Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện quốc oai, thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

ĐỖ THỊ THỦY

HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH
NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUỐC OAI,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ NGÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. TRẦN THỊ THU HÀ

Hà Nội, 2023


i

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan:
Những kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là hồn tồn trung
thực, của tơi, khơng vi phạm bất cứ điều gì trong luật sở hữu trí tuệ và pháp luật

Việt Nam. Nếu sai, tơi hồn tồn chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Hà Nội , ngày 25 tháng 4 năm 2023
NGƯỜI CAM ĐOAN

Đỗ Thị Thủy


ii

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm giúp
đỡ của thầy cô, bạn bè và tập thể cán bộ công chức thuộc Phịng Tài chính - Kế
hoạch huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
Xin chân thành cảm ơn PGS.TS Trần Thị Thu Hà, người hướng dẫn khoa
học của luận văn đã hướng dẫn tận tình, chu đáo, dành nhiều thời gian và tâm huyết
hướng dẫn và giúp đỡ tôi về mọi mặt để hoàn thành luận văn.
Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, các thầy cô giáo trong Khoa Kinh tế và
Quản trị kinh doanh, các cán bộ Phòng Đào tạo sau đại học, Trường Đại học Lâm
nghiệp đã chỉ bảo, giảng dạy và hỗ trợ tôi trong suốt thời gian học tập tại trường.
Xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo và tập thể cán bộ cơng chức thuộc Phịng Tài
chính - Kế hoạch huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội đã cung cấp thông tin, tài liệu
và tạo điều kiện thuận lợi cho tơi trong q trình thực hiện luận văn.
Mặc dù luận văn đã hoàn thiện với tất cả sự cố gắng cũng như năng lực của
mình, tuy nhiên khơng thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tơi rất mong nhận
được sự góp ý, chỉ bảo của Q thầy cơ, đó chính là sự giúp đỡ q báu mà tơi
mong muốn nhất để cố gắng hồn thiện hơn trong q trình nghiên cứu và cơng
tác sau này.
Tơi xin chân thành cảm ơn./.
Hà Nội , ngày 25 tháng 4 năm 2023
TÁC GIẢ

Đỗ Thị Thủy


iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii
MỤC LỤC ................................................................................................................ iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT.........................................vi
DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ...................................................................................... vii
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ
CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN..................................................... 5
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ........................... 5
1.1.1. Tổng quan về ngân sách nhà nước ............................................................ 5
1.1.2. Ngân sách cấp huyện trong hệ thống ngân sách nhà nước ....................... 7
1.1.3. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của chi ngân sách nhà nước cấp huyện . 10
1.1.4. Khái niệm, đặc điểm và vai trị của cơng tác quản lý chi ngân sách nhà
nước cấp huyện .................................................................................................. 12
1.1.5. Nội dung của công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ........ 15
1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách nhà nước
cấp huyện ............................................................................................... 20
1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ...................... 23
1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương về công tác quản lý chi ngân sách
nhà nước cấp huyện ........................................................................................... 23
1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội ................ 26
Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......... 28

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội ............................. 28
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên .................................................................................... 28
2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ......................................................................... 30
2.1.3. Đánh giá về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến công tác
quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ....................................................... 34
2.2. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 35


iv

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu .................................................................. 35
2.2.2. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu .................................................. 36
2.2.3. Hệ thống chỉ tiêu sử dụng trong nghiên cứu đề tài .................................. 36
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .................................. 37
3.1. Kết quả thu - chi NSNN huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội........................ 37
3.1.1. Kết quả thu NSNN .................................................................................... 37
3.1.2. Kết quả chi NSNN .................................................................................... 38
3.1.3. Cân đối thu chi NSNN .............................................................................. 39
3.2. Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước huyện .......................... 39
3.2.1. Thực trạng quản lý lập dự toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện ....... 39
3.2.2. Thực trạng quản lý chấp hành dự toán chi ngân sách nhà nước
cấp huyện. .......................................................................................... 45
3.2.3. Quản lý quyết toán chi ngân sách nhà nước cấp huyện .......................... 50
3.2.4. Kiểm tra, giám sát chi ngân sách nhà nước cấp huyện ........................... 56
3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa
bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội ................................................................ 59
3.3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của địa phương ................................. 59
3.3.2. Chính sách và thể chế chung của nhà nước về quản lý chi ngân sách nhà
nước cấp huyện .................................................................................................. 61
3.3.3. Cơ cấu tổ chức và bộ máy quản lý chi ngân sách Nhà nước. .................. 64

