Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo luật tố tụng hình sự việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LUẬT HÌNH SỰ

-----  -----

PHAN THỊ TƯỜNG VY

TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM
THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT

Giảng viên hướng dẫn: ThS. Phạm Thị Tuyết Mai

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2023


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
KHOA LUẬT HÌNH SỰ

-----  -----

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT

TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG
TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM
THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM
Giảng viên hướng dẫn: ThS. Phạm Thị Tuyết Mai

Người thực hiện: Phan Thị Tường Vy
MSSV: 1953801013272
Lớp: 105 - HS44B2

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2023


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan khóa luận “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam” là cơng trình nghiên cứu khoa
học của riêng tơi dưới sự hướng dẫn của ThS. Phạm Thị Tuyết Mai. Trong q trình
nghiên cứu, khóa luận đã có sự tham khảo, kế thừa quan điểm của những nhà nghiên
cứu đã từng thực hiện các đề tài có liên quan, đồng thời các thơng tin đều được thể
hiện một cách chính xác, đảm bảo độ tin cậy, trung thực và có trích dẫn nguồn đầy
đủ.
Trong q trình thực hiện khóa luận, do trình độ lý luận cũng như kinh nghiệm
thực tiễn cịn hạn chế nên khóa luận sẽ khơng tránh khỏi những thiếu sót. Chính vì
vậy, tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến từ Q Thầy, Cơ và bạn đọc để
có thể rút kinh nghiệm cho bản thân.
Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2023
Tác giả

Phan Thị Tường Vy


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình thực hiện khóa luận “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam”, tác giả đã nhận được sự
hướng dẫn tận tình của ThS. Phạm Thị Tuyết Mai trong suốt quá trình nghiên cứu. Do
đó, tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến Cô. Sự tận tâm của Cô

là động lực rất lớn giúp tác giả hồn thiện khóa luận này.
Đồng thời, tác giả cũng xin chân thành cảm ơn tất cả Quý Thầy, Cô Trường
Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là Q Thầy, Cơ khoa Luật Hình sự
đã truyền đạt cho tác giả nhiều kiến thức quý báu trong suốt quá trình học tập tại
trường để tác giả có thể vận dụng những kiến thức đó vào khóa luận tốt nghiệp này.
Và cuối cùng, tác giả xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè, những người
đã giúp đỡ hết sức mình để khóa luận này được hồn thành tốt nhất.


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1
CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA
BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM ........................................9
Giới thiệu Chương 1 ..............................................................................................9
1.1. Khái quát chung về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm ....................................................................................................................9
1.1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ..9
1.1.2. Đặc điểm của trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
............................................................................................................................14
1.1.3. Ý nghĩa của trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
............................................................................................................................15
1.2. Cơ sở trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm .......16
1.3. Quy định của pháp luật tố tụng hình sự một số quốc gia về trả hồ sơ để
điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ..............................................19
1.3.1. Pháp luật tố tụng hình sự Cộng Hịa Nhân dân Trung Hoa về trả hồ sơ để
điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm................................................19
1.3.2. Pháp luật tố tụng hình sự Cộng hịa Liên bang Đức về trả hồ sơ để điều
tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm .......................................................21
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................23
CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ

ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM ..................24
Giới thiệu Chương 2 ............................................................................................24
2.1. Các trường hợp trả hồ sơ để điều tra bổ sung ...........................................24
2.2. Thẩm quyền quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm ............................................................................................................34
2.3. Thời hạn điều tra bổ sung trong trường hợp trả hồ sơ tại giai đoạn xét xử
sơ thẩm ..................................................................................................................35
2.4. Nội dung và hình thức của Quyết định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm......................................................................................36
2.5. Số lần Tòa án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung ................38
2.6. Thủ tục trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ....39


2.7. So sánh pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam với pháp luật tố tụng hình sự
Cộng Hịa Nhân dân Trung Hoa và Cộng hòa Liên bang Đức về trả hồ sơ để
điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ..............................................42
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................46
CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ
VIỆT NAM VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN
XÉT XỬ SƠ THẨM VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN .......................................48
Giới thiệu Chương 3 ............................................................................................48
3.1. Thực trạng và những hạn chế, bất cập trong việc áp dụng quy định của
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm .............................................................................................48
3.1.1 Thực trạng áp dụng quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trả
hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm .................................48
3.1.2 Hạn chế, bất cập trong việc áp dụng quy định của pháp luật tố tụng hình
sự Việt Nam về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ..50
3.2. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập khi trả hồ sơ để điều tra bổ sung
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ...........................................................................57

3.2.1. Nguyên nhân khách quan .........................................................................57
3.2.2. Nguyên nhân chủ quan .............................................................................58
3.3. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật
về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ....................59
3.3.1. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ..................................................................60
3.3.2. Kiến nghị nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm ..................................................................64
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................68
KẾT LUẬN CHUNG ..............................................................................................69
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
Số thứ tự Ký hiệu chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ
Bộ luật Hình sự (Luật số 100/2015/QH13) ngày

1

BLHS

27/11/2015 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số
12/2017/QH14 ngày 20/6/2017
Bộ luật Tố tụng hình sự (Luật số 101/2015/QH13)

2

BLTTHS

ngày 27/11/2015 được sửa đổi, bổ sung bởi Luật
số 02/2021/QH15 ngày 12/11/2021

3

CQĐT

Cơ quan điều tra

4

HĐXX

Hội đồng xét xử

5

TAND

Tòa án nhân dân

6

THTT

Tiến hành tố tụng

7

TTHS

Tố tụng hình sự

8

VAHS

Vụ án hình sự

9

VKS

Viện kiểm sát

10

VKSND

Viện kiểm sát nhân dân


DANH MỤC CÁC BẢNG
Số hiệu bảng

Tên bảng

Trang

Bảng 3.1

Số vụ án mà Tịa án nhân dân tỉnh Bình Thuận trả
hồ sơ để điều tra bổ sung phân chia theo căn cứ tại

