(Luận văn thạc sĩ) khảo sát thành phần hoá học và khả năng kháng khuẩn của cao chiết lá xoài trồng ở tỉnh bà rịa vũng tàu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA-VŨNG TÀU

NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HOÁ HỌC VÀ KHẢ NĂNG
KHÁNG KHUẨN CỦA CAO CHIẾT LÁ XOÀI
TRỒNG Ở TỈNH BÀ RỊA VŨNG TÀU

Trình độ đào tạo: Đại học – Chính quy
Ngành: Cơng Nghệ Hố Học
Chun ngành: Hố Dược

Giảng viên hướng dẫn: Th.S Lê Thị Thu Dung
Sinh viên thực hiện:

Phạm Thái Quang

MSSV: 15031541

Lớp: DH15HC

Bà Rịa-Vũng Tàu, năm 2019


ĐÁNH GIÁ CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
1. Thái độ tác phong khi tham gia đồ án:
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

2. Kiến thức chuyên môn:
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

3. Nhận thức thực tế:
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

4.

Đánh giá khác:
........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................

Bà Rịa – Vũng Tàu, ngày 22 tháng 6 năm 219
Giảng viên hướng dẫn
(Ký và ghi rõ họ tên)

ThS. Lê Thị Thu Dung


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN

1.Thái độ tác phong khi làm việc:
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

2. Kiến thức chuyên môn:
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

3. Đánh giá khác:
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................

Bà Rịa – Vũng Tàu, ngày 22 tháng 6 năm 2019
Giảng viên phản biện
(Ký và ghi rõ họ tên)

Th.S Nguyễn Quang Thái
MỤC LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT ..........................................................................................

i

DANH MỤC BẢNG .................................................................................................

ii

DANH MỤC HÌNH ẢNH .......................................................................................

iii

LỜI MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN...................................................................................4


Giới thiệu về cây xoài: [2], [4], [9]

1.1.
........................................................................4
1.1.1 Đặc điểm thực vật....................................................................................4
1.1.2 Tình hình sử dụng trong y học của cây xồi

[2]

.........................................................................6

1.1.3 Tình hình nghiên cứu về thành phần hóa học của lá xồi
1.2. Hoạt tính sinh học của cao chiết lá xồi

1.3.

[2] [18] [17]

:.......8

[2]

.............................................................................. 11
Quy trình chiết tách tạo cao chiết lá xồi:...........................................14

1.3.1 Một số quy trình chiết xuất tạo cao trong và ngồi nước........................14
1.3.2 Quy trình chiết cao lá xoài áp dụng trong báo cáo.................................. 16
1.3.3 Ảnh hưởng của dung môi, nồng độ dung môi :......................................16
1.3.4 Ảnh hưởng của tỉ lệ thể tích dung mơi/khối lượng ngun liệu và thời
gian ngâm dầm :.............................................................................................. 17
1.4 Giới thiệu về kháng khuẩn, chống oxy hố :............................................. 17
1.4.1 Tính kháng khuẩn :................................................................................. 17
1.4.2 Tính kháng khuẩn, kháng oxy hố của cao chiết lá xoài :.......................20
1.4.3 Một số ứng dụng trong dược – mỹ phẩm :........................................... 21
CHƯƠNG 2: THỰC NGHIỆM............................................................................ 24
2.1 Đối tượng, thiết bị, dụng cụ, hoá chất nghiên cứu:................................... 24
2.2 Quy trình chiết tách tạo cao lá xồi:.......................................................... 25
2.3 Khảo sát điều kiện chiết tách tối ưu:.......................................................... 29
2.3.1 Lựa chọn dung môi................................................................................. 29
2.3.2 Khảo sát tỉ lệ nguyên liệu/dung môi....................................................... 29
2.3.3 Khảo sát nồng độ của dung môi :........................................................... 29
2.3.4 Khảo sát thời gian ngâm dầm :............................................................... 30
2.4. Phương pháp định tính thành phần hố học cao lá xồi bằng phương
pháp màu đặc trưng:......................................................................................... 30
2.5.