3.3.4. Nhận thức của địa phương về tầm quan trọng và trách nhiệm trong công
tác quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ................................................. 65
3.3.5. Trình độ của đội ngũ cán bộ quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ... 66
3.3.6. Hệ thống thông tin, quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ............. 67
3.4. Đánh giá chung thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa
bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội ................................................................ 68
3.4.1. Kết quả đạt được ..................................................................................... 68
3.4.2. Những hạn chế, tồn tại ............................................................................ 70
3.5. Định hướng và giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý chi ngân sách nhà nước
trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội .................................................. 74


v

3.5.1. Mục tiêu và quan điểm về quản lý chi ngân sách nhà nước của huyện
Quốc Oai giai đoạn 2021 – 2025 định hướng đến năm 2030 ............................ 74
3.5.2. Một số giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý chi ngân sách nhà nước
trên địa bàn huyện Quốc Oai ............................................................................. 76
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 84
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 86
PHỤ LỤC ................................................................................................................. 88
PHỤ LỤC


vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
TT Viết tắt

Nguyên nghĩa

1

KT-XH Kinh tế - xã hội

2

KBNN

Kho bạc nhà nước

3

NSNN

Ngân sách nhà nước

4

ANQP

An ninh quốc phòng

5

NSTƯ

Ngân sách Trung ương

6

NSĐP

Ngân sách địa phương

7

QLNN

Quản lý nhà nước

8

UBND

Ủy ban nhân dân

9

HĐND

Hội đồng nhân dân

10

TC-KH Tài chính - kế hoạch

11

XDCB

Xây dựng cơ bản


vii

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1: Kết quả thu NSNN huyện Quốc Oai giai đoạn 2018 - 2022 ................... 37
Bảng 3.2: Kết quả chi NSNN huyện Quốc Oai......................................................... 38
Bảng 3.3: Cân đối thu chi NSNN huyện Quốc Oai giai đoạn 2018 - 2022 .............. 39
Bảng 3.4: Tình hình lập dự tốn chi thường xuyên NSNN huyện Quốc Oai giai đoạn
2018 - 2022 ............................................................................................................... 42
Bảng 3.5: Tình hình thực hiện chi NSNN huyện Quốc Oai giai đoạn 2018 - 2022 . 48
Bảng 3.6: Tổng hợp so sánh tình hình chi NSNN với dự toán chi NSNN huyện
Quốc Oai giai đoạn 2018 - 2022 ............................................................................... 50
Bảng 3.7: Quyết toán chi NSNN huyện Quốc Oai giai đoạn 2018 - 2022 .............. 52
Bảng 3.8: Kết quả thanh tra, kiểm tra, kiểm soát chi NSNN trên địa bàn huyện Quốc
Oai giai đoạn 2018 – 2022 ........................................................................................ 58
Bảng 3.9: Ý kiến đánh giá của cán bộ được điều tra về điều kiện tự nhiên, kinh tế,
xã hội (N=30) ............................................................................................................ 60
Bảng 3.10: Tổng hợp kết quả đánh giá về chính sách và thể chế chung của nhà nước
về quản lý chi NSNN cấp huyện ............................................................................... 63
Bảng 3.11: Kết quả đánh giá về cơ cấu tổ chức và bộ máy quản lý chi NSNN ....... 64
Bảng 3.12: Kết quả khảo sát về trình độ cán bộ quản lý chi NSNN huyện Quốc Oai .. 67
Bảng 3.13: Kết quả đánh giá về ứng dụng CNTT trong quản lý chi NSNN ............ 68

DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1: Sơ đồ cấu trúc hệ thống ngân sách Nhà nước ở việt Nam .......................... 7
Hình 3.1: Quy trình lập dự tốn chi NSNN huyện Quốc Oai ................................... 40
Hình 3.2: Sơ đồ hệ thống quản lý chi NSNN huyện Quốc Oai ................................ 62

