SKKN Hướng dẫn sinh viên ngành Giáo dục mầm non xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO LẠNG SƠN
TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM

BẢN MÔ TẢ SÁNG KIẾN

HƯỚNG DẪN SINH VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC MẦM
NON XÂY DỰNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG GIÁO DỤC
KĨ NĂNG SỐNG CHO TRẺ 5 - 6 TUỔI

Lĩnh vực sáng kiến: Khoa học xã hội
Tác giả: Lơ Mai Lan
Trình độ chuyên môn: Ths Giáo dục mầm non
Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn
Nơi công tác: Khoa Đào tạo giáo viên
Điện thoại liên hệ: 0913594128
Địa chỉ thư điện tử:

ạ

ơn,

ăm 202


CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
----------------

ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN
Kính gửi: - Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lạng Sơn
- Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn

Tôi (chúng tôi) ghi tên dưới đây:

SSố
TT

1

Họ và tên

Lô Mai Lan

Nơi công tác

Chức
danh

Trình độ
chun
mơn

Tỷ lệ
đóng
góp vào
việc tạo
ra sáng
kiến

Trường Cao
24/07/1979 đẳng Sư phạm
Lạng Sơn

Giảng
viên

Thạc sĩ
GDMN

100%

Ngày
tháng
năm sinh

Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Hướng dẫn sinh viên ngành
Giáo dục mầm non xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ
5 – 6 tuổi”
- Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Khoa học Xã hội
- Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: tháng 08 năm
2022 đến tháng 04 năm 2023
- Mô tả bản chất của sáng kiến:
Sáng kiến đã làm sáng tỏ và hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về
bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi. Chỉ ra một số vấn đề
về thực trạng xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống của sinh viên
cũng như nguyên nhân của thực trạng. Từ đó, sáng kiến tập trung đề xuất và thử
nghiệm hướng dẫn sinh viên quy trình xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ
năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu
cầu giáo dục.


- Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến:

Về cơ sở vật chất: Có đầy đủ các trang thiết bị dạy học, đồ dùng, đồ chơi
đúng quy định để phục vụ cho hoạt động dạy học của giảng viên và hoạt động
học tập, rèn luyện của sinh viên.
Đối với giảng viên: Xây dựng được kế hoạch giảng dạy phong phú, đa
dạng và phù hợp với nội dung môn học; sử dụng các phương pháp dạy học khác
nhau, tạo điều kiện cho sinh viên phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng
thực hành, bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên cứu.
Đối với sinh viên: Ln có ý thức trong học tập, chủ động, linh hoạt, sáng
tạo khi rèn luyện kĩ năng xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho
trẻ 5 – 6 tuổi.
- Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến
Sáng kiến đã phát huy được khả năng, khơi gợi được sự hứng thú, niềm
đam mê học tập của sinh viên. Hầu hết sinh viên đều nhận thức đầy đủ về ý
nghĩa của việc xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6
tuổi. Sinh viên rất hứng thú khi được tham gia vào giải quyết các nhiệm vụ, tích
cực phát biểu xây dựng bài, nỗ lực thực hiện các công việc được giao. Sinh viên
hào hứng, sơi nổi, tích cực trao đổi, thảo luận để đưa ra phương án xây dựng bài
tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi được tốt nhất qua các
buổi thực hành, tập giảng. Qua một thời gian hướng dẫn sinh viên xây dựng bài
tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi chúng tôi nhận thấy, sinh
viên đã biết vận dụng tri thức nghiệp vụ sư phạm xây dựng bài tập tình huống
giáo dục kĩ năng sống cho trẻ. sinh viên tích cực tham gia vào quá trình thực
hành nghề nghiệp, sáng tạo, chủ động trong các hoạt động. Các kĩ năng xây
dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi của sinh viên
sau khi thực nghiệm đã có sự thay đổi rõ rêt, được thể hiện thông qua kết quả là:
sinh viên đã biết xác định tên bài tập kĩ năng sống cần giáo dục trẻ trong các
nhóm kĩ năng; xác định dữ kiện cần có và vấn đề cần giải quyết trong các bài tập
tình huống; xác định nguyên nhân trong các bài tập tình huống; xác định các
cách giải quyết và lựa chọn cách giải quyết hợp lý nhất trong tình huống; tổ

chức thử nghiệm giải quyết bài tập tình huống đã xây dựng; điều chỉnh và hồn
thiện bài tập tình huống. Điều đó cho thấy việc hướng dẫn sinh viên xây dựng
bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi của chúng tôi là phù
hơp, khả thi, đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong công tác chăm sóc – giáo dục trẻ,
từ đó nâng cao hiệu quả rèn kĩ năng nghề cho sinh viên.
Trên đây là nội dung đơn yêu cầu công nhận sáng kiến “Hướng dẫn sinh
viên ngành Giáo dục mầm non xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng
sống cho trẻ 5 – 6 tuổi” Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn là trung
thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Lạng Sơn ngày 10 tháng 4 năm 2023
Người nộp đơn

Lô Mai Lan


MỤC LỤC
TÓM TẮT SÁNG KIẾN.................................................................................... 1
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT…………………………………………………. 2
DANH MỤC BẢNG BIỂU................................................................................ 3
I – MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 4
1. Lí do chọn sáng kiến ......................................................................................... 4
2. Mục tiêu của sáng kiến ...................................................................................... 5
3. Phạm vi của sáng kiến ....................................................................................... 5
II – CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN .................................................. 6
1. Cơ sở lý luận ..................................................................................................... 6
1.1. Vài nét về đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi. ……6
1.2. Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo ....................................................... 7
1.3. Bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo ....................... 10
2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................ 14

2.1. Giới thiệu về chương trình đào tạo giáo viên mầm non và học phần Giáo
dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non...................................................................... 14
2.2. Thực trạng về xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ
5 – 6 tuổi. ......................................................................................................................15
III. NỘI DUNG SÁNG KIẾN .......................................................................... 17
1. Nội dung và những kết quả nghiên cứu của sáng kiến ................................... 17
2. Thảo luận và đánh giá kết quả thu được ......................................................... 30
2.1 Tính mới, tính sáng tạo ................................................................................. 30
2.2. Khả năng áp dụng và mang lại lợi ích thiết thực của sáng kiến ................ 31
IV. KẾT LUẬN .................................................................................................. 36
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 37

