Vận dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học lịch sử lớp 5 (chương trình giáo dục phổ thông 2018)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
KHOA SƯ PHẠM

NGÔ QUỲNH ANH

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI HỌC TẬP
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 5
(CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018)

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HỆ CHÍNH QUY
Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học

Hà Nội, tháng 5 năm 2023


TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI
KHOA SƯ PHẠM

NGÔ QUỲNH ANH

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI HỌC TẬP
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 5
(CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018)

KHĨA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC HỆ CHÍNH QUY
Chuyên ngành: Giáo dục Tiểu học

Giảng viên hướng dẫn: ThS. Nguyễn Thị Bằng
Đơn vị: Khoa Sư phạm

Hà Nội, tháng 5 năm 2023

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của bản thân, có sự góp
ý của giảng viên hướng dẫn: Thạc sĩ Nguyễn Thị Bằng, không sao chép các
cơng trình nghiên cứu khác để làm sản phẩm của riêng mình. Phần “Hướng dẫn
sử dụng trị chơi học tập trong dạy học lịch sử lớp năm ở Tiểu học” chương
trình giáo dục phổ thơng 2018 cần thiết kế và sưu tầm nhiều trị chơi học tập có
sự tham khảo ở nhiều nguồn nhiều cơng trình nghiên cứu khác nhau có xác thực
trong phần tài liệu tham khảo. Số liệu có nguồn gốc rõ ràng tuân thủ đúng
nguyên tắc trình bày trong khóa luận, được thu thập và tổng hợp trong q trình
nghiên cứu một cách trung thực.
Tơi hồn tồn chịu trách nhiệm về tính xác thực vẫn ngun bản của
khóa luận này.
Hà Nội, tháng 5 năm 2023
Sinh viên

Ngơ Quỳnh Anh

i


LỜI CẢM ƠN
Trong q trình làm khóa luận, với sự giúp đỡ của Thạc sĩ Nguyễn Thị
Bằng và các thầy cô giáo trong khoa Sư Phạm, trường Đại học Thủ Đô Hà Nội,
cùng với sự nỗ lực của bản thân, tôi đã cố gắng thực hiện đề tài: “Vận dụng
phương pháp trị chơi học tập trong dạy học phân mơn lịch sử lớp 5 chương
trình phổ thơng 2018”.
Tơi xin gửi lời cảm ơn tới Ban giám hiệu trường Đại học Thủ Đô Hà
Nội, trường Tiểu học Thạch Bàn A, trường tiểu học Vũ Xuân Thiều đã tạo điều

kiện cho tôi được thực hiện khóa luận này. Đây là một cơ hội tốt để cá nhân tôi
học hỏi, trau dồi thêm kiến thức cho bản thân và cho nghề nghiệp trong thời
gian tương lai. Đồng thời, tôi xin cảm ơn các cán bộ thư viện của trường Đại
học Thủ đô Hà Nội đã hỗ trợ tận tình cho tơi trong việc tìm kiếm tư liệu nghiên
cứu để hồn thành đề tài một cách tốt nhất.
Tôi muốn gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn bè. Đó chính là
nguồn động viên tinh thần rất lớn để tơi hồn thành khóa luận tốt nghiệp.
Trong đề tài này, do kinh nghiệm và vốn kiến thức của tơi cịn nhiều hạn
chế, khơng tránh khỏi những sai sót trong q trình thực hiện. Rất mong nhận
được sự góp ý của các thầy cơ giáo và các bạn sinh viên để đề tài này được
hoàn thiện hơn nữa.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 5 năm 2023
Sinh viên

Ngô Quỳnh Anh

ii


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT

Tên kí tự

Tên đầy đủ

1

GV

Giáo viên

2

HS

Học sinh

3

NXB

Nhà xuất bản

4

SGK

Sách giáo khoa

5

SGV

Sách giáo viên

6

CTTT

Chương trình tổng thể

7

PPDH

Phương pháp dạy học

iii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. iii
MỤC LỤC ....................................................................................................... vii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 3
3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................. 6
5. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 6
6. Đóng góp của đề tài................................................................................... 7
7. Cấu trúc của đề tài ..................................................................................... 7
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
LỚP 5 CHƯƠNG TRÌNH PHỔ THƠNG 2018 ........................................... 8
1.1. Cơ sở lý luận .......................................................................................... 8
1.1.1. Một số khái niệm ............................................................................. 8

1.1.1.1. Phương pháp dạy học là gì? ...................................................... 8
1.1.1.2. Hình thức tổ chức dạy học là gì? .............................................. 8
1.1.2. Khái quát về “Trò chơi học tập” ...................................................... 8
1.1.2.1. Khái niệm .................................................................................. 8
1.1.2.2. Đặc điểm ................................................................................... 9
1.1.2.3. Vai trò ..................................................................................... 11
1.1.3. Đặc điểm tâm lí của học sinh lớp 5 ............................................... 12
1.1.4. Khái qt về chương trình phổ thơng 2018 lịch sử lớp 5 .............. 16
1.1.5. Định hướng đổi mới phương pháp và hình thức dạy học Lịch sử ở
Tiểu học hiện nay..................................................................................... 19
1.2. Cơ sở thực tiễn ..................................................................................... 20
1.2.1. Thực trạng dạy học Lịch sử lớp 5 ở trường Tiểu học.................... 20
vii


1.2.1.1. Địa bàn khảo sát ...................................................................... 20
1.2.1.2. Đối tượng khảo sát .................................................................. 20
1.2.1.3. Kết quả khảo sát ...................................................................... 20
1.2.2. Thực trạng sử dụng phương pháp trò chơi học tập trong dạy học Lịch
sử lớp 5 ở trường Tiểu học ...................................................................... 24
TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ............................................................................... 27
CHƯƠNG 2. XÂY DỰNG TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ LỚP 5 CHƯƠNG TRÌNH PHỔ THƠNG 2018........................ 28
2.1. Ngun tắc xây dựng trị chơi học tập ................................................. 28
2.1.1 Đảm bảo tính khoa học ................................................................... 28
2.1.2. Đảm bảo tính phù hợp, vừa sức ..................................................... 28
2.1.3. Đảm bảo tính kết cấu ..................................................................... 28
2.1.4. Đảm bảo phát huy tính tích cực của HS ........................................ 29
2.1.5. Đảm bảo tính giáo dục ................................................................... 29
2.1.6. Đảm bảo tính thi đua...................................................................... 30