1

MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu
Ngân sách Nhà nước nói chung có vai trị quan trọng trong việc đảm bảo các
nguồn lực tài chính để phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng an ninh và các hoạt
động của bộ máy Nhà nước trên phạm vi cả nước. Cùng với quá trình quản lý thu
NSNN thì việc quản lý chi NSNN cũng có vị trí rất quan trọng trong quản lý điều
hành NSNN góp phần ổn định phát triển KT - XH của đất nước, nhất là trong điều
kiện đất nước hội nhập kinh tế thế giới. Trong điều kiện nền kinh tế nước ta hiện
nay, khi nguồn thu ngân sách cịn hạn chế thì việc quản lý các khoản chi NSNN là
rất cần thiết. Quản lý chi NSNN nhằm đảm bảo tính hiệu quả của các khoản chi từ
nguồn vốn NSNN và cân đối với nguồn thu của NSNN.
Quản lý chi NSNN huyện hiệu quả là bước quan trọng mà Nhà nước cần
thực hiện khẳng định tính minh bạch, trình độ quản lý của các cán bộ cơng chức cấp
cơ sở, tránh thất thốt các nguồn vốn đầu tư, chi sai nguyên tắc, đỡ đi phần nào
gánh nặng về tài chính, xây dựng ngân sách lành mạnh củng cố kỷ luật tài chính, sử
dụng tiết kiệm hiệu quả tiền của Nhà nước, giải quyết thỏa đáng mối quan hệ về
quyền lợi và trách nhiệm giữa các cấp, cơ quan chính quyền, ổn định nền kinh tế.
NSNN huyện là một bộ phận cấu thành NSNN và là cơng cụ để chính quyền
cấp huyện thực hiện các chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong quá trình quản lý
KT-XH, ANQP. Công tác quản lý chi nếu thực hiện khơng tốt sẽ dẫn đến hệ lụy
như suy thối về đạo đức cán bộ, cơng chức quản lý, thất thốt tiền của Nhà nước,
đời sống xã hội gặp nhiều khó khăn, thâm hụt ngân sách, xảy ra lãng phí, tiêu cực...
Quản lý chặt chẽ nguồn NSNN sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN.
Sự phân cấp quản lý Nhà nước phù hợp với sự phân cấp của bộ máy chính
quyền từ trung ương đến các cấp chính quyền địa phương đã đạt được những thành
tựu trong hoạt động quản lý quỹ NSNN. Quản lý quỹ NSNN đi từ khâu cơ sở tạo tiền

đề cho việc duy trì và hoạt động của các cấp chính quyền ngân sách từ trung ương
đến địa phương, tạo điều kiện phát huy lợi thế nhiều mặt trên mọi lĩnh vực của từng
vùng, từng địa phương trong cả nước. Huyện Quốc Oai là một huyện ngoại thành
nằm phía Tây thủ đơ Hà Nội, đời sống nhân dân huyện chủ yếu dựa vào sản xuất


2

nơng nghiệp, phát triển du lịch dịch vụ cịn nhỏ lẻ, nguồn chi hoạt động thường
xuyên, chi đầu tư XDCB và các khoản chi khác cịn thấp. Do đó, việc quản lý, sử
dụng tiết kiệm, hiệu quả các khoản chi NSNN, đảm bảo đáp ứng kịp thời nhu cầu chi
thường xuyên, tăng cường nhiệm vụ chi đầu tư phát triển và các khoản chi đột xuất
khác, giảm thiểu các hạn chế trong quản lý chi NSNN là yêu cầu và đòi hỏi tất yếu
đối với các cơ quan quản lý và sử dụng ngân sách nhà nước nói chung, huyện Quốc
Oai nói riêng. Hoạt động quản lý vốn NSNN trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố
Hà Nội đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần phát huy những thế mạnh của địa
phương, tạo đà cho sản xuất phát triển, giải quyết công ăn việc làm, đảm bảo công
bằng an sinh xã hội và giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn trên địa bàn.
Tuy nhiên, trong công tác quản lý chi NSNN của huyện trong những năm
qua vẫn cịn một số bất cập như cơng tác xây dựng dự toán chưa sát thực hiện
nhiệm vụ, chi thực tế ln cao hơn dự tốn; chi thường xun luôn chiếm tỷ trọng
lớn trong tổng chi ngân sách huyện. Hơn nữa, trong công tác quản lý chi trên địa
bàn huyện Quốc Oai vẫn còn nhiều bất cập, việc lập, chấp hành và quyết tốn ngân
sách cấp huyện cịn chậm, chưa đổi mới, tình trạng quản lý thu, chi vẫn cịn thất
thốt do chưa bao qt hết các nguồn thu và khoản chi, chưa có quan điểm xử lý rõ
ràng về các khoản chi sai quy định của nhà nước hoặc chưa tập trung đúng mức về
quản lý chi ngân sách; đội ngũ cán bộ quản lý còn hạn chế về chuyên môn, chậm
đổi mới nên dẫn đến nhiều sai sót trong quản lý…
Xuất phát từ từ sự cần thiết phải tăng cường quản lý chi ngân sách huyện
trong giai đoạn hiện nay, tơi chọn đề tài: “Hồn thiện cơng tác quản lý chi ngân