PHỤ LỤC


1
TĨM TẮT SÁNG KIẾN
Bài tập tình huống có nghĩa rất lớn với trẻ mầm non. Bài tập tình huống
phù hợp với độ tuổi và phù hợp với nội dung giáo dục kĩ năng sống sẽ giúp trẻ
vận dụng các kĩ năng sống cần thiết, bộc lộ vốn kiến thức kinh nghiệm, hiểu biết
đã có của bản thân trong việc giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Để sinh viên
có kĩ năng xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ, đáp ứng
yêu cầu giáo dục, chúng tôi đưa ra sáng kiến “Hướng dẫn sinh viên ngành Giáo
dục mầm non xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6
tuổi”. Sáng kiến tìm hiểu một số nội dung như: Đặc điểm phát triển tâm sinh lý
của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi, giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo, bài tập tình
huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi; Thực trạng dạy và học
nội dung xây dựng bài tập tình huống trong hoạt động dạy cho trẻ kĩ năng sống
của giáo viên, sinh viên ngành Giáo dục mầm non của trường Cao đẳng Sư
phạm Lạng Sơn. Trong đó sáng kiến tập trung làm rõ nội dung quy trình để xây

dựng được bài tập tình huống trong hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho trẻ. Hệ
thống các bước trong quy trình xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng
sống được xây dựng phù hợp với nội dung và đối tượng sinh viên, cùng với các
hình thức tổ chức dạy học đa dạng, linh hoạt đã góp phần rèn kĩ năng xây dựng
bài tập tình huống giáo dục kĩ năng của sinh viên Cao đẳng ngành Giáo dục
mầm non.


2
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
STT

Từ viết tắt

Kí hiệu

1

Giảng viên

GV

2

Sinh viên

SV

3

Cao đẳng Sư phạm

CĐSP

4

Sáng kiến kinh nghiệm

SKKN


3
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 1: Kết quả đánh giá kĩ năng xây dựng bài tập tình huống giáo dục
kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi của SV K17MN (trước khi tác động).............. 29.
Bảng 2: Kết quả đánh giá kĩ năng xây dựng bài tập tình huống giáo dục
kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi của SV K17MN) (sau khi tác động) )............... 30.
Bảng 3: Kết quả đánh giá sản phẩm bài tập tình huống giáo dục kĩ năng
sống của SV K17MN............................ ...................................................... 30.


4
I – MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn sáng kiến
Kĩ năng sống là một trong những kĩ năng nền tảng giúp trẻ mầm non hình
thành và phát triển tồn diện nhân cách, sẵn sàng bước vào học lớp Một trường
tiểu học. Kỹ năng sống sẽ giúp trẻ thích nghi nhanh với cuộc sống, phòng tránh
được những hiểm nguy, sống tự lập, có trách nhiệm với bản thân và xã hội.
Chưa bao giờ giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non được giáo viên mầm non
và các bậc cha mẹ quan tâm nhiều như hiện nay, nhất là đối với trẻ 5 – 6 tuổi, để

chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1 - một nhiệm vụ quan trọng, cần thiết để hình thành và
phát triển tâm lý của trẻ.
Để giáo dục kĩ năng sống cho trẻ cần sử dụng nhiều phương pháp giáo
dục khác nhau. Trong đó, phương pháp thực hành được giáo viên quan tâm sử
dụng để trẻ được trải nghiệm nhận thức, thái độ, hành vi, cách ứng xử của mình
trong cuộc sống. Sử dụng bài tập tình huống là một trong những phương pháp
thực hành tạo cơ hội cho trẻ đối mặt và giải quyết hiệu quả tình huống nào đó
trong cuộc sống dựa trên sự vận dụng các kĩ năng sống và kinh nghiệm của bản
thân. Mỗi trẻ khi đứng trước một tình huống cần có sự nhạy bén, linh hoạt, sáng
tạo, khéo léo và bình tĩnh để giải quyết tình huống đó. Các tình huống phù hợp
với độ tuổi, phù hợp với nội dung giáo dục kĩ năng sống sẽ tạo điều kiện và cơ
hội để trẻ được vận dụng các kĩ năng sống cần thiết, bộc lộ kiến thức kinh
nghiệm, hiểu biết đã có để giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Từ đó, trẻ biết
chọn lọc, kế thừa những hiểu biết, kinh nghiệm vào việc thay đổi hành vi tiêu
cực hình thành hành vi tích cực. Việc sử dụng bài tập tình huống giáo dục kĩ
năng sống cho trẻ là cần thiết và phù hợp với đặc điểm của trẻ nhằm giáo dục và
phát triển nhân cách tồn diện, qua đó hình thành nề nếp, thói quen, kĩ năng
sống tích cực, an tồn, tạo tâm thế cho trẻ sẵn sàng vào lớp 1. Có thể nói đây là
một trong những phương pháp giúp trẻ mẫu giáo hình thành kĩ năng sống một
cách hiệu quả, bền vững. Vì vậy, việc xây dựng bài tập tình huống giáo dục cho
trẻ mẫu giáo tại trường mầm non là một việc làm vô cùng quan trọng.


5
Thực tế giảng dạy cho sinh viên Cao đẳng Sư phạm Mầm non và qua các
đợt thực tế, thực tập tại các cơ sở giáo dục mầm non trên địa bàn thành phố
Lạng Sơn cho thấy: Trong quá trình học tập, nhiều SV cịn gặp khơng ít khó
khăn, lúng túng khi xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ.
Bài tập tình huống được các em xây dựng cịn ít, nội dung nghèo nàn, đơn giản,
chưa phù hợp với nội dung và yêu cầu giáo dục, thường lặp đi lặp lại, chưa thực

sự sáng tạo, hấp dẫn và tạo được sự hứng thú đối với trẻ.
Xác định ý nghĩa và tầm quan trọng của việc xây dựng bài tập tình huống
giáo dục kĩ năng sống cho trẻ, xuất phát từ thực tiễn giảng dạy chúng tôi đã lựa
chọn nghiên cứu sáng kiến: “Hướng dẫn sinh viên ngành Giáo dục mầm non
xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi” nhằm
phát huy tính năng động, sáng tạo, rèn cho SV những kĩ năng xây dựng bài tập
tình huống và những phẩm chất cần thiết của người giáo viên mầm non tương lai.
2. Mục tiêu của sáng kiến
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, SKKN đề xuất một số biện pháp
hướng dẫn SV ngành Giáo dục mầm non xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ
năng sống cho trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non qua quá trình giảng dạy học phần
“Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non” nhằm góp phần nâng cao hiệu quả đào
tạo GVMN, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay.
3. Phạm vi của sáng kiến
Sáng kiến nghiên cứu nội dung hướng dẫn SV xây dựng bài tập tình
huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non cho sinh viên
lớp K17MN (gồm 28 SV) ngành giáo dục mầm non Trường CĐSP Lạng Sơn
năm học 2022 - 2023.
Thời gian áp dụng: Từ tháng 9 năm 2022 đến tháng 4 năm 2023