2.2. Quy trình xây dựng trị chơi học tập .................................................... 30
2.2.1. Giai đoạn 1. Chuẩn bị .................................................................... 30
2.2.2. Giai đoạn 2. Lựa chọn trò chơi học tập ......................................... 31
2.2.3. Giai đoạn 3. Thiết kế trò chơi học tập ........................................... 31
2.3. Xây dựng một số trò chơi học tập trong giờ dạy lịch sử lớp 5 ở tiểu học
..................................................................................................................... 32
2.3.1. Trị chơi đóng vai ........................................................................... 33
2.3.2. Trị chơi ơ chữ................................................................................ 34
2.3.3. Trò chơi hái hoa dân chủ ............................................................... 36
2.3.4. Trò chơi đố vui .............................................................................. 37
TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ............................................................................... 38
CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ KẾ HOẠCH DẠY HỌC VẬN DỤNG PHƯƠNG
PHÁP TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ LỚP 5
CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THƠNG 2018 ................................ 40
3.1. Ngun tắc sử dụng trò chơi học tập ................................................... 40
viii


3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính vừa sức đối với học sinh
.................................................................................................................. 40
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và liên hệ với thực tiễn .......... 41
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục ................................................ 42
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tự lực và phát triển tư duy cho học sinh ...... 42
3.2. Quy trình tổ chức TCHT chung trong các hoạt động ......................... 42
3.3. Vận dụng trò chơi học tập trong các hoạt động dạy học ..................... 44
3.3.1. Trò chơi học tập trong hoạt động Khởi động ................................ 44
3.3.3. Trò chơi học tập trong hoạt động Khám phá ................................. 48
3.3.4. Trò chơi học tập trong hoạt động Luyện tập ................................. 55
3.3.5. Trò chơi học tập trong hoạt động Vận dụng.................................. 57
3.4. Thiết kế kế hoạch dạy học minh họa vận dụng trò chơi học tập ......... 61

3.4.1. Kế hoạch dạy học: “Triều Lý và việc định đô ở Thăng Long” ..... 61
3.4.2. Thiết kế kế hoạch dạy học: “Ai Cập” ............................................ 70
TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ............................................................................... 78
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 79
1. Kết luận ................................................................................................... 79
2. Kiến nghị ................................................................................................. 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 82
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 84

ix


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử là thước phim để tái hiện quá khứ, là nền tảng để xây đắp hiện
tại, là cầu nối để phán đoán tương lai. Bởi vậy, Lịch sử là một trong những lĩnh
vực kiến thức quan trọng cần trang bị cho học sinh Tiểu học. Đối với học sinh
Tiểu học, đây là môn học giúp các em có những hiểu biết đúng đắn, biểu tượng
sinh động và tương đối toàn diện về lịch sử Việt Nam. Qua đó từng bước giáo
dục học sinh thái độ yêu con người, yêu quê hương, đất nước; tự hào về truyền
thống anh hùng dân tộc; ý thức trách nhiệm của bản thân trong việc xây dựng
và phát triển nước nhà. Có thể nói, mơn Lịch sử có tầm quan trọng trong việc
hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh, tạo dựng ở các em những tư
tưởng, tình cảm của một người u nước chân chính. Từ đó, ta thấy tầm quan
trọng của tri thức lịch sử với cuộc sống của mỗi con người, đặc biệt là thế hệ
trẻ nói chung và những học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường nói riêng.
Từ năm học 2016 – 2017 cho đến nay, vấn đề đổi mới dạy học nói chung
và đổi mới dạy học mơn Lịch sử nói riêng trở thành một yêu cầu bắt buộc và
cấp thiết đối với cấp học Tiểu học. “Việc giáo dục lịch sử, theo nghĩa rộng, đã
xuất hiện khi con người và xã hội hình thành, nó đã tích lũy được nhiều kinh

nghiệm quý. Song, mãi đến những thế kỉ gần đây, phương pháp dạy học Lịch
sử mới thay đổi theo hướng dần xác định được các nguyên tắc khoa học của
mình” [10, tr.19]. Trong q trình đó, các nhà giáo dục, các thầy cơ giáo đã
khơng ngừng trăn trở, tìm tòi những cách dạy mới nhằm nâng cao chất lượng
dạy – học, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới giáo dục. Phương châm đổi
mới là “Lấy học sinh làm trung tâm”, “Phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ
động của học sinh trong việc tìm hiểu, tiếp cận và lĩnh hội tri thức”.
Để thực hiện điều đó, nhiều nhà nghiên cứu, nhà giáo đã đưa ra những
cơng trình khoa học, những sáng kiến kinh nghiệm về việc nâng cao chất lượng
dạy và học môn Lịch sử ở trường Tiểu học, tạo niềm say mê, hứng thú cho các
em trong việc tiếp nhận các tri thức lịch sử. Trong thực tế, nhiều biện pháp nâng
cao chất lượng dạy học Lịch sử đã được áp dụng như: sử dụng lược đồ trong
1


bài học, kể chuyện lịch sử, sử dụng đồ dùng trực quan, hướng dẫn học sinh ghi
nhớ sự kiện lịch sử qua các dấu mốc, tiến hành công tác ngoại khóa,... Trong
đó, dạy học dựa trên trị chơi cũng là một phương pháp dạy học tạo được ấn
tượng mạnh mẽ đối với các em.
Trò chơi học tập là một phương pháp dạy học hiệu quả, bởi nó có sức
hấp dẫn, thu hút lạ kì, khơng đơn thuần chỉ là để giải trí mà cịn là phương tiện
kích thích nhu cầu học tập, là con đường dẫn dắt các em khám phá tri thức mới,
tạo niềm say mê, tích cực, hào hứng trong giờ học Lịch sử. Bên cạnh đó, trị
chơi học tập còn giúp học sinh nắm được một số kĩ năng quan trọng như kĩ
năng giao tiếp, kĩ năng ra quyết định, kĩ năng vận động nhanh nhẹn, khéo léo,
kĩ năng hợp tác, kĩ năng làm việc nhóm. Tuy nhiên, trò chơi học tập lại chưa
được giáo viên Tiểu học sử dụng thường xuyên, chỉ sử dụng như là một cách
thức để thay đổi khơng khí, trạng thái của tiết học, để củng cố bài học, chứ chưa
nhìn nhận nó với với vai trị chính, góp phần hình thành kiến thức ở các em.
Đặc biệt, nhiều giáo viên còn chưa biết cách tổ chức cho học sinh tham gia vào

