Giáo trình ký xướng âm dành cho bậc trung học chuyên nghiệp hệ 7 năm chính quy trình độ 4 phạm minh khang; nguyễn trọng ánh

Bộ VÃN HĨA THƠNG TIN
NHẠC VIỆN HÀ NỘI

Giáo trình

TRÌNH Độ

4
Hà nội 2000


.. NHẠC VIỆN HÀ NỘI

Phòng Đào tạo - Nghiên cứu khoa học

TRƯỚNG EM NGUVẻN ■- ’
TRUNG TÁM THỊNG - •. ---:

08?"32 ;

GIÁO TRĨNH KỸ - XƯỚNG ÂM
Dành cho bậc Trung học Âm nhạc chuyên nghiệp
' Hệ 7 năm chính quy

TRINH ĐO IV
THƯ VIỆN Nl-IẠC VỈỆN
TP. HỒ CHÍ.MINH

CÁC TÁC GIẢ:
•
•

PGS. TS. Phạm Minh Khang
Thạc sĩ Nguyễn Trọng Ántf

HÀ NỘ.I - 2000

r.
r
.


'nổi đẩu
. Thực hiện việc không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo, năm học 1999, Hội
đồng Khoa học Nhạc viện Hà nội đã giao cho tập thể giảng viên bộ mơn Ký

Xướng âm tổ chức, biên soạn "Giáo trình Ký - Xướng âm".
Giáó trình Ký - Xưởng âm được biên soạn lần này đã dưa vào nội dung những

kiến thớc âm nhạc cơ bản như: cách đọc nhạc (Xưống âm), cách ghi nhạc (Ghi
âm), lý thuyết âm nhạc cơ bản... nhằm tạo sự ổn đình và thống nhất trong việc

giảng dạy môn học. Tuy nhiên, phần lý thuyết âm nhạc sẽ chỉ giới hạn ở những
vấn đề tối thiểu và sẽ được biên soạn thành một giáo trình lý thuyết âm nhạc

riêng cho môn hoc Lý thuyết âm nhạc.

Giáo trình được cấu trúc trên cơ sở hệ thống đào tạo Trung học chuyên

nghiệp dài hạn (từ 7 năm trở lên) cho các chuyên ngành thuộc hệ Trung học dài

hạn (Sơ cấp) của Nhạc viện Hà nội. Trên cơ sở đó, giáo trình sẽ được chia làm
7 trình độ. Hiện nay nhóm tác giả đã biên soạn được 4 giáo trình ở 4 trình độ.

Các giáo trình này đã được đưa vào giảng dạy thử nghiệm năm học 1999 -

2000. Sau một nãm dạy thử nghiệm tại các lớp của Nhạc viện Hà Nội, Hội đồng
Khoa học đã tổ chức Hội nghị nghiệm thu góp ý kiến để nhóm tác giả chỉnh lý,

sửa chữa lần cuối trước khi xuất bản chính thức và đưa vào áp dụng.
Giáo trình Ký - Xướng âm được biên soạn lần này đã áp dụng những phương
pháp giảng dạy Ký - Xướng âm hiện đại của nhiều Nhạc viện trên thế giới. Tuy

nhóm tác giâ đã CÓ những điều chỉnh, vận dụng những phương pháp đó trên cơ
sở những đặc điểm về trình độ tiếp thu, tâm sinh lý cựa trẻ em Việt Nam nhưng
chắc chắn cịn có những vấn đề cần được tiếp tục chỉnh lý, trao đổi. Nhạc viện

Hà Nội và nhóm tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các giảng
viên, bạn đọc trọng và ngoải trường... để giáo trinh ngày càng hồn chỉnh, thiết

thực, góp phần nâng cao chất ìượng đạo tạo âm nhạc.
Phịng Đào tạo và Nghiên cứti khoa học

.

•

••

NHẠC

Nhọc viộn Hà nội - Phịng Đào ụo và Nghiên C.1ÍU klioa học

HÀ NỘÍ


HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG GIÁO TRÌNH

Mỗi trình độ đều có cấu trúc chia thành 24 bài và được chjyắr tải trong thời
lượng 48 tiết học trên lốp (mỗi bài 2 tiết). Nội dung của mỏi bá 'ỌC gồm 4 phẩn:
Lý thuyết, Xướng âm, Tiết tấu và Ghi âm.