6
II – CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN
1. Cơ sở lý luận
1.1. Vài nét về đặc điểm phát triển tâm sinh lý của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi
Ở lứa tuổi mẫu giáo 5 – 6 tuổi, sự phát triển thể chất diễn ra nhanh nhưng
không đều, chưa ổn định. Các cơ quan chức năng trong cơ thể dần được hoàn
thiện, trẻ khỏe mạnh, cứng cáp, sức đề kháng tăng hơn so với lứa tuổi trước.
Khả năng vận động ngày càng hồn thiện. Trẻ có thể trườn, bị, leo trèo
một cách linh hoạt ở mọi địa hình với sự phối hợp chính xác giữa tay và chân.

Tuy nhiên khả năng làm việc của hệ thần kinh, hệ xương cịn yếu… Do vậy cần
quan tâm đến tính vừa sức trong khi tổ chức các hoạt động cho trẻ.
Cùng với sự phát triển thể chất và khả năng vận động, đời sống tâm lý
phát triển mạnh mẽ, về hoạt động nhận cảm, do các cơ quan phân tích phát triển
và trở nên nhạy bén làm cho các chuẩn cảm giác ngày càng trở nên chính xác,
giúp trẻ định hướng không gian, thời gian được tốt hơn, vốn biểu tượng về thế
giới xung quanh ngày càng phong phú. Sự phát triển tư duy và tưởng tượng ở trẻ
được thay đổi từ tư duy trực quan chiếm ưu thế ở lứa tuổi mẫu giáo bé sang tư
duy trực quan hành động chiếm ưu thế ở lứa tuổi mẫu giáo nhỡ và tư duy logic
phát triển, trí tưởng tượng ngày càng phong phú ở lứa tuổi mẫu giáo lớn.
Đời sống tình cảm của trẻ có những bước phát triển mạnh mẽ, sâu sắc và
phong phú hơn lứa tuổi trước đó. Trẻ thèm sự trìu mến yêu thương và cũng rất sợ
thái độ thờ ơ, lạnh nhạt của những người xung quanh đối với mình. Đồng thời trẻ
bộc lộ tình cảm của mình đối với những người xung quanh cũng rất mạnh mẽ:
Yêu quý, nhường nhịn, quan tâm, gắn bó, thân thiện với bạn bè, người thân…
Ngơn ngữ của trẻ có sự phát triển mạnh về vốn từ, khả năng nắm ngữ
pháp và ngôn ngữ mạch lạc. Vốn từ của trẻ ngày càng nhiều, phong phú về thể
loại, khá thành thạo ngữ pháp…
Với những đặc điểm trên, nhà giáo dục cần nắm được đặc điểm tăng
trưởng và phát triển về thể chất, vận động và tâm lý của trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi


7
để xây dựng nội dung, lựa chọn các phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt
động cho phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả chăm sóc, giáo dục trẻ em.
1.2. Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
1.2.1. Khái niệm giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
- Kĩ năng sống của trẻ mẫu giáo: Kĩ năng sống được định nghĩa theo
nhìều cách khác nhau, tùy theo cách tiếp cận, lí thuyết ứng dụng, đối tượng được
giáo dục kĩ năng sống. Kĩ năng sống thuộc nhóm năng lục tâm lí - xã hội. Một

người có kĩ năng sống là người có khả năng làm chủ bản thân, ứng xử phù hợp
với những người khác và với xã hội, làm việc hiệu quả và ứng phó tích cực
trước các tình huống của cuộc sống để nâng cao sức khỏe về thể chất, tinh thần
và xã hội.
Trong giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo, có thể coi kĩ năng sống là
hành động tích cực, có liên quan đến kiến thức và thái độ, trực tiếp hướng vào
hoạt động của cá nhân, hoặc tác động vào người khác, hoặc hướng vào những
hoạt động làm thay đổi môi trường xung quanh, giúp mọi cá nhân ứng phó có
hiệu quả với các yêu cầu, thách thức của cuộc sống hàng ngày.
- Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo: Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ
mẫu giáo là quá trình tác động sư phạm có mục đích, có kế hoạch nhằm hình
thành cho trẻ năng lực hành động tích cực, có liên quan với kiến thúc và thái độ,
giúp cá nhân trẻ ý thức về bản thân, quan hệ xã hội, giao tiếp, thực hiện cơng
việc, ứng phó có hiệu quả với các yêu cầu, thách thức của cuộc sống hàng ngày,
thông qua những mối quan hệ liên nhân cách trong điều kiện sống cụ thể.
- Quá trình giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo:
Quá trình giáo dục kĩ năng sống cho trẻ đuợc xác định bởi các thành tố:
đối tượng tham gia, mục đích, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức tổ
chúc, đánh giá.
Quá trình giáo dục kĩ năng sống và các quá trình giáo dục khác đều là q
trình tác động sư phạm có mục đích, có kế hoạch; đuợc xác định bởi các thành
tố: đối tượng tham gia, mục đích, nội dung, phuơng pháp, phương tiện, hình


8
thúc tổ chức, đánh giá. Nhưng nội dung mỗi thành tố của từng q trình thì có
những đặc trưng riêng.
Q trình giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo có đặc trưng về mục
tiêu là hình thành năng lực hành động tích cực theo các giá trị sống, nội dung
hướng vào những kĩ năng về ý thức bản thân, quan hệ xã hội, giao tiếp, thực