trò chơi một cách hiệu quả để các em tự khám phá ra tri thức lịch sử cần thiết.
Bên cạnh đó, trị chơi học tập trong phân mơn Lịch sử còn chưa mới mẻ và hấp
dẫn. Đặc biệt, chúng ta rất thiếu những trị chơi có sức lơi cuốn mạnh mẽ đối
với các em, để các em được chơi thật, vui thật mà vẫn tiếp thu được tri thức.
Ý thức là một người giáo viên Tiểu học trong tương lai, tơi nhận thấy
rằng, mình cần phải có trách nhiệm trong việc đổi mới phương pháp dạy học
Lịch sử hiện nay. Vì vậy, tơi mạnh dạn chọn đề tài: “Vận dụng phương pháp
trị chơi học tập trong dạy học phân mơn lịch sử lớp 5 chương trình giáo
dục phổ thơng 2018”. Tìm hiểu về vấn đề này khơng những có ý nghĩa về mặt
lí luận mà cịn có ý nghĩa về mặt thực tiễn: góp phần vào cơng cuộc đổi mới
phương pháp giáo dục; nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử; tạo được hứng
thú cho học sinh. Về phía bản thân mình, việc nghiên cứu vấn đề này có nhiều
ý nghĩa: giúp bản thân bám sát và nắm rõ hơn nội dung chương trình Lịch sử
lớp 5; là cơ hội để bản thân tìm hiểu, nghiên cứu và sáng tạo những trò chơi
học tập phục vụ giảng dạy. Sử dụng trò chơi học tập trong dạy học Lịch sử
2


khơng cịn là một vấn đề hồn tồn mới nhưng vẫn là một đề tài cịn nhiều khía
cạnh cần khai thác và nghiên cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Việc sử dụng trị chơi học tập trong dạy học khơng còn là vấn đề mới mẻ
nhiều nhà nghiên cứu đã đề cập đến vấn đề này. Có thể kể đến như:
2.1. Học thuyết “Sức dư thừa” của hai triết gia nổi tiếng Ph.Siller và
G.Spencer. Tính theo thời gian, đây là học thuyết đầu tiên về trò chơi. Họ coi
trò chơi là cơ sở của các loại hình nghệ thuật và trò chơi là một hoạt động hết
sức cần thiết của trẻ. Trị chơi trở thành con đường tích luỹ những hiểu biết về
thế giới xung quanh, khám phá ra tri thức mới. Và trị chơi phải vừa sức, mang
tính chất trực quan cao [20].
2.2. Các quan điểm của các nhà giáo, nhà nghiên cứu như: nhà giáo

I.Akomenski (1592 – 1670) người Tiệp Khắc, ơng xem trị chơi là phương tiện
phát triển năng lực, trí tuệ, và quan trọng hơn, trị chơi giúp trẻ xích lại gần
nhau, tạo niềm vui chung cùng bạn bè. Từ đó ơng khun các bậc cha mẹ, các
cơ giáo, thầy giáo cần có thái độ đúng mực trong việc tổ chức các trò chơi trong
học tập, để phát huy tính tích cực của trị chơi với sự phát triển của trẻ [21].
2.3. Đến thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX, đã có nhiều nhà nghiên cứu như
Bhreben (Đức), M.Mentori (Ý),... có những ý tưởng dùng trò chơi để dạy trẻ
học, dùng trò chơi làm phương tiện dạy học. Về sau, ý tưởng đó được tiếp tục
phản ánh trong hàng loạt cơng trình nghiên cứu của các nhà giáo dục Liên Xô:
A.P.Radina, A.P.Vsova, A,Navanhensova,... Đặc biệt, nhà tâm lý học người
Thụy Sĩ J.Piaget (1896 – 1980) rất quan tâm và ủng hộ việc sử dụng trò chơi
vào dạy học. Luận điểm “Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt
động học tập” của ông được triệt để khai thác trong các nhà trường tiểu học
hiện nay, nhất là đối với các em học sinh những lớp đầu cấp.
2.4. Trong Tạp chí Văn học số 24 (trang 53) của trường Matxcova, tác giả
B.C. Gie-nhi-xloai-a cho rằng: “Chúng ta khơng phải tạo ra cho trẻ thì giờ để
chơi mà cịn phải làm cho tồn bộ cuộc sống của trẻ được ni dưỡng bằng trị
chơi” [3].
3


2.5. Năm 1999, NXB Meadowbook (Anh) đã xuất bản cuốn “Phương
pháp giúp trẻ chơi mà học” của tác giả Penny Warne (Biên dịch: Mạnh Linh Minh Đức, NXB Phụ nữ). Cuốn sách đã được tác giả nghiên cứu và viết về trị
chơi học tập, trong đó, mỗi trị chơi có hướng dẫn từng bước, liệt kê các kĩ năng
mà trẻ học được qua mỗi trị chơi [2].
2.6. Trong q trình đổi mới về nội dung và phương pháp dạy học, có rất
nhiều nhà giáo dục đã nghiên cứu, tìm tịi, thiết kế các trị chơi nhằm giáo dục
tồn diện, tạo hứng thú học tập cho trẻ như cuốn: “Tổ chức hoạt động vui chơi
ở Tiểu học nhằm phát triển tâm lực, trí tuệ, thể lực cho học sinh” của Hà
Nhật Thăng (Chủ biên) [14]. Cuốn sách này đã phân tích một số vấn đề chung