49

Điều 280 BLTTHS năm 2015


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong công cuộc xây dựng và hoàn thiện đất nước hiện nay Nhà nước đã và
đang đặt ra những nhiệm vụ trọng tâm, trong đó có vấn đề cải cách tư pháp được
Đảng đặt ra trong Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 09/11/2022 của Hội nghị lần thứ
sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII “Tiếp tục xây dựng nền tư pháp Việt
Nam chun nghiệp, hiện đại, cơng bằng, nghiêm minh, liêm chính, phụng sự Tổ
quốc, phục vụ nhân dân”. Để thực hiện chủ trương nêu trên của Đảng thì Nhà nước
ta đang khơng ngừng chú trọng việc hồn thiện các cơ chế bảo đảm quá trình giải
quyết các vụ án. Quá trình giải quyết một vụ án hình sự trải qua nhiều giai đoạn khác
nhau, trong đó giai đoạn xét xử sơ thẩm là giai đoạn đóng một vai trị đặc biệt quan
trọng. Tại phiên tòa sơ thẩm, tất cả những chứng cứ, tài liệu, đồ vật thu thập được
trong giai đoạn điều tra, truy tố đều được đưa ra xem xét công khai thông qua việc
xét hỏi và tranh luận. Trên cơ sở đó, Tịa án sẽ ra những phán quyết khách quan, phù
hợp với quy định của pháp luật. Việc xét xử cơng bằng, nghiêm minh góp phần bảo
vệ chế độ, bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa; bảo vệ tài sản của Nhà nước, của tập
thể và của công dân; bảo vệ quyền con người được ghi nhận trong Hiến pháp năm

2013 và các đạo luật liên có quan.
Tuy nhiên, hiện nay chúng ta có thể thấy cơng tác điều tra, đánh giá về một vụ
án là không hề đơn giản khi tội phạm ngày càng tinh vi, phức tạp với nhiều thủ đoạn
mới. Bên cạnh đó thì các quy định của pháp luật tố tụng hình sự hiện hành vẫn cịn
nhiều bất cập. Từ đó có thể dẫn đến nhiều sai sót trong q trình điều tra, truy tố và
có thể dẫn đến việc Tịa án đưa ra những phán quyết chưa khách quan, chưa chính
xác. Do đó, để khắc phục tình trạng này thì pháp luật tố tụng hình sự đã có quy định
về việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Mặc dù chế định
trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm đã được quy định từ
BLTTHS năm 1988, sau đó được sửa đổi bổ sung tại BLTTHS năm 2003 và cho đến
BLTTHS năm 2015 đã kế thừa có sửa đổi, bổ sung chi tiết, đầy đủ và hợp lý hơn
nhưng nhìn chung vẫn cịn phát sinh nhiều bất cập, hạn chế và cũng chưa đáp ứng
thực tiễn hiện nay.
Từ những lý do nêu trên, cho thấy việc nghiên cứu chế định trả hồ sơ để điều
tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam
để đưa ra những đề xuất sửa đổi, bổ sung là rất cần thiết. Vì vậy, tác giả chọn đề tài


2

“Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo luật tố tụng
hình sự Việt Nam” làm đề tài cho khóa luận tốt nghiệp cử nhân Luật.
2. Tình hình nghiên cứu
Sau khi nghiên cứu và tìm kiếm, tác giả nhận thấy vấn đề trả hồ sơ để điều tra
bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam đã được
nghiên cứu trong một số tác phẩm của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học dưới
dạng sách chuyên khảo, giáo trình, luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ luật học, tạp chí
khoa học pháp lý,...
Về sách chuyên khảo:
- Võ Khánh Vinh (2004), Bình luận khoa học BLTTHS, Nxb Công an nhân

dân;
- Nguyễn Ngọc Kiện, Nguyễn Duy Bá, Nguyễn Hữu Lâm (2020), Chế định
trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong Tố tụng hình sự Việt Nam, Nxb Đại học Huế. Sách
làm rõ, bổ sung nhiều vấn đề lý luận trong khoa học pháp lý Việt Nam, và đánh giá
chuyên sâu thực trạng pháp luật tố tụng hình sự ở nước ta về chủ đề nghiên cứu; cũng
như khảo sát, bình luận nhiều vụ án hình sự một cách khách quan, tồn diện.
Về giáo trình:
- Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2019), Giáo trình Luật Tố
tụng hình sự (Tái bản có sửa đổi, bổ sung), Nxb Hồng Đức - Hội Luật gia Việt Nam.
Giáo trình này cung cấp cho tác giả những kiến thức nền tảng về pháp luật tố tụng
hình sự.
Về Luận văn Thạc sĩ:
- Nguyễn Văn Mai (2008), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm vụ án hình sự, Luận văn Thạc sĩ Luật học, trường Đại học Luật Thành
phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã trình bày được những vấn đề lý luận chung về chế
định Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Tuy nhiên luận văn đã được nghiên cứu
cách đây khá lâu, khi chưa có sự ra đời của BLTTHS hiện hành. Do đó, luận văn
khơng cập nhật được quy định của BLTTHS hiện hành và khơng cịn phù hợp với đời
sống thực tiễn khi nghiên cứu hiện nay.
- Nguyễn Ngọc Kiện (2011), Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong Tố
tụng hình sự, Luận văn Thạc sĩ Luật học, trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí
Minh. Luận văn đã làm rõ được các quy định của Tòa án về trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam và một số quốc gia trên thế giới. Đồng


3

thời cũng đã nêu được thực tiễn tình hình Tịa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung trên
quy mơ tồn quốc và một số tỉnh Đơng Nam Bộ.
- Nguyễn Thị Ngọc Lan (2014), Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của