sách nhà nước trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội” làm đề tài
nghiên cứu luận văn thạc sĩ.
2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên
địa bàn huyện Quốc Oai, đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân
sách nhà nước trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội, góp phần thúc đẩy
phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện trong thời gian tới.


3

2.2. Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước
cấp huyện.
- Đánh giá thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn
huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
- Chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách nhà nước
trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
- Đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi
ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội trong thời
gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý chi ngân sách nhà nước
trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: Nghiên cứu công tác quản lý chi ngân sách nhà nước
cấp huyện thơng qua chu trình ngân sách là: lập dự toán chi NSNN, chấp hành dự
toán chi NSNN, quyết toán chi NSNN và kiểm tra, giám sát chi ngân sách nhà nước

cấp huyện.
- Phạm vi về không gian: Đề tài được triển khai nghiên cứu trên phạm vi
huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
- Phạm vi về thời gian:
+ Thu thập số liệu thứ cấp từ năm 2018 đến năm 2022.
+ Thu thập số liệu sơ cấp trong năm 2023.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý chi ngân sách nhà nước
cấp huyện.
- Thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện
Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa
bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.


4

- Giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên
địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội.
5. Kết cấu luận văn
Luận văn ngoài phần mở đầu và kết luận gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý chi ngân sách nhà
nước cấp huyện.
Chương 2: Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu
Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận.


5

Chương 1.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI
NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện
1.1.1. Tổng quan về ngân sách nhà nước
Luật NSNN được Quốc hội nước Cộng hòa XHCN Việt nam khóa XI, kỳ
họp thứ 2 thơng qua ngày 16/12/2002 và Luật NSNN sửa đổi Số: 83/2015/QH13
(ngày 25/06/2015) đã xác định:“NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước
đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một
năm để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.
Xét theo góc độ quản lý thì NSNN là kế hoạch tài chính cơ bản của Nhà
nước hay bảng cân đối thu - chi chủ yếu của Nhà nước trong một khoảng thời gian
nhất định (thường là một năm và được gọi là năm ngân sách). Tại hầu hết các nước
trong đó có Việt Nam, năm ngân sách trùng với năm dương lịch, bắt đầu từ 01/01
kết thúcvào 31/12.
Về bản chất của NSNN, đằng sau những con số thu, chi đó là các quan hệ
kinh tế giữa nhà nước với các chủ thể khác phát sinh trong quá trình tạo lập, phân
phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung lớn nhất của Nhà nước. Đối tượng phân phối
để tạo lập nguồn thu cho NSNN là giá trị của cải xã hội. Mục đích phân phối, sử
dụng nguồn vốn NSNN là đáp ứng cho các nhu cầu gắn liền với việc thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời gian cụ thể.
Vì vậy, nghiệp vụ chủ yếu của NSNN là thu - chi nhưng không đơn thuần là
việc tăng giảm số lượng tiền tệ mà còn phản ánh quan hệ kinh tế - tài chính giữa
Nhà nước với các tác nhân khác nhau của nền kinh tế trong quá trình phân bổ các
nguồn lực và phân phối thu nhập mới được tạo ra.
NSNN có vai trị quan trọng trong hoạt động KT-XH, ANQP và đối ngoại của
đất nước. Tuy nhiên vai trò của NSNN bao giờ cũng gắn với vai trị của Nhà
nước trong từng thời kỳ. Có thể xem xét vai trò của NSNN trên các lĩnh vực sau đây:
Thứ nhất, NSNN đảm bảo nguồn tài chính đáp ứng cho việc thực hiện các
chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước trong từng thời gian cụ thể theo quy định của