Phương pháp quang phổ GC-MS......................................................... 34

2.6 Phương pháp xác định hoạt tính sinh học:................................................ 35
2.6.1 Phương pháp đo vòng kháng khuẩn :...................................................... 35
2.6.2 Phương pháp thử hoạt tính chống oxy hố :........................................... 36
CHƯƠNG 3: KẾT LUẬN VÀ THẢO LUẬN..................................................... 38
3.1 Tối ưu hố q trình tạo cao chiết lá xoài................................................. 38
3.1.1 Kết quả khảo sát dung môi :................................................................... 38
3.1.2 Kết quả khảo sát tỷ lệ nguyên liệu/dung môi.......................................... 39
3.1.3 Kết quả khảo sát nồng độ của dung môi :............................................... 40
3.1.4 Kết quả lựa chọn thời gian ngâm dầm :.................................................. 42
3.2 Kết quả định tính:....................................................................................... 43
3.3 Kết quả xác định cấu tử bằng GCMS........................................................ 44
3.4 Hoạt tính của cao chiết lá xồi tách được:................................................. 49
3.4.1 Hoạt tính kháng khuẩn :......................................................................... 49
3.4.2 Hoạt tính kháng oxy hóa......................................................................... 52
CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................ 55
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 56


DANH MỤC VIẾT TẮT
BRVT: Bà Rịa Vũng Tàu
NB: Nutrient Agar
MYP Mannitol Egg Yolk Polymixin
DMSO: Dimethyl sulfoxide - Hợp chất hữu cơ lưu huỳnh với công thức (CH 3)2SO

MHA: Mueller Hinton Agar - Môi trường thạch Mueller Hinton
MIC: Minimal Inhibitory Concentration - Nồng độ ức chế tối thiểu
TSB: Tryptone Soy Broth - Môi trường dinh dưỡng TSB
PDA: Potato Dextrose Agar Môi trường dinh dưỡng PDA
BK: Bán kính
rpm: Tốc độ vịng/ phút

Am: Thuốc kháng sinh Amipicillin
Te: Thuốc kháng sinh Tetracycline
GC-MS: Gas Chromatography Mass Spectometry: Sắc kí ghép khối phổ

i


DANH MỤC BẢNG
Bảng 1. 1 Cơng dụng của xồi trong Y học ................................................................

7

Bảng 2. 1 Dụng cụ cần thiết ......................................................................................

24

Bảng 2. 2

Hoá chất cần dùng .................................................................................... 25

Bảng 3. 1: Khối lượng cao chiết thu được theo dung môi ........................................

38

Bảng 3. 2

Tỉ lệ cao chiết thu được theo tỉ lệ nguyên liệu/dung môi ......................... 39

Bảng 3. 3

Tỉ lệ khối lượng cao chiết thu được theo nồng độ dung môi.................... 41

Bảng 3. 4

Khối lượng cao chiết thu được theo thời gian ngâm dầm ........................ 42

Bảng 3.

5: Đường kính vịng kháng khuẩn ............................................................... 49

Bảng 3.

6: Mật độ quang của đường chuẩn acid gallic ............................................. 53

Bảng 3.

7: Độ hấp thụ quang của cao các loại lá ở cùng nồng độ ............................ 53

ii


DANH MỤC HÌNH
Hình 1.1: Cây xồi.....................................................................................................................................4
Hình 1.2: Lá non, lá già, lá phát triển...............................................................................................5
Hình 1.3: Hoa xồi, Qủa xồi...............................................................................................................5
Hình 1.4: Vi khuẩn Bacillus cereus................................................................................................17
Hình 1.5: Vi khuẩn S. Aureus............................................................................................................18
Hình 1.6: Vi khuẩn E. Coli.................................................................................................................19
Hình 1.7: Vi khuẩn Samonella..........................................................................................................19
Hình 1.8: Vi khuẩn Pseudomonas...................................................................................................20

Hình 1.9: Thuốc bơi da, thuốc viên nang.....................................................................................21
Hình 1.10: Sơ đồ tinh chế Mangiferin từ cao chiết lá xồi..................................................22
Hình 1.11: Mangiferin thơ...................................................................................................................23
Hình 1.12: Mangiferin tinh chế.........................................................................................................23
Hình 2.1: Lá xồi khi thu hái.............................................................................................................25
Hình 2.2: Bột lá xồi khơ.....................................................................................................................25
Hình 2.3: Sơ đồ q trình tạo cao chiết lá xồi..........................................................................26
Hình 2.4: Hệ thống tách béo bằng Soxhlet..................................................................................27
Hình 2.5: Ngâm dầm trong cồn 80%..............................................................................................27
Hình 2.6: Lọc thu lấy dịch chiết.......................................................................................................27
Hình 2.7: Hệ thống cơ quay chân khơng......................................................................................28
Hình 2.8: Cao chiết lá xồi và Mangiferin thơ kết tinh trên thành lọ..............................28
Hình 2.9: Hệ thống GCMS.................................................................................................................35
Hình 3.1: Biểu đồ tỉ lệ cao chiết thu được theo dung mơi....................................................39
Hình 3.2: Biểu đồ tương quan giữa tỉ lệ dung mơi/ngun liệu và khối lượng cao chiết

