Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục quản lý hoạt động học tập của học sinh trường trung học phổ thông dào san vùng đặc biệt khó khăn huyện phong thổ tỉnh lai châu

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ TUẤN ANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
TRƯỜNG THPT DÀO SAN - VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN
HUYỆN PHONG THỔ - TỈNH LAI CHÂU

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2017

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

VŨ TUẤN ANH

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH
TRƯỜNG THPT DÀO SAN - VÙNG ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN
HUYỆN PHONG THỔ - TỈNH LAI CHÂU
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phùng Thị Hằng

THÁI NGUYÊN - 2017

Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết
quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ cơng trình
nào khác.
Tác giả luận văn

Vũ Tuấn Anh

i
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lịng biết ơn và sự kính trọng tới
Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo
đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện
giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường.
Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất
đến PGS.TS. Phùng Thị Hằng, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận
tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Ban giám hiệu, cán bộ, nhân viên và học
sinh trường THPT Dào San huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu cùng bạn bè, người
thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt
quá trình học tập, nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Trong q trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản

thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn khơng tránh khỏi những khiếm khuyết.
Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các thầy giáo, cô giáo và các bạn đồng
nghiệp.
Em xin trân trọng cảm ơn!
Thái Nguyên, ngày 11 tháng 11 năm 2017
Tác giả

Vũ Tuấn Anh

ii
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ....................................................................... vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 2
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học ....................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 3
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3
7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn ........................................................................................... 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP

CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THƠNG VÙNG ĐẶC BIỆT
KHĨ KHĂN ................................................................................................... 6

1.1.

Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ...................................................... 6

1.1.1. Trên thế giới ............................................................................................ 6
1.1.2. Ở Việt Nam.............................................................................................. 8
1.2.

Một số khái niệm cơ bản của đề tài ....................................................... 10

1.2.1. Quản lý .................................................................................................. 10
1.2.2. Quản lý giáo dục.................................................................................... 12
1.2.3. Hoạt động học tập, hoạt động học tập của học sinh .............................. 13
1.2.4. Quản lý hoạt động học tập của học sinh................................................ 16

iii
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


1.3.

Một số vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động học tập của học sinh
Trung học phổ thông vùng đặc biệt khó khăn ....................................... 16

1.3.1. Những đặc điểm về hoạt động học tập của học sinh Trung học phổ
thông vùng đặc biệt khó khăn ............................................................... 17
1.3.2. Hiệu trưởng trường Trung học phổ thơng vùng đặc biệt khó khăn

với vai trò quản lý hoạt động học tập của học sinh ............................... 22
1.4.

Những yếu tố ảnh hưởng tới việc quản lý hoạt động học tập của học
sinh Trung học phổ thông vùng đặc biệt khó khăn ............................... 33

1.4.1. Các yếu tố về phía mơi trường, điều kiện giảng dạy và học tập ........... 33
1.4.2. Các yếu tố về phía học sinh ................................................................... 35
1.4.3. Các yếu tố về phía nhà quản lý, giáo viên............................................. 35
Kết luận chương 1.............................................................................................. 36
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA
HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG DÀO SAN
- VÙNG ĐẶC BIỆT KHĨ KHĂN HUYỆN PHONG THỔ TỈNH LAI CHÂU ............................................................................... 39
2.1.

Vài nét về tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa và giáo dục THPT
vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu................... 39

2.1.1. Tình hình kinh tế, chính trị, văn hóa của vùng đặc biệt khó khăn
huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu ......................................................... 39
2.1.2. Khái quát về giáo dục THPT ở vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong
Thổ - tỉnh Lai Châu ............................................................................... 42
2.2.

Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ...................................... 45

2.2.1. Mục đích khảo sát.................................................................................. 45
2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................. 45
2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lý số liệu ............................ 46
2.3.

Kết quả khảo sát .................................................................................... 46

iv
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


2.3.1. Thực trạng về hoạt động học tập của học sinh trường THPT Dào
San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu ......... 46
2.3.2. Thực trạng về quản lý hoạt động học tập của học sinh trường Trung
học phổ thông Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ
- tỉnh Lai Châu ....................................................................................... 49
2.3.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động học tập của học
sinh trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong
Thổ - tỉnh Lai Châu ............................................................................... 58
Kết luận chương 2.............................................................................................. 64
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA
HỌC SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG DÀO SAN
VÙNG ĐẶC BIỆT KHĨ KHĂN HUYỆN PHONG THỔ - LAI
CHÂU ................................................................................................... 65
3.1.

Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................... 65

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ....................................................... 65
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ..................................... 65
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ........................................................ 66
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ ..................................... 66
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................... 67
3.2.

Một số biện pháp quản lý hoạt động học tập của học sinh trường
THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh
Lai Châu ................................................................................................ 68

3.2.1. Tổ chức các hoạt động để nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý,
giáo viên và học sinh về tầm quan trọng của hoạt động học tập của
học sinh trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn ................... 68
3.2.2. Kế hoạch hóa hoạt động học tập của học sinh dựa trên điều kiện
thực tế của nhà trường và yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục
trong giai đoạn mới ............................................................................... 70

v
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


3.2.3. Đổi mới nội dung, phương thức quản lý hoạt động học tập của học
sinh trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn .......................... 73
3.2.4. Đổi mới nội dung, phương thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập
của học sinh ........................................................................................... 81
3.2.5. Thực hiện tốt công tác xã hội hóa giáo dục, tạo nguồn kinh phí để
đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học cho nhà trường ................ 83
3.2.6. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................ 85
3.3.

Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất..... 87

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 93
1. Kết luận........................................................................................................ 93
2. Khuyến nghị ................................................................................................ 95

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 97
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 100

vi
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
HĐDH

: Hoạt động dạy học

HĐHT

: Hoạt động học tập

THCS

: Trung học cơ sở

THPT

: Trung học phổ thông

TTHTCĐ

: Trung tâm học tập cộng đồng

UBND

: Uỷ ban nhân dân

VHTT

: Văn hoá thể thao

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa

iv
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Đánh giá của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt
động học tập đối với học sinh ....................................................... 46

Bảng 2.2.

Đánh giá của các khách thể điều tra về thái độ học tập của học sinh..... 47

Bảng 2.3.

Phân loại học lực và hạnh kiểm của học sinh trường THPT Dào
San - Vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu
năm học 2015 - 2016 và năm học 2016 - 2017 ............................. 49

Bảng 2.4.

Đánh giá của các khách thể điều tra về việc lập kế hoạch quản
lý hoạt động học tập của học sinh ................................................. 50

Bảng 2.5.

Đánh giá của các khách thể điều tra về công tác tổ chức thực
hiện việc quản lý hoạt động học tập của học sinh......................... 52

Bảng 2.6.

Đánh giá của các khách thể điều tra về công tác chỉ đạo thực
hiện việc quản lý hoạt động học tập của học sinh ......................... 54

Bảng 2.7.

Đánh giá của các khách thể điều tra về công tác kiểm tra, đánh
giá kết quả thực hiện việc quản lý hoạt động học tập của học
sinh THPT Dào San - Vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong
Thổ - tỉnh Lai Châu ....................................................................... 56

Bảng 2.8.

Kết quả đánh giá của các khách thể điều tra về việc thực hiện
các chức năng quản lý của hiệu trưởng ......................................... 58

Bảng 2.9.

Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong tổ chức quản lý

hoạt động học tập của học sinh trường THPT Dào San - vùng
đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu ................... 62

Bảng 3.1.

Kết quả kiểm chứng về mức độ cần thiết và khả thi của các
nhóm biện pháp quản lý học tập của học sinh THPT Dào San
- vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu ........ 88

v
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Biểu đồ:
Biểu đồ 3.1.

Kết quả kiểm chứng về mức độ cần thiết của các nhóm biện
pháp quản lý học tập của học sinh THPT Dào San - vùng
đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu ............... 89

Biểu đồ 3.2.

Kết quả kiểm chứng về mức độ khả thi của các nhóm biện
pháp quản lý học tập của học sinh THPT Dào San - vùng
đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu ............... 90

Sơ đồ:
Sơ đồ 1.1.

Mơ hình hoạt động quản lý ....................................................... 11