hiện công việc, ứng phó có hiệu quả với các yêu cầu, thách thức của cuộc sống
hàng ngày; hình thức tổ chức bao gồm những hoạt động của trẻ, hoạt động giáo
dục trong trường mẫu giáo và những mối quan hệ liên nhân cách trong điều kiện
sống cụ thể.
1.2.2. Nội dung giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
Để giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo cần dạy trẻ theo các nhóm nội
dung kĩ năng như sau:
- Kĩ năng tự nhận thức: Là khả năng của mỗi cá nhân tự tìm hiểu chính
mình từ đặc điểm hình dáng bên ngồi cho đến các đặc điểm tâm lý bên trong và
mối quan hệ với những người xung quanh một cách chính xác và khách quan.
Nội dung kĩ năng tự nhận thức cho trẻ mầm non bao gồm: Tự nhận thức về đặc
điểm thể chất của bản thân; tự nhận thức về diện mạo, hình dáng bên ngồi; tự
nhận thức các bộ phận cơ thể của bản thân; tự nhận thức đặc điểm tâm lý của
bản thân; tự nhận thức sở thích của bản thân; tự nhận thức tính cách của bản
thân; tự nhận thức khả năng của bản thân; tự nhận thức đặc điểm xã hội của bản
thân và mối quan hệ của trẻ với những người xung quanh; tự nhận thức mối
quan hệ của trẻ trong gia đình, nhà trường, bạn bè.
- Kĩ năng tự phục vụ: Là năng lực của mỗi cá nhân, được sử dụng nhằm
thỏa mãn nhu cầu sinh hoạt cá nhân hàng ngày nhằm chăm sóc cho bản thân như
tắm rửa, ăn uống… Nội dung kĩ năng tự phục vụ của trẻ là: Tự phục vụ trong vệ
sinh cá nhân, tự phục vụ trong hoạt động ăn uống, tự phục vụ trong vui chơi.
- Kĩ năng tự bảo vệ bản thân: Là khả năng vận dụng những kiến thức,
kinh nghiệm đã có của mỗi cá nhân trẻ để phịng ngừa, ngăn chặn, ứng phó với
những nguy hiểm nhằm đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung


9
quanh. Nội dung kĩ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ mầm non bao gồm: Biết
nhận diện nguy cơ khơng an tồn; biết ứng phó nguy cơ gây nguy hiểm; biết tìm
kiếm sự giúp đỡ.

- Kĩ năng kiểm sốt cảm xúc: Là khả năng nhận thức rõ cảm xúc của mình
trong một tình huống nào đó, hiểu được ảnh hưởng của cảm xúc đó đối với bản
thân và đối với người khác, đồng thời biết điều chỉnh và thể hiện cảm xúc một
cách phù hợp. Nội dung kĩ năng kiểm soát cảm xúc của trẻ bao gồm: Nhận diện
cảm xúc của bản thân, biết đống cảm, sẻ chia với những người thân thiết: Bạn
bè, bố mẹ, thầy cô giáo…; biết nhường nhịn đồ chơi cho bạn; biết làm chủ tình
huống khi đối đầu với tình huống bất ngờ, căng thẳng; thể hiện cảm xúc tích cực
theo hồn cảnh sống.
- Kĩ năng giao tiếp: Là khả năng có thể bày tỏ ý kiến của bản thân theo
hình thức nói, viết hoặc sử dụng ngôn ngữ cơ thể phù hợp với hồn cảnh và văn
hóa, đồng thời biết lắng nghe, tơn trọng ý kiến của người khác ngay cả khi bất
đồng quan điểm. Nội dung kĩ năng giao tiếp của trẻ bao gồm: Biết lắng nghe,
biết bày tỏ ý kiến, biết giao tiếp thân thiện.
- Kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề: Là khả năng của cá nhân trẻ
biết lựa chọn phương án tối ưu và hành động theo phương án đã chọn để giải
quyết vấn đề hoặc tình huống gặp phải trong cuộc sống dựa trên sự vận dụng
những kiến thức, kĩ năng và kinh nghiệm của bản thân. Nội dung kĩ năng ra
quyết định và giải quyết vấn đề của trẻ bao gồm: Biết nhận diện vấn đề, biết tìm
kiếm phương án giải quyết vấn đề, biết thực hiện giải quyết vấn đề.
- Kĩ năng hợp tác: Là khả năng cá nhân biết chia sẻ trách nhiệm, biết cam
kết và cùng làm việc có hiệu quả với những thành viên khác trong nhóm. Nơi
dung kĩ năng hợp tác của trẻ bao gồm: Biết tiếp nhận nhiệm vụ của nhóm: Tơn
trọng mục đích, mục tiêu hoạt động chung của nhóm, biết giao tiếp hiệu quả, tơn
trong, đồn kết, bày tỏ ý kiến, tham gia xây dựng kế hoạch hoạt động của
nhóm…; thực hiện nhiệm vụ được giao: Nỗ lực phát huy sở trường của bản
thân, biết giúp đỡ, hỗ trợ các thành viên trong nhóm; kết thúc nhiệm vụ chung


10
của nhóm: Có trách nhiệm với những thành cơng hay thất bại của nhóm, về

những sản phẩm do nhóm tạo ra.
1.2.3. Vai trò của giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
Giáo dục kĩ năng sống có tác dụng phát triển toàn diện nhân cách trẻ mẫu
giáo về thể chất, tình cám - xã hội, giao tiếp, ngơn ngữ, nhận thức và sẵn sàng
vào lớp Một.
Về thể chất: Giáo dục kĩ năng sống giúp cho trẻ đuợc an toàn, khỏe mạnh,
nhanh nhẹn, khéo léo, bền bỉ, tháo vát, thích ứng được với những điều kiện sống
thay đổi. Cụ thể:
Về tình cảm - xã hội: Giáo dục kĩ năng sống giúp cho trẻ biết kiểm sốt
cảm xúc, giàu tình thương yêu và lòng biết ơn.
Về giao tiếp: Giáo dục kĩ năng sống giúp cho trẻ mạnh dạn, tự tin, tự
trọng và tơn trọng người khác, giao tiếp có hiệu quả.
Về ngôn ngữ: Giáo dục kĩ năng sống giúp cho trẻ biết nói năng lịch sự,
lắng nghe, hịa nhã và cởi mở.
Về nhận thức: Giáo dục kĩ năng sống giúp cho trẻ ham hiểu biết, sáng tạo.
Về chuẩn bị sẵn sàng tâm lý cho trẻ vào học lớp Một: Giáo dục kĩ năng
sống giúp cho trẻ có những kĩ năng thích ứng với hoạt động học tập ở lớp Một
như: sẵn sàng hồ nhập, đương đầu với khó khăn, có trách nhiệm với bản thân,
với công việc với các mối quan hệ xã hội.
1.3. Bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
1.3.1. Bài tập tình huống cho trẻ mẫu giáo là gì?
- Khái niệm bài tập
Khi đề cập đến thuật ngữ “bài tập”, có nhiều định nghĩa khác nhau. Theo
từ điển Tiếng Việt, “bài tập” có nghĩa là bài ra cho học sinh làm để tập vận dụng
những điều đã học [5, tr 27]. Trong từ điển giáo dục học, “bài tập” là dạng bài
mô phỏng lại kiến thức và thao tác thực hành đã được giới thiệu nhằm mục đích
rèn luyện khả năng vận dụng, củng cố để nắm vững lý thuyết và hình thành kỹ
năng cần thiết theo chương trình mơn học.

