Nghiên cứu công nghệ BLOCKCHAIN và ứng dụng trong thanh toán điện tử

BỘ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG

HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THƠNG

PHAN ÂN

NGHIÊN CỨU CƠNG NGHỆ BLOCKCHAIN VÀ ỨNG
DỤNG TRONG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ

LUẬN VĂN THẠC SỸ KỸ THUẬT
(Theo định hướng ứng dụng)

HÀ NỘI 2021


BỘ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG

HỌC VIỆN CÔNG NGHỆ BƯU CHÍNH VIỄN THƠNG

PHAN ÂN

NGHIÊN CỨU CƠNG NGHỆ BLOCKCHAIN VÀ ỨNG
DỤNG TRONG THANH TỐN ĐIỆN TỬ

CHUN NGÀNH: HỆ THỐNG THƠNG TIN
Mã số: 60.48.01.04

LUẬN VĂN THẠC SỸ KỸ THUẬT

Người hướng dẫn: PGS.TS Lê Hữu Lập

HÀ NỘI 2021


i

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên tôi xin gửi lời cảm ơn và lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo
PGS.TS Lê Hữu Lập (Khoa Công nghệ thông tin – Học viện Cơng nghệ Bưu chính
Viễn thơng), người đã giúp tơi chọn đề tài, định hình hướng nghiên cứu, tận tình
hướng dẫn và chỉ bảo tơi trong q trình thực hiện luận văn tốt nghiệp.
Tôi xin được gửi lời tri ân sâu sắc đến thầy giáo PGS.TS Lê Hữu Lập, người
đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ tơi trong q trình học tập cũng như q trình thực hiện
luận văn.
Tơi cũng xin gửi lời cảm ơn các thầy, cô giáo Học viện Cơng nghệ Bưu chính
Viễn thơng đã truyền đạt cho tơi rất nhiều kiến thức, giúp tơi có được một nền tảng
kiến thức vững chắc sau những năm học tập tại Học viện.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các bạn cùng lớp đã ủng hộ khuyến
khích tơi trong suốt q trình học tập tại trường.
Cuối cùng, tơi muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến gia đình và bạn bè, đặc
biệt là mẹ, vợ– những người thân yêu luôn kịp thời động viên và giúp đỡ tơi vượt qua
những khó khăn trong học tập cũng như trong cuộc sống.
Hà Nội, ngày

tháng

Học viên

Phan Ân

năm 2021


ii

LỜI CAM ĐOAN

Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu và thực hiện luận văn thực sự
của riêng tôi, dưới sự hướng dẫn của PGS.TS Lê Hữu Lập. Mọi tham khảo từ các tài
liệu, cơng trình nghiên cứu liên quan trong nước và quốc tế đều được trích dẫn rõ
ràng trong luận văn. Mọi sao chép không hợp lệ, vi phạm quy chế hay gian trá tơi xin
hồn toàn chịu trách nhiệm và chịu mọi kỷ luật của Học viện


iii

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. i
LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... v
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU - HÌNH VẼ ........................................................ vi
LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
Chương 1 TỔNG QUAN VỀ BLOCKCHAIN ....................................................... 5
1.1 Giới thiệu chung về công nghệ Blockchain: ...................................................... 5
1.2 Lý thuyết căn bản về Blockchain ....................................................................... 5
1.2.1 Hàm băm ...................................................................................................... 5
1.2.2 Chữ ký số, ứng dụng của mật mã khóa cơng khai và chữ ký số trong
blockchain ........................................................................................................... 13

1.3 Công nghệ Blockchain [6] ............................................................................... 16
1.3.1 Các thành phần cấu tạo nên mạng lưới và hoạt động Blockchain ............ 16
1.3.2 Tính chất của Blockchain........................................................................... 16
1.3.3 Các ứng dụng công nghệ Blockchain ........................................................ 21
1.3.4 Phân loại các hệ thống Blockchain ........................................................... 26
Chương 2 ỨNG DỤNG CƠNG NGHỆ BLOCKCHAIN TRONG THANH
TỐN ĐIỆN TỬ ..................................................................................................... 28
2.1 Giới thiệu chung ............................................................................................... 28
2.2 Thanh toán điện tử: .......................................................................................... 28
2.2.1 Thanh toán truyền thống:........................................................................... 28


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

iv

2.2.2 Thanh toỏn in t : ................................................................................... 29
2.3 Tin k thuật số ................................................................................................ 32
2.3.1 Giới thiệu chung về tiền số ........................................................................ 32
2.3.2 Tính chất của tiền số .................................................................................. 34
2.3.3 Độ an toàn của tiền số ............................................................................... 34
2.3.4 Phân loại tiền Crypto ................................................................................. 35
2.3.5 Tiềm năng phát triển của tiền kỹ thuật số .................................................. 36
2.4 Đồng tiền số Ethereum (ETH): ....................................................................... 37
2.4.1 Mơ hình tổng quan Ethereum (ETH): ........................................................ 37
2.4.2 Các thành phần trong Ethereum: .............................................................. 38
CHƯƠNG 3 XÂY DỰNG

