(Luận văn thạc sĩ) phân tích chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện tiền hải tỉnh thái bình

HỌC VIỆN NƠNG NGHIỆP VIỆT NAM

NGUYỄN THỊ KIM THOA

PHÂN TÍCH CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP
HUYỆN TẠI HUYỆN TIỀN HẢI - TỈNH THÁI BÌNH

Ngành:

Kế tốn ứng dụng

Mã số:

8340301

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Nguyễn Quốc Oánh

NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2018

i


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng: Đây là công trình nghiên cứu do tơi trực tiếp thực hiện cùng
với sự cộng tác giúp đỡ của TS Nguyễn Quốc Oánh. Các số liệu và kết quả nghiên cứu
trong luận văn là hồn tồn trung thực, chưa cơng bố dưới bất kỳ hình thức nào.

Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn, các thông tin trích
dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Nội, ngày ……tháng ………. năm 2018

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Kim Thoa

i


LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành luận văn này trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn
tôi đã nhận được sự giúp đỡ của Nhà Trường, Học viện Nông Nghiệp Việt Nam các
thầy cô giáo, đồng nghiệp và người thân.
Trước tiên tơi xin tỏ lịng biết ơn chân thành và sâu sắc đến TS. Nguyễn Quốc
Oánh người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tinh thần cho tơi trong suốt q
trình nghiên cứu và thực hiện bản luận văn này.
Xin trân trọng cảm ơn toàn thể các thầy cô giáo, cán bộ quản lý của Học viện
Nông Nghiệp Việt Nam mà trực tiếp là Viện đào tạo sau Đại học, đã kiến tạo lên
khung chương trình và cung cấp cho tôi những kiến thức cần thiết và bổ ích phục vụ
trong q trình học tập, làm việc, đặc biệt là quá trình thực hiện luận văn từ khâu chọn
đề tài, xây dựng đề cương.
Nhân dịp này, tôi xin chân thành cảm ơn tới UBND huyện Tiền Hải cùng tất cả
các ban ngành trong huyện. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới gia đình, bạn
bè, người thân đã tạo mọi điều kiện tốt nhất về thời gian, vật chất và tinh thần để tôi có
thể tham gia khóa học và hồn thành bản luận văn này.
Hà Nội, ngày ……tháng ………. năm 2018

Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Kim Thoa

ii


MỤC LỤC
Lời cam đoan....................................................................................................................................i
Lời cảm ơn.......................................................................................................................................ii
Mục lục............................................................................................................................................iii
Danh mục chữ viết tắt....................................................................................................................v
Danh mục bảng..............................................................................................................................vi
Danh mục biểu đồ........................................................................................................................vii
Trích yếu luận văn......................................................................................................................viii
Thesis abstract.................................................................................................................................x
Phần 1. Phần mở đầu..................................................................................................................1
1.1.

Tính cấp thiết của đề tài.................................................................................................1

1.2.

Mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................................2

1.2.1.

Mục tiêu chung................................................................................................................2

1.2.2.

Mục tiêu cụ thể................................................................................................................2

1.3.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...............................................................................2

1.3.1.

Đối tượng nghiên cứu.....................................................................................................2

1.3.2.

Phạm vi nghiên cứu........................................................................................................2

Phần 2. Tổng quan tài liệu.........................................................................................................3
2.1.

Cơ sở lý luận....................................................................................................................3

2.1.1.

Một số vấn đề cơ bản về chi ngân sách nhà nước....................................................3

2.1.2.

Phân tích chi ngân sách nhà nước...............................................................................8

2.2.

Kinh nghiệm chi ngân sách nhà nước của một số địa phương và bài học đối với

huyện tiền hải tỉnh thái bình.......................................................................................22

2.2.1.

Kinh nghiệm chi ngân sách nhà nước của một số địa phương ...........................22

2.2.2.

Bài học kinh nghiệm đối với huyện tiền hải...........................................................23

Phần 3. Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu................................................26
3.1.

Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.....................................................................................26

3.1.1.

Điều kiện tự nhiên của huyện tiền hải......................................................................26

3.1.2.

Tình hình kinh tế xã hội và những kết quả đạt được .............................................29

3.2.

Phương pháp nghiên cứu.............................................................................................34

3.2.1.

Cách tiếp cận..................................................................................................................34

iii

3.2.2.

Phương pháp thu thập dữ liệu.....................................................................................35

3.2.3.

Phương pháp phân tích dữ liệu...................................................................................35

Phần 4. Kết quả và thảo luận..................................................................................................37
4.1.

Tình hình thu, chi ngân sách nhà nước tại huyện tiền hải, tỉnh thái bình giai
đoạn 2014-2017.............................................................................................................37

4.2.

Phân tích thực trạng chi ngân sách nhà nước tại huyện tiền hải tỉnh thái bình . 39

4.2.1.

Phân tích cơng tác, lập, duyệt và phân bổ dự tốn chi ngân sách nhà nước trên
địa bàn huyện tiền hải..................................................................................................40

4.2.2.