vi
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong giáo dục và đào tạo, chất lượng giáo dục được quyết định bởi chính
người học. Sự tiếp thu kiến thức của người học trong "dạy - học" là mối liên hệ
biện chứng; trong đó là sự tác động qua lại, sự quy định, sự chuyển hóa lẫn nhau
giữa các yếu tố, các thuộc tính, các mặt của một q trình nhận thức. Lê nin đã
nói "học, học nữa, học mãi". Như vậy, nâng cao chất lượng dạy học là phải nhằm
vào người học, do đó việc quản lý hoạt động học tập của học sinh là rất quan
trọng, đó là mấu chốt của việc đổi mới phương pháp dạy học mà chúng ta đang
thực hiện.
Được sự quan tâm của Đảng, nhà nước, trong những năm qua, nhiều chính
sách về giáo dục ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và vùng có điều
kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn đã được ban hành, tạo điều kiện để giáo
dục phát triển, góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nguồn nhân lực cho địa phương.
Trên địa bàn huyện, chất lượng giáo dục vùng đặc biệt khó khăn đã đạt được
những kết quả quan trọng: quy mô mạng lưới trường, lớp các cấp học tăng nhanh,
tỷ lệ huy động trẻ trong độ tuổi đến trường đạt cao; chất lượng giáo dục từng
bước được nâng lên; cơ sở vật chất, trang thiết bị trường học tiếp tục được đầu
tư, bổ sung. Tuy nhiên, so với yêu cầu đổi mới về giáo dục còn nhiều hạn chế:
một bộ phận giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu
nhiệm vụ, kết quả học tập của học sinh... đều thấp hơn so với các xã vùng II.
Thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW, ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành
Trung ương Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng
u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định

hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế; Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc
lần thứ XII; Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIII; Quyết định số 150QĐ/TU, ngày 20/6/2016 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về ban hành Đề án
"nâng cao chất lượng giáo dục vùng đặc biệt khó khăn giai đoạn 2016 - 2020".

1
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2015
- 2020, huyện đã tập trung xây dựng 02 đề án về tăng cường củng cố hệ thống
chính trị cơ sở và đề án phát triển kinh tế - xã hội các xã vùng cao biên giới.
Trong đó tập trung chính vào đào tạo nguồn nhân lực kế cận (nguồn lãnh đạo
cấp xã, huyện và nguồn lao động địa phương). Do vậy, việc quan tâm nâng cao
chất lượng giáo dục, chất lượng học tập của học sinh vùng đặc biệt khó khăn là
việc làm rất cấp bách của nhiệm kỳ 2015 - 2020. Sau 8 năm thành lập trường
THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu, cùng
với việc từng bước đầu tư cơ sở vật chất của nhà trường, kiện toàn đội ngũ lãnh
đạo, giáo viên nhà trường; hoạt động dạy và học của thầy và trò trường THPT
Dào San đã có nhiều đổi mới, ổn định, nền nếp, quy củ hơn. Tuy nhiên, chất
lượng học tập vẫn cịn nhiều hạn chế: có rất nhiều ngun nhân, trong đó ngun
nhân chính từ phía người học, các em đang trong độ tuổi lao động chính của gia
đình; sinh sống ở 8 xã vùng biên giới đặc biệt khó khăn của huyện Phong Thổ,
chủ yếu là dân tộc Mông, Hà Nhì, ảnh hưởng của nhiều tập tục lạc hậu và trình
độ dân trí cịn thấp của đại bộ phận nhân dân, điều kiện sống, học tập rất khó
khăn... Trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh
Lai Châu cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để quản lý tốt hoạt động học tập
của học sinh, nâng cao chất lượng dạy và học, đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ
cho địa phương và nguồn lao động cho xã hội. Xuất phát từ những lý do nêu trên,
chúng tôi lựa chọn vấn đề "Quản lý hoạt động học tập của học sinh trường
Trung học phổ thơng Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ tỉnh Lai Châu" Làm đề tài luận văn để nghiên cứu.

2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất một số biện pháp
quản lý hoạt động học tập của học sinh trường Trung học phổ thông Dào San vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu, nhằm góp phần nâng
cao chất lượng dạy học ở các trường Trung học phổ thơng vùng đặc biệt khó

2
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


khăn nói chung và trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong
Thổ - tỉnh Lai Châu nói riêng.
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động học tập của học sinh Trung học
phổ thơng vùng đặc biệt khó khăn.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động học tập của học sinh
trường Trung học phổ thông Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ
- tỉnh Lai Châu.
4. Giả thuyết khoa học: Hoạt động học tập của học sinh trường Trung học phổ
thông Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu cịn
có những hạn chế nhất định như: Kết quả học tập của học sinh cịn thấp, tính tích
cực, tự giác, chủ động trong học tập, ý thức tự học, khả năng làm việc theo nhóm
của học sinh cịn yếu. Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp
quản lý phù hợp với tình hình thực tiễn thì chất lượng hoạt động học tập của học
sinh sẽ được nâng cao.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động học tập của học sinh
Trung học phổ thông vůng đặc biệt khó khăn.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng về hoạt động học tập vŕ quản lý hoạt
động học tập của học sinh trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện
Phong Thổ - tỉnh Lai Châu.

