Bài giảng về tác phẩm Đất nước Ngữ Văn 12

ĐẤT NƯỚC

Nguyen
Khoa Diem


Khổ 1 - Đất Nước

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…”
mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh
giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước wcó
từ ngày đó…
ikipedia.org


Đoạn 1: Những cảm nhận mới mẻ về Đất
Nước
ĐấtKhi
nước
có
từ
bao

giờ?
ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

ước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…”
mẹ thường hay kể
• Câu thơ đầu, nhà thơ khẳng
định sự tồn tại của đất nước.
+ Câu thơ như một lời chuyện
trị tâm tình, chân thành -> tạo
tâm thế trữ tình. Ngơn ngữ
thuần Việt.
+ Danh từ "Đất Nước" được viết
hoa tạo nên sự thiêng liêng,
thành kính.


+ "Khi ta lớn lên":
• “Ta” là chủ thể trữ tình, là
người “kể câu chuyện Đất
Nước”, là người đại diện
nhân xưng cho cả thế hệ
trẻ nói lên ý thức tìm hiểu
cội nguồn Đất Nước.
• Chỉ sự trưởng thành của
mỗi con người, song song
với dó là sự trưởng thành
+ "Đã có rồi": lời khẳng định về sự tồn tại của Đất
về nhận thức.
Nước. Bộc lộ niềm tự hào mãnh liệt về về lịch sử hình
thành và phát triển của dân tộc từ xa xưa, lâu đời.

Đất Nước có trong những cái ngày xửa ngày xưa
mẹ thường hay kể

Khái niệm “ngày
xửa ngày xưa”
định vị trong tâm
thức người đọc
một ý niệm: Đất
Nước đã có từ rất
lâu, rất xa, rất
xưa trong thẳm
sâu của cội nguồn
dân tộc

+ Lời mở đầu đưa ta về
với những câu chuyện
cổ dân gian như Thạch
Sanh, Thánh Gióng, Con
Rồng cháu Tiên, Tấm


Đoạn 1: Những cảm nhận mới mẻ về Đất
Nước
Về ý nghĩa của truyện cổ với đời
sống tinh thần con người, nhà
thơ Lâm Thị Mỹ Dạ đã xúc động
mà viết nên:
"Tôi yêu truyện cổ nước tôi

Rất nhân hậu tuyệt vời sâu xa
Thương người rồi mới thương ta
Yêu nhau dù mấy cách xa cũng
tìm
Ở hiền thì lại gặp lành
Người ngay thì gặp kẻ tiên độ trì."
(Chuyện cổ nước mình)


Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây
giờ bà ăn
- Câu thơ thứ ba gợi nhớ truyện cổ
người Việt: “Sự tích trầu cau”.
- Phong tục ăn trầu có từ xa xưa là
biểu tượng tâm linh của người Việt:
“Miếng trầu là đầu câu chuyện”.
=> Miếng trầu vừa có giá trị vật
chất, vừa mang giá trị tinh thần.
Miếng trầu đã trở thành hình tượng
nghệ thuật đặc biệt trong câu hát
dân gian:
"Trầu này trầu tính trầu tình
Trầu loan trầu phượng trầu mình trầu
ta


Trong sinh hoạt hằng ngày
(giữ ấm cơ thể)

Trong đời sống tình cảm (tình

u đơi lứa, cưới hỏi).

Trong đời sống tâm linh
(phong tục cúng lễ)

Trong giao tiếp ứng xử (tục
ngữ “miếng trầu là đầu câu


Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng
tre mà đánh giặc

- "Lớn lên" là cách nói gợi hình về quá trình trưởng
thành của Đất Nước. Đất Nước kỳ vĩ, tráng lệ, lãng mạn
hào hùng.
- "Đất Nước lớn lên":
+ Truyền thuyết Thánh Gióng - câu chuyện chống giặc
ngoại xâm của dân tộc ta.
+ Tre: hình ảnh thân quen gắn liền với làng quê Việt
Nam.


Trồng tre đánh giặc
+ Tinh thần bất khuất, anh
dũng của người Việt.
=> Khiến người đọc có thể
liên tưởng ngay lập tức đến
câu chuyện Thánh Gióng
như một bài học gắn liền
với sức mạnh quật cường,

với lịng u nước của ơng
cha xưa.


