Chapter 1 nhập môn thống kê trong kinh tế

TỔNG QUAN VỀ THỐNG KÊ TRONG KINH TẾ
Chương 1: Tổng quan về thống kê

TS. Thạch Thanh Tiền
Đại học Tôn Đức Thắng

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

1 / 48


Content
1

Thống kê là gì?

2

Tại sao cần học thống kê?

3

Các bước tiến hành trong bài toán thống kê

4

Dữ liệu, biến số và thang đo

5

Tổng thể và mẫu

6

Thống kê mô tả và thống kê suy diễn

7

Tham số và thống kê

8

Một số phương pháp thu thập dữ liệu

9

Các kỹ thuật chọn mẫu xác suất

10

Các kỹ thuật chọn mẫu phi xác suất

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

2 / 48


Thống kê là gì?
Số liệu thống kê:
Cục Cảnh sát giao thơng cho biết, năm 2022, (thời kỳ báo cáo tính từ ngày
15/12/2021 đến ngày 14/12/2022), cả nước xảy ra 11.450 vụ tai nạn giao
thông, làm chết 6.384 người, bị thương 7.804 người. ()
Tổng số ca tử vong do COVID-19 tại Việt Nam tính đến nay (1/7/2023) là
43.206 ca, chiếm tỷ lệ 0,4% so với tổng số ca nhiễm. ()
Theo công bố của Tổng cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 8
tăng 0,88% so với tháng trước.

Thống kê (Statistics)
Thống kê là ngành khoa học liên quan đến việc thu thập, tổ chức, tổng kết, phân
tích và đưa ra các kết luận từ dữ liệu.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

3 / 48


Tại sao cần học thống kê?
1
2

Thơng tin số có ở khắp mọi nơi.
Cho dù bạn chọn công việc nào, bạn sẽ thấy mình phải đối mặt với những
quyết định mà sự hiểu biết về phân tích dữ liệu sẽ hữu ích.
“In God we trust. All others bring data.”
-W. E. Deming

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

4 / 48


Tại sao cần học thống kê?

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

5 / 48


Các bước tiến hành trong bài toán thống kê

Một bài toán thống kê thường được thực hiện với các bước sau:

1

Phát biểu mục đích nghiên cứu.

2

Xác định các biến cho nghiên cứu.

3

Xác định tổng thể.

4

Lựa chọn phương pháp thu thập dữ liệu.

5

Tiến hành thu thập dữ liệu.

6

Tóm tắt và phân tích dữ liệu.

7

Diễn giải kết quả.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

6 / 48


Các bước tiến hành trong bài toán thống kê

Chiều cao trung bình của nữ sv TDTU là bao nhiêu?
Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

7 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo
Biến (Variable)
Biến là một đặc trưng/thuộc tính nào đó của các phần tử trong nghiên cứu.

Ví dụ
STT
1
2
3
4

Tên
An
Bình
Thảo
Nhi

Giới tính
Nữ
Nam
Nữ
Nữ

Học lực
Giỏi
TB
Khá
Khá

TOEIC
700
500
620
650

Tiền th phịng (triệu)
0
1.5
3.0
2.0

Dữ liệu (Data)
Dữ liệu là các giá trị mà các biến có thể nhận.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

8 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo
Biến được chia thành 2 loại:

Biến định tính (Qualitative variable)
Biến định tính là biến phân loại các đối tượng nghiên cứu thành các nhóm khác
nhau.

Example
Giới tính, nhóm máu, vị trí địa lý, tình trạng hôn nhân,. . .

Biến định lượng (Quantitative variable)
Biến định lượng là những biến có thể đếm được hoặc đo lường được.

Example
Số thành viên trong một gia đình, số sinh viên trong một lớp học, doanh thu,
trọng lượng, tuổi thọ, chiều cao, mức lương,. . .
Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

9 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo
Biến định lượng gồm 2 loại:

Biến rời rạc (Discrete variable)
Biến rời rạc là biến mà các giá trị của nó có thể đếm được.

Example
Điểm thi của sinh viên, số đứa con trong một gia đình, số sinh viên trong một lớp
học,. . .

Biến liên tục (Continuous variable)
Biến liên tục là biến mà các giá trị của nó lấp đầy trên một khoảng nào đó.