Tòa án trên cơ sở thực tiễn của Tòa án thành phố Hà Nội, Luận văn Thạc sĩ Luật
học, Khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đã làm rõ một số quy định về chế
định trả hồ sơ để điều tra bổ sung và thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa
án thành phố Hà Nội.
- Nguyễn Thị Phương Huyền (2016), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố
Hải Phòng, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Học viện Khoa học xã hội. Tác giả đã phân
tích một số quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trả hồ sơ để điều tra
bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm và thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung tại
Thành phố Hải Phòng. Đây là nguồn tài liệu cần thiết cho việc nghiên cứu chế định
trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
- Bùi Đức Tùng (2018), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm theo pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn các Tòa án Quân sự,
Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn đã làm rõ
một số quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm và thực tiễn trả hồ sơ để điều tra bổ sung của các
Tòa án Quân sự. Đây cũng là nguồn tài liệu cần thiết cho việc nghiên cứu chế định
trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
- Nguyễn Hồng Đào (2019), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung theo Luật Tố tụng
hình sự Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, trường Đại học Luật Thành phố Hồ
Chí Minh. Tác giả đã làm rõ được quy định và thực tiễn về trả hồ sơ để điều tra bổ
sung do thiếu chứng cứ và thời hạn trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Tuy nhiên, luận văn
lại chỉ tập trung chuyên sâu vào việc làm rõ quy định cũng như thực tiễn của việc trả
hồ sơ để điều tra bổ sung do thiếu chứng cứ trong giai đoạn truy tố, xét xử và thời
hạn điều tra bổ sung, chưa có sự bao qt hết tồn bộ quy định về trả hồ sơ để điều
tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
- Hà Thị Luyến (2019), Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong Luật Tố
tụng hình sự Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, trường Đại học Luật Thành phố
Hồ Chí Minh. Trong luận văn này tác giả đã phân tích các vấn đề lý luận chung về
chế định Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự cũng như đưa ra

4

các kiến nghị để hoàn thiện quy định của BLTTHS nhưng chưa có sự phân tích các
bản án, quyết định và các quy định cụ thể trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
- Trần Quốc Trung (2020), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm theo Luật Tố tụng hình sự Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, trường
Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã có sự phân tích cụ thể các quy
định của BLTTHS hiện hành về chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm. Nên đây sẽ là nguồn tài liệu cần thiết để nghiên cứu chế định trả hồ
sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
Về tạp chí khoa học pháp lý:
Hiện nay có rất nhiều bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành khoa học
pháp lý có liên quan đến vấn đề này như:
- Nguyễn Ngọc Kiện (2008), “Một số vấn đề về việc Tòa án trả lại hồ sơ để
điều tra bổ sung”, Tạp chí Tịa án nhân dân (04);
- Nguyễn Hải Ninh (2008), “Sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về điều
tra bổ sung”, Tạp chí Luật học (07);
- Nguyễn Đình Huề (2009), “Một số vấn đề về trả hồ sơ vụ án hình sự để điều
tra bổ sung”, Tạp chí Tịa án nhân dân (04);
- Lương Văn Công (2018), “Một số quy định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Tạp chí Kiểm sát (03);
- Lê Đình Nghĩa (2021), “Cần hướng dẫn thực hiện quy định của Tòa án cấp
sơ thẩm trả hồ sơ để điều tra bổ sung”, Tạp chí Kiểm sát (05);
Qua nghiên cứu, tác giả nhận thấy rằng các bài viết này phần nào đã góp phần
làm rõ được những vấn đề lý luận cơ bản về chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung,
giải quyết được phần nào những vướng mắc, bất cập về trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
Tuy nhiên, các bài viết này đang còn nghiên cứu và phân tích những khía cạnh chung,
chưa đi sâu nghiên cứu cụ thể trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ

thẩm, cũng như chưa giải quyết được thực tiễn hiện nay, đồng thời cũng chưa đưa ra
được các giải pháp để giải quyết thực tiễn.
Như vậy, qua quá trình nghiên cứu và tổng hợp các cơng trình nghiên cứu có
liên quan đến đề tài, tác giả nhận thấy các cơng trình đã khái quát một số nội dung cơ
bản liên quan đến chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm, phân tích thực tiễn việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung một số địa bàn trên phạm
vi cả nước, từ đó cũng đã đưa ra được một vài kiến nghị và giải pháp hoàn thiện chế
định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Tuy nhiên, chưa có


5

cơng trình nào nghiên cứu tồn diện, có hệ thống về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa và tiếp tục nghiên cứu quy
định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, so sánh, đối
chiếu với pháp luật nước ngồi, nghiên cứu và phân tích các vụ án, các quyết định
trong vụ án đó để có thể nghiên cứu một cách tồn diện và có hệ thống là cần thiết.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của khóa luận trên là nhằm nghiên cứu vấn đề Trả hồ sơ
để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm để tránh những sai sót có thể xảy
ra trong quá trình điều tra, truy tố và tránh trường hợp Tịa án đưa ra những quyết
định khơng chính xác, từ đó nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật tố tụng hình
sự Việt Nam.
Khóa luận có 03 mục đích chính như sau: (i) làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận
về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm; (ii) làm sáng tỏ vấn
đề trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm trong pháp luật của
một số quốc gia; (iii) làm sáng tỏ thực trạng áp dụng quy định của Bộ luật Tố tụng
hình sự về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để thực hiện được các mục đích nghiên cứu nêu trên, thì khóa luận có những
nhiệm vụ như sau:
Thứ nhất, nghiên cứu và làm rõ một số vấn đề lý luận về chế định trả hồ sơ để
điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo pháp luật tố tụng hình sự Việt
Nam và pháp luật tố tụng hình sự một số nước trên thế giới.
Thứ hai, làm rõ các quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trả hồ
sơ điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm và so sánh với pháp luật tố tụng
hình sự của một số nước trên thế giới.
Thứ ba, chỉ ra thực trạng và đánh giá những bất cập, hạn chế trong việc áp
dụng các quy định về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm, từ
đó đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp
luật.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu


6

Luận văn tập trung nghiên cứu những quy định của pháp luật Việt Nam về trả
hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm có sự so sánh, đối chiếu với
pháp luật tố tụng của một số nước trên thế giới và thực trạng áp dụng pháp luật.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đối với những vấn đề lý luận, tác giả tập trung nghiên cứu khái niệm, đặc
điểm, ý nghĩa, cơ sở lý luận, thẩm quyền quyết định, thời hạn trả hồ sơ, nội dung và
hình thức của Quyết định trả hồ sơ, số lần và trình tự, thủ tục trả hồ sơ để điều tra bổ
sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
Phạm vi pháp luật, bên cạnh việc nghiên cứu pháp luật Việt Nam, tác giả cịn
có sự nghiên cứu so sánh với pháp luật tố tụng hình sự Cộng Hịa Nhân dân Trung
Hoa và pháp luật tố tụng hình sự Cộng hịa Liên bang Đức.
Phạm vi về khơng gian, khóa luận nghiên cứu các Quyết định trả hồ sơ để điều

tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm và các vụ án điển hình trên phạm vi cả
nước.
Phạm vi về thời gian, khóa luận tập trung nghiên cứu các quy định của pháp
luật Việt Nam về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm từ năm
2016 đến hiện nay.
5. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện trên cơ sở sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác
nhau. Trước tiên, sử dụng các phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng,
chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, quan điểm
của Đảng và Nhà nước ta về Chiến lược Xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật
Việt Nam. Bên cạnh đó khóa luận cịn sử dụng các phương pháp như: phương pháp
phân tích và tổng hợp; phương pháp nghiên cứu; phương pháp so sánh, đối chiếu;
phương pháp thu thập, thống kê số liệu.
- Phương pháp phân tích và tổng hợp: Được sử dụng để phân tích những vấn
đề lý luận chung như khái niệm, đặc điểm, ý nghĩa và cơ sở trả hồ sơ điều tra bổ sung
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm; phân tích các quy định của pháp luật Việt Nam trên
những nội dung như: thẩm quyền ra quyết định, thời hạn trả hồ sơ, nội dung và hình
thức của quyết định trả hồ sơ, số lần Tòa án trả hồ sơ, trình tự và thủ tục trả hồ sơ;
đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật và từ đó rút ra được kiến nghị hoàn thiện pháp
luật và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật.
- Phương pháp nghiên cứu: Với nguồn tài liệu phong phú từ sách chuyên khảo,
giáo trình, các cơng trình nghiên cứu, các bài báo, tạp chí khoa học pháp lý,... giúp


7

tác giả có thể tiếp cận, chọn lọc một cách chính xác các nguồn tài liệu chính thống,
phù hợp, giúp tác giả tìm hiểu được những kiến thức chính thống về đối tượng nghiên
cứu. Đồng thời, tác giả nghiên cứu các vụ án điển hình mà Tịa án ra Quyết định trả
hồ sơ điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Từ đó đưa ra nhận xét, đánh

giá về thực trạng áp dụng quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trả hồ
sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
- Phương pháp so sánh, đối chiếu: Được sử dụng để so sánh đối chiếu các quy
định pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam với pháp luật tố tụng hình sự Cộng Hịa
Nhân dân Trung Hoa và Cộng hòa Liên bang Đức về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Nhìn nhận được những điểm giống và khác nhau giữa
pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam so với các nước. Từ đó giúp tác giả có cái nhìn
đa chiều, tổng quát hơn về đối tượng nghiên cứu và rút ra được những bài học kinh
nghiệm để hoàn thiện pháp luật.
- Phương pháp thu thập, thống kê số liệu: Tác giả đã sử dụng phương pháp này
để thu thập, thống kê số liệu về các vụ án mà Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung của
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Qua đó nhìn nhận được thực trạng vấn đề trả hồ sơ
để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm hiện nay. Từ đó rút ra được những
hạn chế, bất trong việc trả hồ sơ điều tra bổ sung và đưa ra được những kiến nghị
hoàn thiện pháp luật.
Trên đây là những phương pháp nghiên cứu chính được tác giả sử dụng xuyên
suốt trong q trình viết khóa luận, từ đó giúp tác giả làm rõ được đối tượng nghiên
cứu và thực hiện được mục đích nghiên cứu.
6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của khóa luận
Khóa luận góp phần làm rõ các vấn đề lý luận chung, các quy định của pháp
luật Việt Nam về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm trên cơ
sở những phân tích, đánh giá các quy định cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật.
Đồng thời khóa luận cũng đưa ra những kiến nghị hồn thiện pháp luật và kiến nghị
nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật có thể mang lại giá trị tham khảo cho các nhà
lập pháp hồn thiện pháp luật.
Bên cạnh đó, khóa luận cịn có thể được dùng để làm tài liệu tham khảo trong
hoạt động giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học trong các cơ sở đào tạo Luật.
7. Kết cấu của khóa luận
Nội dung của khóa luận bao gồm có 03 chương:

8

Chương 1: Một số vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm.
Chương 2: Quy định của pháp luật Việt Nam về trả hồ sơ để điều tra bổ sung
trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
Chương 3: Thực trạng áp dụng pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam về trả hồ
sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm và kiến nghị hoàn thiện.


9

CHƯƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ TRẢ HỒ SƠ ĐỂ ĐIỀU TRA
BỔ SUNG TRONG GIAI ĐOẠN XÉT XỬ SƠ THẨM
Giới thiệu Chương 1
Trong Chương 1 của khóa luận, tác giả sẽ tập trung phân tích và làm rõ một
số vấn đề lý luận về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm bao
gồm khái quát chung về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm,
cơ sở trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm và quy định của
pháp luật tố tụng hình sự một số quốc gia về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai
đoạn xét xử sơ thẩm. Đây là những vấn đề lý luận chung mà tác giả cần làm sáng tỏ
trước khi nghiên cứu Chương 2.
1.1. Khái quát chung về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét
xử sơ thẩm
1.1.1. Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
Trong hệ thống khoa học pháp lý của Việt Nam hiện nay, trả hồ sơ để điều tra
bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vẫn chưa có khái niệm cụ thể. Điều 280
BLTTHS hiện hành chỉ quy định các căn cứ Thẩm phán chủ tọa phiên tòa ra quyết
định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung, thời hạn và nội dung của Quyết