Phân tích thực trạng chấp hành dự tốn chi nsnn ..................................................51

4.2.3.

Phân tích thực trạng quyết tốn chi ngân sách nhà nước .....................................67

4.3.

Đánh giá công tác chi ngân sách nhà nước tại huyện tiền hải, tỉnh thái bình ..74

4.3.1.

Kết quả đạt được...........................................................................................................74

4.3.2.

Hạn chế............................................................................................................................76

4.4.

Một số giải pháp hoàn thiện chi ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn
huyện tiền hải được hiệu quả.....................................................................................79

4.4.1.

Hoàn thiện định mức phân bổ, định mức chi ngân sách nhà nước ....................79

4.4.2.

Một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơng tác phân tích chi ngân sách nhà nước
cấp huyện tại huyện tiền hải.......................................................................................81

Phần 5. Kết luận và kiến nghị.................................................................................................92

5.1.

Kết luận...........................................................................................................................92

5.2.

Kiến nghị.........................................................................................................................93

5.2.1.

Kiến nghị đối với bộ tài chính....................................................................................93

5.2.2.

Kiến nghị đối với chính quyền tỉnh thái bình và huyện tiền hải .........................93

5.2.3.

Kiến nghị đối với sở tài chính – kho bạc nhà nước thái bình ..............................95

Danh mục tài liệu tham khảo.....................................................................................................96
Phụ lục.............................................................................................................................................97

iv


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

Nghĩa Tiếng Việt

HĐND

Hội đồng nhân dân

KBNN

Kho bạc Nhà nước

NSĐP

Ngân sách địa phương

NSNN

Ngân sách nhà nước

NSTW

Ngân sách trung ương

UBND

Ủy ban nhân dân

XDCB

Xây dựng cơ bản

CP

Chính phủ

v


DANH MỤC BẢNG
Bảng 3.1.

Một số chỉ tiêu kinh tế xã hội của huyện Tiền Hải giai
đoạn
2014-2017............................................................................................... 30

Bảng 4.1.

Tình hình thu - chi ngân sách tại huyện Tiền Hải ....................................

37

Bảng 4.2.

Tình hình lập và phân bổ dự tốn chi NSNN giai đoạn 2014 - 2017 ........

42

Bảng 4.3.

Dự toán vốn đầu tư phân bổ cho các ngành kinh tế giai
đoạn

2014 - 2017............................................................................................. 44

Bảng 4.4.

Dự tốn chi dự phịng giai đoạn 2014 - 2017 ...........................................

Bảng 4.5.

Tình hình chấp hành chi NSNN huyện Tiền Hải giai
đoạn
2014 - 2017............................................................................................. 52

Bảng 4.6.

Thực hiện chi đầu tư XDCB huyện Tiền Hải giai đoạn 2014 - 2017 ........

54

Bảng 4.7.

Cơ cấu chi đầu tư phát triển trong tổng chi NSNN 2014 - 2017 ...............

55

Bảng 4.8.

Nợ XDCB huyện Tiền Hải giai đoạn 2014 - 2017 ...................................

58

Bảng 4.9.

Tình hình thực hiện chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện
Tiền Hải giai đoạn 2014 - 2017 ...............................................................

60

Cơ cấu chi thường xuyên so với chi đầu tư phát triển huyện Tiền Hải
giai đoạn 2014 - 2017 .............................................................................

62

Số lượng các đơn vị thực hiện chi ngân sách chưa đúng dự toán,
đăng ký nhu cầu chi quý từ 2014 – 2016 .................................................

64

Bảng 4.10.
Bảng 4.11.

50

Bảng 4.12.

Số liệu chi sai nguồn đầu tư, nguồn tăng thu từ năm 2014 - 2016

Bảng 4.13.

Kết quả khảo sát về nguyên nhân chấp hành chi chưa đúng quy định
tại huyện Tiền Hải...................................................................................

66

Số lượng và giá trị các cơng trình lập báo cáo quyết toán đúng hạn
huyện Tiền Hải giai đoạn 2014 - 2017 .....................................................

69

Kết quả khảo sát về nguyên nhân lập báo cáo quyết toán chi ngân
sách chậm so với quy định ......................................................................

70

Bảng 4.14.
Bảng 4.15.

............ 65

Bảng 4.16.

Kết quả thẩm tra quyết toán chi ngân sách huyện Tiền Hải giai đoạn
2014 - 2017............................................................................................. 72

Bảng 4.17.