ỨNG DỤNG THANH TOÁN HỢP ĐỒNG

THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ .................................................................................... 42
3.1 Bài tốn đặt ra: ................................................................................................. 42
3.2 Ví điện tử Metamask: ....................................................................................... 42
3.2.1 Giới thiệu ví Metamask .............................................................................. 43
3.2.2 Các tính năng nổi bật của ví Metamask .................................................... 43
3.2.3 Độ an tồn của ví Metamask ..................................................................... 44
3.3 Xây dựng ứng dụng .......................................................................................... 44
3.3.1 Kiến trúc chương trình ............................................................................... 44
3.3.2 Đặc tả chức năng ....................................................................................... 45
3.3.3 Cài đặt module ........................................................................................... 46
3.4 Thử nghiệm và đánh giá ................................................................................... 51
KÊT LUẬN .............................................................................................................. 61
TÀI LIỆU THAM KHO ...................................................................................... 62

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

v

DANH MC CC T VIT TT
Tờn

t Thut ng

Ting Anh/Gii Thut ngữ tiếng Việt/ Giải thích

viết tắt

thích

ECDSA

Elliptic Curve Digital Signature Thuật toán sinh chữ ký số dựa trên

ERC20

Algorithm

đường cong Elliptic

Ethereum Requetst For Coment

Một trong những công nghệ trong
hệ thống Ethereum Network

GPU

Graphics Processing Unit

Bộ xử lý

NIST

National Institute of Standards Cơ quan thuộc bộ phận Quản trị
Công nghệ của Bộ Thương mại

and Technology

Mỹ
NSA

National Security Agency/Central

Cơ quan thu thập các tin tức tình

Security Service

báo được cho là lớn nhất thuộc
chính phủ Hoa Kỳ

RIPEMD RACE

Integrity

Primitives Họ hàm băm được phát triển tại

Evaluation Message Digest

Leuven, Bỉ, bởi ba nhà mật mã
học Hans Dobbertin, Antoon
Bosselaers và Bart Preneel của
nhóm nghiên cứu COSIC thuộc
đại học Katholieke Universiteit
Leuven

SHA

Secure Hash Algorithms

Thuật toán hàm băm bảo mật

TLS

Transport Layer Security

Kỹ thuật mã hóa truyền tin trên
internet

USENIX

UTXO

Nonprofit

organization

and Hiệp hội thành viên và tổ chức phi

membership association

lợi nhuận

Unspent transaction output

Đầu ra giao dịch chưa chi tiờu

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

vi

DANH MC CC BNG BIU - HèNH V
Hỡnh 1. 1 Mơ hình chữ ký số .................................................................................. 13
Hình 1. 2 Địa chỉ ví trên etherium ......................................................................... 15
Hình 1. 3 Mơ hình tin cậy nhờ mật mã học của blockchain ................................ 17
Hình 1. 4 Tính móc xích của các block trong giao dịch ....................................... 18
Hình 1. 5 Tính bền vững của blockchain .............................................................. 18
Hình 1. 6 Tính xun biên giới ............................................................................... 19
Hình 1. 7 Tính sẵn sàng của blockchain................................................................ 20
Hình 1. 8 Tính cộng đồng của blockchain ............................................................. 20
Hình 1. 9 Quản lý chuỗi giao vận ........................................................................... 21
Hình 1. 10 Quản lý chuỗi giao vận ......................................................................... 22
Hình 1. 11 Quản lý chuỗi giao vận ......................................................................... 23
Hình 1. 12 Quản lý chuỗi giao vận ......................................................................... 23
Hình 1. 13 Ứng dụng blockchain trong lĩnh vực ngân hàng ............................. 24
Hình 1. 14 Ứng dụng blockchain trong lĩnh vực y tế ........................................... 26
Hình 1. 15 Ứng dụng blockchain trong mơ hình phịng chống thuốc giả .......... 26
Hình 2. 1 Mơ hình thanh tốn thơng qua blockchain .......................................... 31
Hình 2. 2 Một số tiền loại kỹ thuật số trên thị trường ......................................... 33
Hình 2. 3 Tính an tồn của tiền số ......................................................................... 34
Hình 2.4 Đặc điểm của tiền kỹ thuật số so với với tiền Fiat ................................ 35
Hình 2. 5 Phân loại tiền kỹ thuật số....................................................................... 35
Hình 2. 6 Sự tăng trưởng của đồng tiền số BTC .................................................. 36
Hình 2. 7 Sự tăng trưởng của đồng tiền số ETH .................................................. 36
Hình 2. 8 Các loại tài khoản ETH.......................................................................... 38

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

vii

Hỡnh 2. 9 Cỏc thnh phn trong trng thỏi ti khoản ......................................... 38
Hình 2. 10 Cây Merkle [5] ...................................................................................... 39
Hình 2. 11 Hoạt động của cây Merkle [5] ............................................................ 40
Hình 3. 1 Kiến trúc chương trình .......................................................................... 44
Hình 3. 2 Các chức năng của hợp đồng................................................................. 45
Hình 3. 3 Màn hình cài đặt ví metamark .............................................................. 46
Hình 3. 4 Màn hình hiển thị khi cài đặt thành cơng ............................................ 47
Hình 3. 5 Sao chép các cụm từ bí mật ................................................................... 48
Hình 3. 6 Màn hình hiển thị khi cài đặt thành cơng ............................................ 48
Hình 3. 7 Giao diện nạp rút coin............................................................................ 49
Hình 3. 8 Nhận và gửi token trên ví ...................................................................... 50
Hình 3. 9 Nhận và gửi token trên ví ...................................................................... 50
Hình 3. 10 Chọn mạng thử nghiệm rinkeby ......................................................... 51
Hình 3. 11 Truy cập vào trang web với địa chỉ url như trên .............................. 51
Hình 3. 12 Định dạng bài đăng .............................................................................. 52
Hình 3. 13 Số lượng ETH tương ứng khi nhận trên mạng testnet ..................... 52
Hình 3. 14 Giao dịch thành cơng số lượng ETH đã nhận.................................... 52
Hình 3. 15 Tạo các tài khoản tương ứng mỗi tài khoản chứa 0.2 ETH ............. 53
Hình 3. 16 Tạo File HopDongThuongMai.sol trong thư mục contract.............. 53
Hình 3. 17 Chọn injected web3 để kết nối đến ví metamask ............................... 54
Hình 3. 18 Kết nối ví thành cơng ........................................................................... 54
Hình 3. 19 Tiên hàng 0.01 ETH tương ứng với 10,000 sazbo.............................. 55
Hình 3. 20 Các tham số trong smart contarct ...................................................... 55