5.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động học tập của học sinh trường
THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu.
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt
động học tập của học sinh trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện
Phong Thổ - tỉnh Lai Châu.
Các số liệu sử dụng trong đề tài được lấy từ nguồn số liệu của trường THPT

3
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Dào San trong 2 năm học gần đây (năm học 2015-2016 và năm học 2016-2017).
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Bao gồm các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, lý
luận, văn bản pháp quy của Nhà nước, của ngành giáo dục và đào tạo, sách,
báo,... có liên quan đến vấn đề quản lý hoạt động học tập của học sinh trường
THPT vùng đặc biệt khó khăn để xây dựng khung lý thuyết cho đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp quan sát
Phương pháp này được sử dụng để thu thập dữ liệu từ thực tế về hoạt động
học tập và công tác quản lý hoạt động học tập của học sinh vùng đặc biệt khó
khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu tạo nguồn thông tin thực tiễn cho đề tài.
7.2.2. Phương pháp phỏng vấn
Tiến hành phỏng vấn trực tiếp một số cán bộ quản lý, giáo viên và học
sinh trường Trung học phổ thông Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong
Thổ - tỉnh Lai Châu nhằm thu thập thêm thông tin về công tác quản lý hoạt động
học tập của học sinh trong nhà trường.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

Thiết kế các mẫu phiếu điều tra đối với cán bộ quản lý; giáo viên và học
sinh để tìm hiểu nhận thức, ý kiến đánh giá của các khách thể điều tra về thực
trạng hoạt động học tập và quản lý hoạt động học tập của học sinh ở trường
THPT Dào San huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu.
7.2.4. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến các chuyên gia quản lý giáo dục, các chuyên gia về lý luận dạy
học để xây dựng các tiêu chí và cơng cụ khảo sát thực trạng, cách xử lý kết quả
điều tra, xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động học tập của học sinh THPT
vùng đặc biệt khó khăn.
7.2.5. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm

4
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Phương pháp này được sử dụng với mục đích đánh giá, tổng kết cơng tác
quản lí hoạt động học tập của học sinh THPT vùng đặc biệt khó khăn của tỉnh
Lai Châu.
7.3. Các phương pháp xử lý số liệu
Sử dụng phương pháp thống kê trong tốn học như: tính phần trăm, sử
dụng biểu đồ... để xử lý và biểu đạt các số liệu thu được nhằm đảm bảo tính khoa
học, khách quan trong quá trình nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu; Kết luận và Khuyến nghị; Tài liệu tham khảo; Phụ
lục, nội dung của luận văn được cấu trúc thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động học tập của học sinh THPT
vùng đặc biệt khó khăn.
Chương 2: Thực trạng về quản lý hoạt động học tập của học sinh trường
THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động học tập của học sinh trường THPT

Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu.

5
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP
CỦA HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VÙNG
ĐẶC BIỆT KHÓ KHĂN
1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Trên thế giới
Thế giới đang đứng trước sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ
và những thành tựu lớn lao về kinh tế xã hội. Hầu hết các nhà lãnh đạo, các nhà
nghiên cứu của nhiều quốc gia trên thế giới đều có chung nhận định: Giáo dục là
động lực để phát triển kinh tế - xã hội, nguồn lực con người là tài sản quyết định
cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, hiện đại hóa đất nước. Trong lịch
sử phát triển của giáo dục, học tập là vấn đề đã được quan tâm nghiên cứu từ lâu
cả về lý luận và thực tiễn nhằm phát huy vài trị tích cực học tập của người học.
Song ở từng giai đoạn phát triển của lịch sử thì vấn đề học tập được đề cập tới
bằng nhiều hình thức khác nhau:
Ở phương đơng, Khổng tử (551 479 TCN) một triết gia của Trung Quốc từng
quan niệm về phương pháp dạy học của ông là dùng cách gợi mở, đi từ gần đến xa,
từ đơn giản đến phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ, phải
hình thành nền nếp, thói quen học tập. Triết gia này rất coi trọng việc tự học, tự rèn,
tu thân để phát huy mặt tích cực, học kết hợp với hành, trong dạy thì phải sát đối
tượng, phát triển ý chí của người học. Những phương pháp giáo dục nói trên cho
đến nay vẫn cịn ngun giá trị và là bài học lớn trong quản lý nhà trường nói chung
và quản lý dạy học nói riêng [theo 32, tr.6].
Đến thế kỷ thứ XVIII; XIX, các nhà giáo dục nổi tiếng của thế giới như:

J.H Petstalogi (1746-1872); K.Đ Uxinsky (1824-1890); J.J Rutxo (1712-1778);
A.L Dixtecvec (1790-1886) trong các tác phẩm nghiên cứu của mình đã khẳng
định: "tự học tập dành lấy tri thức bằng con đường khám phá, tự tìm tịi, tự suy
nghĩ là con đường quan trọng để chiếm lĩnh tri thức" [theo 32, tr.7].