Kết quả thẩm định và phê duyệt quyết tốn cơng trình hồn thành
giai đoạn 2014 - 2017 .............................................................................

vi

73


DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 4.1. Kết quả khảo sát về nguyên nhân phân bổ dự toán đối với một số
nhiệm vụ chi chưa đúng với định mức 48
Biểu đồ 4.2. Kết quả khảo sát về nguyên nhân của tình trạng lập dự toán chưa
sát với thực tế 49
Biểu đồ 4.3. Kết quả khảo sát về phương thức cấp phát chi ngân sách nhà nước ......59

vii


TRÍCH YẾU LUẬN VĂN
Tên tác giả: Nguyễn Thị Kim Thoa
Tên luận văn: Phân tích chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại Huyện Tiền Hải
Tỉnh Thái Bình
Ngành: Kế tốn ứng dụng
Tên cơ sở đào tạo: Học Viện Nông Nghiệp Việt Nam
Mục đích nghiên cứu
Hệ thống hố một số vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách cấp huyện, chi ngân
sách cấp huyện. Dựa vào cơ sở lý luận đó để phân tích thực trạng chi ngân sách nhà
nước cấp huyện tại Huyện Tiền Hải tỉnh Thái Bình và từ đó đưa ra những giải pháp
chủ yếu góp phần tăng cường hoàn thiện chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại Huyện
Tiền Hải tỉnh Thái Bình.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng nguồn dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo của UBND huyện Tiền
Hải để phân tích, so sánh cơng tác phân tích chi ngân sách nhà nước huyện Tiền Hải
và các huyện lân cận khác để thấy rõ được công tác chi ngân sách của huyện như thế

nào. Nguồn dữ liệu sơ cấp thu thập được từ công tác khảo sát 83 cán bộ công chức của
huyện Tiền Hải tỉnh Thái Bình để nghiên cứu định tính cơng tác phân tích chi ngân
sách. Sau khi thu thập được các dữ liệu đáp ứng việc nghiên cứu thực trạng phân tích
chi NSNN huyện Tiền Hải, tơi tiến hành phân tích các dữ liệu đó để có cài nhìn rõ hơn
về công tác này tại đơn vị.
Kết quả nghiên cứu chính và kết luận
Phương thức chi ngân sách tại huyện Tiền Hải trong những năm gần đây chủ
yếu là quản lý theo yếu tố đầu vào, lập dự toán chi thường xuyên được tiến hành trong
thời gian đầu của thời kỳ ổn định ngân sách (thời kỳ ổn định ngân sách được quy định
từ 3-5 năm), các năm tiếp theo của thời kỳ ổn định ngân sách chỉ bổ sung thêm nguồn
kinh phí để thực hiện những chế độ chính sách mới ban hành, các chương trình tiêu
cấp trên giao và tăng chi thường xuyên theo số dự toán tăng thu của năm sau so với
năm trước.
Trong giai đoạn 2014 - 2017, ngoài việc sử dụng nguồn thu tiền sử dụng đất
được điều tiết theo tỷ lệ để lại cho chi đầu tư phát triển, huyện Tiền Hải còn được
Trung ương và tỉnh Thái Bình quan tâm hỗ trợ vốn đầu tư khá lớn để khởi công xây
dựng phát triển mạng lưới giao thông, thủy lợi nội đồng phục vụ sản xuất nông

viii


nghiệp, xây dựng nông thôn mới đã tạo nên bộ mặt mới, sức sống mới của một huyện
thuần nơng.
Quy trình xây dựng, lập, duyệt và phân bổ chi ngân sách nhà nước được thực
hiện theo đúng hướng dẫn của Luật Ngân sách. Việc lập dự toán bắt đầu từ các đơn vị
cuối cùng thụ hưởng NSNN. Trong quá trình lập dự tốn đã có sự thống nhất, thảo
luận giữa Phịng Tài chính – Kế hoạch với các đơn vị dự toán trên cơ sở định mức rõ
ràng theo từng ngành, lĩnh vực. Việc phân bổ dự toán với định mức rõ ràng, công khai,
minh bạch, ổn định trong thời kỳ ổn định ngân sách và được thực hiện qua nhiều
bước, chịu sự kiểm tra giám sát của nhiều phòng ban chức năng, đơn vị chủ quản và

được thông báo công khai đã làm tăng tính trung thực, chính xác của dự tốn. Từ đó
tạo điều kiện thuận lợi cho cơng tác chấp hành dự toán. Và dự toán được lập theo đúng
biểu mẫu, đúng thời hạn và theo đúng định mức được phân bổ.
Để hồn thiện cơng tác chi ngân sách nhà nước cấp huyện ở Tiền Hải, cần chú
trọng trước hết vào hồn thiện cơng tác lập, quyết định và chấp hành dự toán chi ngân
sách nhà nước của huyện. Một biện pháp không kém phần quan trọng khác là tăng
cường thanh tra, kiểm tra, giám sát và công khai tài chính. Ngồi ra, cũng cần thiết
thực hiện một loạt giải pháp mang tính hỗ trợ cho hai biện pháp chủ đạo nói trên,
nhằm đảm bảo tính đồng bộ trong hồn thiện cơng tác chi ngân sách nhà nước của
huyện Tiền Hải tỉnh Thái Bình.