thu được.......................................................................................................................................................41
Hình 3.3: Biểu đồ tương quan giữa nồng độ dung môi và khối lượng cao chiết thu
được...............................................................................................................................................................42
Hình 3.4: Biểu đồ tương quan giữa thời gian ngâm dầm và khối lượng cao chiết thu
được...............................................................................................................................................................44
Hình 3.5: Phản ứng màu đặc trưng..................................................................................................45
Hình 3.6: Phổ GCMS so sánh............................................................................................................45
Hình 3.7: Phổ GCMS cao chiết lá xồi.........................................................................................48

iii


Hình 3.8: Phổ GCMS mở rộng của cao chiết lá xồi..............................................................49
Hình 3.9: Kết quả đo vịng kháng khuẩn......................................................................................53

Hình 3.10: Biểu đồ phương trình đường chuẩn Acid Galic.................................................54
Hình 3.11: So sánh độ hấp thụ quang của một số lá................................................................55

iii


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

LỜI MỞ ĐẦU
1.

Tính cấp thiết của đề tài
Với điều kiện tự nhiên và khí hậu đặc trưng, đất nước ta có một hệ sinh thái
thưc vật rất phong phú. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng là một quốc gia có nền y học
cổ truyền lâu đời, sử dụng nhiều loại thảo dược trong điều trị bệnh và tăng cường
sức khỏe. Theo thống kê, Việt Nam có khoảng 12.000 lồi thực vật bậc cao. Trong
[6]

đó, hơn 5.000 lồi được sử dụng làm dược liệu và thuốc chữa bệnh . Hướng
nghiên cứu tìm kiếm các hợp chất có hoạt tính sinh học từ các cây thuốc truyền
thống đang là lĩnh vực được nhiều nhà khoa học quan tâm. Đây là hướng nghiên
cứu cơ bản về xác định thành phần hóa học và tìm ra hoạt chất thể hiện tính tác
dụng chữa bệnh và nâng cao sức khỏe con người.
Tại Việt Nam, cây xoài được trồng khá phổ biến với phương pháp chăm sóc
đơn giản. Trong địa tỉnh bàn Bà Rịa – Vũng Tàu, tổng diện tích trồng xồi hiện nay
khoảng 650 ha, sản lượng 4500 tấn/ năm. Theo y học cổ truyền, trái xoài và các bộ
phận khác của cây xoài được sử dung làm thuốc chữa bệnh đau răng, kiết lỵ, tiêu

chảy, xuất huyết tử cung, chảy máu ruột, trị ngoài da… Những ứng dụng này hầu
hết đều liên quan đến tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm trong y học. Theo các kết
quả nghiên cứu trước đây đã cho thấy, cây xoài chứa các hợp chất hoá học khác
nhau, đặc biệt là polyphenolic, flavonoid, triterpenoids, các hợp chất của sterol, có
trong hầu hết các bộ phận của cây: nhiều nhất trong thân vỏ 5-7%, lá xồi 1-3% tuỳ
chủng loại…
[2] [17] [18].

Vì vậy, việc tận thu lá xoài dùng làm nguyên liệu để tách các hợp chất có lợi
trong việc chống viêm nhiễm, chống lại sự oxi hoá, giảm nguy cơ tiểu đường, trị
các bệnh ngoài da là một hướng nghiên cứu đúng đắn. Với hướng nghiên cứu nêu
trên, tôi đã lựa chọn đề tài “Khảo sát thành phần hoá học và khả năng kháng khuẩn
của cao chiết lá xồi trồng ở BRVT”.
2. Tình hình nghiên cứu

