Nghiên cứu khoa học " Kỹ thuật trồng cây song mật " pdf

Kỹ thuật trồng cây song mật
Tên Việt Nam: Song mật
Tên khoa học: Calamus platyacanthus Warb. ex Becc
Họ: Cau (Arecaceae)
1. Mô tả hình thái
Song mật là cây thân leo, thân khí sinh mọc thành cụm nhưng rất ít cây, có cụm
chỉ có một thân khí sinh.Thân khí sinh không phân nhánh, có thể dài 30-40m,
thậm chí đến 100m ở nơi rừng già. Thân khí sinh có thể đứng thẳng đến độ cao 4-
5m thì cần chỗ dựa để leo lên cao hơn. Thân khí sinh chia lóng và đốt, lóng dài 10-
25cm, đường kính 2,5-4cm, đốt hơi nổi. Thân khí sinh khi non mầu trắng ngà, khi
già mầu xanh xám.
Thân ngầm có hình như củ hành, phía ngoài được bao bọc bởi các bẹ lá dày mầu
trắng hay vàng nhạt, phía giữa thân ngầm là đỉnh sinh trưởng nơi sinh ra thân khí
sinh. Thân ngầm có xu hướng ăn nổi trên mặt đất. ở cây 6-7 tuổi chồi mầm xuất
hiện giữa các gốc rễ lớn, chồi cong và hướng lên phía trên sát với cây mẹ. Rễ Song
mật thuộc loại rễ chùm, mọc xung quanh thân ngầm, khá mập, phía ngoài được
bao bằng lớp vỏ mềm mầu trắng ngà, bên trong có lõi cứng mầu đen, rễ cấp hai
kém phát triển.
Lá đơn, khi mới nảy mầm lá có hình kim nhọn, lá cây 1-2 tuổi đầu phiến lá chẻ
sâu thành hai thuỳ hình bầu dục, đầu lá có túm lông tím, dài 15-20cm rộng 8-10
cm; ở cây trưởng thành lá xẻ lông chim, gần giống lá dừa, dài 2,5m, mang 20-38
thuỳ lớn, đầu lá có roi dài với nhiều vuốt dùng bám vào giá thể để vươn lên cao.
Thuỳ lá mọc thành cụm 2-6 thuỳ lá, cách nhau 15-20cm, hình thuẫn, dài 40cm
rộng 7cm, mép có gai, mặt trên phiến lá có nhiều gai mảnh. Bẹ lá hình ống mầu
xanh bao ngoài, thân khí cây non bẹ lá không gai, khi được 2-3 tuổi, bẹ lá bắt đầu
có gai và cây trưởng thành trên bẹ lá có nhiều gai to mầu vàng, mọc lật ngược về
phía gốc. Bẹ lá cây non không có khuỷu, lá cây trưởng thành có khuỷu lớn mầu
vàng. Thìa lìa ở lá non hình ống, cao 4cm trên mặt có lông hung, phía gốc có gai.
Khi lá già, thìa lìa bị rách ra, đầu và mặt ngoài mang lông cứng.
Song mật là cây đơn tính khác gốc, hoa đực và hoa cái ở trên các cây khác nhau.
Hoa tự hình bông mo phân nhánh nhiều. Hoa mẫu 3, 6 nhị, cụm hoa cái thường chỉ

có khoảng 20 hoa được thụ phấn và phát triển thành quả. Quả hình trứng, cuống
mập, kích thước 18x12mm, mang 18 hàng vẩy dẹp, khi non mầu xanh, khi già
mầu vàng nhạt; cùi mầu trắng có vị chua. Hạt hình trái xoan hay bầu dục, hơi dẹt ở
phía bụng, vỏ hạt rất cứng, mầu nâu đen.
2. Đặc điểm sinh thái
2.1. Điều kiện tự nhiên
Phân bố tự nhiên ở nhiều nước như Mianma, Malaysia, Thái Lan, Indonesia. . .
Song mật là cây đặc hữu của các tỉnh phía Bắc Việt Nam. Mới gặp Song mật từ
Hà Tĩnh trở ra, gặp nhiều ở Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, Hoà Bình. Song mật mọc
trong các rừng lá rộng thường xanh ở độ cao 100-1000m. Nhiệt độ bình quân năm
20-25
0
C, Lượng mưa 1500-2500mm.
Song mật ưa sáng và ẩm, phát triển tốt trên đất feralit vàng trên núi và các loại đất
phong hoá trên phiến thạch, sa thạch, granit hoặc đá vôi, pH từ hơi chua đến trung
tính. Song Mật thường mọc ở chân và sườn núi đá, ven và dọc khe ẩm, luôn vươn
lên tầng cao nhất của tán rừng.
2.2. Đặc điểm sinh trưởng, sinh sản:
Những năm đầu (dưới 10 tuổi) cây sinh trưởng chậm, khi đã "có ngọn" thì sinh
trưởng nhanh hơn. Khi còn non kém chịu rét, mầm và cây mạ gặp sương muối và
nhiệt độ thấp dưới 13
0
C cây sinh trưởng kém và có thể bị chết.
Cây 8-10 tuổi một năm có thể dài được 1,5-2m và bắt đầu ra hoa, kết quả.
Hoa nở tháng 4-5, quả chín tháng 10-11.Dưới tán rừng rậm chỉ thấy cây mạ nhưng
hầu như không gặp cây con tái sinh tự nhiên, Song mật tái sinh tốt ở độ tàn che
0,3-0,4 hay ven suối, ven rừng.
3. Giá trị sử dụng
Song mật có kích thước khá lớn nhưng nhẹ, dẻo, bền dễ uốn nên được sử dụng để
sản xuất các mặt hàng thủ công mỹ nghệ cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