ix


THESIS ABSTRACT
Student’s name: Nguyen Thi Kim Thoa
Thesis title: Analysis of spending the district State budget in Tien Hai District - Thai
Binh Province
Major: Accounting Application
Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA)
Research objectives
Systematizing some basic theoretical issues of the district budget, the district
budget expenditure; Basing on the theoretical basis in order to analyze the actual
expenditure of district State budget in Tien Hai -Thai Binh province and then set out
the main measures with the aim of contributing to enhancing the complete budget of
district state district in Tien Hai-Thai Binh province.
Materials and Methods
Secondary data is collected from the reports of the People's Committee of Tien
Hai District to analyze and compare between the state budget in Tien Hai District and
neighboring districts to see clearly how the expenditure of district budget is. Sources

of primary data are collected from a survey of 83 officers of Tien Hai District-Thai
Binh Province to study quantitative analysis of the budget expenditure. After
collecting the datum to meet the demand for analyzing the actual expenditure of
district State budget in Tien Hai -Thai Binh province, the author carried out analyzing
the datum to set clearer picture of this work at the unit.
Main findings and conclusion
Methods of budget expenditure in Tien Hai District have been mainly managed
according to inputs in recent years, estimating recurrent expenditure was conducted
during the beginning period of the budget stability (budget stabilization period
prescribed 3-5 years), the next years’ budget stabilization period only add the funding
sources to implement the issued new policies, expenditure for programs assigned by
seniors and increase in recurrent expenditure according to a number of estimate is on
the number of the revenue increase of the year after over the previous year.
In the period from 2014 to 2017, besides using the revenues of land use
regulated in proportion to give for spending investment and development, Tien Hai
District is also cared by Central and Thai Binh Province about supporting quite large
investment to start the construction of transport network development, infield

x


irrigation in order to serve agricultural production, build new rural areas which has
created a new face, new life of an agricultural district.
The process of construction, formulation, approval and allocation of the state
budget is done according to the instructions of the Budget Law. The estimation starts
from the last unit of state budget beneficiaries. In the estimation process, there are
unity discussions between the Departments of Finance - Planning and the accounting
units on the basis of clear norms in each sector and field. The allocation of estimates
with clear open, stable and transparent norms during the budget stability is done in
several steps, under the supervision and monitoring of many departments, governance

units and public announcement has increased the truthfulness and accuracy of the
estimates. Thereby, this creates favorable conditions for the execution of the estimates.
And estimates are prepared in accordance forms, deadlines and complied with the
allocated norms.
To complete the work of the state budget in Tien Hai District, completing the
formulation, decision and execution of the state budget expenditures of the district
should be first focused. A more important measure is to strengthen inspection and
supervision and public finances. Also, it is necessary to perform a series of supportive
solutions for two key measures mentioned above, to ensure complete uniformity in the
work of the state budget of Tien Hai District -Thai Binh province.

xi


PHẦN 1. PHẦN MỞ ĐẦU
1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
Đối với cơng cuộc cải cách nền tài chính Quốc gia, đặc biệt cải cách tài chính
cơng, việc quản lý điều hành ngân sách có ý nghĩa vơ cùng to lớn. Quản lý tốt
ngân sách sách nhà nước còn quyết định thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển
kinh tế xã hội được nhà nước cũng như chính quyền địa phương rất quan tâm.
Huyện là một trong ba cấp hành chính địa phương, được phân cấp thực hiện nhiều
nhiệm vụ chi quan trọng, thiết thực đối với đời sống của nhân dân và phát triển
kinh tế - xã hội của địa phương. Do đó, quản lý ngân sách nhà nước nói chung và
quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện nói riêng là tất yêu khách quan
trong quá trình phát triển đất nước.
Làm thế nào để biết được một đơn vị có chi đúng chế độ khơng, các khoản
chi của đơn vị có đảm bảo tiết kiệm, mang lại hiệu quả và tạo được tiền đề cho
tăng trưởng kinh tế hay không? Điều này phụ thuộc rất nhiều vào cơng tác quản lí
ngân sách của đơn vị đó. Vì thế, khi tìm hiểu và phân tích tình hình chi ngân sách
của đơn vị sẽ giúp cho ta thấy được hiệu quả sử dụng ngân sách của đơn vị đó. Từ

đó tìm ra được những mặt thuận lợi cũng như là những khó khăn, hạn chế trong
q trình quản lí ngân sách của đơn vị. Đồng thời có những giải pháp tích cực
nhằm khắc phục, hạn chế những khó khăn, phát hiện và ngăn chặn kịp thời những
sai lầm, khuyết điểm hay là những thiếu sót trong cơng tác chi ngân sách nhằm
nâng cao hơn nữa hiệu quả quản lí ngân sách, góp phần tích cực vào việc thúc đẩy
phát triển kinh tế xã hội của nước nhà.
Trong những năm gần đây, cùng với sự đổi mới của đất nước, các chính
sách, chế độ về tài chính và bộ máy kế tốn khơng ngừng được đổi mới và hồn
thiện để phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội trong nước và hợp tác hội nhập
quốc tế. Ngân sách Nhà nước huyện Tiền Hải đã có những chuyển biến rõ nét
nhằm đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự xã hội,
xây dựng cơng trình phúc lợi trên địa bàn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần
của nhân dân trong tỉnh.
Việc tăng cường chi ngân sách nhà nước cấp huyện góp phần vào quản lý tốt tài
chính nhà nước các cấp. Phân tích chi ngân sách nhà nước cấp huyện tốt tạo điều kiện
để chính quyền cấp huyện hồn thành tốt nhiệm vụ chính trị mà Nghị quyết Hội đồng
nhân dân đề ra, nhằm giữ vững trật tự an ninh trên địa bàn, không ngừng nâng