6
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


A.Coomenxki (1592-1670) - nhà giáo dục vĩ đại của Séc và của thế giới
đã đưa ra các nguyên tắc dạy học như: "nguyên tắc trực quan, nguyên tắc nhất
quán, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính hệ thống; đồng thời đã khẳng
định hiệu quả dạy học có liên quan đến chất lượng người dạy thông qua việc vận
dụng có hiệu quả các nguyên tắc dạy học" [theo 32, tr.7].
Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô viết trước đây thì khẳng định: Kết quả
tồn bộ hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức
đúng đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên.
P.V.Zimin, M.I.Kondakop, N.I Saxxerddoottop đi sâu nghiên cứu lãnh đạo
công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong
hoạt động quản lý của hiệu trưởng [theo 32, tr.7].
V.A. Xukhomlinxky, V.P. Xtrezicondin; Jaxapob đã nghiên cứu và đề ra
một số vấn đề quản lý của hiệu trưởng trường phổ thông như phân cơng nhiệm
vụ của hiệu trưởng và phó hiệu trưởng; cịn V.A. Xukhomlinxki thì đặc biệt coi
trọng sự trao đổi giữa hiệu trưởng và phó hiệu trưởng để tìm ra cách quản lý tốt
nhất, tác giả cho rằng: "Trong những cuộc trao đổi này như đòn bẩy, đã nẩy sinh
ra những dự định mà sau này trong công tác quản lý được phát triển trong lao
động sáng tạo của tập thể sư phạm nhà trường" [theo 32, tr.7].
Trong những năm gần đây, các nước phương tây nổi lên cuộc cách mạng
tìm phương pháp giáo dục mới trên cơ sở tiếp cận việc lấy người học làm trung
tâm để làm sao phát huy hết năng lực nội sinh của người học. Đại diện cho tư

tưởng này là J.Deway, ông cho rằng: "học sinh là mặt trời, xung quanh nó quy
tụ mọi phương tiện giáo dục" [theo 32, tr.7].
Như vậy, trên thực tế và cả trên phương diện lý luận, đã có nhiều tác giả
của nhiều nước trên thế giới đã rất quan tâm đến việc nghiên cứu về quản lý hoạt
động học tập của học sinh để tìm ra phương pháp, biện pháp quản lý hữu hiệu;
tuy nhiên mọi vấn đề chỉ mới đề cập một cách chung chung, tùy theo điều kiện
hồn cảnh cụ thể của mỗi nước. Cịn vấn đề quản lý hoạt động học tập của học
sinh vùng đặc biệt khó khăn chưa được đề cập đến.

7
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


1.1.2. Ở Việt Nam
Đảng và Nhà nước đã quan tâm và tạo ra nhận thức đúng đắn về vai trò
của giáo dục đối với sự phát triển cơng nghiệp hố và hiện đại hóa đất nước.
Nghị quyết Trung Ương II khóa VIII của Đại hội đại biểu Đảng cộng sản Việt
Nam xác định “cùng với khoa học và công nghệ giáo dục và đào tạo là quốc
sách hàng đầu”. Bước vào thời kỳ cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước giáo
dục và đào tạo trở thành một trong những nhân tố có ý nghĩa quyết định tới tốc
độ và quy mô của sự phát triển. Như vậy Đảng và Nhà nước đã coi giáo dục là
“quốc sách hàng đầu” tồn xã hội đều có ý thức chăm lo cho giáo dục, vì giáo
dục đã tạo nên nguồn lực con người phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
Trong nhiều năm nay, các nhà sư phạm đã đi sâu nghiên cứu một cách
toàn diện về vai tṛ; vị trí; nhiệm vụ; tổ chức quá tŕnh dạy học, thấy được việc
nâng cao chất lượng dạy học trên lớp sẽ quyết định chất lượng dạy học. Những
ưu điểm và nhược điểm của quá trình tổ chức dạy học trên lớp và nhận thức đúng
về bản chất của quá trěnh dạy học, mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động
học, vai trò của người dạy và người học, và sự đổi mới hiện nay về giáo dục, đổi
mới nội dung và những biện pháp tổ chức dạy học trên lớp, trang thiết bị cơ sở