Example
Nhiệt độ, cân nặng, chiều cao,. . .
Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

10 / 48

Dữ liệu, biến số và thang đo

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

11 / 48


Example (Discrete or Continuous Data)
Classify each variable as a discrete or continuous variable.
1
The number of hours during a week that children ages 12 to 15 reported that
they watched television.
2

3

4

The number of touchdowns a quarterback scored each year in his college
football career.
The amount of money a person earns per week working at a fast-food
restaurant.
The weights of the football players on the teams that play in the NFL this
year.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

12 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo

Thang đo (Scale of measurement)
Thang đo xác định lượng thơng tin có trong dữ liệu từ đó giúp chúng ta lựa chọn
phương pháp tổng kết dữ liệu và phân tích thống kê phù hợp.
Có 4 loại thang đo trong thống kê:
1

Thang đo định danh (nominal scale)

2

Thang đo thứ bậc (ordinal scale)

3

Thang đo khoảng (interval scale)

4

Thang đo tỷ lệ (ratio scale)

Việc thu thập dữ liệu yêu cầu một trong các thang đo trên.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

13 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo

Thang đo định danh (Nominal scale)
Khi dữ liệu của một biến chứa các nhãn hoặc tên được dùng để xác định thuộc
tính của phần tử trong tổng thể.

Example
1

Giới tính: Nam and Nữ (Nam = 1 và Nữ = 0)

2

Tình trạng hơn nhân: độc thân, đang có vợ/chồng, góa, ly thân và ly hơn.

3

Tơn giáo: Phật giáo, Hồi giáo, Công giáo, Tin lành, ...

4

Zip code: 100000 (Hà Nội), 700000 (TP. HCM), 940000 (Tra Vinh), ...

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

14 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo

Thang đo thứ bậc (Ordinal scale)
Khi các dữ liệu của biến có tất cả các tính chất của dữ liệu định danh và thứ
bậc/hạng của các dữ liệu có ý nghĩa.

Example
1

Hạng trong một cuộc đua (marathon): hạng nhất, hạng nhì, hạng ba, ...

2

Điểm: A, B, C, D, F

3

4

Mức độ hài lòng (sản phẩm): 1-rất khơng hài lịng, 2-khơng hài lịng, 3-bình
thường, 4-hài lịng, 5-rất hài lịng
Tâm trạng: rất buồn, buồn, bình thường, vui, rất vui

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

15 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo

Thang đo khoảng (Interval scale)
Khi các dữ liệu của biến có tất cả các tính chất của dữ liệu thứ bậc và khoảng
cách giữa các giá trị có ý nghĩa.

Example
1

Nhiệt độ: . . . , −20 C, −10 C, 00 C, 10 C, 20 C, . . .

2

Chỉ số IQ: . . . , 80, 90, 100, 110, 120, . . .

3

Điểm Toeic: từ 10 đến 990 điểm

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

16 / 48


Dữ liệu, biến số và thang đo

Thang đo tỷ lệ (Ratio scale)
Khi các dữ liệu của biến có tất cả các tính chất của dữ liệu khoảng và tỷ lệ giữa
hai giá trị có ý nghĩa.

Example
Chiều cao, cân nặng, diện tích, thời gian, mức lương, tuổi, số cuộc gọi nhận được
trong ngày, ...

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

17 / 48


Tổng thể và mẫu
Tổng thể (Population)
Tổng thể là tập hợp tất cả các phần tử được quan tâm trong một nghiên cứu
nào đó.

Mẫu (Sample)
Mẫu là một tập con của tổng thể.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

18 / 48


Example
Define a population that may have been used.
1

2

3

4

5

6

Time magazine reported that 83% of people with household earnings over
$200,000 have a bachelor’s degree.
Time magazine reported that 25% of the world’s prisoners and prisons are in
the United States.
A researcher found that the average size of a household in the United States
was 2.54 people.
Adults aged 19–50 need 1000 milligrams of calcium per day. (Source:
Institute of Medicine Report)
Taking statins raises the risk of developing diabetes. (Source: Journal of
American Medical Association and other sources)
The average January 2012 temperature in Boston was 34.2°F. This was 5.2°
higher than the normal January average temperature. (Source:
AccuWeather.com)

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

19 / 48


Thống kê mô tả và thống kê suy diễn
Thống kê được chia thành 2 nhánh (cấp độ) tùy thuộc vào cách dữ liệu được sử
dụng.