Hình 3. 21 Hp ng ó deploy thnh cụng ......................................................... 56

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

viii

Hỡnh 3. 22 Hp ng ó deploy thnh cụng ......................................................... 56
Hình 3.23 Tra cứu theo dõi smartcontract ........................................................... 57
Hình 3.24 Hiển thị thông tin smart contract với các tham số được điền khi deploy
................................................................................................................................... 57
Hình 3. 25 Người mua chuyển tiền cọc + tiền vận chuyển .................................. 58
Hình 3. 26 Giao diện khi người mua đặt cọc thành công .................................... 58
Hình 3. 2723 Giao diện khi người vận chuyển đặt cọc thành cơng .................... 59
Hình 3. 28 Giao diện người vận chuyển đã tới đích ............................................. 59
Hình 3. 24 Giao diện người mua hàng nhận hàng ............................................... 60
Hình 3. 30 Giao din tra cu giao dch trờn s ..................................................... 60

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

1

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

2

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

1

LI M U
1. Tớnh cp thit ca ti
Cựng vi q trình phát triển nhanh chóng của Internet, các dịch vụ cơng nghệ
thơng tin cũng khơng ngừng có những bước tiến mới và mang lại nhiều lợi ích cho
mọi mặt của xã hội. Tuy nhiên đồng hành với những mặt tích cực đó lại xuất hiện
những tổn thất gây ảnh hưởng to lớn đến nền kinh tế cũng như xã hội do các cuộc tấn
công mạng gây ra. Thống kê những năm gần đây đã có rất nhiều sự cố an ninh mạng
xảy ra:
Tháng 4 năm 2015, văn phòng quản lý nhân sự của Mỹ phát hiện ra rằng bị
hacker xâm nhập. Vụ việc đã được các quan chức liên bang mô tả là một trong những
vi phạm dữ liệu chính phủ nghiêm trọng nhất trong lịch sử Hoa Kỳ. Dựa trên một
cuộc điều tra của nhóm liên ngành, thơng tin nhạy cảm, bao gồm Số an sinh xã hội
của 25,1 triệu cá nhân đã bị đánh cắp từ cơ sở dữ liệu khai thác lý lịch … Bao gồm
19,7 triệu cá nhân đăng ký tham gia khai thác lý lịch và 1,8 triệu người không đăng
ký.
Trong năm 2017, Equifax là một trong ba cơ quan báo cáo tín dụng tiêu dùng
lớn nhất, cùng với Experian và TransUnion đã bị vi phạm dữ liệu nghiêm trọng.
Equifax đã thất bại trong việc cập nhật các bản vá cho lỗ hổng Apache Struts. Điều
này đã gây nguy hiểm cho 147,9 triệu nạn nhân ở ba nước Mỹ, Canada và Anh.

Hacker đã truy cập vào khoảng 209,000 chi tiết thẻ tín dụng và số an ninh xã hội
Năm 2017 WannaCry đã ảnh hướng tới 230.000 máy tính trên 150 quốc gia.
Nó lây lan qua EternalBlue, một khai thác của NSA. Các nạn nhân đã trả cho tội phạm
mạng khoảng 300 USD bằng Bitcoin cho hacker để được mở khoá các file đã được
mã hoá bởi WannaCry.
Năm 2018 hàng trăm ngàn hồ sơ khách hàng của British Airways bị vi phạm
do tấn công mạng, 15 tháng sau khi hệ thống của British Airways gặp sự cố ở
Heathrow Airport, công ty này đã đưa ra li xin li khỏch hng cho v tn cụng mng

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

2

nhm vo cụng ty vo giai on gia thỏng 8 và tháng 9 năm 2018. Khoảng 500,000
thẻ thanh toán của khách hàng bị ảnh hưởng trong sự cố này. Ngoài ra hacker cũng
đánh cắp tên, email, địa chỉ và một số thông tin khác. Theo GDPR, British Airways
phải đối mặt với án phạt 230 triệu USD, tương đương 1,5% doanh thu của năm 2017.
Từ những tổn thất của an ninh mạng nên các tổ chức tài chính buộc phải cải
tiến cơng nghệ, trong đó có cơng nghệ Blockchain được phát triển khơng chỉ nhằm
tiết kiệm chi phí ngân hàng mà cịn đảm bảo tính an tồn và xa hơn nữa là cách mạng
hóa các giải pháp bảo mật.
Hội nghị quốc tế Blockchain, Trí tuệ nhân tạo và Fintech 2019 (Blockchain,
AI & Fintech Global Summit) đã diễn ra với sự tham gia của hơn 2.000 chuyên gia
công nghệ đến từ Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản... Phát biểu tại sự
kiện, ông Đặng Quốc Thắng, Tổng Giám đốc Công ty công nghệ điện tử và truyền
thông H2P cho biết, Blockchain, trí tuệ nhân tạo và fintech đang là xu hướng phát
triển của ngành cơng nghệ và kinh tế tồn cầu. Tại Việt Nam, các lĩnh vực trên cũng