về tổ chức hoạt động vui chơi cho học sinh Tiểu học, gợi ý một số nội dung,
hình thức hoạt động vui chơi, hoạt động xã hội, văn hóa nghệ thuật, thể dục thể
thao; cuốn “150 trò chơi thiếu nhi” của Bùi Sĩ Tụng, Trần Quang Đức (đồng
chủ biên) [18] nêu ngắn gọn về nguồn gốc, ý nghĩa, tác dụng, đặc trưng, phân
loại, phương pháp tổ chức, hướng dẫn trò chơi cho thiếu nhi. Giới thiệu 150 trò
chơi được tổ chức trong lớp học, trong các buổi sinh hoạt, trò chơi được tổ chức
ở sân chơi, bãi tập, trò chơi dùng để “phạt” những người chơi sai. Ở cuốn sách
này có nhiều trị chơi có thể áp dụng được vào tiết dạy Lịch sử cho học sinh
Tiểu học, Bên cạnh đó, cịn có TS. Bùi Phương Nga, Trần Văn Lưu, Nguyễn
Thị Thấn,... cũng đề cập đến việc sử dụng trò chơi học tập trong một số giáo
trình dành cho sinh viên các trường Sư phạm.
2.7. Đối với mơn Lịch sử ở Tiểu học, đã có các nghiên cứu và sáng tác
trò chơi học tập trong dạy học, cụ thể như cuốn: “Học mà vui, vui mà học”
của tác giả Vũ Xn Đình [8], “Trị chơi học tập mơn Lịch sử và Địa lí 4,
5” – Nguyễn Tuyết Nga (Chủ biên) [12],… Các cơng trình nghiên cứu đã phân
tích rõ vai trị của trị chơi học tập, tuy nhiên, hệ thống cụ thể từng trò chơi học
tập trong mỗi bài ở phân môn Lịch sử lớp 5 thì chưa có.
Qua một số tài liệu tham khảo và cơng trình nghiên cứu của các tác giả,
tơi nhận thấy, vẫn chưa có một sự thống nhất về việc coi trị chơi học tập là
hình thức tổ chức hay phương pháp dạy học.
4


Ở một số sáng kiến kinh nghiệm của các giáo viên ở trường tiểu học, tài
liệu trên trang web: />của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong dự án Mô hình trường học mới tại Việt Nam,
hay trên trang web của hệ thống Giáo dục Ngơi Sao Hà Nội
( trị chơi học tập được coi là một phương pháp
dạy học tích cực. Nhưng theo tác giả Nguyễn Thị Thấn trong cuốn giáo trình
“Phương pháp dạy học các mơn học về Tự nhiên và Xã hội”, trò chơi học
tập lại được xếp vào các hình thức tổ chức dạy học.

Bản thân tơi cho rằng nên nhìn nhận trị chơi học tập như một phương
pháp dạy học. Theo tinh thần đổi mới phương pháp dạy học ở Tiểu học, trò
chơi được xem là phương pháp dạy học được khuyến khích sử dụng, nhằm gây
hứng thú học tập, giảm sự căng thẳng cho học sinh, góp phần nâng cao hiệu
quả tiết học. Nhìn nhận trò chơi học tập là phương pháp dạy học, chúng ta hồn
tồn có thể đánh giá đúng mức vai trị của nó, cũng như vận dụng được tối đa
những hiệu quả mà trị chơi học tập mang lại. Vì vậy, việc nghiên cứu và tìm
hiểu đề tài: “Vận dụng phương pháp trị chơi học tập trong dạy học phân
mơn lịch sử lớp 5 chương trình giáo dục phổ thơng 2018” mang ý nghĩa
khoa học và thực tiễn sâu sắc.
3. Mục đích nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử lớp
5 chương trình phổ thơng 2018 thơng qua việc sử dụng trò chơi học tập.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Tìm hiểu cơ sở lí luận của việc vận dụng phương pháp TCHT trong quá
trình dạy học nội dung Lịch sử cho HS lớp 5.
- Tìm hiểu, khảo sát thực trạng việc vận dụng phương pháp TCHT trong
quá trình dạy học nội dung Lịch sử cho HS lớp 5 của GV ở trường Tiểu học.
- Thiết kế sáng tạo những loại TCHT trong dạy học Lịch sử và cách thức
vận dụng chúng vào các hoạt động dạy học trong nội dung Lịch sử.
5


- Thiết kế kế hoạch dạy học với việc vận dụng phương pháp TCHT cho
một giờ học nội dung Lịch sử lớp 5.
- Đề xuất những ý kiến riêng về việc vận dụng phương pháp TCHT trong
quá trình dạy học nội dung Lịch sử lớp 5 và những biện pháp hiệu quả khi giảng
dạy có vận dụng phương pháp TCHT trong dạy học Lịch sử lớp 5.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu
Các loại trò chơi và cách thức sử dụng chúng trong quá trình dạy học
mơn lịch sử lớp 5 chương trình phổ 2018 ở trường Tiểu học.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ đi sâu vào sử dụng trò chơi học tập trong dạy học lịch sử lớp
5 ở Tiểu học.
5. Phương pháp nghiên cứu
Để hồn thành khóa luận này, tơi sử dụng các phương pháp nghiên cứu
sau:
5.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Nghiên cứu các tài liệu về giáo dục học, tài liệu tâm lý học, tâm sinh lý
lứa tuổi Tiểu học.
Nghiên cứu các công văn, văn bản và tài liệu hướng dẫn về CTTT 2018,
chương trình giáo dục phổ thơng 2018 mơn Lịch sử, chương trình Lịch sử lớp
5.
Các tài liệu về dạy học theo định hướng phát triển năng lực, PPDH Lịch
sử theo định hướng phát triển năng lực, Điều lệ trường Tiểu học, …
Xác định mục tiêu, nghiên cứu tài liệu, xây dựng nội dung dạy học theo
CTTT môn Lịch sử, từ đó khái quát cơ sở thực hiện đề tài và đề xuất hình thức,
biện pháp nhằm áp dụng trò chơi học tập trong dạy học lịch sử lớp 5 ở Tiểu
học.
5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp điều tra khảo sát: Điều tra tình hình thực tế về việc sử
dụng trò chơi học tập trong việc dạy học môn Lịch sử bằng phiếu điều tra để
6


phân tích thực trạng, tìm ra những hạn chế trong dạy học Lịch sử để phân tích
cơ sở thực tiễn của vấn đề sử dụng trị chơi học tập mơn Lịch sử lớp 5.
Phương pháp khảo nghiệm sư phạm: Kiểm chứng dựa trên dạy học thực

tế bài học được thiết kế theo giáo án và đối chiếu kết quả. Qua đó, tiến hành
đánh giá mức độ hiệu quả của các biện pháp và đề xuất các cách điều chỉnh.
Ngoài những phương pháp nghiên cứu cơ bản trên, tơi cịn sử dụng một
số biện pháp nghiên cứu khác như: phương pháp quan sát, phương pháp đàm
thoại, phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục,…
6. Đóng góp của đề tài
- Về mặt lý luận: Tổng quan tài liệu về trò chơi học tập, vận dụng phương
pháp dạy học trò chơi trong dạy học Lịch sử lớp 5 của chương trình giáo dục
phổ thông 2018.
- Về mặt thực tiễn: Đề xuất được những ngun tắc, quy trình sử dụng
trị chơi học tập trong dạy học Lịch sử lớp 5 của chương trình giáo dục phổ
thơng 2018 với những ví dụ minh họa và kế hoạch dạy học cụ thể.
7. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và tài liệu tham khảo, khóa luận
được bố cục gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn việc vận dụng phương pháp trò chơi học
tập trong dạy học lịch sử lớp 5 chương trình phổ thơng 2018
Chương 2: Thiết kế trò chơi học tập trong dạy học lịch sử lớp 5 chương trình
phổ thơng 2018
Chương 3: Thiết kế kế hoạch dạy học vận dụng phương pháp trò chơi học tập
trong dạy học lịch sử 5 chương trình phổ thơng 2018