GVHD: Lê Thị Thu Dung

1

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

Cho đến nay, trên thế giới đã có nhiều nghiên cứu cơ bản về khảo sát thành
phần hóa học của lá xồi để tìm ra hoạt chất thể hiện tính tác dụng chữa bệnh và
nâng cao sức khỏe con người. Từ năm 1992, Garter và Wiechowski đã tiến hành

khảo sát để phân lập các hoạt chất thể hiện tác dụng chữa bệnh trong lá xoài. Đến
năm 1990, các nhà khoa học Nga đã lần lượt dùng 4 dung môi: aceton, chloroform,
n-butanol, dioxan để lý trích tạo cao chiết lá xồi. Từ thời điểm những năm 2001,
các nghiên cứu đã tập trung hơn để đi sâu vào phân lập hợp chất mangiferin được
xác định là hoạt chất chính tạo khả năng kháng khuẩn trong lá xoài. Gần đây,
Ivanka Stoilova, Leopold Jirovetz, Albena Stoyanova, Albert Kratanov, Stoyanka
Gargova, Lien Ho đã nghiên cứu hoạt động chống oxy hóa của polyphenol
mangiferin (Stoilova et al, 2008) từ cây xồi.
Tại Việt Nam, nhóm nghiên gồm Phan Hữu Điền, Đào Văn Phan, Nguyễn
Khánh Hòa, Nguyễn Thị Hồng Vân, Nguyễn Thế Dũng, Phạm Khắc Tiệp, Phan
Đình Tỵ nghiên cứu khả năng hạ đường huyết của Tri Mẫu và mangiferin chiết tách
từ Tri Mẫu. Ngồi ra nhóm cũng đã khảo sát tác dụng hạ glucose trong máu của
mangiferin chiết xuất từ Tri Mẫu trên chuột nhắt bình thường và chuột đái tháo
đường bằng Streptozotocin.
3.

Mục đích nghiên cứu
Khảo sát thành phần hóa học chủ yếu của lá xồi, từ đó phân loại các hợp
chất chính có tính kháng viêm, kháng khuẩn trong cao lá xồi sau khi trích ly.
Bước đầu khảo sát khả năng kháng khuẩn từ cao chiết lá xoài để chứng minh
hoạt tính sinh học của cao chiết lá xồi.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Khảo sát quy trình tạo cao chiết lá xồi với các điều kiện dung mơi, thời gian
ngâm dầm, … khác nhau.
Định tính thành phần hóa học trong cao chiết lá xồi với các phương pháp
định tính và quang phổ khác nhau.

GVHD: Lê Thị Thu Dung

2

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

Từ các sản phẩm cao chiết khác nhau, khảo sát hoạt tính kháng khuẩn một số
chủng vi khuẩn khác nhau.
5.

Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được thực hiện sau khi đã tham khảo 11 tài liệu tiếng Việt và 15 tài
liệu nước ngoài. Phần thực nghiệm, chúng tôi áp dụng phương pháp ly trích với
dung mơi đơn giản, dễ thực hiện. Để minh chứng kết quả, các phương pháp phân
tích hiện đại như IR, GCMS, UV-vis cũng được áp dụng.
6. Các kết quả đạt được của đề tài
Đề tài đã khảo sát các yếu tố ảnh hưởng, tìm quy trình tối ưu để tạo ra cao
chiết lá xồi có hoạt tính kháng khuẩn.
Các kết quả quang phổ, các số liệu từ kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần
đóng góp vào dữ liệu nghiên cứu về hoạt chất kháng khuẩn từ cao lá xoài.

7.

Cấu trúc của Đồ Án Tốt Nghiệp
Với các mục tiêu nêu trên, nội dung báo cáo bao gồm 3 chương:
Chương 1: Tổng quan tài liệu: về các phương pháp tạo cao chiết, công dụng
Chương 2: Thực nghiệm: xây dựng quy trình tạo cao chiết lá xồi.

Chương 3: Kết quả thảo luận: tối ưu hố quy trình và hướng phát triển.