11
- Tình huống có vấn đề
“Tình huống có vấn đề” là tập hợp những điều kiện và hoàn cảnh cùng
nhau tạo nên một tình thế cần phải được xem xét, cân nhắc và đề ra giải pháp
hợp lý. Trong dạy học, “tình huống có vấn đề” được coi là thủ pháp của giáo
viên nêu ra một loạt các điều kiện và hồn cảnh đang có, những điều gay cấn
cần giải quyết, lôi cuốn sự chú ý của học sinh, đặt các em vào tình thế đó và
động viên các em tự tìm ra cách giải quyết vấn đề và rút ra kết luận bổ ích. Đây
là cách phát huy tính tích cực trong việc lĩnh hội kiến thức của học sinh, do đó
kiến thức sẽ thấm sâu hơn và ghi nhớ bền vững hơn. Như vậy, nhân tố trực tiếp
tạo ra tình huống có vấn đề trong dạy học chính là tình huống dạy học. Thơng
qua tình huống dạy học, giáo viên có thể chuyển tính có vấn đề của dạy học
thành tính có vần đề ở người học. Do đó cho thấy “tình huống có vấn đề” và
“bài tập” có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Từ “tình huống có vấn đề” giáo viên
có thể đặt ra yêu cầu dưới dạng câu hỏi, buộc người học phải tìm cách giải quyết
nhằm làm sáng tỏ vấn đề.
- Bài tập tình huống
Bài tập tình huống là những tình huống do bài tập tạo nên, có tác dụng
cung cấp, củng cố, khắc sâu, hệ thống hóa tri thức cho người học. Khi sử dụng
loại bài tập này cũng đồng thời là khai thác vốn sống và kinh nghiệm của người
học để minh hoạ và giải quyết những vấn đề lý luận.
- Bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
Bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo là những tình
huống chứa đựng một vấn đề gần gũi trong cuộc sống của trẻ, đặt ra yêu cầu
dưới dạng câu hỏi buộc trẻ phải vận dụng vốn sống, kinh nghiệm, khả năng của
mình để tìm cách giải quyết làm sáng tỏ vấn đề.
Sử dụng bài tập tình huống để giáo dục kĩ năng sống cho trẻ Là phương
pháp tổ chức cho trẻ thực hành (làm thử) một số cách ứng xử nào đó trong một
tình huống giả định, giúp trẻ suy nghĩ sâu sắc về 1 vấn đề bằng việc tập trung
vào một sự kiện cụ thể mà trẻ quan sát được.

12
1.3.2. Vai trị của bài tập tình huống trong giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu
giáo 5 - 6 tuổi
Sử dụng bài tập tình huống trong giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo
là thực sự cần thiết, có ý nghĩa quan trọng và được thể hiện như sau:
- Sử dụng bài tập tình huống là một trong những phương pháp tạo cơ hôi
cho trẻ đối mặt và giải quyết hiệu quả tình huống nào đó trong cuộc sống dựa
trên sự vận dụng các kĩ năng sống và kinh nghiệm của bản thân.
- Phương pháp sử dụng bài tập tình huống trong giáo dục kĩ năng sống
cho trẻ được sử dụng nhiều để đạt mục tiêu thay đổi người học đối với một vấn
đề hay đối tượng nào đó.
- Đây là phương pháp cho trẻ thực hành, trải nghiệm bày tỏ thái độ trong
tình huống giả định trên cơ sở óc tưởng tượng và ý nghĩa sáng tạo của trẻ. Tạo
điều kiện phát triển óc sáng tạo của trẻ. Rèn luyện cho trẻ em thực hành những
kĩ năng ứng xử, giao tiếp và bày tỏ thái độ trong mơi trường an tồn trước khi
thực hành trong thực tiễn.
- Thơng qua những tình huống chứa đựng những nội dung có kết quả
đúng, sai để tác động khích lệ sự thay đổi thái độ, hành vi của trẻ theo hướng
tích cực qua lời nói hoặc việc làm. Góp phần thúc đẩy động cơ và hiệu quả học
tập cao, rèn luyện kĩ năng xử lý tình huống tốt.
- Sử dụng bài tập tình huống để giáo dục trẻ tạo được hứng thú và chú ý
cho trẻ, giúp trẻ nhập vai, diễn tả thái độ, ý kiến của người mà mình nhập vai,
rèn thái độ giao tiếp, khả năng giao tiếp linh hoạt, khả năng giải quyết vấn đề,
chủ động trong mọi tình huống nhằm tìm ra phương thức xử lý mới. Qua đó,
giúp người xem, người học dễ dàng nắm bắt cách xử lý tình huống qua thái độ,
hành vi của người khác.
- Giúp trẻ được tập duyệt qua những tình huống, luyện tập được cách nắm
bắt vấn đề, dữ kiện, phát huy tính chủ động sáng tạo, tập nhận xét, đánh giá lợi

ích của từng giải pháp, so sánh, lựa chọn để có được những kĩ năng cần thiết đáp
ứng nhu cầu xã hội hiện nay.


13
- Bài tập tình huống rèn cho trẻ các kĩ năng: Giao tiếp, ra quyết định và
giải quyết vấn đề, hợp tác, xác định mục tiêu, kiểm soát cảm xúc, tự nhận thức,
kiểm soát cảm xúc, tự bảo vệ bản thân.
- Qua việc giải các bài tập giúp trẻ củng cố, khắc sâu, hệ thống hóa những
tri thức, kĩ năng sống và nâng cao chất lượng giáo dục kĩ năng sống cho trẻ.
1.3.3. Yêu cầu đối với việc xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống
cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi
Thứ nhất, Bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi chứa đựng một vấn đề hay một đối tượng nào đó, những dữ kiện nêu ra
trong bài tập có thể chưa đầy đủ hoặc có dữ kiện chưa được xác định rõ ràng. Do
đó khi xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ cần có đủ dữ
kiện hoặc xác định rõ ràng thêm những giả định. Dựa trên mục tiêu, nội dung và
tính chất đặc thù của mơn Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non, SV xây dựng
bài tập tình huống phù hợp.
Thứ hai, Nội dung bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ phải
phù hợp với lứa tuổi trẻ, trình độ trẻ và điều kiện, hồn cảnh của lớp học. Bài tập
tình huống khơng vượt ra ngồi hiểu biết của trẻ.
Thứ ba, Bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống phải xác định được
nguyên nhân xảy ra tình huống. Trên cơ sở xác định các nguyên nhân dẫn đến
tình huống xảy ra, để tìm các phương án giải quyết.
Thứ tư, Bài tập tình huống nên để mở. Vì vậy bài tập tình huống phải
chứa đựng câu hỏi và gợi ý phương án giải quyết vấn đề cho trẻ để hướng dẫn
trẻ thảo luận và chọn phương án hợp lý nhất, phù hợp với điều kiện hồn cảnh
và khả năng của trẻ khi giải quyết tình huống.
Thứ năm, Khi thiết kế các bài tập tình huống, cần phải tạo ra cơ hội để trẻ
bộc lộ vốn kiến thức kinh nghiệm, hiểu biết đã có của bản thân xung quanh việc