bước đầu được nghiên cứu và ứng dụng trong thực tế.
Việc nghiên cứu ứng dụng công nghệ Blockchain trong việc hỗ trợ thanh toán
điện tử đang là hướng nghiên cứu được nhiều nhà khoa học quan tâm. Để hiểu rõ
công nghệ Blockchain và ứng dụng của nó học viên chọn đề tài: “Nghiên cứu cơng
nghệ Blockchain và ứng dụng trong thanh tốn điện tử.”
2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Thanh toán điện tử trong thời gian qua đang trở thành một nhu cầu không thể
thiếu trong giao dịch của các tổ chức tài chính cũng như của người dân. Lý do là bởi
vì hình thức thanh tốn này mang lại nhiều tiện lợi vượt trội. Nhưng để đảm bảo cho
thanh toán điện tử một cách an tồn thì các nhà phát triển dịch vụ phải sử dụng các
cơng nghệ bảo mật có tính bảo mật cao. Trong số các cơng nghệ đó khụng th khụng
nhc n cụng ngh Blockchain.

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

3

Blockchain l chui cỏc khi d liu phõn cp lu trữ thơng tin được mã hóa
và có khả năng lớn dần theo thời gian.
Cơng nghệ Blockchain có ưu điểm:[1]
 Dữ liệu lưu trữ trên Blockchain là một khối dữ liệu phân tán, mỗi node trong
mạng lưới sẽ giữ một bản sao khối dữ liệu giống hệt nhau. Đảm bảo dữ liệu
có thể được phục hồi trong trường hợp một node nào đó bị nguy hại hoặc gặp
sự cố. Mỗi node đều có thể lấy được một bản sao cơ sở dữ liệu từ hệ thống
theo dạng cơ sở dữ liệu phụ.
 Các khối dữ liệu trên Blockchain không thể bị xáo trộn, có nghĩa là dữ liệu
được lưu vào Blockchain thì đồng nghĩa với việc xóa bỏ hoặc sửa đổi là cực

kì khó khăn.
 Blockchain cho phép giao dịch giữa hai bên khơng tin tưởng lẫn nhau có thể
diễn ra. Sẽ không cần bên trung gian thứ ba đứng ra đảm bảo, vì cơng nghệ
đằng sau nó dựa trên cơ chế đồng thuận.
 Dữ liệu lưu trên Blockchain được công khai giữa các bên tạo sự rõ ràng, minh
bạch.
 Giao dịch bằng công nghệ Blockchain tiết kiệm thời gian và chi phí.
Với những ưu việt nổi trội trên thì việc ứng dụng Blockchain trong lĩnh vực
ngân hàng, giao dịch điện thử là rất an toàn và hiệu quả.
Trong luận văn học viên giới hạn phần nghiên cứu liên quan lĩnh vực hợp đồng
và thanh tốn điện tử.
3. Mục đích nghiên cứu
Hiểu về công nghệ Blockchain và xây dựng thử nghiệm module thanh tốn
một số dịch vụ dựa trên cơng nghệ Blockchain.
4. i tng phm vi nghiờn cu

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

4

ti tp trung vo nghiờn cu cụng ngh Blockchain; một số lý thuyết toán
học cơ bản; một số kỹ thuật chính liên quan tới cơng nghệ Blockchain, tiền kỹ thuật
số và tính khả thi trong ứng dụng thực tiễn cũng sẽ được nghiên cứu trong luận văn
này.
5. Phương pháp nghiên cứu
 Về mặt lý thuyết: Thu thập, khảo sát, phân tích các tài liệu và thơng tin có liên
quan đến công nghệ Blockchain.

 Về mặt thực nghiệm: xây dựng module thanh tốn một số dịch vụ dựa trên
cơng nghệ Blockchain.
6. Nội dung luận văn:
Gồm 3 chương chính:
 Chương 1. Tổng quan về Blockchain.
Nêu ra các nền tảng, các kỹ thuật cơ bản, các ứng dụng điển hình của
Blockchain.
 Chương 2. Ứng dụng cơng nghệ Blockchain trong thanh tốn điện tử
Trong chương này, luận văn sẽ trình bày về nguyên tắc và mơ hình thanh tốn
điện tử, tiền số và khả năng phát triển.
 Chương 3. Xây dựng ứng dụng thanh tốn hợp đồng thương mại quốc tế
Trình bày về ví điện tử Metamask, xây dựng ứng dụng và đánh giá kết quả.
Mặc dù có nhiều cố gắng nhưng do thời gian trình độ cịn hạn chế và đây là
lĩnh vực mới nên luận văn không tránh khỏi những hạn chế, khiếm khuyết. Kính
mong các thầy cơ đóng góp ý kin.
Xin chõn thnh cm n!
Hc viờn
Phan n