Để rồi hình ảnh cây tre ấy đã đi vào thơ của
Nguyễn Duy:
Tre xanh,
Xanh tự bao giờ
Chuyện ngày xưa …đã có bờ tre xanh
Và hình ảnh của Phù Đổng Thiên Vương cũng đã
trở thành biểu tượng cho thanh niên thời chống Mĩ
:
Ta như thưở xưa thần Phù Đổng
Vụt lớn lên đánh đuổi giặc thù
Sức vóc ta khỏe như ngựa sắt
Chí căm thù ta nén thép thành roi
Lửa chiến đấu ta phun vào mặt
Lũ sát nhân cứu nước hai nòi.
(Tố Hữu)


Đoạn 1: Những cảm
nhận mới mẻ về Đất
Nước
Sử dụng những từ ngữ có tính
tăng tiến khi nói về sự ra đời
của đất nước: "có" , "bắt đầu" ,
"lớn lên" để gợi tưởng về
những chặng đường hạnh phúc
của con người từ khi cịn nằm

trong nơi cho đến khi trưởng
=> Truyền thống chống giặc đã
thành.
đi suốt chặng đường dài dựng
nước và giữ nước. Thấm nhuần
trong suy nghĩ nhận thức của con


Bới tóc sau đầu:
+ Phong tục tập quán lâu đời.
+ Vẻ đẹp truyền thống của
người phụ nữ Việt Nam - hồn
hậu, giản dị, dịu dàng, nữ
tính.
=> Đây là nét đẹp văn hóa
có sức sống lâu bền. Dù trải
qua hàng ngàn năm Bắc
thuộc nhưng nét đẹp ấy vẫn
được giữ gìn, góp phần làm
Tóc mẹ
sauViệt
đầu
nên bản
sắc thì
vănbới
hóa
Cha
mẹ thương nhau bằng gừng cay
Nam.

muối mặn


Trong ca dao khơng ít lần hình
ảnh mái tóc gây xúc động cho
người đọc, nhất là được soi chiếu
qua hình ảnh lứa đơi:
Tóc ngang lưng vừa chừng em
bới
Bới tóc
cịn
thể bối
hiện
vẻ
đẹpanh.
tinh
Để
chi
dài
rối
lịng
tế, thủy chung, giản dị của người
phụ nữ.
=> Cái “búi tóc củ hành” đã bao
đời trở thành một phần của nếp
sống, nếp nghĩ, nếp sinh hoạt lao
động.


Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối

mặn
- "Cha mẹ thương nhau": Vẻ đẹp
trong lối ứng xử người Việt - nghĩa
tình sâu nặng.
- "Gừng cay muối mặn" : Thành
ngữ
Việt
Nam.
- Hình
ảnh
muối mặn – gừng cay:
+ Giàu sức biểu cảm: Như diễn tả
tình nghĩa con người có mặn mà,
có đắng cay.
+ Nó gợi lên được ân nghĩa thủy
chung ở đời: gừng càng già càng
cay, muối càng lâu năm càng mặn,


Nhằm ca ngợi lối sống giàu
tình nghĩa và tấm lịng thủy
chung, son sắt của người Việt
Nam.
Tình nghĩa thuỷ chung son sắt
vượt lên trên những nhọc
nhằn, khó khăn của cuộc sống
ơng bà, cha mẹ ta.
Tượng trưng cho vẻ đẹp tinh
thần bền vững của dân tộc,
của ông bà, cha mẹ, tổ tiên –

cội nguồn tạo nên giá trị văn
hóa tinh thần dân tộc.


Cái kèo, cái cột thành tên":
+ Không gian sinh hoạt, là nơi mỗi con
người sinh ra và lớn lên, nơi cất tiếng
nói đầu tiên.
+ Biểu tượng cho sự bền vững của mái
ấm gia đình.
+ Đồng thời được sử dụng để đặt tên.
Người Việt có phong tục tập quán đặt
tên cho con bằng những sự vật cần
gũi gắn bó trong đời sống hằng ngày.

12


Hạt gạo phải một nắng hai sương say, giã,
giần,
- Hạtsàng
gạo:
+ Nền văn minh nơng
nghiệp lúa nước.
+ Hình ảnh gắn liền
với dân tộc Đại Việt
được xem là điểm xuất
phát của toàn bộ nền
văn hóa.
+ Tác động đến cách

sống, cách nghĩ, cách
ứng xử của người Việt.


- Thành ngữ “một nắng hai
sương” chỉ sự khó khăn vất vả,
hình ảnh vẻ đẹp lao động của
con người nhân dân Việt Nam.
- Biện pháp tu từ liệt kê một
loạt các động từ xay, giã, giần,
sàng:
+ Diễn tả một cách sinh động
sự khó khăn, vất vả. Thấm
trong từng hạt gạo nhỏ bé là vị
mặn của mồ hôi, vị cay của sự