vật chất phục vụ cho dạy học. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học trên lớp. Các
tác giả tiêu biểu như Nguyễn Cảnh Toàn, Trần Kiểm, Hồ Ngọc Đại, Hà Thế Ngữ,
Đặng Vũ Hoạt, Đặng Quốc Bảo, Bùi Minh Hiền, Nguyễn Ngọc Bảo, Phạm Viết
Vượng, Đặng Thành Hưng…
Để giải quyết từng bước cho chất lượng thực chất của giáo dục nước
ta, ngành giáo dục và đào tạo đã triển khai cuộc vận động lớn về việc “Nói
khơng với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục”. Nhằm lập
lại kỷ cương trong dạy học, phát huy niềm tự hào và tự trọng nghề nghiệp của
mỗi thầy cô giáo, khẳng định trách nhiệm và sứ mạng vẻ vang của ngành giáo
dục của mỗi nhà trường, các thầy cô giáo trong việc tạo ra nguồn nhân lực cho
đất nước.

8
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Nâng cao chất lượng giáo dục có rất nhiều yếu tố, trong đó yếu tố quan
trọng khơng thể thiếu được nó quyết định tới chất lượng giáo dục và sự phát triển
giáo dục đó chính là q trình quản lý chất lượng dạy học, nó được nhiều nhà
nghiên cứu khẳng định vai trị quan trọng của cơng tác quản lý trong việc nâng
cao chất lượng dạy học. Trong văn kiện đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã
chỉ ra một trong những nhiệm vụ phát triển giáo dục trong giai đoạn tới là "phát
triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và
đào tạo. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ
đào tạo" [16, tr.117].
Như vậy quản lý hoạt động dạy học nói chung và quản lý hoạt động học
tập nói riêng được xem là khâu đột phá để nâng cao chất lượng học tập của người
học, là vấn đề bức xúc đã được quan tâm nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng
dạy học trong nhà trường.
Lý luận dạy học đã chỉ ra rằng: trong mối quan hệ giữa "dạy và học” thì

yếu tố "học” là yếu tố quyết định chất lượng dạy học.
Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII đã chỉ ra nhiệm vụ của
giáo dục "tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục,
đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học...
Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học, hình thức và phương pháp
thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo đảm bảo trung thực, khách
quan" [16, tr.115].
Như vậy, quản lý hoạt động học tập của học sinh là một trong những cơng
việc chính đối với người Hiệu trưởng. Quản lý hoạt động học tập của học sinh
luôn được các nhà nghiên cứu đề cập trong các cơng trình khoa học giáo dục như
giáo trình giảng dạy của trường đại học Sư phạm Hà Nội; trường Đại học quốc
gia Hà Nội; trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên và nhiều luận văn
thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục. Trong các cơ sở giáo dục và đào tạo,
người Hiệu trưởng với chức năng quản lý toàn diện nhà trường, để nâng cao được

9
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


chất lượng giáo dục cần phải nghiên cứu để phát huy sức mạnh tổng hợp các lực
lượng tham gia vào quá trình giáo dục cần xác định các điều kiện, các yêu cầu
để giúp người học chiếm lĩnh được kiến thức, rèn luyện kỹ năng một cách tốt
nhất. Một trong những vấn đề then chốt của công tác này là cần phải hướng vào
việc quản lý hoạt động học tập của học sinh.
Các cơng trình nghiên cứu nêu trên cho thấy vấn đề quản lý hoạt động học
tập của học sinh, đặc biệt là vấn đề quản lý hoạt động học tập của học sinh THPT
ở vùng sâu vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn cịn rất ít được đề cập đến. Do vậy,
chúng tôi tiến hành nghiên cứu luận văn này với mục đích tìm hiểu thực trạng
quản lý hoạt động học tập của học sinh trường THPT Dào San - vùng đặc biệt
khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh Lai Châu. Trên cơ sở đó đề xuất các biện pháp

quản lý hoạt động học tập của học sinh, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy
học ở trường THPT Dào San - vùng đặc biệt khó khăn huyện Phong Thổ - tỉnh
Lai Châu trong giai đoạn hiện nay.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Khái niệm quản lý đã hình thành rất lâu và cùng với sự phát triển của tri
thức nhân loại cũng như nhu cầu thực tiễn nó được xây dựng và phát triển ngày
càng hoàn thiện. Mọi hoạt động của xã hội đều cần tới quản lý. Quản lý vừa là
khoa học, vừa là nghệ thuật trong việc điều khiển một hệ thống xã hội cả ở tầm
vĩ mô và vi mô. Hoạt động quản lý là hoạt động cần thiết phải thực hiện khi
những con người kết hợp với nhau trong các nhóm; các tổ chức nhằm đạt được
mục tiêu chung.
Khái niệm quản lý là một khái niệm rộng, được hiểu theo nhiều nghĩa khác
nhau, trên cơ sở và các cách tiếp cận khác nhau.
Theo các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Nguyễn Quốc Chí thì “quản lý
là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý)
đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ
chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [28, tr.19].