định trả hồ sơ để điều tra bổ sung mà không có quy định về khái niệm trả hồ sơ để
điều tra bổ sung. Thơng qua nghiên cứu có thể thấy, để làm rõ khái niệm trả hồ sơ để
điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm chúng ta cần làm rõ các khái niệm:
khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự và khái niệm trả hồ sơ
để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
Thứ nhất, khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong tố tụng hình sự.
Khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung là một chế định rất quan trọng và được
quy định từ rất lâu, nhưng trong hệ thống khoa học pháp lý ở Việt Nam hiện nay vẫn
chưa có một khái niệm thống nhất về trả hồ sơ để điều tra bổ sung.
Theo quan điểm của tác giả Nguyễn Văn Mai cho rằng: “Trả hồ sơ để điều tra
bổ sung là hoạt động tố tụng do Thẩm phán được phân công làm chủ tọa tiến hành
trong giai đoạn chuẩn bị xét xử theo các căn cứ do pháp luật tố tụng quy định, hậu
quả pháp lý là Tòa án xóa sổ thụ lý và Viện kiểm sát nhận lại hồ sơ vụ án, thụ lý và


10

giải quyết lại”.1 Quan điểm này của tác giả đã nêu được chủ thể tiến hành trả hồ sơ
để điều tra bổ sung, thời điểm tiến hành hoạt động này cũng như bản chất của hoạt
động. Tuy nhiên, quan điểm này dựa trên các đặc điểm của BLTTHS năm 2003 do
đó khơng cịn phù hợp với BLTTHS hiện hành. Chẳng hạn, thời điểm trả hồ sơ không
chỉ tại thời điểm chuẩn bị phiên tòa mà ngay trong khi đang tiến hành phiên tòa, chủ
thể trả hồ sơ là Hội đồng xét xử2, hay BLTTHS hiện hành khơng cịn quy định hậu
quả pháp lý là Tịa án xóa sổ thụ lý và Viện kiểm sát nhận lại hồ sơ vụ án, thụ lý và
giải quyết lại. Mặt khác, khái niệm này chỉ quy định: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung
là hoạt động tố tụng do Thẩm phán được phân công làm chủ tọa tiến hành trong giai
đoạn chuẩn bị xét xử…” trong khi đó, chủ thể trả hồ sơ để điều tra bổ sung khơng chỉ
có Thẩm phán chủ tọa phiên tịa mà cịn có Viện kiểm sát3. Do vậy, khái niệm này
chưa thể hiện đầy đủ các chủ thể có thẩm quyền trả hồ sơ trả hồ sơ để điều tra bổ sung
theo quy định.

Theo quan điểm của tác giả Nguyễn Minh Cảnh cho rằng: “Trả hồ sơ để điều
tra bổ sung là chế định tố tụng hình sự quy định thẩm quyền của Viện kiểm sát, Tòa
án cấp sơ thẩm trả hồ sơ để Cơ quan điều tra điều tra thêm theo các căn cứ do Bộ
luật Tố tụng hình sự quy định để đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hình sự chính
xác, khách quan, công bằng, không bỏ lọt tội phạm, không làm oan người vơ tội; bảo
đảm quyền và lợi ích của cơng dân nói chung người tham gia tố tụng nói riêng”.4
Quan điểm này đã nêu được khái niệm chung, làm rõ chủ thể có thẩm quyền tiến hành
trả hồ sơ, cũng như thủ tục và mục đích của việc trả hồ sơ. Tuy nhiên, quan điểm này
chưa làm rõ được chủ thể nào của Tịa án có thẩm quyền ra Quyết định, việc Tòa án
trả hồ sơ được thực hiện trong giai đoạn nào. Mặt khác, khi Tòa án trả hồ sơ yêu cầu
Viện kiểm sát điều tra bổ sung, nếu Viện kiểm sát tự mình tiến hành một số hoạt động
để điều tra thì khơng cần trả hồ sơ cho Cơ quan điều tra. Do đó, theo khái niệm này
thì chưa thể hiện đúng và đầy đủ nội dung theo quy định hiện hành.
Theo quan điểm của tác giả Lý Thị Hoài: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là
hoạt động của Viện kiểm sát, Tòa án chuyển lại hồ sơ cho cơ quan đã tiến hành tố
tụng trước đó để bổ sung làm rõ thêm những chứng cứ còn thiếu để chứng minh tội
Nguyễn Văn Mai (2008), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, Luận
văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 43.
2
Điểm c khoản 6 Điều 326 BLTTHS năm 2015.
3
Điểm b khoản 1 Điều 166, Điều 168 BLTTHS năm 2003.
4
Nguyễn Minh Cảnh (2008), Chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong TTHS Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ
Luật học, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 15.
1


11

phạm, người phạm tội, để truy tố hoặc đề nghị truy tố thêm người, thêm tội về tội
phạm khác, khắc phục những vi phạm nghiêm trọng về thủ tục tố tụng nhằm bảo đảm
xác định sự thật khách quan của vụ án, tránh bỏ lọt tội phạm cũng như làm oan người
vô tội, đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, áp dụng đúng pháp luật”.5 Quan điểm
này của tác giả đã nêu được khái niệm chung, làm rõ chủ thể có thẩm quyền, cũng
như thủ tục và mục đích của việc trả hồ sơ. Tuy nhiên, quan điểm này cũng chưa làm
rõ được chủ thể nào của Tòa án có thẩm quyền ra Quyết định, việc Tịa án trả hồ sơ
được thực hiện trong giai đoạn nào.
Từ những đánh giá và phân tích trên, có thể thấy những quan điểm trên đã
trình bày được một số nội dung cơ bản của chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung, tuy
nhiên chưa có khái niệm nào cập nhật được đầy đủ, chính xác về khái niệm trả hồ sơ
để điều tra bổ sung. Vì vậy, tác giả xin đưa ra một khái niệm chung nhất về chế định
trả hồ sơ để điều tra bổ sung như sau:
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung là hoạt động tố tụng của Viện kiểm sát tiến hành
trong giai đoạn truy tố, của Tịa án do Thẩm phán được phân cơng là chủ tọa phiên
tòa tiến hành trong giai đoạn chuẩn bị xét xử hoặc do Hội đồng xét xử tiến hành tại
phiên tòa, ra quyết định trả hồ sơ vụ án cho Cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát nơi
ra quyết định truy tố để điều tra bổ sung chứng cứ chứng minh tội phạm, người phạm
tội và những tình tiết khác có liên quan nhằm đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hình
sự được khách quan, tồn diện và đúng theo các quy định của pháp luật.
Thứ hai, khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm.
Để giải quyết một vụ án hình sự phải trải qua nhiều giai đoạn khác nhau. Mỗi
giai đoạn phản ánh một hướng nhất định của hoạt động tố tụng, các giai đoạn tuy độc
lập nhưng vẫn có mối quan hệ khăng khít với nhau và tạo thành một chuỗi thống nhất.
Căn cứ quy định trong BLTTHS năm 2015, quá trình tố tụng hình sự trải qua các giai
đoạn tố tụng sau: Khởi tố vụ án hình sự, điều tra vụ án hình sự, truy tố, xét xử sơ
thẩm, xét xử phúc thẩm, thi hành án và thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm. Trong đó
giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được coi là một giai đoạn trung tâm của quá
trình tố tụng vì “Người bị buộc tội được coi là khơng có tội cho đến khi được chứng