7


NỘI DUNG
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VIỆC VẬN DỤNG
PHƯƠNG PHÁP TRÒ CHƠI HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
LỚP 5 CHƯƠNG TRÌNH PHỔ THƠNG 2018
1.1. Cơ sở lý luận

1.1.1. Một số khái niệm
1.1.1.1. Phương pháp dạy học là gì?
Thuật ngữ phương pháp bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp (methodos), có nghĩa
là con đường để đạt được mục đích. “Phương pháp là hệ thống những hành
động tự giác liên tiếp của con người nhằm đạt tới kết quả ứng với mục đích đã
đặt ra” [4, tr.123]. Phương pháp có vai trị giúp trình bày có lí lẽ vững vàng
một chân lí đã được xác định; vạch ra con đường dẫn tới một chân lí mới.
Theo đó, phương pháp dạy học được định nghĩa như sau: “Phương pháp
dạy học là hệ thống những hành động có mục đích của giáo viên, nhằm tổ chức
hoạt động nhận thức và thực hành của học sinh, bảo đảm cho học sinh lĩnh hội
nội dung trí dục” [4, tr.123]. Nhờ có phương pháp dạy học, giáo viên có thể
giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, hình thành thế giới quan và
phát triển năng lực nhận thức cho các em.
1.1.1.2. Hình thức tổ chức dạy học là gì?
Trong lịch sử phát triển của sự nghiệp giáo dục trên thế giới, các hình
thức tổ chức dạy học đã khơng ngừng thay đổi để phù hợp với sự phát triển của
khoa học, của nền kinh tế xã hội. Nó phần nào giúp ta nhận ra đặc trưng của sự
nghiệp giáo dục một quốc gia, một dân tộc.
“Hình thức tổ chức dạy học là hình thức tổ chức quá trình hoạt động của
thầy và hoạt động học tập của trò theo một trật tự và chế độ nhất định, nhằm
thực hiện các nhiệm vụ dạy học” [4, tr.161].
1.1.2. Khái quát về “Trò chơi học tập”
1.1.2.1. Khái niệm
Trò chơi là hoạt động bày ra để vui chơi, giải trí. [13, tr.1037] Trị chơi
thường có chủ đề, có nội dung nhất định, có những quy định buộc người chơi
8


phải tuân thủ. Trò chơi học tập là trò chơi có nội dung gắn với hoạt động học
tập của học sinh. Trị chơi học tập có thể được tổ chức trong khn khổ một

tiết học, cũng có thể tổ chức qua các buổi sinh hoạt ngoại khóa, hoạt động ngồi
giờ lên lớp.
Sử dụng trò chơi học tập là phương pháp dạy học, mà trong đó, học sinh
lĩnh hội được các kiến thức cần thiết nhờ tham gia tích cực vào các hoạt động
của trị chơi. Đặc biệt, ở phân mơn Lịch sử lớp 5, trò chơi học tập là các trị
chơi trong đó có chứa các nội dung kiến thức của phân môn Lịch sử lớp 5, được
thể hiện ở một khâu nào đó trong q trình dạy học nhằm mục đích: dẫn dắt,
hình thành kiến thức mới, hay củng cố, ôn luyện nội dung kiến thức đã học cho
học sinh. Nói cách khác tức là chuyển nội dung kiến thức của bài học Lịch sử
lớp 5 thành các nhiệm vụ học tập thơng qua trị chơi và cách thức chơi để lĩnh
hội tri thức của bài học.
1.1.2.2. Đặc điểm
Trong thực tế đời sống, trị chơi ra đời ln gắn với mục đích giải trí,
mua vui, mang đến tiếng cười, sự sảng khối. Đối với trẻ em, bất kì em nào
cũng thích hịa mình vào những trị chơi vui vẻ và sôi động. Ở một số những
trường hợp đặc biệt khác, trị chơi cịn gắn với một tín ngưỡng dân gian nào đó,
hoặc mang tính giáo dục cao cho những người tham gia chơi. Nhưng khi ta nhìn
nhận trị chơi dưới góc độ là một phương pháp dạy học thì trị chơi học tập vừa
có những đặc điểm giống với trị chơi thơng thường, vừa có những đặc điểm
riêng gắn liền với quá trình giáo dục.
Trong quá trình tìm hiểu và nghiên cứu vấn đề, bản thân tơi nhận thấy
trị chơi học tập có những đặc điểm sau:
* Tính giáo dục
Trị chơi học tập áp dụng trong dạy học khơng đơn thuần chỉ mang đến
tiếng cười, sự giải trí, hay thay đổi khơng khí của lớp học. Quan trọng hơn cả,
trò chơi học tập cần giáo dục cho học sinh một điều gì đó. Ứng với từng bài
học, từng hoạt động, sự giáo dục mà trò chơi mang lại rất cụ thể. Trò chơi học
tập vừa là cầu nối để giúp các em lĩnh hội kiến thức, vừa giáo dục cho các em
9