6

pháp luật. Với quyền lực của mình Nhà nước sử dụng các công cụ, biện pháp bắt
buộc các thành viên trong xã hội cung cấp cho mình nguồn lực tài chính cần thiết.
Theo đó, Nhà nước có thể huy động nguồn tài chính thơng qua các chính sách thuế
và phí, đây là những khoản thu có tính chất bắt buộc và khơng hồn trả được quyết
định bởi quyền lực của Nhà nước thông qua hệ thống pháp lý.
Thứ hai, NSNN là cơng cụ tài chính quan trọng được Nhà nước sử dụng
để điều tiết vĩ mô nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và ổn định xã hội.
Các công cụ được sử dụng để điều tiết vĩ mô gồm: chi tiêu chính phủ, thuế, phí,
lãi suất tín dụng, tỷ lệ lãi suất chiết khấu,… Thơng qua các chính sách thuế, sẽ
đảm bảo thực hiện vai trò định hướng đầu tư, kích thích hoặc hạn chế sản xuất
kinh doanh, hỗ trợ huy động các nguồn lực tài chính cho đầu tư phát triển.
NSNN cũng là công cụ được Nhà nước sử dụng để kiềm chế lạm phát, ổn định
giá cả thị trường và tạo việc làm cho người lao động. Ngoài ra, về mặt xã hội,
các khoản chi NSNN cho giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao, trợ cấp… sẽ góp phần
cải thiện chất lượng cuộc sống dân cư; các chính sách thuế sẽ góp phần điều tiết
tiêu dùng hợp lý, đảm bảo công bằng trong phân phối thu nhập vì vậy tạo ra sự
ổn định KT-XH.
Thứ ba, NSNN giữ vai trò chủ đạo trong hệ thống tài chính của nền kinh tế
quốc dân, là cơng cụ kiểm tra, giám sát các hoạt động KT-XH. NSNN là quỹ tiền tệ
lớn nhất và thuộc quyền chi phối của Nhà nước, NSNN đã trở thành cơng cụ giữ vai
trị chủ đạo trong hệ thống tài chính của nền kinh tế quốc dân. Vai trò này của NSNN
được thừa nhận trong hoạt động thực tiễn qua thông qua thu – chi NSNN. Là một
phạm trù tài chính, NSNN cũng có chức năng giám đốc tài chính. NSNN có mối quan
hệ mật thiết với các khâu tài chính khác trong hệ thống tài chính quốc gia.
Theo Luật NSNN năm 2015, hệ thống NSNN gồm NSTƯ và NSĐP. Trong
đó, NSĐP bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có HĐND dân và
UBND và được chia thành: ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương

(gọi chung là ngân sách cấp tỉnh); ngân sách cấp huyện, quận, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện); và ngân sách cấp xã, phường, thị
trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã).


7

Cơ cấu tổ chức của hệ thống NSNN nước ta có thể mơ tả theo sơ đồ sau:

NSNN

NSĐP

NS cấp tỉnh

NSTƯ

NS cấp huyện

NS của các Sở, ban
ngành thuộc tỉnh

NS các Bộ, cơ
quan TƯ

NS cấp huyện

NS cấp xã

NS các phòng, ban

cấp huyện

NS các đơn vị
thuộc xã

Hình 1.1: Sơ đồ cấu trúc hệ thống ngân sách Nhà nước ở việt Nam
Quan hệ giữa NSNN các cấp được thực hiện theo các nguyên tắc: NSTƯ và
ngân sách mỗi cấp chính quyền địa phương được phân định nguồn thu và nhiệm vụ
chi cụ thể; Thực hiện việc bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới
để bảo đảm công bằng, phát triển cân đối giữa các vùng, các địa phương. Số bổ
sung này là khoản thu của ngân sách cấp dưới; Trường hợp cơ quan quản lý Nhà
nước cấp trên ủy quyền cho cơ quan quản lý Nhà nước cấp dưới thực hiện nhiệm vụ
chi thuộc chức năng của mình thì phải chuyển kinh phí từ ngân sách cấp trên cho
cấp dưới để thực hiện nhiệm vụ đó; và ngồi việc bổ sung nguồn thu và ủy quyền
thực hiện nhiệm vụ chi vừa nêu trên, không được dùng ngân sách cấp này để chi
cho nhiệm vụ của cấp khác.
1.1.2. Ngân sách cấp huyện trong hệ thống ngân sách nhà nước
1.1.2.1. Khái niệm NSNN cấp huyện
Ngân sách huyện là một cấp ngân sách của chính quyền huyện, do UBND
huyện xây dựng, quản lý và sử dụng, do HĐND huyện quyết định và giám sát quá
trình tổ chức thực hiện.


8

Như vậy, khái niệm ngân sách huyện có thể được khái quát như sau: Ngân
sách nhà nước cấp huyện (hay ngân sách huyện) là toàn bộ các quan hệ kinh tế
giữa các chủ thể phát sinh trong quá trình tạo lập phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ
của chính quyền Nhà nước cấp huyện nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức
năng của Nhà nước cấp huyện trong khuôn khổ được phân công quản lý.

Ngân sách huyện mang bản chất của NSNN, đó là mối quan hệ giữa ngân
sách huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện trong quá trình phân bổ, sử
dụng các nguồn lực kinh tế của huyện, mối quan hệ đó được điều chỉnh, điều tiết
sao cho phù hợp với bản chất Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Đó là Nhà nước của dân,
do dân, vì dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam.
1.1.2.2. Đặc điểm của ngân sách nhà nước cấp huyện
- Ngân sách huyện là một cấp ngân sách có nguồn thu và nhiệm vụ chi riêng.
Đó là một lối đi đúng đắn trong quá trình phát triển nền tài chính quốc gia.
Trước tiên, nó giúp cho ngân sách cấp tỉnh, Trung ương giảm được khối lượng cơng
việc. Tiếp theo, nó giúp cho ngân sách cấp chính quyền có thể nắm bắt được tình
hình kinh tế nói chung và tài chính nói riêng từ cơ sở.
- Ngân sách huyện mang bản chất của NSNN: đó là mối quan hệ giữa ngân
sách huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện trong quá trình phân bổ, sử
dụng các nguồn lực kinh tế của huyện.
- Các hoạt động thu - chi của ngân sách huyện luôn gắn với chức năng,
nhiệm vụ của chính quyền huyện theo luật định, đồng thời luôn chịu sự kiểm tra,
giám sát của cơ quan quyền lực Nhà nước ở cấp huyện. Chính vì vậy các chỉ tiêu
thu - chi của ngân sách huyện ln mang tính pháp lý.
- Ngân sách huyện vừa là một cấp trong hệ thống NSNN vừa là một đơn vị
dự tốn. Bởi vì ngân sách huyện thực hiện nhiệm vụ thu - chi của một cấp ngân
sách và là đơn vị nhận bổ sung từ ngân sách cấp trên, đồng thời cấp bổ sung cho
ngân sách cấp xã. Ngồi ra, ngân sách huyện cịn thể hiện bản chất chính trị của
Nhà nước ta thơng qua việc thực hiện đúng đắn, hiệu quả, có sáng tạo các chủ
trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.