ÊQ Phẩn Lý thuyết đặt ra những vấn đề có liên quan tới nệị
'hực hành cùa
từng bài học. Vì thế, đây là phần cần được triển khai trước troog gỡ học.
Q Phần Xướng âm gồm nhiều hình thức luyện tập khác nhsu r.hư: Xưởng âm
một bè, Xướng âm hai bè, Dịch giọng, Thị xướng, Đọc gan'. meo
mỏ tiến, Hát
lời sau khi hoàn thiện phần nhạc của bài hát, Đọc quãng Đọc họp ếm...
Các hình thức luyện tập trong mỗi bài có thể có sự khác r~3z "ưng mục đích
chung là đểu hướng đến sự nâng cao khả năng đọc nhạc cùa học sinh. Trong
fphần này, hình thức đọc quãng theo sơ đồ (khởi đầu từ một ẩm bất kỳ) cũng như
cách luyện tập đọc quãng đi lên, đi xuống từ âm cho trước trong 4 trình độ đều
là bưâc chuẩn bị cho giai đoạn luyện tập các bài cụ thể vể quãng đặt ra ở những
trình độ cao tìơn.
'

o Cũng như Xưống âm, phần Tiết tâu được triển khai thông qua nhiều cách
thức luyện tập khác nhau:
- Gõ tiết tấu một bè, hai bè.

- Đọc nốt nhạc theo tiết tấu là hình thức đọc nhạc bạch thanh. Cách đọc này chỉ
yêu cầu thực "hiện đúng phần tiết tấu và tên nốt mà không cần cao độ chuẩn
(nghĩa là chỉ đọc nói chứ khơng hát). Ngồi cách đọc bạch thanh, học sinh có
thể luyện tập trên đàn Piano hoặc nhạc cụ chuyên ngành của mình.
- Đọc tiết tail hai bè có thể lựa chọn một trong ba cách luyện tập:
1. Đánh trên đàn Piano; 2. Đọc một bè, gõ một bè; 3. Gõ cả hai bè.
£□ Hai phần Xướng âm và Ghi âm có quan hệ mật thiết và hỗ trợ cho nhau. Vì
vậy, Ghi âm cũng như luyện tai nghe, trí nhớ âm nhạc là một vế quan trọng của
mỗi bài học.

Có nhiều hình thức luyện tập khác nhau:
- Ghi nhanh là hình thức rèn luyện nâng cao khả năng nhạy bén về cao độ cho
học sinh. Các bài tập ở dạng này quy định giảng viên chì được đánh đàn ba lẩn:
lần đầu rất chậm nhưng đều đặn để học sinh có thể nghe và ghi ngay từng nốt,
hai lần sau tốc độ có thể được tăng dần (tối thiểu J = 60) để họo sinh bổ sung
những cao độ còn thiếu và kiểm tra lại bài ghi của mình.
• - Cùng vởi hình thức luyện tập nhằm nâng cao độ nhanh nhạy về cao độ, ghi tiết
tấu mọt bè, hai bè cũng là một yêu cầu không kém phần quan trọng. Đối với các
Á

Nhạc viộn Hì nội - Fhị<ự Đèo tạo và N stúỉn cita khoa học

•


bài tập ghi tiết tấu một bè, giảng viên có thể sử dụng nhiều giáo cụ khác nhau.
Chẳng hạn như đánh một nốt nào đó trên đàn, gõ trên mặt bàn hoặc vỗ tay, v.v.

Còn với các bài tập ghi tiết tấu hai bè, giảng viên cần dùng hai giáo cụ có âm
sắc-khác nhau-để giúp học sinh phân tách được từng bè

. - Điền vào chỗ trống âm hay những âm còn thiếu, bè hay phần bè còn thiếu
Cũng là một hình thức luyện tập rất có hiệu quả. Bằng phương pháp này, học
sinh sẽ có được những điểm tựa cần thiết nhị phần nốt đa cho biết trước.
- Ngồi các hình thức luyện tập ghi nhanh cao độ, ghi tiết tấu, ghi âm một bè,
hai bè, v.v... luyện tập trí nhớ sẽ được duy trì tới khi tốt nghiệp mơn. Các bài tập
ghi âm trí nhớ thường là ngắn. Bởi vậy học sính chỉ được ghi lại sau khl nghé
một số lần nhất định (có thể từ 3 đến 5 lần tuỳ theo mức độ khó hay dễ, dài hay
ngắn của từng bài tập).
ở mỗi trình độ đều có một số các trích đoạn lấy từ tác phẩm kinh điển để học
sinh nghe vă xác định giọng điệu, loại nhịp, tính chất và một số yếu tố âm nhạc
khác. Các trích đoạn này có thể cho học sinh nghe qua đàn Piano hoặc băng
đĩa in sẵn.

Cuối tập Giáo trình là phẩn Phụ lục giỏi thiệu các tài liệu tham khảo. Căn cứ
vào đó, giảng viên có thể chọn lựa, biên soạn cho thích hợp và làm phong phú
thêm chó bài giảng.
V
Để đảm bào tiến độ chương trình, hai phần Xướng âm và Tiết tấu phải cho
học sinh chuẩn bị luyện tập trước ở nhà. Trong mỗi buổi lên lớp, các bài tập này
sẽ được kiểm tra và củng cố lại trươc khi tiến hành các hình thức luyện tập ghi
âm và tai nghe thuộc phần tiếp theo của bài học.