Lý Thị Hồi (2020), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự và
thực tiễn tại Tịa án nhân dân tỉnh Cao Bằng, Luận văn Thạc sĩ Luật học, trường Đại học Luật Hà Nội, tr. 1011.
5


12

minh theo trình tự luật định và có bản án kết tội của Tịa án đã có hiệu lực pháp
luật”.6
Theo Giáo trình Luật Tố tụng hình sự Việt Nam do Trường Đại học Luật Thành
phố Hồ Chí Minh biên soạn đưa ra khái niệm: “Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là xét
xử ở cấp thứ nhất do Tịa án có thẩm quyền thực hiện theo quy định của pháp luật tố
tụng hình sự”.7 Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được tiến hành sau khi Tịa án nhận
được cáo trạng quyết định truy tố bị can và hồ sơ vụ án do Viện kiểm sát chuyển đến.
Trên cơ sở đó, Tịa án sẽ kiểm tra, xác minh tính đúng đắn của những tài liệu trong
hồ sơ vụ án tại phiên tịa thơng qua hoạt động xét hỏi và tranh luận.
Quan điểm của tác giả Trần Xuân Huệ thì cho rằng: “Trả hồ sơ để điều tra bổ
sung của Tòa án cấp sơ thẩm là việc Tòa án cấp sơ thẩm trong giai đoạn chuẩn bị
xét xử hoặc tại phiên tịa quyết định trả hồ sơ hình sự cho Viện kiểm sát nơi ra quyết
định truy tố để điều tra bổ sung nhằm khắc phục những thiếu sót trong quá trình điều
tra, truy tố để đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hình sự được khách quan, toàn diện
và đúng các quy định của pháp luật”.8 Quan điểm này nêu được mục đích của việc
Tịa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung nhưng có hạn chế là chỉ nói chung chung về việc
Tịa án trả hồ sơ mà không nêu rõ chủ thể nào của Tịa án có thẩm quyền ra Quyết
định trả hồ sơ.
Quan điểm của tác giả Hà Thị Luyến: “Trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa
án là hoạt động tố tụng của Tòa án do Thẩm phán được phân cơng là chủ tọa phiên
tịa tiến hành trong giai đoạn chuẩn bị xét xử hoặc do Hội đồng xét xử tại phiên tòa,
quyết định trả lại hồ sơ vụ án cho Viện kiểm sát – cơ quan đã ra quyết định truy tố

để điều tra bổ sung chứng cứ chứng minh tội phạm, người phạm tội và những tình
tiết khác có liên quan nhằm đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hình sự được khách
quan, tồn diện và đúng theo các quy định của pháp luật”.9 Đây là quan điểm khá
chính xác về trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Nhưng quan điểm này chỉ mới nêu lên chế
định trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tịa án, trong khi theo quy định thì Viện kiểm
sát cũng có thẩm quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn truy tố.

Khoản 1 Điều 31 Hiến pháp năm 2013.
Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2021), Giáo trình Luật Tố tụng hình sự Việt Nam, Võ Thị
Kim Oanh, Nxb Hồng Đức – Hội Luật Gia Việt Nam, tr. 500.
8
Trần Xuân Huệ (2009), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung của Tòa án cấp sơ thẩm – Những vấn đề lý luận và
thực tiễn, Đại học Quốc Gia Hà Nội, tr. 12.
9
Hà Thị Luyến (2019), Tòa án trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong Luật Tố tụng hình sự Việt Nam, Luận văn
Thạc Sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, tr. 20.
6
7


13

Như vậy, thơng qua việc tìm hiểu, phân tích khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ
sung và khái niệm xét xử sơ thẩm vụ án hình sự từ đó làm nền tảng để tìm hiểu về
khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
Cho đến hiện nay, trong hệ thống khoa học pháp lý của Việt Nam vẫn chưa có
bất kì một khái niệm thống nhất nào về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm.
Theo quan điểm của tác giả Nguyễn Thị Phương Huyền: “Trả hồ sơ để điều
tra bổ sung ở giai đoạn xét xử sơ thẩm hình sự là việc Tồ án cấp sơ thẩm trong giai

đoạn chuẩn bị xét xử hoặc tại phiên toà quyết định trả lại hồ sơ vụ án hình sự cho
Viện kiểm sát nơi ra quyết định truy tố để điều tra bổ sung nhằm khắc phục những
thiếu sót trong q trình điều tra, truy tố để đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hình
sự được khách quan, toàn diện và đúng quy định của pháp luật”.10 Quan điểm này
đã nêu được khái niệm chung, cũng như thủ tục và mục đích của việc trả hồ sơ. Tuy
nhiên, quan điểm này chưa chỉ ra được chủ thể có thẩm quyền ra Quyết định trả hồ
sơ để điều tra là ai.
Qua việc phân tích và đánh giá trên, thì có thể thấy quan điểm trên của tác giả
Nguyễn Thị Phương Huyền đã nêu được một số điểm về chế định trả hồ sơ để điều
tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm. Tuy nhiên vẫn cịn có hạn chế, chưa nêu
được khái niệm một cách chính xác, bao qt nhất. Do đó, tác giả xin đưa ra khái
niệm chung nhất về trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm như
sau:
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm là hoạt động tố
tụng của Tòa án cấp sơ thẩm, do Thẩm phán được phân cơng là chủ tọa phiên tịa
tiến hành trong giai đoạn chuẩn bị xét xử hoặc do Hội đồng xét xử tiến hành tại phiên
tòa, ra quyết định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát nơi ra quyết định truy tố để điều tra bổ
sung chứng cứ chứng minh tội phạm, người phạm tội và những tình tiết khác có liên
quan nhằm đảm bảo cho việc giải quyết vụ án hình sự được khách quan, tồn diện
và đúng theo các quy định của pháp luật.