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

5

Chng 1 TNG QUAN V BLOCKCHAIN
1.1 Gii thiu chung v công nghệ Blockchain:
Blockchain là công nghệ chuỗi – khối, cho phép truyền tải dữ liệu một cách
an toàn dựa trên hệ thống mã hóa vơ cùng phức tạp, tương tự như cuốn sổ cái kế tốn

của một cơng ty, nơi mà tiền được giám sát chặt chẽ và ghi nhận mọi giao dịch trên
mạng ngang hàng.
Mỗi khối (block) đều chứa thông tin về thời gian khởi tạo và được liên kết với
khối trước đó, kèm theo đó là một mã thời gian và dữ liệu giao dịch. Dữ liệu khi đã
được mạng lưới chấp nhận thì sẽ khơng có cách nào thay đổi được. Blockchain được
thiết kế để chống lại việc gian lận, thay đổi của dữ liệu. Sau này đồng tiền Bitcoin và
các đồng tiền khác tương tự được phát hành, thì cơng nghệ Blockchain là nền tảng
giúp việc xử lý các giao dịch tiền tệ.

1.2 Lý thuyết căn bản về Blockchain
Công nghệ Blockchain được xây dựng trên hai nền tảng kỹ thuật là hàm băm
và chữ ký số. Khi tìm hiểu về hoạt động Blockchain ta cần phải nghiên cứu kỹ về hai
kỹ thuật này.

1.2.1 Hàm băm
Hàm băm [1] dùng để chuyển đổi từ một thông tin sang một đoạn mã. Bất kỳ
nỗ lực gian lận nào để thay đổi bất kỳ phần nào của blockchain sẽ bị phát hiện ngay
lập tức vì giá trị băm mới sẽ không phù hợp với thông tin cũ trên blockchain. Bằng
cách này, ngành khoa học bảo mật thông tin (cần thiết cho việc mã hóa thơng tin và
mua sắm trực tuyến, ngân hàng) đã trở thành một công cụ hiệu quả để giao dịch mở.
Hàm băm (hash function) là giải thuật nhằm sinh ra các giá trị băm tương ứng
với mỗi khối dữ liệu (có thể là một chuỗi ký tự, một đối tượng trong lập trình hướng
đối tượng, v.v…). Giá trị băm đóng vai gần như một khóa để phân biệt các khối dữ
liệu, tuy nhiên, người ta chấp hiện tượng trùng khóa hay cịn gọi là đụng độ và c

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

6

gng ci thin gii thut gim thiu s ng độ đó. Hàm băm thường được dùng
trong bảng băm nhằm giảm chi phí tính tốn khi tìm một khối dữ liệu trong một tập
hợp (nhờ việc so sánh các giá trị băm nhanh hơn việc so sánh những khối dữ liệu có
kích thước lớn).

1.2.1.1 Cách hoạt động của Hàm Băm [1]
Các hàm băm khác nhau sẽ tạo ra các kết quả đầu ra có kích thước khác nhau,
nhưng kích thước của các kết quả đầu ra có thể nhận được ln cố định, khơng đổi.
Ví dụ, thuật tốn SHA-256 chỉ có thể tạo ra các kết quả đầu ra có kích thước 256 bit,
trong khi thuật tốn SHA-1 sẽ ln tạo ra một kết quả đại diện có kích thước 160-bit.
SHA-256
Đầu vào

Đầu ra (256 bit)

Binance

f1624fcc63b615ac0e95daf9ab78434ec2e8ffe402144dc631b055f711225191

binance

59bba357145ca539dcd1ac957abc1ec5833319ddcae7f5e8b5da0c36624784b2

Có thể thấy một thay đổi nhỏ (viết hoa chữ cái đầu tiên) dẫn đến một giá trị
băm hoàn toàn khác. Tuy nhiên, do chúng ta đang sử dụng SHA-256, các kết quả đầu
ra ln có kích thước cố định là 256-bit (hoặc 64 ký tự) – cho dù kích thước dữ liệu
đầu vào là bao nhiêu. Hai kết quả đầu ra này vẫn giữ nguyên cho dù chúng ta chạy
hai từ này qua thuật toán này bao nhiêu lần.

SHA-1
Đầu vào

Đầu ra (160 bit)

Binance

7f0dc9146570c608ac9d6e0d11f8d409a1ee6ed1

binance

e58605c14a76ff98679322cca0eae7b3c4e08936

SHA là từ viết tắt của Secure Hash Algorithms (Thuật toán Băm Bảo mật).
Đây là một tập hợp các hàm băm mật mã húa, bao gm cỏc hm bm SHA-0, SHA-

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

7

1 v cỏc nhúm hm bm SHA-2 v SHA-3. SHA-256, cùng với SHA-512 và các hàm
băm khác, thuộc về nhóm hàm băm SHA-2. Hiện nay, chỉ các nhóm SHA-2 và SHA3 được xem là các nhóm hàm băm bảo mật.