1


cao đời sống nhân dân, thúc đẩy kinh tế xã hội ngày một phát triển, khơng ngừng tăng
cường lịng tin của nhân dân với các cấp lãnh đạo. Chi ngân sách nhà nước cấp huyện
tốt góp phần làm chi ngân sách cả nước tốt, thực sự trở thành công cụ tài chính hiệu
lực hiệu quả, góp phần vào sự nghiệp cơng nghiệp hố hiện đại hố đất nước. Đó là
vấn đề thiết thực góp phần thực hiện tốt Luật ngân sách nhà nước và các chủ chương
đường lối cơ chế quản lý kinh tế của Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Xuất phát từ sự cần thiết phải tăng cường quản lý ngân sách huyện trong giai
đoạn hiện nay, tôi đã chọn đề tài “Phân tích chi ngân sách nhà nước cấp huyện

tại huyện Tiền Hải tỉnh Thái Bình” làm đề tài luận văn của mình.
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1.2.1. Mục tiêu chung
Phân tích thực trạng chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại huyện Tiền Hải,
tỉnh Thái Bình, từ đó đề xuất giải pháp chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại
huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình.
1.2.2. Mục tiêu cụ thể
Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách cấp huyện, chi ngân
sách cấp huyện.
Phân tích chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Tiền Hải trong thời gian
qua từ đó đánh giá được những mặt được và các bất cập, hạn chế
Đề xuất các giải pháp chủ yếu góp phần tăng cường công tác chi ngân sách nhà nước
huyện trong thời gian tới.
1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận văn tập trung vào công tác chi ngân sách nhà nước cấp huyện (theo
phân cấp ngân sách nhà nước quy định tại Luật Ngân sách nhà nước) trên địa bàn
huyện Tiền Hải trong đó: tập trung vào chi thường xuyên phân tích chi đầu tư xây
dựng cơ bản.
1.3.2. Phạm vi nghiên cứu
a. Về không gian: Huyện Tiền Hải tỉnh Thái Bình
b. Về thời gian: Tập trung vào giai đoạn từ năm 2014-2017 tại huyện Tiền Hải.
c. Phạm vi nội dung: Phân tích nội dung chi thường xuyên chi xây dựng cơ
bản, chi thường xuyên huyện Tiền Hải.

2


PHẦN 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN

2.1.1. Một số vấn đề cơ bản về chi ngân sách nhà nước
2.1.1.1. Khái niệm
* Khái niệm ngân sách nhà nước
Ngân sách nhà nước là một phạm trù kinh tế, lịch sử gắn liền với sự hình
thành và phát triển của Nhà nước và hàng hoá - tiền tệ. Nhà nước với tư cách là cơ
quan quyền lực thực hiện duy trì và phát triển xã hội, quy định các khoản thu, chi
của Nhà nước nhằm mục đích đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng của Nhà
nước. Nói đến ngân sách nhà nước là đề cập đến hai loại hình hoạt động tài chính
cơ bản của Nhà nước: hoạt động thu ngân sách và hoạt động chi ngân sách.
(Nguyễn Trọng Hòa, 2014).
* Khái niệm chi ngân sách nhà nước
Chi ngân sách nhà nước là một bộ phận trong cơ cấu ngân sách nhà nước.
Theo từ điển giải thích thuật ngữ luật học, chi ngân sách nhà nước là hoạt động của
cơ quan nhà nước có thẩm quyền phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhà nước.
Mục đích của chi ngân sách nhà nước là thực hiện chức năng và nhiệm vụ của nhà
nước. (Phạm Văn Khoa, 2002). Chi ngân sách nhà nước là nội dung của chấp hành
ngân sách nhà nước nên thuộc trách nhiệm và quyền hạn của hệ thống cơ quan
chấp hành và hành chính nhà nước các cấp. Căn cứ để thực hiện chi ngân sách nhà
nước là dự toán ngân sách hàng năm, quy định của pháp luật và định mức tiêu
chuẩn chi ngân sách. Nếu hoạt động thu ngân sách nhà nước là nhằm thu hút các
nguồn vốn tiền tệ để hình thành nên quỹ ngân sách nhà nước thì chi ngân sách nhà
nước là chu trình phân phối, sử dụng các nguồn vốn tiền tệ đã được tập trung vào
quỹ tiền tệ. Do hoạt động thu ngân sách nhà nước vừa là tiền đề, vừa là cơ sở thực
hiện hoạt động chi ngân sách nhà nước nên phạm vị và quy mô của hoạt động chi
ngân sách nhà nước phụ thuộc vào một phần kết quả của hoạt động thu ngân sách.
Khoản 2, Điều 2, Luật ngân sách nhà nước năm 2015 quy định rõ: “Chi
ngân sách nhà nước bao gồm các khoản chi phát triển kinh tế-xã hội, bảo đảm
quốc phòng, an ninh, bảo đảm hoạt động của bộ máy nhà nước: chi trả nợ của
Nhà nước: chi viên trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật”. Khái

