Skkn vận dụng hiệu quả trò chơi học tập nhằm nâng cao khả năng giải các dạng toán cho học sinh lớp 4 (bộ sách chân trời sáng tạo)

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …
TRƯỜNG THCS ….

BÁO CÁO SÁNG KIẾN
“VẬN DỤNG HIỆU QUẢ TRÒ CHƠI HỌC TẬP NHẰM NÂNG
CAO KHẢ NĂNG GIẢI CÁC DẠNG TOÁN CHO HỌC SINH
LỚP 4”
(Bộ sách CHÂN TRỜI SÁNG TẠO)

Tác giả:
Trình độ chun mơn:
Chức vụ:
Đơn vị công tác:

Năm học 2022-2023


MỤC LỤC
A. MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1
I. Lý do chọn đề tài ............................................................................................ 1
II. Mục đích nghiên cứu.................................................................................... 2
III. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................. 2
IV. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................. 2
B. NỘI DUNG ...................................................................................................... 3
I. Cơ sở lí luận .................................................................................................. 3
1. Vị trí mơn tốn Tiểu học ............................................................................ 3
2. Đặc điểm tâm lí của học sinh Tiểu học ...................................................... 3
II.Thực trạng vấn đề .......................................................................................... 4
1. Về giáo viên ................................................................................................ 4
2. Về học sinh ................................................................................................. 4
III. Tổ chức thực hiện ........................................................................................ 5

1. Tác dụng của trị chơi tốn học .................................................................. 5
2. Cách tổ chức trị chơi trong mơn tốn 4 ..................................................... 6
a. Thiết kế trị chơi Tốn học sao cho phù hợp với nội dung từng bài học . 6
b. Cấu trúc của Trò chơi học tập ................................................................. 6
c. Cách tổ chức trò chơi ............................................................................... 7
3. Tổ chức thực hiện một số trị chơi trong học tốn 4 ................................... 8
3.1. Trị chơi có nội dung số học ................................................................. 8
3.2. Trị chơi có nội dung hình học ........................................................... 10
3.3. Trị chơi có nội dung đại lượng và đo đại lượng ................................ 13
3.4. Trò chơi có nội dung giải tốn ........................................................... 16
IV. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm......................................................... 21
C. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ ............................................................................. 23
1. Kết luận .................................................................................................... 23
2. Kiến nghị .................................................................................................. 23


A. MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Bước sang thế kỷ XXI, hành trang quan trọng nhất của mỗi quốc gia là chiến
lược giáo dục đào tạo con người, là tiềm năng trí tuệ con người. Bởi vậy, trong
cơng cuộc đổi mới của đất nước, Bộ GD&ĐT đã đề ra chương trình đổi mới GDPT
2018 với mục tiêu đưa nước ta thành một nước cơng nghiệp hóa – hiện đại hóa.
Nghị quyết Trung ương II, khóa 8 đã khẳng định:
“Muốn cơng nghiệp hóa – hiện đại hóa---- đất nước thì nguồn nhân lực con
người là yếu tố hàng đầu để thực hiện mục tiêu này”. Do đó, phát triển giáo dục
là nền tảng, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong những động lực thúc
đẩy sự công nghiệp hóa – hiện đại hóa, là yếu tố cơ bản để phát triển xã hội.
Chính vì lẽ đó ở Tiểu học, mơn tốn chiếm thời lượng rất lớn, hơn nữa việc
đặc trưng của bộ mơn; mơn tốn có ưu thế lớn trong việc phát huy được tính tích
cực, tự giác chủ động, sáng tạo của học sinh. Để phát huy năng lực tồn diện cho

học sinh, bộ sách tốn Chân trời sáng tạo đã phân loại các dạng bài tập từ khó đến
cao kết hợp lồng ghép các hình ảnh, ví dụ minh họa để học sinh để hình dung.
Một trong những biện pháp chủ yếu để đạt được mục đích là gây được cho
học sinh hứng thú học tập, tạo niềm tin, niềm vui cho các em, giảm bớt tính “ cứng
nhắc” của giờ học tốn bằng cách lơi cuốn các em vào những trị chơi tốn học
hấp dẫn, phù hợp với trình độ nhận thức và đặc điểm lứa tuổi các em.
Là một giáo viên tiểu học, tôi nhận thấy, muốn dạy tốt mơn Tốn nói riêng
khơng những người giáo viên phải nắm vững mục tiêu, nội dung, phương pháp,
hình thức tổ chức dạy học mà cịn phải biết giúp học sinh huy động vốn hiểu biết
của mình vào việc lĩnh hội trí thức, phát triển tư duy, tính độc lập, sáng tạo của
học sinh.
Xuất phát từ lý do trên, tôi chọn đề tài: “Vận dụng hiệu quả trò chơi học tập
nhằm nâng cao khả năng giải các dạng toán cho học sinh lớp 4 (Bộ sách Chân
trời sáng tạo).”