Nội dung cũng như các hình thức luyện tập ở mỗi bài học là khá phong phú,
nhái quán theo trình tự lên cao dần. Bởi thế, nó địi hỏi người học sinh phải có
một chế độ đào luyện thường xuyên theo sự hướng dẫn sát sao của giảng viên.
Có như vậy mới đáp ứng được yêu cẩu của môn học đặt ra trong từng bài học,
từng trình độ.
•' . .

Nhạc viện Hà nội - phòng Đào lạo và Nghiên cứu khoa học

Bfill
I. LÝ THUYẾT
On tập trình độ 111
1. Âm ổn định và âm không ổn định, quãng ổn định vá quãng không ổn
định.

2. Quãng 4 tăng, 5 giảm và các quãng 6 thứ, 6 trưởng, 7 thứ, 7 trường và 8
đúng. Cách thành lập các quãng đã học trên một nốt cho trước.

3. Khái niệm về hợp âm và các hợp âm ba chính ờ thể gốc.
4. Các giọng trưởng và thứ có từ khơng đến 5 dấu hố ở kbố.
II. XƯÓNG ÂM

1. Xướng ám

M. Glinka



4. Xướng ám hai bè
J. Bramx “Hát ru"

Dolcé

III. TIẾT TẨU
Đọc tên nót nhạc theo tiết tấu

Nhạc viện Hù nội - PtKxijf Đào lạo và Nịtùén cứu khoa bọc

7-


4

4

\\\v

4

À

8

•

■

■ Nhục viộn Hù nội - Pbịng Đáo lạo và Nghiỉn cứu khoj hục

\

\

À

Ã

1

1

4

1 _

\\

.

1

.

1

J

»
.

*

o c c c* -.c o o oI o. -10 _o -oi -.o o1 - cI c. c _1e -eỉ. (' C\' c ‘ o 0 o 0
\ \ \ \ \ \. \
L I I
u I - u IL K H IL ÌL B. H M

F. Sube " Người thợ xay và dòng suối "
À

oo

3. Ghi âm

L

Ầ

Ị1 ỊI o\ o
A n n
1

2. Ghi tiết táu

Ẩ

7. Ghi nhanh: Đánh 3 lần, lần đầu rất châm, hai lần sau . = 60.

Ì Q 4n n n Ịn in Ịn n in
\ \
\ \ \

IV. GHI ÂM


Đáp án

•CỈ5Ị

i ! -

rir■■

(fep‘. Ir IrsppK-r ly V

Nhạc viộ> Hà nội - Phịní £Xk> Ift> và biyhĩỉn C11U Utoa học

♦

• : 4^ •
.■ 's •.•<■••'■ <í

• .

.

■ .V .
■' *•

.■ ■

9'

^..
;Ỳ

5
5. Ghi ám trí nhớ
Bài 1

J.S. Bắc “Tổ khúc Anh số 2"

Allegro

Bài 2
/

L.v. Bẽ-tò-vcn “Giao hưởng số 7"

Muzio Clementi

1752-1832

10

Nhục viện Hù nội - Phịng Dáo tạo vì Nghiên cứu khoa học


Bfil 2
I. LÝ THUYẾT
fìiệu thúc trướng hó thanh

Điệu thức trưởng hồ thanh là điệu trưởng có bậc VI hạ thấp nửa cung. Do
đó giữa bậc VI và bậc VII hình thành qng hai táng.
Thí dụ:
■’

'
■
- Gam Đỏ trường hồ thanh

Các hợp ám ba -hĩnh

II. XƯĨNG ẢM
1. Xướng àtn
'

.

P.I.Trai-cơp-xki

Andante nontanto

Nhục vựn Hù .nội - Pnừng Dão U0 và Njfhhia cJu ktx» học

ỊỊ


2. Đọc dịch giọng lên, xuổng quãng 2 trưởng bài tập trên

3. Thị xướng

Bài I

X. Prõ-có-phi-ep

III. TIET TAU

1. Đọc tên nốt nhạc theo tiết tấu

.Nhạc viịn Hi nội ■ Phóng Đũo lụu vi Nghiên cứu khuu hục


2. Tiết tấu hai be

IV. GHI AM

1. Ghi ám
Bài mộl bè

Bài hai bè

••

•

V.A. Mỏ-da “Bão tố"

NÌiụé viỊn Hà nội • PhóO)j Đáo tạo >à Njhién cùu khoa bọc

13


2. Ghi ám trí nhớ

Dân ca Ba lan

•

•Moderate

3. Xác định giọng của các trích đoạn sau:
■ Bàil

•

.

’

G. F. Han-đen

- .