1.2.1.2 Tính chất của hàm băm mật mã
Như đã trình bày ở trên, hàm băm được phân thành 2 loại là hàm băm có khóa
và hàm băm khơng có khóa. Như vậy, khi xét đến tính chất của hàm băm cũng cần
phân loại giữa hàm băm có khóa và hàm băm khơng khóa. Dưới đây sẽ trình bày về

các tính chất cơ bản của hàm băm có khóa và hàm băm khơng khóa
Tính chất của hàm băm khơng khóa
Ngồi hai tính chất cơ bản của hàm băm đã trình bày ở trên, hàm băm khơng
khóa cịn có các tính chất sau:
-

Tính khó tính tốn nghịch ảnh: Với bất kỳ giá trị băm h, khơng thể tính được

x sao cho H(x)=h. Hay H được gọi là hàm một chiều.
-

Tính bền xung đột yếu (weak collision resistance): với bất kỳ giá trị x, khơng

thể tính được y ≠ x sao cho H(y) = H(x).
-

Tính bền xung đột mạnh (strong collision resistance): Khơng thể tính được

một cặp (x, y) sao cho H(x) = H(y).
-

Kháng tiền ảnh (Pre-image resistance): Với một mã băm h bất kỳ, khó tìm

được một thơng điệp m nào mà h=hash(m). Trong góc độ hàm số tốn học, mã băm
là ảnh cịn thơng điệp là tạo ảnh của mã băm, hay gọi là tiền ảnh. Sức kháng cự tấn
công từ ảnh ngược về tiền ảnh gọi là kháng tiền ảnh. Một hàm băm có kháng tiền ảnh
yếu là lỗ hổng cho các cuộc tấn công tiền ảnh.
-

Kháng tiền ảnh thứ hai (Second pre-image resistance) Với một thơng điệp

m1 bất kỳ, khó tìm được một thơng điệp thứ hai m2 sao cho m1 ≠ m2 và hash(m1) =
hash(m2). Xác suất xảy ra biến cố có thơng điệp m2 như thế tương tự biến cố “Cùng
ngày sinh như bạn”. Một hàm băm có kháng tiền ảnh thứ hai yếu là lỗ hổng cho cỏc
cuc tn cụng tin nh th hai.

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

8

Lu ý: trờn õy bi ging ó trỡnh by cỏc tính chất cơ bản của hàm băm khơng
khóa. Tuy nhiên, cần chú ý rằng: trong hàm băm khơng khóa tồn tại Hàm băm một
chiều và Hàm băm chống đụng độ. Trong bài giảng đã tổng hợp các tính chất của cả
2 loại hàm băm này. Chi tiết hơn về các tính chất của hàm băm một chiều và hàm
băm chống đụng độ có thể tham khảo trong tài liệu tham khảo của bài giảng.
Tính chất của hàm băm có khóa
Thuật toán MAC là một họ các hàm Hk (được tham số hố bằng một khố bí
mật k) có các tính chất sau:
-

Tính chất nén: với Hk đã biết và giá trị k cho trước và một đầu vào x, thì dễ
dàng tính tốn được Hk (x) (Hk (x) được gọi là giá trị MAC).

-

Tính chất dễ dàng tính tốn: Hk ánh xạ một đầu vào x có độ dài bit hữu hạn thì
dễ dáng tính được đầu ra Hk (x) có độ dài bit n cố định

- Tính khó tính toán: Với các cặp giá trị đầu vào là x và xi với x ≠xi thì khơng có
khả năng tìm được cặp Hk(x) và Hk(xi) thỏa mãn Hk(x) = Hk(xi). Nếu tính chất này
khơng được thỏa mãn thì thơng điệp bị coi là giả mạo

1.2.1.3 Một số dạng hàm băm
Hàm băm MD5
MD5 được Ronald Rivest thiết kế vào năm 1991 để thay thế hàm băm MD4
trước đó và được đưa thành tiêu chuẩn vào năm 1992 trong RFC 1321. MD5 tạo ra
một bản tóm tắt có kích thước 128 bit (16 byte). Tuy nhiên, đến đầu những năm 2000
thì hàm băm MD5 trở lên khơng an tồn trước sức mạnh tính tốn của các hệ thống
tính tốn thế hệ mới. Với sức mạnh tính tồn và sự phát triển của cơng nghệ thám mã
thời gian gần đây, chúng ta có thể tính tốn các va chạm trong MD5 với độ phức tạp
221 phép tốn chỉ trong vịng vài giây khiến thuật tốn khơng phù hợp với hầu hết
các trường hợp s dng trong thc t.
SHA-1

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

9

SHA-1 c phỏt trin nh mt phn ca d ỏn Capstone của Chính phủ Hoa
Kỳ. Phiên bản đầu tiên, thường được gọi là SHA-0 được xuất bản năm 1993 với tiêu
đề Secure Hash Standard, FIPS PUB 180, bởi NIST (Viện Tiêu chuẩn và Cơng nghệ
Quốc gia Hoa Kỳ). Nó đã bị NSA rút lại ngay sau khi xuất bản và được thay thế bởi
phiên bản sửa đổi, được xuất bản năm 1995 trong FIPS PUB 180-1 và thường được
đặt tên là SHA-1. SHA-1 tạo ra bản tóm tắt có kích thước 160 bit (20 byte). Các va