1


II. Mục đích nghiên cứu
- Tìm hiểu mục tiêu, nội dung trò chơi về các mạch kiến thức:
+ Số học
+ Đại lượng và số đo đại lượng
+ Các yếu tố hình học
+ Giải tốn có lời văn
- Thơng qua tìm hiểu có biện pháp cải tiến khắc phục những tồn tại trong việc
thiết kế và tổ chức trò chơi trong dạy học toán 4 theo bộ sách Chân trời sáng tạo.
- Thiết kế các hoạt động trò chơi nhằm phát huy tính tích cực của học sinh,
nâng cao chất lượng dạy học toán.
III. Đối tượng nghiên cứu
- Đề tài nghiên cứu về: Vận dụng hiệu quả trò chơi học tập nhằm nâng cao

khả năng giải các dạng toán cho học sinh lớp 4 theo bộ sách Chân trời sáng tạo.
- Phạm vi nghiên cứu là GV và HS lớp 4C trường Tiểu học ….
IV. Phương pháp nghiên cứu
Để tiến hành nghiên cứu đề tài này, tôi sử dụng phối kết hợp một số phương
pháp nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu, sách giáo khoa và các tư liệu (giáo án) có
liên quan đến đến đề tài nghiên cứu nhằm thu thập một số vấn đề lí luận làm cơ
sở khoa học cho đề tài nghiên cứu.
- Phương pháp đàm thoại, hỏi chuyện, phỏng vấn cán bộ, giáo viên và học
sinh kết hợp với phương pháp dự giờ dạy Toán của GV dạy lớp 4, phương pháp
thử nghiệm khoa học, phương pháp tổng kết kinh nghiệm...nhằm thu thập những
thông tin cần thiết về phương pháp dạy học bằng trò chơi học tập.

2


B. NỘI DUNG
I. Cơ sở lí luận
1. Vị trí mơn tốn Tiểu học
Bậc tiểu học là bậc học góp phần quan trọng trong việc đặt nền móng cho việc
hình thành và phát triển nhân cách học sinh. Mơn tốn cũng như những môn học
khác cung cấp những tri thức khoa học ban đầu, những nhận thức về thế giới xung
quanh nhằm phát triển năng lực nhận thức, hoạt động tư duy và bồi dưỡng tình
cảm đạo đức tốt đẹp của con người.
Mơn tốn ở trường Tiểu học là một mơn độc lập, chiếm phần lớn thời gian
trong chương trình học của trẻ.
Mơn tốn có tầm quan trọng to lớn. Nó là bộ mơn khoa học nghiên cứu có hệ
thống, phù hợp với hoạt động nhận thức tự nhiên của con người.
Mơn tốn có khả năng giáo dục rất lớn trong việc rèn luyện phương pháp suy
nghĩ, phương pháp suy luận logic, thao tác tư duy cần thiết để con người phát triển

tồn diện, hình thành nhân cách tốt đẹp cho con người lao động trong thời đại
mới.
2. Đặc điểm tâm lí của học sinh Tiểu học
- Học sinh Tiểu học nghe giảng rất dễ hiểu nhưng cũng sẽ quên ngay khi các
em khơng tập trung cao độ. Vì vậy người giáo viên phải tạo ra hứng thú trong học
tập và phải thường xuyên được luyện tập.
- Học sinh Tiểu học rất dễ xúc động và thích tiếp xúc với một sự vật, hiện
tượng nào đó nhất là những hình ảnh gây cảm xúc mạnh.
- Trẻ hiếu động, ham hiểu biết cái mới nên dễ gây cảm xúc mới, song các em
chóng chán. Do vậy trong dạy học giáo viên phải sử dụng nhiều phương pháp dạy
học, đưa học sinh đi tham quan, đi thực tế, tăng cường thực hành, tổ chức các trò
chơi xen kẽ... để củng cố khắc sâu kiến thức.