9

1.1.2.3. Vai trò của NSNN cấp huyện
- Ngân sách huyện bảo đảm thực hiện vai trò quản lý của Nhà nước, bảo vệ

an ninh trật tự của huyện: Là một cấp chính quyền, huyện cũng tổ chức ra cho mình
một hệ thống các cơ quan, đồn thể hành chính nhằm thực hiện các chức năng quản
lý của Nhà nước. Điều đó cũng có nghĩa là để cho các cơ quan, đồn thể đó hoạt
động được cần phải có một quỹ tài chính tập trung cho nó - đó chính là ngân sách
huyện. Mặc dù không lớn mạnh như ngân sách Trung ương nhưng ngân sách huyện
cũng tạo cho mình một vị thế nhất định nhằm chủ động trong việc thực hiện chức
năng Nhà nước ở địa phương. Tùy theo phạm vi địa lý, tình hình KT-XH trên từng
huyện mà nhu cầu đảm bảo này khác nhau.
- Ngân sách huyện là công cụ thúc đẩy phát triển và ổn định kinh tế huyện:
Để thực hiện tốt chiến lược kinh tế - tài chính cấp tỉnh, cấp Trung ương, cấp huyện
cần phải sử dụng các cơng cụ sẵn có của mình để điều tiết, định hướng. Một trong
những công cụ đắc lực là ngân sách. Huyện phải căn cứ vào thế mạnh của địa
phương mình để định hướng, hình thành cơ cấu kinh tế, kích thích phát triển. Đồng
thời, huyện phải cung cấp kinh phí, vốn đầu tư, hỗ trợ về cơ sở hạ tầng, tạo môi
trường thuận lợi cho các doanh nghiệp hoạt động.
- Ngân sách huyện là phương tiện bù đắp khiếm khuyết của nền kinh tế thị
trường, đảm bảo cơng bằng xã hội, gìn giữ mơi trường trên địa bàn huyện: Đây là
vai trị khơng thể thiếu đối với ngân sách quốc gia. Nó có tác dụng xoa dịu nền kinh
tế thị trường. Như chúng ta đã biết, kinh tế thị trường là chạy theo lợi nhuận bất
chấp hậu quả. Do đó, một loạt các vấn đề xảy đến: Thất nghiệp, khoảng cách giàu
nghèo tăng, ít quan tâm đến người già, trẻ em, người tàn tật, lừa đảo, chiếm đoạt,
mơi trường ơ nhiễm… Những điều đó tạo ra cho nền KT-XH một vực thẳm phía
trước. Cấp huyện theo dõi các báo cáo tổng hợp từ cấp phường, thị trấn phải có biện
pháp khắc phục, giải quyết.
Ngồi việc quan tâm đến đời sống vật chất của người lao động, huyện phải
thường xuyên quan tâm đến đời sống văn hóa, tinh thần của người dân, cải tạo các
sân chơi, phương tiện giải trí lành mạnh, tiến bộ. Các dịch vụ cơng cộng như giáo
dục, y tế phải giảm được chi phí cho người dân, làm sao để ai cũng được học hành,
chăm sóc sức khỏe đầy đủ.

10

1.1.3. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của chi ngân sách nhà nước cấp huyện
1.1.3.1. Khái niệm
Một cách khái quát có thể hiểu chi NSNN là những khoản chi tiêu do Chính
phủ hay các pháp nhân hành chính thực hiện để đạt được những mục tiêu cơng ích,
chẳng hạn như: bảo vệ an ninh và trật tự, cứu trợ bảo hiểm, trợ giúp kinh tế, chống
thất nghiệp,... Về mặt bản chất, chi NSNN là hệ thống những quan hệ phân phối lại
các khoản thu nhập phát sinh trong quá trình sử dụng có kế hoạch quỹ tiền tệ tập
trung của Nhà nước nhằm thực hiện tăng trưởng kinh tế, phát triển văn hóa - xã hội,
duy trì hoạt động của bộ máy quản lý Nhà nước và bảo đảm ANQP.
Theo đó, chi NSNN cấp huyện là q trình phân phối lại các nguồn tài
chính đã được tập trung vào ngân sách huyện và đưa chúng đến mục đích sử dụng.
Chi ngân sách huyện không chỉ dừng lại trên các định hướng mà phải phân bổ cho
từng mục tiêu, từng hoạt động và từng công việc cụ thể thuộc chức năng của Nhà
nước cấp huyện.
1.1.3.2. Đặc điểm của chi NSNN cấp huyện
NSNN cấp huyện là cấp trung gian nên chi ngân sách cấp huyện là vừa chi
bằng nguồn ngân sách được phân cấp, chi bằng nguồn từ cấp trên chuyển về. Chi
NSNN cấp huyện có tồn bộ các đặc điểm của chi NSNN như sau:
Thứ nhất, chi NSNN luôn gắn chặt với những nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã
hội mà chính phủ phải đảm nhận trước mỗi quốc gia. Mức độ, phạm vi chi tiêu
ngân sách nhà nước phụ thuộc vào tính chất nhiệm vụ của Chính phủ trong mỗi
thời kỳ.
Thứ hai, tính hiệu quả của các khoản chi ngân sách nhà nước được thể hiện
ở tầm vĩ mô và mang tính tồn diện cả về hiệu quả kinh tế trực tiếp, hiệu quả về
mặt xã hội và chính trị, ngoại giao. Chính vì vậy, trong cơng tác quản lý tài chính
một yêu cầu đặt ra là: khi xem xét, đánh giá về các khoản chi ngân sách nhà nước
cần sử dụng tổng hợp các chỉ tiêu định tính và các chỉ tiêu định lượng, đồng thời