về sự đoàn kết, tự tương trợ lẫn nhau, tinh thần trách nhiệm, lịng trung thực,...
hướng tới giáo dục tồn diện nhân cách của học sinh.
* Tính mục đích
Trị chơi học tập phải phù hợp với mục tiêu và nội dung của tiết học. Để
tránh cho trò chơi học tập xa rời với nội dung bài học, khi thiết kế trò chơi học
tập, giáo viên nên đặt ra câu hỏi trò chơi này phục vụ cho kiến thức và kĩ năng
trọng tâm nào của bài.
* Tính thi đua
Hầu hết các trò chơi được xây dựng trong mỗi bài học đều huy động sự
nhanh trí, sáng tạo của các em, hồn thành một nhiệm vụ học tập nào đó với
tốc độ nhanh nhất, chất lượng tốt nhất. Sự thi đua được xét cả về góc độ thời
gian và kết quả của mỗi cá nhân (đội) tham gia trị chơi. Tính ganh đua ấy buộc
các em phải vận dụng hết những khả năng của bản thân để đạt được hiệu quả
cao nhất. Điều đó mang lại cho lớp học một khơng khí học tập sôi nổi và bản
thân các em cũng tiếp nhận được tri thức một cách tự nhiên, không nhồi nhét,
gị ép.
* Tính vừa sức
Một trị chơi học tập hiệu quả là một trò chơi vừa sức với các em. Sự vừa
sức được thể hiện ở nội dung trò chơi khơng q khó, cũng khơng q dễ, địi
hỏi HS phải cố gắng mới đạt được kết quả. Khi thiết kế trò chơi, giáo viên cần
quan tâm đến xu hướng, chú ý đến hứng thú và năng lực của học sinh. Giáo
viên phải thường xuyên trau dồi, bổ sung vốn trò chơi của bản thân, có thể mơ
phỏng lại các trị chơi hấp dẫn trên truyền hình, tham khảo một số sách viết về
các hình thức trị chơi, hoặc sáng tạo ra những trò chơi mới, phù hợp với nội
dung tiết học và năng lực, đặc điểm tâm lí của các em.
* Tính bắt buộc
Trị chơi học tập thường có những quy tắc, luật lệ nhất định, buộc các
em phải tuân theo nếu muốn đạt được kết quả tốt. Điều này làm cho trò chơi
diễn ra theo đúng trật tự mà giáo viên đã quy định, đảm bảo công bằng giữa các

cá nhân (đội) tham gia trò chơi. Tuy nhiên, những quy tắc và luật lệ này không
10


nên quá phức tạp hoặc xa lạ với các em, điều này có thể làm các em lúng túng
khi chơi, khó nắm bắt luật chơi, mất thời gian, ảnh hưởng đến sự thành cơng
của tiết học.
* Tính hạn chế về khơng gian và thời gian
Khác với những trị chơi trong đời sống thường ngày, trò chơi học tập bị
hạn chế về cả khơng gian và thời gian. Trị chơi học tập, về cơ bản, được tiến
hành trong không gian và thời gian hạn chế, trong khi phải huy động được tối
đa học sinh tham gia. Về mặt không gian, trong phạm vi lớp học, sự di chuyển,
vận động của các em cũng phần nào bị hạn chế. Khi thực hiện trò chơi, cũng
phải đảm bảo sự yên tĩnh và trật tự cho các lớp bên cạnh. Về mặt thời gian, trị
chơi học tập thơng thường chỉ kéo dài từ 3 – 5, tối đa không quá 10 phút để
tránh ảnh hưởng nhiều đến tiến trình của bài dạy.
1.1.2.3. Vai trị
Ngay từ lứa tuổi mẫu giáo, trẻ đã được làm quen với nhiều trị chơi trong
mơi trường giáo dục mầm non. Và trong cuộc sống thường ngày, trẻ cũng chơi
một số trị chơi dân gian quen thuộc (nhảy dây, trốn tìm, bịt mắt bắt dê,...). Hoạt
động chơi là hoạt động chủ đạo đối với trẻ em mẫu giáo. Chơi là nhu cầu tự
nhiên trong sinh hoạt hàng ngày của trẻ, hoạt động vui chơi đối với các em
thiếu nhi có tác dụng giáo dục toàn diện, tác động trực tiếp đến trí tuệ, tình cảm
và thể chất ở mỗi em, góp phần làm cho tập thể thêm đoàn kết, thân ái, đồng
thời góp phần cân bằng năng lượng của trẻ.
Lên đến bậc Tiểu học, hoạt động học trở thành hoạt động chủ đạo. Tuy
nhiên, trị chơi vẫn có một vai trị quan trọng trong việc phát triển thể chất, trí
tuệ, tư tưởng, tình cảm ở các em. Ở lứa tuổi này, nét tâm lí nổi bật là vừa học
vừa chơi. Vì vậy, trong dạy học phân mơn Lịch sử, trị chơi học tập là yếu tố
không thể thiếu, là một cách thức nhằm khơi gợi, hình thành, củng cố hoặc

kiểm tra tri thức lịch sử của học sinh.
Cơ sở khoa học đã chứng minh vai trò của việc sử dụng phương pháp trò
chơi học tập trong việc nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử. Phương pháp dạy
học này góp phần làm tăng hứng thú, tính tích cực chủ động của học sinh trong
11


q trình học Lịch sử cũng như niềm u thích mơn học này của các em. Mỗi
trị chơi học tập có một tác dụng chính, song nhìn chung, trị chơi học tập nào
cũng mang lại những tác dụng sau:
Thứ nhất, trị chơi học tập giúp các em thay đổi hình thức, phương pháp
dạy và học truyền thống, làm cho giờ học bớt căng thẳng, tạo cảm giác thoải
mái cho học sinh. Kiến thức lịch sử vốn khô khan, phức tạp và khó nhớ. Thơng
qua trị chơi học tập, học sinh thêm phần hứng thú với bài học hơn. Từ đó, việc
ghi nhớ các kiến thức lịch sử cũng diễn ra tự nhiên và dễ dàng.
Thứ hai, trò chơi học tập rèn luyện thêm kĩ năng sử dụng bản đồ, lược
đồ, vẽ sơ đồ. Khơng ít những trị chơi có liên quan đến những kĩ năng sử dụng
bản đồ, lược đồ, vẽ sơ đồ. Dựa vào hiểu biết của bản thân và quan sát kĩ bản đồ
(dưới sự hướng dẫn của giáo viên), học sinh hồn tồn có thể tự khám phá,
chiếm lĩnh các tri thức lịch sử cần thiết.
Thứ ba, trị chơi học tập cịn kích thích học sinh vận dụng kiến thức, năng
động, rèn luyện trí nhớ, phát triển khả năng phán đốn, suy luận, góp phần phát
triển tư duy độc lập, học tập cách xử lí thơng minh các tình huống phức tạp,
tăng cường khả năng vận dụng trong cuộc sống.
Thứ tư, trò chơi học tập phát triển cho các em những phẩm chất đạo đức
như: tính nhanh nhẹn, tình đồn kết, thân ái, sự phối hợp nhịp nhàng, lòng trung
thực, tinh thần trách nhiệm,... Qua trò chơi, ngoài nội dung kiến thức các em
lĩnh hội được, đây cịn là cơ hội để các em tự hồn thiện mình.
1.1.3. Đặc điểm tâm lí của học sinh lớp 5
* Đặc điểm sinh lý

