm khả năng phân huỷ thức ăn. Điều này lý giải vì sao nh
ững bệnh
nhân điều trị nhược cơ lại hay cảm thấy khô miệng, chán ăn.
Các kháng sinh đường ruột làm thay đ
ổi sự cân bằng hệ vi khuẩn ruột.
Những kháng sinh này khi sử dụng theo đường uống vừa tiêu di
ệt vi
khuẩn gây bệnh lại vừa tiêu di
ệt luôn cả những vi khuẩn chức năng. Nếu
sử dụng kéo dài, s
ử dụng củng cố không đúng phác đồ, lạm dụng thuốc
ở người già và trẻ em có thể gây ra rối loạn tiêu hoá. C
ần chú ý tới nhóm
thuốc này như metronidazol, biseptol, kalion, cefixim, cephalexin…
Các thuốc nhuận tràng, thuốc xổ, thuốc tẩy như d
ầu parafin, glycerin
uống, magiê sulfat, natri sulfat, macrogol (forax) làm tăng nhu đ
ộng

ruột dẫn đến hậu quả là thức ăn qua ruột quá nhanh. Chưa đ
ầy 4 giờ, quá
trình lưu thông đã kết thúc, đi tới tận hậu môn. Tốc độ chóng mặt n
ày
làm các men tiêu hoá không kịp ngấm vào sâu, các ph
ản ứng phân cắt
chưa kịp thực hiện, các công đoạn hấp thu chưa kịp hoàn thành thì th
ức
ăn đã đi ra ngoài. Định lượng phân lúc này rất giàu dinh dưỡng. Với c
ơ
chế này, các thuốc trong danh sách không phải là b
ạn với chức năng hấp
thu dưỡng chất.
Ngoài ra, các thu
ốc gây tác dụng buồn nôn, nôn, mệt mỏi, chán ăn đều
ảnh hưởng tới cảm giác thèm ăn, tới khả năng ăn thực phẩm, làm gi
ảm
số lượng thực phẩm đưa vào nên ảnh hưởng trực tiếp và rõ nét t
ới chức
năng cung cấp nhiên liệu cho cơ thể. Đó là một số thuốc hay gặp nh
ư
các kháng sinh macrolid, thuốc trị bệnh nhược cơ, thu
ốc điều trị loét dạ
dày tá tràng, thuốc kháng giáp trạng, thuốc chống ung thư