Nguyễn Thị Phương Huyền (2016), Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm theo pháp
luật Tố tụng hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hải Phòng, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Học viện khoa
học xã hội, tr. 11-12.
10


14

1.1.2. Đặc điểm của trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ

thẩm
Trên cơ sở khái niệm trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm nêu trên, tác giả rút ra các đặc điểm như sau:
Thứ nhất, về chủ thể có thẩm quyền trả hồ sơ để điều tra bổ sung. Chỉ có Tịa
án cấp sơ thẩm là cơ quan duy nhất có thẩm quyền ban hành Quyết định trả hồ sơ để
điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, cụ thể là Thẩm phán
được phân cơng là chủ tọa phiên tịa trong giai đoạn chuẩn bị xét xử và Hội đồng xét
xử tại phiên tịa khi thấy có căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 280 BLTTHS thì
có quyền ra Quyết định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều tra bổ sung.
Thứ hai, về chủ thể tiếp nhận hồ sơ Tòa án trả để điều tra bổ sung. Chủ thể
tiếp nhận hồ sơ chính là Viện kiểm sát - cơ quan ra quyết định truy tố và ban hành
cáo trạng. Sau khi nhận hồ sơ từ Tòa án, Viện kiểm sát có thể tự mình xem xét để
thực hiện các hoạt động điều tra bổ sung hoặc nếu Viện kiểm sát khơng thể tự mình
thực hiện thì có thể trả hồ sơ về cho Cơ quan điều tra để Cơ quan điều tra trực tiếp
điều tra bổ sung.
Thứ ba, về mục đích của trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm. Mục đích là nhằm đảm bảo cho q trình tố tụng diễn ra một cách khách
quan, đầy đủ, chính xác, đúng người đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm,
không làm oan sai. Chế định này giúp cho Tịa án có thể xem xét lại các chứng cứ
một cách chính xác và đầy đủ hơn, đảm bảo phán quyết được đưa ra một cách chính
xác nhất. Đồng thời việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung cũng là điều kiện để Viện kiểm
sát và Cơ quan điều tra nhìn nhận lại những thiếu sót của mình trong q trình điều
tra từ đó khắc phục những thiếu sót đó.
Thứ tư, về thủ tục trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm.
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự được tiến
hành theo một thủ tục chặt chẽ do pháp luật tố tụng hình sự quy định. Quy trình trả
hồ sơ để điều tra bổ sung phải đảm bảo chặt chẽ cả về mặt nội dung và mặt hình thức
theo đúng quy định của BLTTHS và các văn bản hướng dẫn áp dụng.
Thứ năm, về tính chất của trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử
sơ thẩm. Trong hoạt động này Thẩm phán được phân công là chủ tọa phiên tòa hoặc

Hội đồng xét xử được quyền ra quyết định trả hồ sơ cho Viện kiểm sát nơi ra quyết
định truy tố để điều tra bổ sung. Đồng thời, đây cũng là hoạt động thể hiện mối quan
hệ giữa các cơ quan THTT với nhau trong quá trình giải quyết vụ án hình sự.


15

1.1.3. Ý nghĩa của trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm có những ý nghĩa
sau đây:
Thứ nhất, trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm nhằm
đảm bảo việc xác định sự thật khách quan, tránh bỏ lọt tội phạm cũng như tránh tình
trạng oan sai trong tố tụng hình sự. Tịa án là cơ quan có chức năng giải quyết các
vụ việc nói chung. Trong tố tụng hình sự có quy định, giai đoạn chuẩn bị xét xử nhằm
mục đích cho Tịa án nghiên cứu hồ sơ vụ án, kiểm tra, đánh giá về những hành vi,
quyết định của các Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát,... Nên thông qua chế định trả hồ
sơ để điều tra bổ sung thì các cơ quan tiến hành tố tụng sẽ có điều kiện để đánh giá,
tìm kiếm một cách kỹ càng hơn những sai sót trong q trình giải quyết vụ án hình
sự để từ đó có những biện pháp kịp thời khắc phục, đồng thời tích lũy thêm những
kinh nghiệm trong q trình giải quyết vụ án hình sự. Việc này đảm bảo thực hiện
nguyên tắc xác định sự thật của vụ án: “Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của
mình, cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải áp dụng các biện pháp hợp pháp
để xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ, làm rõ
chứng cứ xác định có tội và chứng cứ xác định vơ tội, tình tiết tăng nặng và tình tiết
giảm nhẹ trách nhiệm hình sự của người bị buộc tội”.11
Thứ hai, trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm nhằm
bảo đảm quyền con người và góp phần phịng ngừa tội phạm.
Quyền con người là một trong những quyền cơ bản của con người. Quyền con
người được ghi nhận tại Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948 như sau: “Ai

cũng có quyền u cầu tịa án quốc gia có thẩm quyền can thiệp chống lại những
hành động vi phạm những quyền căn bản được hiến pháp và luật pháp thừa nhận.
Không ai có thể bị bắt giữ, giam cầm hay lưu đầy một cách độc đoán”.12 Và tại Hiến
pháp năm 2013 đã khẳng định: “Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các
quyền con người, quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được
công nhận, tôn trọng, bảo vệ bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật”13. Và theo quy
định, pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam có hai nhiệm vụ chính: Thứ nhất, đảm bảo
phát hiện chính xác và xử lý cơng minh, kịp thời mọi hành vi phạm tội, phịng ngừa,
Điều 15 BLTTHS năm 2015.
Điều 8, Điều 9 Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền 1948.
13
Điều 14 Hiến pháp năm 2013.
11
12