GVHD: Lê Thị Thu Dung

3

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
1.1. Giới thiệu về cây xoài:

[2], [4], [9]

1.1.1 Đặc điểm thực vật
Cây xoài thuộc họ Đào lộn hột (Anacardiaceae) thuộc chi Mangifera L là một họ
thực vật có hoa có quả là loại quả hạch. Các lồi trong họ này có cây gỗ, bụi hoặc dây
leo thân gỗ; lá mọc cách, thường kép một lần lông chim; đặc trưng bởi cây có nhựa mủ.
Hoa của cây trong họ nhỏ, đều, bộ nhị xếp thành 2 vòng (diplostemon) hoặc
1

vòng (haplostemon), hiếm khi 2 vịng với các nhị vịng ngồi đối diện các cánh

hoa (obdiplostemon); có triền ở trong hay ngồi nhị. Bộ nhụy thường gồm 3 lá noãn hợp
quả tụ (hợp ngun lá nỗn), đơi khi lá nỗn 1 hoặc 4 - 6, rời nhau. Quả của cây trong họ

thường là dạng hạch hay quả mọng. Hạt có phơi cong. Một số loài tiết ra urushiol là một
chất gây dị ứng. Chi điển hình là Anacardium (đào lộn hột). Các lồi khác trong họ này
cịn có xồi, điều, sơn độc, sơn, hoa khói và hồ trăn. Hồ trăn đơi khi còn được đưa vào họ
riêng là Pistaciaceae.
Chi Mangifera L. phân bố tự nhiên từ vùng Ấn Độ - Xrilanca xuống phía Nam
đến quần đảo Solomon (Indonexia), sang phía Đơng đến các nước Đông Dương và tỉnh
Vân Nam Trung Quốc. Việt Nam có 11 lồi, trong đó cây xồi với nhiều giống khác
nhau. Đây cũng là cây trồng nổi tiếng khắp các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới

ở

Châu Á và Châu Mỹ. Ở Việt Nam, xoài được trồng phổ biến ở các tỉnh phía Nam

từ Khánh Hồ trở vào, song nhiều nhất ở các tỉnh miền Tây và miền Đông Nam Bộ.
Vài năm gần đây, cây xoài cũng được phát triển và trồng nhiều ở phía Bắc, nhưng là
giống xồi mới đã được lai ghép với giống xoài gốc ở các tỉnh ở phía Nam.

Hình 1. 1 Cây xồi

GVHD: Lê Thị Thu Dung

4

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

Về đặc điểm hình thái thực vật, cây xồi là cây thân gỗ, cao 8 - 10m, sống
lâu năm. Thân, cành nhẵn vỏ cây màu xám nâu. Thời gian sinh trưởng của cây trong
năm có 2 mùa, mùa ra hoa và mùa ra quả, mỗi mùa vào khoảng 2-3 tháng.
Phần lá của cây xồi là lá đơn, ngun, mọc so le, có cuống. Cuống lá dài 2 3,5cm có thể chuyển dài tới 5 - 6cm. Phiến lá nguyên hình bầu dục hoặc hình mũi mác,
dài 15 - 30cm, rộng 5,5 - 7cm; gốc lá trịn, ngọn lá có mũi nhọn, mép nguyên, hai mặt
nhẵn, mặt trên lá sẫm bóng, gân lá kết thành mạng rõ như hình lơng chim. Lá non có
màu hồng nhạt rồi chuyển dần thành màu xanh nhạt, lá phát triển có màu xanh.

Hình 1. 2: Lá non, Lá phát triển, Lá già

Hoa xoài mọc thành cụm, ở đầu cành thành chùm kép, hoa màu xanh lục, màu
vàng, trắng, kem nhạt hoặc hơi hồng dài 5 răng có long ở mặt ngoài, tràng năm cánh
loăn xoăn, nhị 5, chỉ có 1-2 cái sinh sản, bầu thượng hình trứng nhẫn, chỉ có 1 nỗn.

Hình 1. 3: Hoa xồ, quả xồi

Quả xồi có sự thay đổi lớn trong hình thức, màu sắc, kích thước và chất
lượng của các loại trái cây. Có thể là gần trịn, hình bầu dục, hình trứng thn tù
hoặc hơi hình thận, quả non có màu xanh, khi chin màu vàng, chứa thịt mọng nước,
hạt dẹt, rắn.