chạm chống lại thuật tốn SHA-1 đầy đủ có thể được tạo ra bằng cách sử dụng tấn
cơng phá vỡ. Do đó, hàm băm này cho đến nay được coi là không đủ an toàn.
RIPEMD-160
RIPEMD (viết tắt của RACE Integrity Primitives Evaluation Message Digest)
là họ hàm băm được phát triển tại Leuven, Bỉ, bởi ba nhà mật mã học Hans Dobbertin,
Antoon Bosselaers và Bart Preneel của nhóm nghiên cứu COSIC thuộc đại học
Katholieke Universiteit Leuven. RIPEMD lần đầu tiên được công bố vào năm 1996
dựa trên các nguyên tắc thiết kế được sử dụng trong MD4. RIPEMD-160 tạo ra một
bản tóm tắt gồm 160 bit (20 byte). RIPEMD có hiệu năng tương tự như SHA-1 nhưng
ít được phổ biến hơn. Và cho đến nay RIPEMD-160 chưa bị phá vỡ.
Bcrypt
Bcrypt là một hàm băm mật khẩu được thiết kế bởi Niels Provos và David
Mazières, dựa trên mật mã Blowfish, và được trình bày tại USENIX vào năm 1999.
Bên cạnh việc kết hợp một giá trị ngẫu nghiên salt để bảo vệ chống lại các tấn cơng
rainbow attack, bcrypt cịn là một hàm có khả năng thích ứng: theo thời gian, số lần
lặp có thể được tăng lên để làm cho nó chậm hơn, do đó nó vẫn có khả năng chống
lại các cuộc tấn cơng vét cạn ngay cả khi tăng sức mạnh tính tốn có lớn đến mức nào
đi chăng nữa.
Whirlpool
Whirlpool là một hàm băm mật mã được thiết kế bởi Vincent Rijmen và Paulo
S. L. M. Barreto. Nó được mơ tả đầu tiên vo nm 2000. Whirlpool da trờn phiờn

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

10

bn sa i ỏng k ca Tiờu chun mó húa nâng cao (AES). Whirlpool tạo ra một

bản tóm tắt có độ dài 512 bit (64 byte) của dữ liệu.
SHA-2
SHA-2 là một tập hợp các hàm băm mật mã được thiết kế bởi Cơ quan an ninh
quốc gia Hoa Kỳ (NSA), được xuất bản lần đầu tiên vào năm 2001. Chúng được xây
dựng bằng cấu trúc Merkle–Damgård, chức năng nén một chiều của nó được xây
dựng bằng cấu trúc Davies–Meyer từ một hệ mật mã khối chuyên dụng.
SHA-2 về thực chất bao gồm hai thuật toán băm: SHA-256 và SHA-512. SHA-224
là một biến thể của SHA-256 với các giá trị khởi tạo và đầu ra bị cắt bỏ khác nhau.
SHA-384 và SHA-512/224 và SHA-512/256 ít được biết đến là tất cả các biến thể
của SHA-512. SHA-512 an toàn hơn SHA-256 và thường nhanh hơn SHA-256 trên
các máy 64 bit như AMD64.
Do có nhiều phiên bản thuật tốn khác nhau do đó kích thước đầu ra của họ
SHA-2 cũng khác nhau tùy theo thuật tốn. Phần mở rộng của tên phía sau tiền tố
“SHA” chính là độ dài của thơng điệp băm đầu ra. Ví dụ với SHA-224 thì kích thước
đầu ra là 224 bit (28 byte), SHA-256 tạo ra 32 byte, SHA-384 tạo ra 48 byte và cuối
cùng là SHA- 512 tạo ra 64 byte. Và chúng ta có thể đã biết rằng Bitcoin sử dụng
hàm băm SHA-256 là một phiên bản trong họ SHA-2 này.
SHA-3
SHA-3 được NIST phát hành vào ngày 5 tháng 8 năm 2015. Đây có lẽ là tiêu
chuẩn hàm băm mới nhất cho đến hiện nay. SHA-3 là một tập con của họ nguyên
thủy mật mã rộng hơn là Keccak. Thuật toán Keccak được đưa ra bởi Guido Bertoni,
Joan Daemen, Michael Peeters và Gilles Van Assche. Keccak dựa trên cấu trúc bọt
biển (sponge). Cấu trúc này cũng có thể được sử dụng để xây dựng các nguyên thủy
mã hóa khác như các hệ mật mã dịng. SHA-3 cũng có các kích cỡ đầu ra tương tự
như SHA-2 bao gm: 224, 256, 384 v 512 bit.
BLAKE2

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

11

Mt phiờn bn ci tin ca BLAKE cú tờn BLAKE2 đã được công bố vào ngày
21 tháng 12 năm 2012. BLAKE được phát triển bởi Jean-Philippe Aumasson, Samuel
Neves, Zooko Wilcox-O’Hearn và Christian Winnerlein với mục tiêu thay thế các
thuật toán băm phổ biến như MD5 và SHA-1. Khi chạy trên các kiến trúc 64 bit x64
và ARM, BLAKE2b cho tốc độ nhanh hơn SHA-3, SHA-2, SHA-1 và MD5. Mặc dù
BLAKE và BLAKE2 chưa được tiêu chuẩn hóa như SHA-3, nhưng nó đã được sử
dụng trong nhiều giao thức bao gồm hàm băm mật khẩu Argon2 do hiệu quả cao mà
nó mang lại cho các dòng CPU hiện đại. Do BLAKE cũng là ứng cử viên cho tiêu
chuẩn SHA-3, vì vậy, BLAKE và BLAKE2 đều có các kích thước đầu ra giống như
SHA-3 và có thể tùy chọn khi sử dụng trong thực tế.
1.2.1.4 Một số ứng dụng của Hàm băm
Hashing trong định danh tệp hoặc dữ liệu
Giá trị băm cũng có thể được sử dụng như một phương tiện để định danh tập
tin một cách đáng tin cậy. Một số hệ thống quản lý mã nguồn, như Git, Mercurial hay
Monotone, sử dụng giá trị sha1sum của nội dung tệp, cây thư mục, thông tin thư mục
gốc, v.v. để định danh chúng.
Giá trị băm cũng được sử dụng để xác định các tệp trên các mạng chia sẻ tệp
ngang hàng nhằm cung cấp đầy đủ thông tin để định vị nguồn gốc của tệp, xác minh
nội dung tệp tải xuống. Giá trị ứng dụng của chúng còn được mở rộng ra khi áp dụng
các cấu trúc dữ liệu bổ sung như danh sách băm hoặc cây băm (Merkle tree).
Tuy nhiên, so với các hàm băm tiêu chuẩn, các hàm băm mật mã có xu hướng
phức tạp và địi hỏi nhiều tài ngun tính tốn hơn nhiều. Do đó, chúng có xu hướng
được sử dụng trong các trường hợp khi người dùng cần tự bảo vệ tính an tồn cho
thơng điệp trước các khả năng bị sửa đổi, hay giả mạo .
Hashing trong xác minh tính tồn vẹn của thơng điệp hoặc tập tin
Một ứng dụng quan trọng nhất của hashing là xác minh tính tồn vẹn của thơng