3


niệm trên đã chỉ ra một cách khá đầy đủ những nội dung chi cơ bản, mang tính
then chốt cho việc đảm bảo các hoạt động của bộ máy nhà nước, thực hiện tốt chức
năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong các lĩnh vực khác nhau.
Vậy có thể định nghĩa chi ngân sách nhà nước là việc phân phối và sử dụng
quỹ ngân sách nhà nước theo dự toán ngân sách đã được cơ quan có thẩm quyền
quyết định nhằm duy trì hoạt độngcủa bộ máy nhà nước và đảm bảo thực hiện các
chức năng của Nhà nước theo những nguyên tắc luật định.
2.1.1.2. Vai trò của chi ngân sách nhà nước
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, Nhà nước ta
nói riêng và các nước trên thế giới nói chung khuyến khích các hình thức xã hội
hố nhưng NSNN vẫn đóng vai trị và giữ vị trí hết sức quan trọng.
Trong đầu tư tài chính thì NSNN đóng vai trị chủ đạo, thể hiện trên các mặt:

Thứ nhất, chi NSNN giữ vai trò chủ đạo, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ
chiến lược quan trọng của Quốc gia như: Các dự án đầu tư phát triển kết cấu hạ
tầng KT-XH có tác động đến cả nước hoặc nhiều địa phương, các chương trình dự
án, mục tiêu Quốc gia, các chính sách xã hội quan trọng, điều phối hoạt động kinh
tế vĩ mô của đất nước, bảo đảm quốc phòng an ninh, đối ngoại và hỗ trợ những địa
phương chưa cân đối thu, chi NSNN.
NSĐP được phân cấp nguồn thu, bảo đảm chủ động thực hiện những nhiệm
vụ chi cho phát triển KT-XH, quốc phòng an ninh và trật tự an toàn xã hội trong
phạm vi quản lý.
Thứ hai, chi NSNN có một vai trị hết sức quan trọng trong nền Kinh tế thị
trường (KTTT) thể hiện qua các nội dung cơ bản sau:
+
Trên góc độ tài chính: Thơng qua chi NSNN có thể đảm bảo cho các lĩnh vực
quản lý hành chính, an ninh quốc phịng, văn hóa xã hội, đầu tư phát triển.

+
Trên góc độ kinh tế: Trong nền KTTT vai trò của chi NSNN được thay đổi và
hết sức quan trọng. Trong quản lý vĩ mô nền kinh tế quốc gia chi NSNN có các vai trị như sau:
Một là, chi NSNN là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế, điều tiết thị trường,
bình ổn giá và chống lạm phát:Đặc điểm nổi bật của nền KTTT là sự cạnh tranh
giữa các doanh nghiệp nhằm đạt được lợi nhuận tối đa, các yếu tố cơ bản trên thị
trường là cung cầu và giá cả thường xuyên tác động lẫn nhau chi phối hoạt động
của thị trường. Sự mất cân đối giữa cung và cầu sẽ làm cho giá cả

4


tăng lên hoặc giảm đột biến gây ra biến động trên thị trường, dẫn đến sự dịch
chuyển vốn từ ngành này sang ngành khác, từ địa phương này sang địa phương
khác. Việc dịch chuyển vốn hàng loạt sẽ tác động tiêu cực đến cơ cấu kinh tế, nền
kinh tế phát triển khơng cân đối. Do đó, để đảm bảo lợi ích cho nhà sản xuất cũng
như người tiêu dùng Nhà nước phải sử dụng Ngân sách để can thiệp vào thị trường
nhằm bình ổn giá cả thơng qua các khoản chi từ NSNN dưới các hình thức tài trợ
vốn, trợ giá và sử dụng các quỹ dự trữ hàng hoá và dự trữ tài chính. Đồng thời,
trong q trình điều tiết thị trường chi NSNN còn tác động đến thị trường tiền tệ và
thị trường vốn thông qua việc sử dụng các cơng cụ tài chính như tham gia mua bán
chứng khốn trên thị trường vốn qua đó góp phần kiểm sốt lạm phát.
Hai là, chi NSNN là cơng cụ định hướng phát triển sản xuất:Để định hướng
và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Nhà nước với các khoản chi phát triển kinh tế, đầu
tư vào cơ sở hạ tầng, vào các ngành kinh tế mũi nhọn… Nhà nước có thể tạo điều
kiện và hướng dẫn các nguồn vốn đầu tư của xã hội vào những vùng, lĩnh vực cần
thiết để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý.
Ba là, chi NSNN là công cụ điều chỉnh thu nhập giữa các tầng lớp dân cư:
Nền KTTT với những khuyết tật của nó sẽ dẫn đến sự phân hố giàu nghèo giữa
các tầng lớp dân cư, Nhà nước phải có một chính sách phân phối lại thu nhập hợp