3


để mang lại thắng lợi cho tổ, nhóm trong đó có mình. Đây chính là đặc tính thi
đua rất cao của các trị chơi. Vì vậy khi đã tham gia trò chơi, học sinh thường vận
dụng hết khả năng về sức lực, tập trung sự chú ý, trí thơng minh và sự sáng tạo
của mình.
Trị chơi học tập làm thay đổi hình thức hoạt động của học sinh, giúp học sinh
tiếp thu kiến thức một cách tự giác tích cực. Giúp học sinh rèn luyện củng cố kiến
thức đồng thời phát triển vốn kinh nghiệm được tích luỹ qua hoạt động chơi.
Trò chơi học tập rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, thúc đẩy hoạt động trí tuệ, nhờ sử
dụng Trị chơi học tập mà quá trình dạy học trở thành một hoạt động vui và hấp
dẫn hơn, cơ hội học tập đa dạng hơn.
Trị chơi khơng chỉ là phương tiện mà còn là phương pháp giáo dục.
2. Cách tổ chức trị chơi trong mơn tốn 4
Để các trị chơi góp phần mang lại hiệu quả cao trong giờ học, khi tổ chức và
thiết kế trò chơi phải đảm bảo những ngun tắc sau :

a. Thiết kế trị chơi Tốn học sao cho phù hợp với nội dung từng bài học
* Tổ chức trị chơi học tập để dạy mơn Tốn nói chung và mơn Tốn lớp 4
theo bộ sách Chân trời sáng tạo nói riêng, chúng ta phải dựa vào nội dung bài học,
điều kiện thời gian trong mỗi tiết học cụ thể đưa các trò chơi cho phù hợp. Song
muốn tổ chức được trị chơi trong dạy tốn có hiệu quả cao thì địi hỏi mỗi giáo
viên phải có kế hoạch chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ, cặn kẽ và đảm bảo các yêu cầu sau :
+ Trò chơi mang ý nghĩa giáo dục
+ Trò chơi phải nhằm mục đích củng cố, khắc sâu nội dung bài học
+ Trị chơi phải phù hợp với tâm lý học sinh lớp 4, phù hợp với khả
năng người hướng dẫn và cơ sở vật chất của nhà trường.
+ Hình thức tổ chức trò chơi phải đa dạng, phong phú
+ Trò chơi phải được chuẩn bị chu đáo
+ Trò chơi phải gây được hứng thú đối với học sinh
b. Cấu trúc của Trò chơi học tập
+ Tên trò chơi

6


+ Mục đích : Nêu rõ mục đích của trị chơi nhằm ôn luyện, củng cố
kiến thức, kỹ năng nào. Mục đích của trị chơi sẽ quy định hành động chơi được
thiết kế trong trò chơi.
+ Đồ dùng, đồ chơi: Mô tả đồ dùng, đồ chơi được sử dụng trong Trò
chơi học tập.
+ Nêu lên luật chơi: Chỉ rõ quy tắc của hành động chơi quy định đối
với người chơi, quy định thắng thua của trò chơi.
+ Số người tham gia chơi : Cần chỉ rõ số người tham gia trò chơi
+ Nêu cách chơi.
c. Cách tổ chức trò chơi
Thời gian tiến hành : thường từ 5 - 7 phút

- Đầu tiên là giới thiệu trò chơi :
+ Nêu tên trị chơi.
+ Hướng dẫn cách chơi bằng cách vừa mơ tả vừa thực hành, nêu rõ
quy định chơi.
- Chơi thử và qua đó nhấn mạnh luật chơi.
- Chơi thật
- Nhận xét kết quả chơi, thái độ của người tham dự, giáo viên có thể
nêu thêm những tri thức được học tập qua trò chơi, những sai lầm cần tránh.
- Thưởng - phạt : Phân minh, đúng luật chơi, sao cho người chơi chấp
nhận thoải mái và tự giác làm trò chơi thêm hấp dẫn, kích thích học tập của học
sinh. Phạt những học sinh phạm luật chơi bằng những hình thức đơn giản, vui
(như chào các bạn thắng cuộc, hát một bài, nhảy lò cò...)

7


3. Tổ chức thực hiện một số trò chơi trong học tốn 4
3.1. Trị chơi có nội dung số học
Trong dạy học tốn, những trị chơi có nội dung số học có vai trị to lớn trong
việc rèn luyện kĩ năng, củng cố và khắc sâu kiến thức cho học sinh.
3.1.1. Trị chơi thứ nhất
- Tên trị chơi: Tìm nhà
Trị chơi này có thể thiết kế và vận dụng dạy cho các bài có nội dung về tính
chất của phân số. Chẳng hạn bài: Rút gọn phân số (trang 49 Toán 4 tập 2 bộ
sách Chân trời sáng tạo), phân số bằng nhau (trang 47 Toán 4 tập 2 bộ sách
Chân trời sáng tạo).
a. Mục đích:
- Giúp học sinh nắm vững tính chất của phân số.
- Rèn luyện tác phong nhanh nhẹn, trí thơng minh, sáng tạo, tinh thần đồn
kết cho học sinh.

- Thời gian chơi: 5 phút.
b. Chuẩn bị:
- Giáo viên chuẩn bị một số dây chun buộc, vẽ hình 2 ngơi nhà, trên mỗi “ngơi
nhà” có ghi một phân số.