Hệ cơ, xương, khớp của HS lớp 5 phát triển mạnh. Hệ thần kinh đã được
dần được hồn thiện vì vậy ở lứa tuổi này, HS có xu hướng thiên về các hoạt
động mang tính vận động cơ, não bộ.
* Đặc điểm tâm lý
Bước vào trường Tiểu học, các em học sinh có một bước ngoặt tâm lí rất
quan trọng. Ở đây, hoạt động vui chơi khơng cịn là hoạt động chủ đạo, thay
vào đó là hoạt động học tập với những nhiệm vụ cao hơn, đòi hỏi phải tư duy
12


và nỗ lực nhiều hơn. Để hoạt động học có hiệu quả, nhu cầu học tập của học
sinh có một vai trị rất quan trọng. Chính nhu cầu khám phá tri thức, tìm tịi cái
mới đã tạo nên động cơ học tập ở các em. Động cơ học tập là cái nuôi dưỡng
nhu cầu học tập, thôi thúc trẻ học tập. Động cơ học tập khơng sẵn có, cũng
khơng thể áp đặt từ ngồi vào mà phải hình thành dần trong quá trình học sinh
ngày càng đi sâu và chiếm lĩnh đối tượng học tập dưới sự hướng dẫn của giáo
viên.
Hứng thú học tập là một biểu hiện cụ thể của động cơ học tập. Ở Tiểu
học, phần lớn học sinh chưa hứng thú chuyên biệt với từng môn học, các em
cũng chưa chú ý đi sâu vào ý nghĩa mơn học. Việc các em học sinh Tiểu học
thích mơn nào, bài nào, phụ thuộc vào khả năng sư phạm của người giáo viên.
Nhưng đối với học sinh lớp 5, các em đã ở vào giai đoạn cuối của cấp học,
những biểu hiện hứng thú của các em cũng trở nên rõ ràng mang tính chun
biệt hơn.
Với riêng mơn Lịch sử, khi học sinh lớp 5 hứng thú học tập, các em sẽ
có những biểu hiện cụ thể sau:
- Học sinh có cảm xúc tích cực (u thích, say mê) đối với mơn Lịch sử,
u thích mơn Lịch sử, coi việc học Lịch sử là niềm vui, niềm hạnh phúc.
- Học sinh nhận thức đầy đủ, rõ ràng những nguyên nhân của sự yêu
thích trên liên quan đến đối tượng của hoạt động học Lịch sử (nội dung và

phương pháp học), hoặc gián tiếp liên quan đến đối tượng trên (Lịch sử được
ứng dụng nhiều trong thực tiễn, giáo viên dạy hay)...
- Học sinh có những hành động học tập tích cực. Trên lớp, các em say
mê học tập, chăm chú nghe giảng, ghi chép bài đầy đủ, cẩn thận, tích cực suy
nghĩ, hăng hái phát biểu xây dựng bài, hay nêu thắc mắc với giáo viên, tích cực
làm việc nhóm để hồn thành nhiệm vụ. Về nhà, học sinh học bài, làm bài đầy
đủ, tự giác làm bài tập, đọc thêm nhiều tài liệu, sách báo có liên quan đến mơn
Lịch sử, tham gia các hoạt động ngoại khóa về Lịch sử,...

13


* Trí nhớ
Học sinh Tiểu học nói chung có trí nhớ tốt. Các em có khả năng nhớ
được nhiều, thậm chí nhớ cả những điều mà các em khơng hiểu. Trí nhớ trực
quan - hình tượng phát triển, các em nhớ chính xác những sự vật, hiện tượng
cụ thể nhanh hơn và tốt hơn những định nghĩa, những lời giải thích dài dịng.
Ở những lớp đầu bậc tiểu học, ghi nhớ không chỉ định chiếm ưu thế, các em
chỉ ghi nhớ những gì mình thích, những gì gây được ấn tượng mạnh mẽ, gây
cảm xúc thì các em dễ nhớ và nhớ lâu.
Sự ghi nhớ có chủ định tăng dần theo mỗi lớp học. Tuy nhiên, học sinh
Tiểu học thường có khuynh hướng học thuộc một cách máy móc kiểu học vẹt.
Điều này lại càng khó khăn hơn trong quá trình lĩnh hội, tiếp thu và ghi nhớ các
kiến thức lịch sử. Khi dạy học môn Lịch sử, giáo viên cần tổ chức các hoạt
động học tập sôi động, gây những ấn tượng mạnh, giúp các em ghi nhớ tốt hơn
các sự kiện, nhân vật, mốc thời gian trong lịch sử. Để làm được điều đó, trị
chơi học tập chính là một trong những phương pháp dạy học ưu tiên hàng đầu.
* Tư duy
Đặc điểm nổi bật trong tư duy của học sinh Tiểu học là sự chuyển từ
tính trực quan cụ thể sang tính trừu tượng khái quát. Đầu bậc Tiểu học, tư

duy của các em là tư duy cụ thể, dựa vào những đặc điểm trực quan của đối
tượng. Cuối bậc Tiểu học, tư duy đã thoát khỏi tính trực tiếp của tri giác và
mang dần tính trừu tượng, khái quát. Đặc điểm này được thể hiện rõ trong các
khía cạnh tư duy của học sinh Tiểu học.
Trong khi tiến hành các thao tác tư duy, học sinh lớp 5 đã có thể phân
tích đối tượng mà khơng cần đến những tác động thực tiễn với đối tượng. Các
em có khả năng phân biệt những dấu hiệu, những khía cạnh khác nhau của đối
tượng dưới dạng ngơn ngữ và sắp xếp chúng vào một hệ thống nhất định. Ở
thao tác so sánh, không như học sinh lớp 1, 2, 3, thường nhầm lẫn so sánh với
việc kể lại một cách đơn giản các đối tượng cần so sánh, học sinh lớp 5 đã biết
tìm sự giống nhau và khác nhau, nhưng thường chỉ tìm thấy sự giống nhau ở
những đối tượng đã quen thuộc, hoặc thấy sự khác nhau ở những đối tượng mới
14