Thống kê mô tả (Descriptive statistics)
Thống kê mơ tả bao gồm thu thập, tổ chức, tóm tắt và trình bày dữ liệu.

Thống kê suy diễn (Inferential statistics)
Thống kê suy diễn bao gồm việc suy diễn từ mẫu ra tổng thể, thực hiện ước lượng,
kiểm định giả thuyết, xác định mối quan hệ giữa các biến và đưa ra dự đốn.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tơn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

20 / 48


Example (Descriptive or Inferential Statistics)
Determine whether descriptive or inferential statistics were used.
1

2

3

4

The average price of a 30-second ad for the Academy Awards show in a
recent year was 1.90 million dollars.
The Department of Economic and Social Affairs predicts that the population

of Mexico City, Mexico, in 2030 will be 238,647,000 people.
A medical report stated that taking statins is proven to lower heart attacks,
but some people are at a slightly higher risk of developing diabetes when
taking statins.
A survey of 2234 people conducted by the Harris Poll found that 55% of the
respondents said that excessive complaining by adults was the most annoying
social media habit.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

21 / 48


Example (Descriptive or Inferential Statistics)
Determine whether descriptive or inferential statistics were used.
1
By 2040 at least 3.5 billion people will run short of water (World Future
Society).
2

3

4

5
6

7

8

In a sample of 100 individuals, 36% think that watching television is the best
way to spend an evening.
In a survey of 1000 adults, 34% said that they posted notes on social media
websites (Source: AARP Survey).
In a poll of 3036 adults, 32% said that they got a flu shot at a retail clinic
(Source: Harris Interactive Poll).
Allergy therapy makes bees go away (Source: Prevention).
Drinking decaffeinated coffee can raise cholesterol levels by 7% (Source:
American Heart Association).
In a survey of 1500 people who gave up driving, the average of the ages at
which they quit driving was 85. (Men’s Health)
Experts say that mortgage rates may soon hit bottom (Source: USA
TODAY).

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

22 / 48


Tham số và thống kê
Tham số (parameter) là đại lượng được tính từ dữ liệu tổng thể.

Thống kê (statistic) là đại lượng được tính từ dữ liệu mẫu.
Trong thống kê suy diễn, chúng ta dùng thống kê mẫu làm ước lượng điểm
cho tham số của tổng thể tương ứng.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

23 / 48


Một số phương pháp thu thập dữ liệu

Dữ liệu có thể được thu thập bằng nhiều cách khác nhau, trong đó ba cách phổ
biến nhất là:
1

Khảo sát thơng qua phỏng vấn cá nhân.

2

Khảo sát qua điện thoại.

3

Khảo sát bảng câu hỏi được gửi thư.

Ngồi ra dữ liệu cịn được thu thập thông qua:

1

Khảo sát hồ sơ ghi chép

2

Quan sát trực tiếp

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

24 / 48


Khảo sát thông qua phỏng vấn cá nhân
Thuận lợi: nhận được trả lời đầy đủ, chi tiết.
Bất lợi: người phỏng vấn phải được huấn luyện về cách đặt câu hỏi và ghi
chép câu trả lời.

Khảo sát qua điện thoại
Thuận lợi: ít tốn kém hơn phỏng vấn cá nhân; câu trả lời thành thật thẳng
thắng.
Bất lợi: vài người khơng có điện thoại; khơng nhấc máy; khơng có số điện
thoại; giọng nói của người phỏng vấn có thể ảnh hưởng đến câu trả lời.

Khảo sát bảng câu hỏi được gửi thư
Thuận lợi: khảo sát được trên phạm vi rộng lớn; ít tốn kém; người trả lời có

thể ẩn danh.
Bất lợi: ít người trả lời; trả lời không phù hợp; không hiểu câu hỏi.

Thạch Thanh Tiền (Đại học Tôn Đức Thắng)

Tổng Quan Về Thống Kê Trong Kinh Tế

Chương 1: Tổng quan về thống kê

25 / 48