- Chuẩn bị 8 bút chì và các thẻ bài được ghi các phân số như trên.
- Hai đội, mỗi đội có 4 học sinh tham gia chơi một lần và chơi trong 2 lượt.
8


3.2.2. Trị chơi thứ hai:
- Tên trị chơi: Ghép hình – tạo hình. Áp dụng khi dạy bài “Xếp hình, vẽ hình”
(trang 32, Tốn 4, tập 2, bộ sách Chân trời sáng tạo)

a. Mục đích:
- Giúp học sinh củng cố những biểu tượng hình học, nhận dạng và nắm vững
một số đặc điểm cơ bản của hình.
- Bồi dưỡng tính sáng tạo, trí tưởng tượng và khả năng tư duy hình học.
- Cho 4 mảnh tam giác sau: Một tam giác to, một tam giác nhỡ, 2 tam giác
nhỏ.
- Hãy ghép 4 mảnh tam giác trên để tạo thành.
Một hình vng
Một hình chữ nhật
Một hình tam giác
Một hình tứ giác.
Thời gian: 7 phút
b. Chuẩn bị:
- Giáo viên chuẩn bị 8 bộ hình như trên (gồm 4 mảnh) gắn nam châm, 2 cờ
hiệu: xanh, đỏ; nhãn vở, bút tẩy.
12

c. Cách chơi:
Hai đội tham gia chơi, mỗi đội 4 em, sau khi nêu yêu cầu giáo viên tính giờ,
từng nhóm các em phân cơng nhau thực hiện nhiệm vụ, ai xong trước thì giúp bạn
chưa xong. Đội nào xong trước giơ cờ hiệu, hết giờ quy định thì học sinh phải
dừng lại ngay. Mỗi cách ghép đúng được bút tẩy, ghép xong sớm so với quy định
được cộng thêm nhãn vở. Nếu 2 em trong đội ghép cùng một cách thì chỉ được
tính một lần. nếu cả hai đội chưa làm đủ các trường hợp thì mời học sinh dưới
lớp tham gia và có thưởng.

3.3. Trị chơi có nội dung đại lượng và đo đại lượng
Học sinh khi chơi những trị chơi có nội dung về đại lượng sẽ giúp các em
củng cố các kiến thức về mối quan hệ giữa các đơn vị đo cũng như phát triển năng
lực thực hành, năng lực tư duy. Đồng thời giúp các em biết ứng dụng những hiểu
biết về phép đo đại lượng vào cuộc sống.
3.3.1. Trò chơi thứ nhất.
- Tên trị chơi: Đúng hay sai
a. Mục đích:
- Nhằm làm cho học sinh nắm vững hệ thống đo của các đại lượng cơ bản
(khối lượng, thời gian, diện tích) ở lớp 4 bộ sách Chân trời sáng tạo.
13


- Rèn luyện, củng cố mối quan hệ giữa các đơn vị đo và khả năng vận dụng
linh hoạt cho học sinh.
- Thời gian chơi: 5 phút
b. Chuẩn bị:
- Giáo viên chọn 2 đội, mỗi đội 3 em
- Giáo viên viết sẵn vào bảng nhóm với nội dung sau:

Đúng ghi Đ, sai ghi S vào ô trống.

c. Cách chơi:
- Chơi theo kiểu “tiếp sức” với mỗi đội 3 em, khi giáo viên bắt đầu tính giờ,
mỗi đội một em lên điền và giải quyết 2 ý trong 6 ý, làm xong về chỗ ngồi thì bạn
khác lên “tiếp sức”. Nếu làm chưa xong mà hết giờ thì phải dừng lại ngay. Đội
nào làm xong trước thời gian quy định và làm đúng thì thắng cuộc.
- Ví dụ: Khi dạy bài “Đề xi mét vng” (trang 48 Tốn 4 tập 1 bộ sách Chân
trời sáng tạo) , giáo viên cho học sinh giải quyết bài số 1 (trang 48 Toán 4 tập 1
bộ sách Chân trời sáng tạo) và cùng nhau nhận xét dưới hình thức trị chơi đúng,
sai như trên.
- Lưu ý: Trị chơi này có thể thiết kế và vận dụng cho các bài tập có nội dung
về chuyển đổi đơn vị đo thời gian, khối lượng, cụ thể như bài: Yến, Tạ, Tấn (trang
80 Toán 4 tập 1 bộ sách Chân trời sáng tạo). Giây (trang 76 Toán 4 tập 1 bộ
sách Chân trời sáng tạo). Thế kỉ (trang 78 Toán 4 tập 1 bộ sách Chân trời

14