giải quyết các vấn đề của cuộc sống. Từ đó, trẻ biết chọn lọc, kế thừa những
hiểu biết, kinh nghiệm đúng vào việc thay đổi hành vi tiêu cực hình thành hành
vi tích cực.


14
Thứ sáu, Nên sử dụng tranh ảnh, mơ hình, video, đồ dùng, đồ chơi, có
hóa trang và đạo cụ đơn giản để tăng tính hấp dẫn của bài tập tình huống.
2. Cơ sở thực tiễn
2.1. Giới thiệu về chương trình đào tạo giáo viên mầm non và học phần Giáo
dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non
Thực hiện theo quy chế hiện hành của Bộ Giáo dục và Đào tạo về đào tạo
đại học và cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ, Trường CĐSP Lạng Sơn
xây dựng chương trình đào tạo cử nhân trình độ cao đẳng ngành Giáo dục mầm
non với mục đích: Đào tạo cử nhân trình độ cao đẳng ngành Giáo dục mầm non
có chất lượng tốt, có khả năng tổ chức tốt các hoạt động chăm sóc - giáo dục trẻ
tại các cơ sở giáo dục mầm non; có khả năng làm cơng tác chun mơn ở các
phịng giáo dục; có khả năng tự học, có khả năng học tập liên thơng ở các
chương trình đào tạo đại học. Chương trình đào tạo được xây dựng với khối
lượng kiến thức phù hợp với thời gian đào tạo, phù hợp với điều kiện cụ thể của
nhà trường, đáp ứng nhu cầu của người học và của toàn xã hội.
Tuy nhiên với định hướng của Bộ Giáo dục và Đào tạo về sự đổi mới,
phát triển chương trình giáo dục mầm non, những gì SV được trang bị ở trường
sư phạm là chưa đủ, yêu cầu SV cần chủ động, linh hoạt, sáng tạo, tự học nhiều
hơn nữa để có đủ năng lực thực hiện công việc nghề giáo viên mầm non. Để làm
được điều đó, SV cần có sự giúp đỡ, định hướng của giảng viên để việc tự học,
tự bồi dưỡng năng lực nghề nghiệp đạt hiệu quả.
Trong chương trình đào tạo chuyên ngành giáo dục mầm non, học phần
Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non cung cấp cho SV kiến thức và kĩ năng
giáo dục kĩ năng sống cho trẻ, với 02 tín chỉ tương đương 30 tiết (Trong đó: Lý

thuyết: 21 tiết; Bài tập, thực hành, thảo luận: 8 tiết; Kiểm tra: 01 tiết; Tự học: 60
tiết). Sau khi học xong học phần này SV sẽ đạt được về:
- Kiến thức: Nêu được những vấn đề khái quát chung về giáo dục kĩ năng
sống và mô tả được quá trình hình thành kĩ năng sống cho trẻ mầm non. Nhận
diện và phân tích được mục tiêu, nội dung giáo dục kĩ năng sống cho trẻ theo độ


15
tuổi; phương pháp, hình thức tổ chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho
trẻ ở trường mầm non. Biết lập kế hoạch và đánh giá các hoạt động giáo dục kĩ
năng sống cho trẻ ở trường mầm non. Vận dụng được các kiến thức đã học để tổ
chức các hoạt động giáo dục kĩ năng sống cho các đối tượng trẻ khác nhau trong
thực tiễn hoạt động nghề nghiệp.
- Kĩ năng: Phân tích và tổng hợp các nội dung liên quan đến giáo dục kĩ
năng sông cho trẻ theo độ tuổi như: Mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức,
phương tiện tổ chức, kiểm tra đánh giá...; Kĩ năng sư phạm: Xây dựng kế hoạch,
thực hành được nội dung giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non; Kỹ năng giao
tiếp, hợp tác: Nhận xét, phản hồi và lắng nghe tích cực.
- Thái độ: Có thái độ học tập nghiêm túc; chủ động, tích cực trong nghiên
cứu bộ mơn; Có ý thức rèn luyện bản thân nhằm đạt được những yêu cầu về
phẩm chất và năng lực của người giáo viên mầm non.
2.2. Thực trạng xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho
trẻ 5 – 6 tuổi của SV trong hoạt động giảng dạy môn học Giáo dục kĩ sống
cho trẻ mầm non
2.2.1. Về chương trình dạy và học trên lớp
Nội dung xây dựng bài tập tình huống nằm ở “Bài 3. Phương pháp, hình
thức, phương tiện giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non”. SV được học tập và
nghiên cứu nội dung chương này trong 07 tiết (05 tiết lý thuyết và 02 tiết bài
tập). Qua thực tiễn giảng dạy học phần “Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm
non” cho thấy thời lượng giảng dạy và thực hành nội dung hướng dẫn SV xây

dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non cịn q ít, SV
chưa được thực hành nhiều. Bởi vậy, việc xây dựng bài tập tình huống giáo dục
kĩ năng sống cho trẻ chưa thực sự đạt được kết quả như mong muốn, còn tồn tại
nhiều hạn chế.
2.2.2. Về phía giảng viên
Nhìn chung, GV giàu lịng nhiệt tình, say mê cơng việc và làm việc với
thần trách nhiệm cao. Đồng thời GV đã nhận thức được vai trò, tầm quan trọng