lý nhằm giảm bớt khoảng cách chênh lệch về thu nhập trong dân cư. Chi NSNN là
cơng cụ tài chính hữu hiệu được Nhà nước sử dụng để điều tiết thu nhập thông qua
các khoản chi của NSNN như chi trợ cấp, chi phúc lợi cho các chương trình phát
triển KT - XH: phòng chống dịch bệnh, phổ cập giáo dục tiểu học, dân số và kế
hoạch hố gia đình… là nguồn bổ sung thu nhập cho tầng lớp dân cư có thu nhập
thấp.
Các vai trị của chi NSNN cho thấy tính chất quan trọng của chi NSNN, với
các cơng cụ của nó có thể quản lý tồn diện và có hiệu quả đối với toàn bộ hoạt
động nền kinh tế.
2.1.1.3. Đặc điểm về chi ngân sách nhà nước
Chi ngân sách huyện gắn với bộ máy Nhà nước cấp huyện và những nhiệm
vụ kinh tế, xã hội mà Nhà nước cấp huyện đảm đương trong từng thời kỳ. Mức độ,
phạm vi chi tiêu ngân sách nhà nước phụ thuộc vào tính chất nhiệm vụ của huyện
trong mỗi thời kỳ.

5


Chi ngân sách huyện gắn với quyền lực Nhà nước cấp huyện, mang tính chất
pháp lý.
Cũng như chi NSNN, các khoản chi của ngân sách cấp huyện mang tính chất
khơng hoàn trả trực tiếp. Các khoản chi cấp phát từ NSNN cho các ngành, các cấp,
cho các hoạt động văn hóa, xã hội, giúp đỡ người nghèo khơng phải trả giá hoặc
hoàn lại cho Nhà nước. Đặc điểm này giúp phân biệt các khoản chi NSNN với các
khoản tín dụng. Tuy nhiên, NSNN cũng có những khoản chi cho việc thực hiện
chương trình mục tiêu mà thực chất là cho vay ưu đãi có hồn trả gốc với lãi suất
rất thấp hoặc khơng có lãi (chi giải quyết việc làm, xóa đói giảm nghèo...)
Chi NSNN là một bộ phận cấu thành luồng vận động tiền tệ và gắn liền với
sự vận động của các phạm trù giá trị khác như tiền lương, giá cả, lãi suất, lạm phát
và các biến kinh tế vĩ mơ và vi mơ khác.

Tính hiệu quả của các khoản chi NSNN được thể hiện ở tầm vĩ mơ và mang
tính tồn diện cả về hiệu quả kinh tế trực tiếp, hiệu quả về mặt chính trị, xã hội ...
Chi ngân sách nhà nước gắn với bộ máy nhà nước và những nhiệm vụ kinh tế,



chính trị, xã hội mà nhà nước đảm đương trong từng thời kỳ;


Chi ngân sách nhà nước gắn với quyền lực nhà nước,mang tích chất pháp lí cao;



Các khoản chi của ngân sách nhà nước được xem xet hiệu quả trên tầm
vĩ mơ;



Các khoản chi của ngân sách nhà nước mang tính chất khơng hồn trả trực tiếp;



Các khoản chi của ngân sách nhà nước gắn chặt với sự vận động của các phạm

trù giá trị khác như giá cả, lãi suất, tỷ giá hối đối, tiền lương, tín dụng, v.v... (các phạm trù thuộc
lĩnh vực tiền tệ).
2.1.1.4. Quy định về phân cấp chi ngân sách nhà nước
Phân cấp chi NSNN là xác định phạm vi trách nhiệm và quyền hạn của
chính quyền nhà nước các cấp trong việc quản lý điều hành thực hiện nhiệm vụ chi
ngân sách, gắn chi NSNN với các hoạt động kinh tế xã hội ở từng địa phương một

cách cụ thể nhằm nâng cao tính năng động, tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Gồm có
phân cấp:

6



Nhiệm vụ chi của ngân sách Trung ương: Trung ương đảm nhiệm các nhiệm
vụ chi đối với các hoạt động thuộc phạm vi quản lý của Trung ương như chi đầu tư phát triển, về
chi thường xuyên, chi trả nợ, chi viện trợ, chi cho vay, bổ sung quỹ dự trữ tài chính, bổ sung cho
ngân sách địa phương và chi chuyển nguồn.

Nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương do HĐND cấp tỉnh phân cấp để đảm
bảo chủ động trong thực hiện những nhiệm vụ được giao, tăng cường nguồn lực cho ngân sách
xã, phù hợp với phân cấp quản lý xã hội, quốc phịng, an ninh và trình độ quản lý của mỗi cấp
trên địa bàn. cụ thể:
 Nhiệm vụ chi của ngân sách tỉnh:
+
Chi đầu tư phát triển: chi đầu tư các cơng trình kết cấu hạ tầng KT-XH khơng
có khả năng thu hồi vốn do cấp tỉnh quản lý, Chi hỗ trợ vốn cho doanh nghiệp, các tổ chức kinh
tế và các tổ chức tài chính của Nhà nước.
+
Chi thường xuyên về: Các hoạt động sự nghiệp giáo dục, đào tạo, dạy nghề, y
tế xã hội, văn hóa thơng tin, văn học nghệ thuật, thể dục thể thao, khoa học công nghệ, môi
trường do cấp tỉnh quản lý; Các sự nghiệp kinh tế do cơ quan cấp tỉnh quản lý; Hoạt động của
các cơ quan nhà nước cấp tỉnh; Hoạt động các cơ quan cấp tỉnh của Đảng Cộng sản Việt Nam;
Hoạt động của các cơ quan cấp tỉnh: Mặt trận Tổ quốc, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí
Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam;
Chi quốc phòng an ninh và trật tự an tồn xã hội; Hỗ trợ các Tổ chức chính trị xã hội - nghề
nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp trực thuộc cấp tỉnh; Thực hiện các chính sách

xã hội do cấp tỉnh quản lý; Các chương trình mục tiêu quốc gia do Chính phủ giao cho cấp tỉnh
quản lý; Trợ giá theo chính sách của Nhà nước; Các khoản chi khác theo quy định của Pháp luật.
+

Chi trả gốc, lãi tiền huy động cho đầu tư.

+

Chi bổ sung quỹ dự trữ của tỉnh.

+

Chi bổ sung ngân sách cấp huyện.

+

Chi chuyển nguồn từ ngân sách cấp tỉnh năm trước sang ngân sách tỉnh
năm sau.
 Nhiệm vụ chi của ngân sách cấp huyện:

+
Chi đầu tư phát triển: chi đầu tư các cơng trình kết cấu hạ tầng KT-XH theo
phân cấp của UBND tỉnh.
+
Chi thường xuyên về: Các hoạt động sự nghiệp giáo dục, đào tạo, dạy nghề;
Các hoạt động sự nghiệp y tế, mơi trường, văn hóa thông tin, thể dục thể

7

thao, truyền thanh, khoa học công nghệ do cấp huyện quản lý; Các hoạt động sự
nghiệp kinh tế do cơ quan cấp huyện quản lý; Hoạt động của các cơ quan nhà nước
cấp huyện; Hoạt động các cơ quan cấp huyện của Đảng cộng sản Việt Nam; Hoạt
động của các cơ quan cáp huyện: Mặt trận Tổ quốc, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ
Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội
Nông dân Việt Nam; Chi quốc phòng an ninh và trật tự an tồn xã hội; Hỗ trợ các
Tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp
trực thuộc cấp huyện; Các khoản chi khác của cấp huyện.
+

Chi bổ sung ngân sách cấp xã.

+
năm sau.

Chi chuyển nguồn từ ngân sách cấp huyện năm trước sang ngân sách huyện



Nhiệm vụ chi của ngân sách cấp xã:
+
Chi đầu tư phát triển: chi đầu tư các cơng trình kết cấu hạ tầng KT-XH theo
phân cấp của ngân sách tỉnh.
+
Chi thường xuyên về: Chi hỗ trợ cho giáo dục mầm non; giáo dục khác do xã
quản lý; Chi hoạt động y tế, mơi trường, văn hóa thơng tin, thể dục thể thao, truyền thanh do xã
quản lý; duy tu, bảo dưỡng các cơng trình kiến trúc, tài sản, các cơng trình giao thơng; phúc lợi
do xã quản lý; hoạt động của các cơ quan nhà nước cấp xã; hoạt động cơ quan Đảng Cộng sản
Việt Nam cấp xã; Hoạt động của các cơ quan: Mặt trận Tổ quốc, Đồn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh, Hội Cựu chiến binh Việt Nam, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Nông dân Việt

Nam ở cấp xã; Công tác dân quân tự vệ, trật tự an toàn xã hội; Hỗ trợ các Tổ chức chính trị xã
hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp trực thuộc cấp xã; Các khoản chi
khác của cấp xã.
+

Chi chuyển nguồn từ ngân sách cấp xã năm trước sang ngân sách xã
năm sau.
2.1.2. Phân tích chi ngân sách nhà nước
2.1.2.1. Khái niệm phân tích chi ngân sách nhà nước
Phân tích chi ngân sách là dựa vào các số liệu dự toán, quyết toán chi ngân
sách huyện thực hiện hàng năm để so sánh phân tích các chỉ tiêu từ đó đưa ra các
ưu điểm, nhược điểm và giải pháp cho cơng tác chi ngân sách cấp huyện.
Phân tích chi ngân sách là tổng hợp dữ liệu về vấn đề chi ngân sách và đưa
ra cái nhìn tổng quan về tình hình sử dụng ngân sách.

8