10
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang “Quản lý là sự tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động nói chung là
khách thể quản lý nhằm thực hiện những mục tiêu đã dự kiến” [31, tr.1].
Theo tác giả Trần Kiểm “Quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều
người sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của
xã hội” [23, tr.2].
Mặc dù các tác giả nêu trên có nhiều cách diễn đạt khác nhau về khái niệm

quản lý, nhưng trong quan niệm của họ có những điểm chung đó là:
Quản lý là thuộc tính bất biến nội tại của mọi quá trình hoạt động xã hội.
Hoạt động quản lý là điều kiện quan trọng, đều làm cho tổ chức tồn tại, vận động
và phát triển.
Quản lý là sự tác động liên tục có định hướng, có chủ định của chủ thể
quản lý lên khách thể trong một tổ chức thơng qua q trình lập kế hoạch, tổ chức
lãnh đạo và kiểm tra nhằm đạt được mục tiêu đề ra trong điều kiện biến động của
môi trường.
Như vậy có thể xem quản lý là một quá trình tác động có mục đích có kế
hoạch nhằm gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý, thông
qua cơ chế quản lý, nhằm đạt được mục đích của quản lý.
Có thể mơ tả hoạt động quản lý theo sơ đồ sau:
Công cụ quản lý

Chủ thể quản lý

Khách thể quản lý

Mục tiêu quản lý

Phương pháp quản lý

Sơ đồ 1.1. Mơ hình hoạt động quản lý

11
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Từ những quan niệm của các tác giả nêu trên về quản lý, có thể hiểu: Quản
lý là q trình tác động có định hướng, phù hợp quy luật khách quan của chủ thể

quản lư đến đối tượng quản lý, nhằm khai thác, tận dụng một cách hiệu quả
những tiềm năng và cơ hội của đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu quản lý
trong môi trường luôn biến động.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Con người là tổng hòa các mối quan hệ của xã hội, con người là sản phẩm
của xã hội, mỗi xã hội tồn tại một nền giáo dục để phục vụ cho xã hội đó. Giáo
dục là q trình đào tạo con người một cách có mục đích, nhằm cung cấp cho
con người những hành trang về đạo đức, tri thức, sức khỏe, để tham gia đời sống
xã hội, tham gia vào lao động sản xuất, bằng cách tổ chức truyền thụ và lĩnh hội
những kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người. Để đạt được mục đích trên thì
giáo dục phải có tổ chức, quản lý giáo dục. Cũng như mọi hoạt động khác của xã
hội loài người, hoạt động giáo dục cũng được quản lý ngay từ khi các tổ chức
giáo dục đầu tiên được hình thành. Khoa học quản lý giáo dục trở thành một bộ
phận chuyên biệt của quản lý nói chung, nhưng là một khoa học tương đối độc
lập vì tính đặc thù của nền giáo dục quốc dân. Có nhiều quan niệm khác nhau về
quản lý giáo dục:
Theo tác giả Phạm Minh Hạc “Quản lý giáo dục là hệ thống tác động
có mục đích, có kế hoạch hợp quy luật của chủ thể quản lý, nhằm làm cho hệ
thống vận hành theo đường lối nguyên lý của Đảng, thực hiện các tính chất
của nhà trường xã hội chủ nghĩa điểm hội tụ là quá trình dạy học, giáo dục
thế hệ trẻ, đưa hệ thống giáo dục đến mục tiêu dự kiến tiến bộ trạng thái về
chất” [18, tr.17].
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là
điều hành phối hợp các lực lượng nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ theo
yêu cầu phát triển của xã hội. Ngày nay, với sứ mệnh phát triển giáo dục thường
xuyên, công tác giáo dục không chỉ giới hạn ở thế hệ trẻ mà cho mọi người. Cho