16

ngăn chặn tội phạm, không để lọt tội phạm, không làm oan người vơ tội; Thứ hai, góp
phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội
chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá
nhân, giáo dục mọi người ý thức tuân theo pháp luật, đấu tranh phòng ngừa và chống
tội phạm.14 Qua đó cho thấy, quyền con người là quyền rất quan trọng. Tòa án và các
cơ quan tiến hành tố tụng trong quá trình giải quyết vụ việc cần bảo vệ quyền con
người của mỗi người dân. Chính vì vậy, trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn
xét xử sơ thẩm giúp cho các cơ quan xem xét được vụ án một cách kỹ càng hơn, chính
xác và cụ thể hơn. Từ đó thực hiện được nhiệm vụ bảo đảm quyền con người và tránh
bỏ lọt tội phạm.
Việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm nhằm xác
định đúng sự thật khách quan, hạn chế được những sai sót. Bên cạnh đó, thơng qua

áp dụng đúng các hình phạt đối với tội phạm từ đó góp phần tác động hiệu quả đến
việc đấu tranh phòng ngừa tội phạm.
Thứ ba, trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm còn đảm
bảo mối quan hệ giữa các cơ quan THTT với nhau trong quá trình giải quyết vụ án
hình sự, cụ thể là giữa Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án. Mối quan hệ giữa
các cơ quan này càng chặt chẽ, phối hợp với nhau càng nhịp nhàng thì việc giải quyết
vụ án sẽ càng đảm bảo được sự nhanh chóng, đúng đắn, chính xác, khách quan và
tồn diện, khơng bỏ lọt tội phạm cũng như không làm oan sai người vô tội.
Thứ tư, trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm cịn có
vai trị trong việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật. Pháp luật tố tụng hình sự ngày
càng phát huy được hiệu quả cao, tuy nhiên vẫn sẽ có những hạn chế mà chỉ trong
quá trình thực tế mới phát hiện được. Do đó, thơng qua việc trả hồ sơ để điều tra bổ
sung có thể phát hiện ra những bất cập, những sai sót trong các quy định của pháp
luật để từ đó góp phần xây dựng và hồn thiện pháp luật.
1.2. Cơ sở trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ thẩm
Trả hồ sơ để điều tra bổ sung nói chung và trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm nói riêng là một trong những thủ tục quan trọng trong q
trình tố tụng. Như đã phân tích tại tiểu mục 1.1.3, trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong
giai đoạn xét xử sơ thẩm có ý nghĩa vơ cùng quan trọng. Để đảm bảo tính hợp pháp

14

Điều 2 BLTTHS năm 2015.


17

và tính hợp lý thì chế định trả hồ sơ để điều tra bổ sung trong giai đoạn xét xử sơ
thẩm được xây dựng trên một số cơ sở như sau:
Thứ nhất, xuất phát từ việc bảo đảm quyền con người và nguyên tắc bảo đảm

việc xác định sự thật của vụ án một cách khách quan, toàn diện và đầy đủ.
Năm 1948 Đại hội đồng Liên hiệp quốc đã công bố bản Tuyên ngôn Quốc tế
Nhân quyền như một tiêu chuẩn chung cho tất cả các dân tộc, quốc gia, sao cho mỗi
cá nhân và đoàn thể xã hội luôn nhớ tới bản tuyên ngôn này, nỗ lực phát huy sự tôn
trọng các quyền tự do này bằng học vấn và giáo dục, và bằng những biện pháp lũy
tiến trên bình diện quốc gia và quốc tế, bảo đảm sự thừa nhận và thực thi trên toàn
cầu các quyền tự do này cho các dân tộc thuộc các quốc gia hội viên hay thuộc các
lãnh thổ bị giám hộ15. Theo quy định của Tun ngơn: “Khơng ai có thể bị bắt giữ,
giam cầm hay lưu đầy một cách độc đốn.16 Ai cũng có quyền, trên căn bản hồn
tồn bình đẳng, được một tịa án độc lập và vơ tư xét xử một cách công khai và công
bằng để phán xử về những quyền lợi và nghĩa vụ của mình, hay về những tội trạng
hình sự mà mình bị cáo buộc.17 Bị cáo về một tội hình sự được suy đốn là vơ tội cho
đến khi có đủ bằng chứng phạm pháp trong một phiên xử công khai với đầy đủ bảo
đảm cần thiết cho quyền biện hộ”.18 Công ước quốc tế về quyền dân sự và chính trị
cũng có quy định như sau: “Mọi người đều có quyền cố hữu là được sống. Quyền này
phải được pháp luật bảo vệ. Khơng ai có thể bị tước mạng sống một cách tuỳ tiện”.19
“Mọi người đều bình đẳng trước các tịa án và cơ quan tài phán. Mọi người đều có
quyền được xét xử công bằng và công khai bởi một tịa án có thẩm quyền, độc lập,
khơng thiên vị và được lập ra trên cơ sở pháp luật để quyết định về lời buộc tội người
đó trong các vụ án hình sự, hoặc để xác định quyền và nghĩa vụ của người đó trong
các vụ kiện dân sự. Người bị cáo buộc là phạm tội hình sự có quyền được coi là vô
tội cho tới khi hành vi phạm tội của người đó được chứng minh theo pháp luật”.20
Dựa trên những quy định của pháp luật quốc tế cho thấy Quyền con người là cơ bản
và quan trọng của con người, bất kì ai cũng có quyền đó và được bảo vệ tồn vẹn
quyền đó.

Lời mở đầu Tun ngơn Quốc tế Nhân quyền năm 1948.
Điều 9 Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948.
17
Điều 10 Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948.

18
Khoản 1 Điều 11 Tuyên ngôn Quốc tế Nhân quyền năm 1948.
19
Khoản 1 Điều 6 Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966.
20
Khoản 1, khoản 2 Điều 14 Công ước quốc tế về các quyền dân sự và chính trị năm 1966.
15
16