GVHD: Lê Thị Thu Dung

5

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu

Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

Trên thế giới, xồi có khoảng 50 lồi, ở nước ta có khoảng 11 lồi

[10]

như:

Mangifera Cambodiana (xồi Cơm), Magifera Foatida (xồi Hơi), Mangifera Indica
(xoài Tượng), Mangifera Mekongensis (xoài Thanh Ca), Mangifera Dongnaiensis
(xoài Đồng Nai), Mangifera Longipes (xoài Cuốn Dài), Mangifera Duperreana (xoài
Lửa), Mangifera Flavan (xoài Vàng), Mangifera Altissima, Mangifera Caesia,
Mangifera Applanata, Mangifera Casturi, …
Ở

Việt Nam xoài được trồng tập trung ở các tỉnh phía Nam. Hiện có khoảng

50 giống xồi đang được trồng và nghiên cứu. Xồi có thể trồng trên nhiều loại đất, chịu
hạn tốt và cũng chịu được ứng nhẹ. Nhưng để xoài ra hoa kết quả thuận lợi, cần chọn nơi
có một mùa khơ, ẩm. Khi trồng, đào hố kích thước 80 – 90 cm, cách nhau 10 -14 m, mỗi
hố bón lót 20 – 30kg phân chuồng, 2 kg supe lân, 1 kg kali. Trồng xong phải tưới nước
đầy đủ, phủ gốc che nắng trong vài tháng đầu. Có thể trồng xen chuối, đu đủ, rau đậu khi
cây cịn nhỏ.
Tất cả bộ phận của cây xồi như quả, hạt, lá và thân vỏ cây xồi đều có thể sử
dụng được. Lá được phơi khô hay sấy, người ta chọn lá đã già, có tác dụng làm thuốc
chữa bệnh. Lúc này cũng phù hợp với mùa thu hoạch lá. Vì để bảo vệ quả, trong mùa
thu hoạch quả người ta khơng thu hái lá xồi chín vào mùa hè. Cần xác định đúng độ
chín và căn cứ yêu cầu sử dụng để thu hái. Nên chọn những ngày nắng ráo, hái quả vào

lúc trời râm mát, có thể bảo quản lạnh hoặc xử lý với NaB 4O7 (2 - 4%). Trung bình một
cây cho 100 – 200 kg quả/năm. Cây tốt có thể đạt 500kg quả/năm.

1.1.2 Tình hình sử dụng trong y học của cây xoài

[2]

Quả xoài, lá xoài có vị chua ngọt, tính mát, cịn hạch quả có vị chua chat tính
bình. Thịt quả có tác dụng thanh nhiệt, tiêu trệ, ích vị, chi thổ giải khát lợi niệu. Hạch
quả có tác dụng chi khí kiện vị. Xồi là một trái cây bổ dưỡng cao chứa carbonhydrate,
protein, chất béo, khoáng chất và vitamin, đặc biệt là vitamin A (beta carotene), B1, B2
và vitamin C (acid ascorbic). Khi quả chin, nồng độ vitamin C giảm và glucose,
fructose và đường sucrose tăng nồng độ. Lá có tác dụng chí dương hành khí, sơ trệ lợi
tiểu. Vỏ cây có tác dụng tu liễm sát trùng. Nhựa từ vỏ cây thân ra rỉ,

GVHD: Lê Thị Thu Dung

6

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

màu đen khơng mùi, vị chát đắng hơi cay, cũng có tác dụng như vỏ. Theo thống kê,
cây xoài đặc biệt là lá xoài được sử dụng trong y học cổ truyền để điều trị các bệnh
khác nhau. Tuy nhiên nhóm các bệnh này thường tập trung các các bệnh viêm,

nhiễm khuẩn.
Bảng 1. 1 Cơng dụng của xồi trong Y học

Theo y học cổ truyền
TT

Bệnh

[6]

Bộ phận sử dụng

Cách sử dụng
phơi trong râm đến khô, nghiền

1

kiết lị, tiêu chảy

lá tươi

thành bột mịn, uống mỗi ngày từ 1
– 2g, ta dùng 2 – 3 lần/ngày.

2

Rửa vết thương

lá tươi

200g đun sôi với 10 phút trong 1
lít nước, dùng để rửa vết thương
lấy lá xồi tươi 200g đun sơi nhỏ
lửa 15 phút với 1 lít nước. Sau đó
ta bắc xuống và dung khan trùm

3

Trị ho, viêm
họng:

lá tươi

kín đầu để xơng. Khi xơng ta nên
há miệng để đưa hơi vào cổ họng.
Làm 1 lần mỗi ngày. Hoặc ta có
thể sắc uống 20 – 30mg lá tươi,
ngày 2 lần/ngày.