12
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục

nên quản lý giáo dục được hiểu là sự điều hành hệ thống giáo dục quốc dân” [2,
tr.31].
Theo tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc và tác giả Nguyễn Quốc Chí: “Quản lý
giáo dục là hoạt động có ý thức bằng cách vận dụng các quy luật khách quan
của các cấp quản lý giáo dục tác động đến toàn bộ hệ thống giáo dục nhằm làm
cho hệ thống đạt được mục tiêu của nó” [28, tr.3].
Hệ thống giáo dục là một hệ thống mở, luôn vận động và phát triển theo
quy luật chung và chịu sự quy định của điều kiện kinh tế - xã hội. Các định nghĩa
trên cũng cho thấy quản lý giáo dục cũng luôn luôn phải đổi mới , bảo đảm tính
năng động, khả năng tự điều chỉnh, thích ứng của giáo dục với sự vận động và
phát triển chung.
Từ ý kiến của các nhà khoa học nêu trên về quản lý giáo dục, chúng ta
có thể hiểu: Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có hướng đích của chủ thể
quản lý đến đối tượng quản lý ở các cơ sở giáo dục khác nhau trong toàn bộ
hệ thống giáo dục, nhằm phát triển quy mô cả về số lượng và chất lượng để
đạt tới mục tiêu giáo dục đã đề ra.
Tùy theo việc xác định đối tượng quản lý giáo dục mà quản lý giáo dục
có nhiều cấp độ khác nhau ở tầm vĩ mơ hoặc vi mơ. Cấp độ vĩ mơ thì quản lý
giáo dục là thực hiện quản lý trong lĩnh vực giáo dục; ngày nay lĩnh vực giáo
dục mở rộng hơn nhiều so với trước đây, do mở rộng đối tượng giáo dục từ
thế hệ trẻ sang người lớn và toàn bộ xã hội. Cấp vi mô: quản lý giáo dục là
quản lý nhà trường và các cơ sở giáo dục khác.
1.2.3. Hoạt động học tập, hoạt động học tập của học sinh
a. Hoạt động học tập
Dưới góc độ tâm lý học sư phạm, có thể hiểu hoạt động học tập là hoạt
động nhận thức của người học sinh; đó là q trình lĩnh hội của học sinh tự giác,
tích cực dưới sự điều khiển của người giáo viên nhằm chiếm lĩnh các khái niệm
khoa học.

13
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục


Hoạt động học tập cũng có chức năng kép là lĩnh hội và tự điều khiển quá
trình chiếm lĩnh khoa học một cách tự giác, tích cực nhằm biến tri thức của nhân
loại thành học vấn của bản thân. Có thể hiểu hoạt động học tập của học sinh là
quá trình lĩnh hội tri thức, hình thành hệ thống những kỹ năng, kỹ xảo, vận dụng
kiến thức vào thực tiễn và hoàn thiện nhân cách của bản thân. Hai hoạt động dạy
và học có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, nó tồn tại song song và phát triển trong
cùng một quá trình thống nhất, chúng bổ sung cho nhau, kết quả hoạt động học
của học sinh không thể tách rời kết quả hoạt động dạy của thầy và kết quả hoạt
động dạy của thầy không thể tách rời kết quả học tập của học sinh.
Khi nói đến hoạt động học tập cần làm rõ khái niệm học và khái niệm hoạt
động học. Trong cuộc sống đời thường con người ln ln có q trình tiếp thu,
tích lũy những kinh nghiệm sống, trên cơ sở đó tạo nên những tri thức tiền khoa
học, làm cơ sở để tiếp thu những khái niệm khoa học ở trong nhà trường. Đó
chính là việc học, là cách học theo phương pháp của cuộc sống thường ngày,
giống như con người khi sinh ra đến khi chết học ăn, nói, đi một ngày đàng học
một sàng khơn... trên thực tế chỉ có phương thức đặc thù (phương thức nhà
trường) mới có khả năng tổ chức để cá nhân tiến hành hoạt động đặc biệt đó là
hoạt động học, qua đó hình thành ở cá nhân những tri thức khoa học, năng lực
mới phù hợp với đòi hỏi của thực tiễn; và trong tâm lý học sư phạm thì hoạt động
học là khái niệm chính dùng để chỉ hoạt động học diễn ra theo phương thức đặc
thù, nhằm chiếm lĩnh tri thức, kỹ năng, kỹ xảo.
Hoạt động học tập là hoạt động tiếp thu những tri thức lý luận, khoa học.
Nghĩa là việc học không chỉ dừng lại ở việc nắm bắt những khái niệm đời thường
mà học phải tiến đến những tri thức khoa học, những tri thức có tính chọn lựa
cao, đã được khái qt hóa, hệ thống hóa. Hoạt động học tập khơng chỉ hướng
vào việc tiếp thu những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mà còn hướng vào việc tiếp thu

cả những tri thức của chính bản thân hoạt động học. Hoạt động học muốn đạt kết

14
Luận văn thạc sĩ Khoa học giáo dục