16
của việc hướng dẫn SV xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ
đặc biệt lứa tuổi mẫu giáo lớn. Việc hướng dẫn SV xây dựng bài tập tình huống
giáo dục kĩ năng sống phong phú, độc đáo, đặc sắc, phù hợp với lứa tuổi là nền
tảng giúp cho SV có được kiến thức vững vàng, sự tự tin trong thực hành nghề
nghiệp. Tuy nhiên, do thời lượng số tiết lý thuyết và thực hành trên lớp về nội
dung phương pháp giáo dục kĩ năng sống và bài tập tình huống giáo dục kĩ năng
sống cho trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo cịn q ít, giáo trình giảng dạy chưa thực sự cập
nhật được thực tiễn giảng dạy nên việc giảng dạy, hướng dẫn SV đôi lúc cịn gặp
khơng ít khó khăn. Vì vậy trong q trình giảng dạy, GV đơi lúc chưa thật sự phát
huy tính tích cực, tạo sự hứng thú cho SV trong giờ học.
2.2.3. Về phía sinh viên
Với đối tượng là SV năm thứ ba chuyên ngành Giáo dục Mầm non các em
được học học phần “Giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non” và các học phần
về phương pháp tổ chức các hoạt động giáo dục cho trẻ mầm non. Tuy nhiên,
các giáo trình đều chưa có sự hướng dẫn cụ thể, chi tiết về quy trình xây dựng
bài tập tình huống giáo dục trẻ nói chung và bài tập tình huống giáo dục kĩ năng
sống cho trẻ nói riêng. Vì vậy, trong quá trình học tập, mặc dù SV đã nhận thức
được ý nghĩa, tầm quan trọng cũng như mục đích của quy trình xây dựng bài tập
tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ nhưng khi đi sâu vào thực tế học tập
khơng ít SV vẫn cịn bỡ ngỡ, lúng túng, mất khơng ít thời gian khi tiến hành quy

trình xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ 5 – 6 tuổi. Nhìn
chung SV biết cách dạy trẻ kĩ năng sống thơng qua phương pháp thực hành là
trò chơi, giao nhiệm vụ là chủ yếu.
Trong những năm qua phong trào rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường
xuyên cho SV ở khoa Đào tạo giáo viên đã đạt được những kết quả nhất định
với các nội dung phong phú đa dạng, trong đó chúng tôi luôn quan tâm đến việc
hướng dẫn SV xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ. Sinh
viên đã hiểu được vai trò ý nghĩa, có hứng thú và biết cách xây dựng bài tập tình


17
huống theo mẫu trong chương trình giảng dạy. Tuy nhiên, bên cạnh những ưu
điểm, cịn có một số hạn chế sau:
Qua thực tiễn giảng dạy và rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên
cho thấy SV còn thụ động, phụ thuộc nhiều vào tài liệu và giáo viên hướng dẫn,
chưa chủ động tìm tịi, nghiên cứu, sáng tạo, cho nên bài tập tình huống cịn nghèo
nàn, chưa phong phú, chưa sáng tạo phù hợp với nội dung, chủ đề, chủ yếu là
một vài tình huống sưu tầm sử dụng nhiều lần.
SV chưa có sự tìm hiểu, tìm tịi và vận dụng các tình huống khác nhau
phù hợp với nội dung các kĩ năng, chủ đề xây dựng các tình huống huống cịn
nhàm chán, thậm chí bỏ qua phương pháp sử dụng bài tập tình huống này để
giáo dục trẻ. Như vậy, bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống được xây dựng
sẽ không gây được hứng thú đối với trẻ mầm non, khơng tạo được sự tích cực,
chủ động trong hoạt động dạy và học, không mang lại hiệu quả giáo dục vì vậy
chất lượng giáo dục cũng sẽ không được nâng cao.
Trên đây là một số thực trạng cơ bản trong quá trình giảng dạy và thực
hành xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ mầm non của
GV và SV trường CĐSP Lạng Sơn.
III. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
1. Nội dung và những kết quả nghiên cứu của sáng kiến

Để giúp sinh viên biết cách xây dựng bài tập tình huống trong giáo dục kĩ
năng sống ở lứa tuổi mẫu giáo 5 – 6 tuổi, chúng tơi hướng dẫn sinh viên theo
quy trình gồm 6 bước. Quy trình đó được thực hiện như sau:
1.1. Bước 1: Xác định tên bài tập kĩ năng sống cần giáo dục trẻ
* Mục tiêu: Giúp SV nhận diện được nội dung giáo dục kĩ năng sống
trong từng nhóm kĩ năng và đặt tên bài tập gắn với tình huống cụ thể.
* Cách thức thực hiện:
Trước hết sinh viên cần xác định tên kỹ năng sống, phương pháp cần sử
dụng để giáo dục, có thể xảy ra trong tình huống nào?…


18
- Khi xây dựng bài tập tình huống, SV cần phải suy nghĩ và lựa chọn nội
dung kĩ năng sống cần giáo dục và gọi tên kĩ năng đó. Tên kĩ năng ngắn gọn, dễ
hiểu, hướng vào mục đích giáo dục. Không phải nội dung kĩ năng sống nào cũng
đưa vào giáo dục trong tình huống, cần lựa chọn kĩ năng sống thật sự cần thiết
có thể giáo dục được trong tình huống cụ thể, để mỗi kĩ năng sống trong bài tập
tình huống là một bài học có giá trị đối với trẻ.
- Gắn với tên của kĩ năng sống cần giáo dục trong mỗi tình huống,
chọn lựa bài tập tình huống phù hợp với chủ đề giáo dục gần gũi với cuộc
sống, với đặc điểm tâm sinh lý lứa tuổi; đồng thời phải đảm bảo tính hiệu quả
trong giáo dục kĩ năng sống khi giải quyết bài tập tình huống. Có thể nói nội
dung giáo dục kĩ năng sống trong chủ đề cũng là cơ sở để lựa chọn kĩ năng
sống cần giáo dục trẻ trong bài tập tình huống, tùy thuộc vào dụng ý của SV
khi xây dựng bài tập tình huống.
Ví dụ, trong chủ đề “Gia đình”, với kĩ năng tự nhận thức, SV có thế xác
định nội dung giáo dục trẻ: Trẻ biết trong gia đình có ơng bà, bố mẹ, anh chị
em… Một số kĩ năng có thể giáo dục trẻ: Biết nhận lỗi, biết nói lời cảm ơn, xin
lỗi, biết giúp đỡ mọi người những cơng việc vừa sức... Từ đó, với các nhóm kĩ
năng khác, SV có thể xác định nội dung giáo dục như sau:

Kĩ năng tự bảo vệ bản thân: Giáo dục trẻ tự bảo vệ bản thân trong gia
đình, trẻ khơng có những hành động gây nguy hiểm cho bản thân và cho những
người thân yêu trong gia đình. Có thể gọi tên một số kĩ năng như: bảo vệ bản
thân khi ở nhà một mình, biết tránh đồ vật sắc nhọn...
Kĩ năng tự phục vụ: Giáo dục trẻ biết tự phục vụ bản thân trong ăn uống,
ngủ, học tập, vui chơi, vệ sinh cá nhân, vệ sinh chung… giúp đỡ bố mẹ những
việc nhỏ. Có thể chỉ ra một số kĩ năng cần giáo dục trẻ như: Tự đi giày, đi vệ
sinh đúng nơi quy định, biết cất gọn đồ chơi sau khi chơi, tự gấp quần áo ...;
Kĩ năng kiềm chế cảm xúc: Giáo dục trẻ bình tĩnh, tự tin, không quá lo
lắng hay sợ hãi phẫn nộ để có những hành vi đúng đắn, khơng bị cảm xúc chi


19
phối. Có thể chỉ ra một số kĩ năng cần giáo dục trẻ như: Biết giữ bình tĩnh, biết
kiểm sốt cảm xúc tức giận, tự tin thực hiện việc nhà ...
Kĩ năng giao tiếp: Giáo dục trẻ biết lế phép với ông bà, bố mẹ, anh chị,
biết yêu thương giúp đỡ em bé, ln quan tâm giúp đỡ, đồn kết thân thiện với
mọi người trong gia đình. Một số kĩ năng cần giáo dục trẻ như: Biết chào hỏi,
biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, biết quan tâm giúp đỡ người thân...
Kĩ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề: Giáo dục trẻ biết khi làm việc
gì tốt, việc gì khơng tốt có thể gây hậu quả nghiêm trọng trẻ lường trước được
khi quyết định làm việc gì đó. Và khi làm việc gì đó chưa tốt thì trẻ phải có
cách giải quyết tốt nhất; Một số kĩ năng cần giáo dục trẻ như: Biết xử lý khi thấy
ấm nước sôi, biết xử lý khi bị lạc nơi đông người, biết xử lý khi làm vỡ cốc…
Kĩ năng hợp tác: Giáo dục trẻ biết đoàn kết, thân thiện với mọi người
trong gia đình, khi làm một việc nào đó gặp khó khăn hoặc cần có thể hợp tác
với anh chị em…trong gia đình khơng tranh giành, khơng cãi lộn… biết tơn
trọng người thân trong gia đình và biết làm mọi người thoải mái, vui vẻ. Một số
kĩ năng cần giáo dục trẻ như: Biết hợp tác với người thân, biết chơi cùng anh chị
em, biết cùng mọi người làm việc nhà...

Với những nhóm kĩ năng trên, SV xây dựng bài tập tình huống 01 (Phụ
lục 2) giáo dục trẻ kĩ năng tự nhận thức trong chủ đề Gia đình: Biết nhận lỗi và
nói lời xin lỗi. Tình huống giáo dục ở đây là trong gia đình, trẻ đã mắc lỗi với
mẹ và phải nhận lỗi, nói lời xin lỗi với mẹ. Tình huống để trẻ biết nhận ra lỗi
lầm của mình, khi mắc lỗi phải biết nhận lỗi, nói lời xin lỗi, không tái phạm lỗi
lầm ấy nữa.
1.2. Bước 2: Xác định dữ kiện cần có và vấn đề cần giải quyết trong các
bài tập tình huống
- Mục tiêu: Giúp SV biết lựa chọn dữ kiện cần có trong mỗi tình huống
là những sự kiện, vụ việc hồn cảnh có mâu thuẫn có thật hoặc giống như thật
chứa đựng vấn đề cần phải giải quyết.


20

- Cách thức thực hiện:
Khi xây dựng bài tập tình huống giáo dục kĩ năng sống cho trẻ, GV cần
hướng dẫn SV lựa chọn dữ kiện để đưa vào tình huống thông qua đặt câu hỏi:
Giáo dục kĩ năng sống gì? Xảy ra giữa ai với ai, trong hồn cảnh nào? Mức độ
nghiêm trọng ra sao? Bản chất của tình huống đó là gì? Cần phải xử lý ngay lập
tức là xong hay sau đó cịn phải xử lý tiếp?... Tất cả việc lựa chọn dữ kiện được
đưa ra cần rõ ràng để xác định vấn đề cần giải quyết chứa đựng trong tình huống
đó. Từ đó có thể xác định được nguyên nhân cũng như đưa ra các cách giải
quyết tình huống, lý giải lựa chọn cách giải quyết đúng và bài học giáo dục được
xây dựng ở các bước sau.
Ví dụ: Khi xây dựng bài tập tình huống 01 giáo dục trẻ kĩ năng: Biết nhận
lỗi và nói lời xin lỗi trong chủ đề Gia đình, SV xác định được đây là tình huống
xảy ra giữa mẹ và con gái trong hồn cảnh khi mẹ có một thỏi son đẹp, con rất
thích thỏi son đó. Nhân lúc mẹ vắng nhà, con tự ý lấy thỏi son của mẹ ra nghịch
và làm gãy thỏi son. Mức độ khá nghiêm trọng khi thỏi son bị gãy. Vậy, vấn đề

cần giải quyết trong tình huống là phải làm gì khi tự ý cầm vào đồ của người
khác mà chưa được phép và làm hỏng nó? Bản chất của tình huống là muốn giáo
dục kĩ năng tự ý thức của bản thân: không động vào đồ của người khác khi chưa
xin phép hoặc chưa được phép, khi mắc lỗi phải biết xin lỗi lễ phép và sửa sai.
Khi đó, SV mới viết tạo hành văn diễn biến đủ dữ kiện, chứa đựng vấn đề
cần giải quyết, ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu, thu hút được sự chú ý của trẻ khi
nghe và giải quyết bài tập tình huống.
Từ dữ kiện và các vấn đề cần giải quyết được xác định trong bài tập tình
huống trên, SV viết được diễn biến tình huống như sau: Mỗi buổi sáng chuẩn
bị đi học My thấy mẹ mở chiếc hộp đựng mĩ phẩm trong đó có 1 thỏi son rất
đẹp. Một ngày mẹ không ở nhà, My đã lén vào phòng lấy thỏi son của mẹ ra
xem và bắt chước tô son như người lớn. Do không biết cách dùng nên My đã
làm gãy thỏi son của mẹ. My hoảng hốt khơng biết làm gì, theo phản ứng My
nắp thỏi son lại và chạy vào phòng để thỏi son vào chỗ cũ. Nhưng trong lòng