Một số nghiên cứu gần đây
nồng độ 0,1 – 1g / ml. Ni cấy
5

Ức chế virus

Cao chiết từ lá
xồi

virus cúm trong phôi gà. Lấy 0,2
ml dịch cao đã pha cho vào phơi

gà, có tác dụng ức chế sự tác dụng
của virus.

GVHD: Lê Thị Thu Dung

7

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

nồng độ tối thiểu ức chế (MIC)
Tác dụng kháng
6

khuẩn:

Cao lá xoài chiết
cồn

Staphylococcus aureus là

6,25

mg/ml, Escherichia coli

là 50

mg/ml và Bacillus pyocyaneus là
100mg/ml.
Dùng

7

Tác dụng kháng
nấm:

nhân

hạt có tác dụng ức chế sự phát triển

xồi chiết cao cồn,
phân

đoạn

ethylic,

của 2 nấm Candida lunata và

eter Trychophyton mentagophytes.
ethyl

acetat.
Qua các bài thuốc dân gian trên và các nghiên cứu khoa học đã trích dẫn, ta
nhận thấy lá xồi hoặc cao chiết cồn từ lá xoài rất phù hợp với định hướng ứng

dụng trong dược – mỹ phẩm với mục đích kháng các loại virus và nấm.
1.1.3 Tình hình nghiên cứu về thành phần hóa học của lá xồi

[2] [18] [17]

:

Theo các nghiên cứu đã cơng bố gần đây, cây xồi chứa nhiều hợp chất hoá
học khác nhau đặc biệt là poluyphenolic, flavonoid, triterpenoids. Trong đó,
Mangiferin là một xanthan glycoside là thành phần chính có trong hầu hết các bộ
phận của cây nhiều nhất trong thân vỏ 5-7% tuỳ chủng loại. Lá xồi cũng có chứa
mangiferin (với tỉ lệ 1- 3%) và taxarol, friedelin, tannin, lupeol - - sitosterol,
isomangiferin, homomangiferin, acid gallic, kaempferol, étragol, 3 – glucoside
astrageline, quercetin, isoquercetin.

GVHD: Lê Thị Thu Dung

8

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

Bảng 1. 2 Thành phần hố học trong lá xồi

STT

Tên hợp chất

1

Mangiferin

2

Taraxerol

3

Fridelin

Cơng thức hợp chất

Acid galic
4

GVHD: Lê Thị Thu Dung

9

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

Đồ án – Khóa 2015-2019

Kaempferol
5

6

Estragol

7

Quercetin

8

Isoquercetin

GVHD: Lê Thị Thu Dung

10

SVTH: Phạm Thái Quang


Trường ĐH Bà Rịa – Vũng Tàu
Viện Kỹ Thuật – Kinh Tế Biển, Ngành CNKTHH

9

Đồ án – Khóa 2015-2019

Astragalin

Ta thấy bên cạnh các hợp chất thiên nhiên khác thì Mangiferin là một hơp
chấp quan trọng có hàm lượng cao nhiều trong lá xoài. Ngoài ra, các nhà khoa học
trên thế giới cũng đã từng công bố về việc chiết tách Mangiferin trong lá xoài như:
Năm 1996, giáo sư Nguyễn Viết Tựu - Phân viện Dược liệu thành phố Hồ
Chí Minh đã tìm ra quy trình cơng nghệ chiết xuất mangiferin từ lá xồi
Năm 2000, Huỳnh Vũ Phương, Nguyễn Cơng Hào, Lê Tiến Dũng đã khảo
sát hàm lượng, cấu trúc của hợp chất mangiferin trong lá các loại xoài trồng ở
những vùng đất khác nhau.
Mangiferin đã được Garter (1992) và Wiechowski (1923) phân lập, Iseda
(1957) và Ramanahan, Seshar (1960) đã nghiên cứu cấu trúc hoàn chỉnh.
Năm 1990, các nhà khoa học Nga đã lần lượt dùng 4 dung môi: aceton,
chloroform, n-butanol, dioxan để ly trích mangiferin từ lá xồi.
1.2. Hoạt tính sinh học của cao chiết lá xoài

[2]

a) Tác dụng với virus Herpes:
Khi cấy vào phôi nguyên bào Tripsin virus Herpes ở những nồng độ khác nhau 1,0 và
100 TCD50/ml đã được xác định liều diệt virus của mangiferin từ 20 ÷ 50μg/ml.g/ml.

GVHD: Lê Thị Thu Dung

11

SVTH: Phạm Thái Quang