điệp.Chúng ta khá quen thuộc với các ứng dụng này. Khi download một phần mm

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

12

hoc tp tin no ú trờn mt s trang web, ta được cung cấp kèm theo các mã băm
MD5 hoặc SHA1. Khi đó sau khi tải về tập tin, chúng ta có thể tính và so sánh giá trị
băm của tệp tải về với giá trị băm được cung cấp trên web, nếu có sự sai khác tức là
tệp tin chúng ta tải về đã bị sửa đổi.
Hashing trong tạo và xác nhận chữ ký
Hầu như tất cả các lược đồ chữ ký số đều u cầu tính tốn bản tóm lược của
thơng điệp bằng các hàm băm mật mã. Điều này cho phép việc tính tốn và tạo chữ
ký được thực hiện trên một khối dữ liệu có kích thước tương đối nhỏ và cố định thay
vì trên tồn bộ văn bản dài. Tính chất tồn vẹn thơng điệp của hàm băm mật mã được
sử dụng để tạo các lược đồ chữ ký số an toàn và hiệu quả.
Hashing trong xác minh mật khẩu
Việc xác minh mật khẩu thường dựa vào các hàm băm mật mã. Mật khẩu
người dùng nếu được dưới dạng bản rõ có thể dẫn đến những lỗ hổng bảo mật nghiêm
trọng khi tệp mật khẩu bị xâm phạm. Do đó, để làm giảm nguy cơ này, chúng ta
thường chỉ lưu trữ giá trị băm của mỗi mật khẩu. Để xác thực người dùng, mật khẩu
do người dùng nhập vào được băm và so sánh với giá trị băm được lưu trữ tương ứng.
Mật khẩu ban đầu khơng thể được tính tốn lại từ giá trị băm được lưu trữ trong cơ
sở dữ liệu.
Các hàm băm mật mã tiêu chuẩn được thiết kế để được tính tốn nhanh chóng
và do đó, có thể thử dị đốn mật khẩu với tốc độ cực cao. Các đơn vị xử lý đồ họa
(GPU) thơng thường có thể thử đốn hàng tỷ mật khẩu có thể mỗi giây. Do đó, để

tăng tính án tồn, các hàm băm mật khẩu thực hiện việc mở rộng khóa thường sử
dụng các lệnh gọi lặp lại của hàm băm mật mã để tăng thời gian cần thiết để thực hiện
các cuộc tấn công vét cạn lên giá trị băm của mật khẩu được lưu trữ. Việc hashing
mật khẩu yêu cầu sử dụng một giá trị muối (salt) ngẫu nhiên, có thể được lưu trữ với
hàm băm mật khẩu. Giá trị salt làm ngẫu nhiên húa u ra ca hm bm mt khu,

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư


Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư

13

khin i th khụng th lu tr cỏc bng mt khẩu và các giá trị băm được tính tốn
trước.
Đầu ra của hàm băm mật khẩu cũng có thể được sử dụng làm các khóa mật
mã. Do đó, các hàm băm mật khẩu còn được gọi là các Hàm dẫn xuất khóa dựa trên
mật khẩu (PBKDF).

1.2.2 Chữ ký số, ứng dụng của mật mã khóa cơng khai và chữ ký số trong
blockchain
1.2.2.1 Chữ ký số
chữ ký số [1] là một thông điệp dữ liệu đã được mã hóa gắn kèm theo một
thông điệp dữ liệu khác nhằm xác thực người gửi thơng điệp đó.
Ứng dụng điển hình của mật mã khóa công khai là xác thực dữ liệu thông qua
việc sử dụng chữ ký số. Chữ ký số thực chất là một chuỗi nhị phân đặc trưng cung
cấp tính tồn vẹn, bằng chứng về nguồn gốc, danh tính và trạng thái của một tài liệu,
giao dịch hoặc thông điệp điện tử. Chúng được sử dụng rộng rãi trong nhiều giao thức
cho mục đích xác thực và đã được chứng minh là rất hữu ích và an tồn.

Hình 1. 1 Mơ hình chữ ký số

Chữ ký số là không thể sửa chữa và dễ dàng kiểm chứng nhờ sử dụng mật mã
khóa cơng khai. Ngồi ra, do khóa riêng trong hệ mật khúa cụng khai ch liờn kt n

Nghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằưNghiên.cỏằâu.cng.nghỏằ.BLOCKCHAIN.v.ỏằâng.dỏằƠng.trong.thanh.toĂn.iỏằn.tỏằư