Ngoài ra Song mật còn được dùng làm bàn ghế, thay thế dây cáp làm cầu treo nhỏ
cho vùng núi, cốn bè mảng. Song mật là một trong những loài song mây có giá trị
nhất của nước ta, được thị trường trong nước và quốc tế ưa chuộng.
4. Đánh giá rừng trồng
4.1. Tạo cây con
* Sử lý hạt giống: Bùi Kim Bình, Vũ Văn Dũng, Trần Quang Việt, Nguyễn Quang
Khải đã có những thí nghiệm về sử lý hạt giống Song mật trước khi gieo. Các tác
giả đều thấy rằng hạt được sử lý bằng axit sulfuric nồng độ 3-8% trong thời gian 5
phút sau đó rửa sạch rồi đem gieo cho kết quả hạt nảy mầm nhanh nhất và có tỷ lệ
nảy mầm cao nhất. Những nơi không có điều kiện áp dụng biện pháp trên có thể
dùng phương pháp ngâm hạt trong nước nước nóng 40-45
0
C (2 sôi, 3 lạnh) trong
12 tiếng , rửa sạch chua rồi đem gieo cũng cho kết quả khá tốt.
* Chăm sóc cây con trong vườn ươm: Cần làm giàn che với chiều cao 0,5m, độ tàn
che là 0,5 - 0,7. Cây mạ sau khi được cấy vào bầu cần được tưới nước hàng ngày.
Sau khi cây bén rễ, cứ 10 ngày 1 lần tưới phân đạm (0,05%) hoặc nước giải pha
loãng 10 ngày 1 lần cho kết quả tốt.
Chú ý theo dõi phát hiện bệnh thường gặp trong vườn ươm của Song mật là thối
nhũn thân và cổ rễ. Khi phát hiện bệnh cần nhổ bỏ cây bị bệnh và phun thuốc
Validacine nồng độ 2% hàng tuần.
* Tạo cây con bằng phương pháp nuôi cấy mô, tế bào: Đã được nghiên cứu thí
nghiệm, các tác giả nhận thấy có thể tạo cây con Song mật bằng phương pháp nuối
cấy mô nhưng cho đến nay chưa đưa ra được qui trình và cần được nghiên cứu
tiếp.
4.2. Trồng rừng
Trần Quang Việt đã có nghiên cứu ảnh hưởng của tuổi cây con đem trồng đến sinh
trưởng như sau:
Tình hình sinh trưởng
Sau 9 tháng Sau 15 tháng

Tu
ổi cây
con
Kích thước khi
trồng
H (cm)
Tỷ lệ sống
sau 6 tháng

H (cm)

P.lá (cm)

H (cm)

P.lá (cm)

1 năm
tuổi
14.5 71 32.45 22.07 57.01 27.78
2 năm 38.2 92 58.43 31.02 62.02 33.78
tuổi
Tác giả kiến nghị nên trồng cây 2 tuổi có chiều cao trên 35cm thì Song mật có tỷ
lệ sống cao hơn và khả năng sinh trưởng tốt hơn.
Nguyễn Tử Kim và Lưu Quốc Thành nghiên cứu kỹ thuật trồng Song mật dưới tán
rừng tại Hoà Bình. Tác giả đã thí nghiệm trồng Song mật 2 tuổi dưới tán rừng có
độ tàn che 0,4. Kết quả như sau:
Sinh trưởng
Khi trồng Sau 6 tháng Sau 18 tháng
Mô hình

trồng
Đường
kính
gốc
(cm)
Chiều
cao
(cm)

Dài
phiến
lá
(cm)

Đường
kính
gốc
(cm)
Chiều
cao
(cm)

Dài
phiến
lá
(cm)

Đường
kính
gốc

(cm)

Chiều
cao
(cm)

Dài
phiến
lá
(cm)

Trồng 1
cây/hố
1.07 33.62

- 1.33 38.56

31.2

2.4 78.7

47.1

Trồng 2
cây /hố
1.07 33.62

- 1.08 33.53

27.2

2.1 51.7

34.7

Như vậy, cây 2 tuổi khi đưa ra trồng nên trồng riêng mỗi cây 1 hố, tránh trồng
cùng hố gây cạnh tranh ánh sáng và thức ăn dẫn đến đào thải lẫn nhau.
Nghiên cứu ảnh hưởng của độ tàn che đến sinh trưởng của Song mật dưới tán rừng
tại Quảng Bình cho kết quả sau:
Sinh trưởng Độ tàn che Năm 1993 Năm 1994 Năm 1995
H (cm) 0.4
0.7
19.48
24.68
37.3
34.25
45.37
41.26
Chiều dài phiến
lá (cm)
0.4
0.7
21.77
21.59
33.23
27.96
34.2
33.32
Nghiên cứu của Trần Quang Việt về sinh trưởng của Song mật ở tàn tre khác nhau
tại một số địa phương cho kết quả sau:

Tình hình sinh trưởng
6 tháng tuổi 9 tháng tuổi 15 tháng tuổi

Địa điểm
H (cm)

P.lá (cm)

H (cm) P.lá (cm)

H (cm) P.lá (cm)

Cầu Hai
Tàn che 0.6-
0.7
18.2 17.1 32.45 22.07 56.88 26.91
Ba Rền
T&ag