Andante

Bài 2

V.A. Mô-da “Xônat Piano số 16“

Nhạc viỊn Há nội - Phóng Oii> lạo vã Nghiến cúu khoa hục


BÀI 3

I. LÝ THUYẾT

Điệu thúc trưởng giai điệu:

Điệu thức trường giai điệu là điệu trưởng có bậc VI và bậc VII hạ thấp
xuống nứa cung. Điệu trưởng giai điệu được sử dụng chù yếu kh: giai điệu
đi xuống.
Thí dụ :

Gam Đô trưởng giai điệu

Các hợp àm ba chinh

II. XƯỚNG ÂM
1. Xướng ảm

Bài một bè
p. I. Trai-cõp-xki

•

Nhạc vịộn Há nội ■ PhÙỊy Dio Ijo và Njfhiin cừu khou học

Í5 •


Bài hai bè

M. Glin-ka

16

Nhụt* viẹn Hù nội - Phòng Đào tạo và Nghiún cứu khuu học


III. TIẾT TẤU

Đọc tên nốt nhạc theo tiết táu

IV. GHI ÂM

1. Ghi tiết tấu •

Nhạc viỊn Hà nịi - Hiixij: Ouv

• .

và Nch.én ạ)u

hoc

RUONG ỊH NGUYỀN TẤT THANH
TRUNG TÀM THƠNG TIN-THƯ VIỆN

088^2 I


3. Ghi ám

ý’

’. .

*’•

'

/t

t>.

•

’••.

?-.•

•

••

•

.

*iiVfi J j'Fy ifrj KLri&ừ Lf1' í'.
4. Điền phần bè còn thiêu vào chỗ trống trong bài hai bè:

■ •
Presto

1X

'■

•

■

■

Nhạv viện Hù nội - Phúng Đâu lụv vi Nghiứn cứu khnu I1ỤC

J. S'Bãc “Phu-ghet-ta”


Đáp án

Presto

F. Men-đen-xon “Bài ca khổng lời“

Nhạc viộn Hà nội - Phòn$ Diw 140 vi Njfhiin cứu khoa học

19


BRI 4
í. LÝ THUYẾT
Giọng Fa thang trưởng

.

Giọng Fa thăng trưởng là giọng trưởng có 6 dấu thăng ở khố (Fail, Đơ tỉ,
Sol#, Rê#, La#, Mi#) và có âm chủ là nốt Fa#.

Gam Fa thăng trường

Các hợp âm ba chính
25

IV

Gam Fa thãng trường hồ thanh

I

IV

Gam Fa thăng trưởng giai điệu

XX

I

II. XƯƠNG ÂM

20

Nhạc viẹn Hi nội - Phừng Đáo lạo ví NghiỀn cừu khoa hực

IV

2. Xướng úm
N. La-đu-khin

3. Dịch giọng 4 nhịp đầu của bài tập trên lèn, .xuống quãng 3.

Nhục viỌn Hú nội ■ Phóng tMo

vi N ghtCr cứu khoa học

21


u
M

u
w

III. TIẾT TẤU

u u u □ o u u u u u u u u u

M

u

7. Đọc ién nốt nhạc theo tiết tấu

V
’Ợ

'0
s>

■

s)

M. Glin7ka “1-van Xu-xa-nhin”
Moderate

9 *

1. Ghi ám trí nhớ

sỉ s) s)

. ■>

9

t

s)

IV. GHI ÂM

s) 'O

V

s)

u V

V V V u u

2. Tiết tấu hai bè


2. Ghi ám hai be

3. Viết tên các quãng của bài ghi âm trên.
4. Ghì ám

Nghe bâng và ghi lại giai điêu sau:

D. Sô-xta-kồ-vich "Giao hường số 7”
Allegretto

5. Xác định tính chất âm nhạc của trích đoạn trên.

>

Nhạc vlQn Hú nội - Pbìiug tXio ụo và Nghbin Cìhi khou học

23

>
>

4
■’•••••

Giọng Rê thăng thứ
Giọng Rê thăng thứ là giọng thứ có 6 dấu thăng ớ khố (Fa#. Đị#, Xon#,
Rê#, La#, Mi#) và có âm chù là nốt Rê#.
Các hợp àm ba chính

Gam Rơ thảng thứ tự nhiên

hHW 7-—a li .
IV

V

ou

I

Gam Rê thảng thứ hoà thanh

8 H I

° . II.u

4W

. ’

I

_

I

IV

Gam R.C thãng thứ giai điôu

w

u u Uu ờy V u u

v■

V

■

I

t

» .'„r J y
I

IV V

V u 'u u u

*■ *

o 'u

l‘. LÝ'thuyết

Q

BÀI 5

1. Xướng ảm

‘
Dân ca Ba lan

3

24

.

Nhục vi
s)

,rjj- < I

VVo

II. XƯỚNG ẰM

•