lạ, ít khi cùng một lúc vừa thấy được cái giống nhau và khác nhau giữa các đối
tượng. Khi trừu tượng hóa, khái quát hóa, học sinh cuối bậc Tiểu học đã bước
đầu nhận ra được những đặc điểm bản chất của đối tượng thay vì chỉ kể ra các
dấu hiệu bên ngoài. Dựa vào những dấu hiệu bản chất đó, học sinh có thể, chứng
minh, lập luận cho phán đốn của mình.
Đặc điểm tư duy của học sinh Tiểu học khơng có ý nghĩa tuyệt đối, mà
có ý nghĩa tương đối. Trong quá trình học tập, tư duy của trẻ thay đổi nhiều từ
không chủ định đến chủ định. Chính vì vậy, vai trị của nội dung và phương
pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy học là đặc biệt quan trọng đối với sự
phát triển tư duy của trẻ.
Lịch sử là những sự việc đã diễn ra, có thật và tồn tại khách quan trong
q khứ. Vì vậy khơng thể phán đốn, suy luận hay tưởng tượng để nhận thức
lịch sử, mà cần phải thông qua những "dấu tích" của quá khứ, những chứng cứ
về sự tồn tại của các sự việc đã diễn ra. Cho nên việc tất yếu không thể không
tiến hành là cho học sinh tiếp nhận thông tin từ sử liệu bằng nhiều hình thức

khác nhau. Học sinh tiểu học cần có những biểu tượng về "các sự kiện đã diễn
ra", cần tạo ra trong nhận thức của học sinh những hình ảnh cụ thể, sinh động
rõ nét về các nhân vật lịch sử và hoạt động của họ trong thời gian không gian,
trong những điều kiện lịch sử cụ thể, những quan niệm xã hội cụ thể.
Học tập Lịch sử không phải là sự học thuộc, nạp vào trí nhớ của người
học theo lối thầy đọc trò chép, thầy giảng trò nghe, học sinh học thuộc lòng
theo thầy, theo sách giáo khoa mà là: học sinh thơng qua q trình làm việc với
sử liệu, tự tạo cho mình các hình ảnh lịch sử, tự hình dung về lịch sử đã diễn ra
trong quá khứ. "Ngay ở tiểu học học sinh cũng cần phải được làm quen và học
tập các thao tác trí tuệ trong hoạt động khoa học của các nhà sử học, dù mức
độ chỉ dừng ở lại ở các hình thức sơ đẳng nhất." (Nhiều tác giả. Sách tra cứu về
lí luận dạy học lịch sử. Duesseldorf, 1992 (tiếng Đức), tr. 544)
Như vậy, cần phải thay đổi quan niệm rằng học tập lịch sử đồng nghĩa
với kể chuyện lịch sử tức là không phải là sự cung cấp sẵn cho học sinh những
thông tin về các sự kiện đã diễn ra mà học sinh phải được làm việc với các
15


nguồn tư liệu lịch sử, rồi tự phát hiện ra dấu hiệu về các sự kiện đó mà hình
thành dần trong nhận thức biểu tượng về chúng.
Từ đó thấy được việc sử dụng trò chơi học tập trong dạy học Lịch sử ở
tiểu học là rất phù hợp, giúp học sinh dễ dàng hình thành và ghi nhớ kiến thức.
1.1.4. Khái qt về chương trình phổ thơng 2018 lịch sử lớp 5
Bảng 1.1. Bảng khái quát nội dung Lịch sử lớp 5 trong chương trình GDPT
2018
Tiêu chí

Nội dung
- Là mơn học bắt buộc.

Đặc điểm
nội dung
Lịch sử

- Được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển từ môn Tự
nhiên và Xã hội lớp 1, 2, 3.
- Góp phần hình thành và phát triển ở HS những phẩm chất chủ
yếu và năng lực chung đã được xác định trong chương trình
tổng thể.
- Chương trình Lịch sử có tính tích hợp.
- Kế thừa, phát huy chương trình GDPT hiện hành và tiếp thu
kinh nghiệm các nước tiên tiến trên thế giới.
- Chọn lọc những kiến thức cơ bản đảm bảo tính khoa học, vừa
phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý và trình độ nhận thức của
HS.

Quan điểm - Thiết kế theo phạm vi mở rộng dần về không gian địa lí và
khơng gian xã hội.
- Lựa chọn những nội dung thiết thực đối với việc hình thành,
phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh thông qua phương
pháp tổ chức các hoạt động học tập.
- Thiết kế theo hướng mở, linh hoạt để có thể điều chỉnh cho
phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội.

16


- Hình thành và phát triển ở học sinh năng lực đặc thù với các
thành phần: nhận thức khoa học lịch sử; tìm hiểu lịch sử; vận
dụng kiến thức, kỹ năng đã học.

- Hình thành và phát triển các năng lực chung: tự chủ và tự
Mục tiêu
môn học

học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo.
- Bồi dưỡng lịng tự hào dân tộc, tình u thiên nhiên, quê
hương, đất nước; ý thức bảo vệ thiên nhiên, giữ gìn và phát
triển các giá trị văn hóa Việt Nam; tơn trọng sự khác biệt về
văn hóa giữa các quốc gia và dân tộc.
- Hình thành và phát triển các phẩm chất: yêu nước, nhân ái,
chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm.
Những quốc gia đầu tiên

- Văn Lang, Âu Lạc

trên lãnh thổ Việt Nam

- Phù Nam

10% (7 tiết)

- Cham pa
- Đấu tranh giành độc lập thời kì
Bắc thuộc
- Triều Lý và việc định đô ở
Thăng Long
- Triều Trần và kháng chiến chống

Nội dung
dạy học

Mông - Nguyên
Xây dựng nước và bảo vệ - Khởi nghĩa Lam Sơn và triều
đất nước Việt Nam 34%
(23-24 tiết)

Hậu Lê
- Triều Nguyễn
- Cách mạng tháng Tám năm 1945
- Chiến dịch Điện Biên Phủ năm
1954
- Chiến dịch Hồ Chí Minh năm
1975
- Đất nước đổi mới

17