phải có quan điểm toàn diện và đánh giá tác dụng, ảnh hưởng của các khoản chi ở
tầm vĩ mô.
Thứ ba, xét về mặt tính chất, phần lớn các khoản chi ngân sách nhà nước
đều là các khoản chi phát và khơng hồn trả trực tiếp. Chính vì vậy các nhà quản lý


11

tài chính cần phải có sự phân tích, tính tốn cẩn thận trên nhiều khía cạnh trước khi
đưa ra các quyết định chi tiêu để tránh được những lãng phí không cần thiết và nâng
cao hiệu quả chi tiêu ngân sách nhà nước.
Thứ tư, chi NSNN được thực hiện theo luật định. Theo Luật pháp của Việt
Nam, Quốc hội là cơ quan quyền lực cao nhất có quyền quyết định quy mô, nội
dung, cơ cấu và phân bổ chi NSNN cho các mục tiêu quan trọng nhất. Chính phủ là
cơ quan hành pháp có nhiệm vụ quản lý và quyết định các khoản chi NSNN cụ thể
cũng như phê chuẩn hạn mức của ngân sách địa phương.
Thứ năm, chi NSNN hướng đến lợi ích chung của quốc gia và địa phương.
Các cơ quan sử dụng NSNN khơng được vì lợi ích cục bộ của địa phương mình mà
sử dụng NSNN đi ngược lại lợi ích của quốc gia và địa phương. Hơn nữa, do chi
NSNN có mục tiêu duy trì ổn định và phát triển đất nước lâu dài, vì lợi ích của nhân
dân và của tồn xã hội, nên chi NSNN phải được kiểm soát nghiêm ngặt để tránh sự
lạm dụng, tham ô, tham nhũng của những người quản lý và sử dụng NSNN.
Thứ sáu, các khoản chi NSNN gắn liền với sự vận động của các phạm trù giá
trị khác như tiền lương, giá cả, lãi suất, tỷ giá hối đối, tín dụng … Nhận thức rõ
mối quan hệ này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc kết hợp chặt chẽ giữa chính
sách ngân sách với chính sách tiền tệ, thu nhập trong quá trình thực hiện các mục
tiêu kinh tế vĩ mơ.
1.1.3.3. Vai trị của chi NSNN cấp huyện
Như đã được đề cập ở trên, NSNN nói chung có vai trị quan trọng trong
việc đảm bảo các nguồn lực tài chính để phát triển KT-XH, ANQP và các hoạt

động của bộ máy Nhà nước trên phạm vi cả nước. Ngân sách huyện là cơng cụ của
chính quyền cấp huyện. Vì vậy, ngân sách huyện cũng có vai trò quan trọng về
nhiều mặt nhưng chỉ phát huy trong phạm vi địa bàn của huyện. Chi NSNN cấp
huyện là điều kiện quan trọng để đáp ứng các yêu cầu phát triển kinh tế, văn hóa,
xã hội trên địa bàn huyện.
Thơng qua chi NSNN cấp huyện, chính quyền huyện thực hiện các chức
năng quản lý Nhà nước được giao, bao gồm cả việc duy trì trật tự ổn định xã hội,
phát triển các sự nghiệp kinh tế, văn hóa – xã hội theo phân cấp trên địa bàn. Thông


12

qua chi ngân sách, chính quyền có thể kiểm tra, kiểm soát, điều chỉnh các hoạt động
sản xuất, kinh doanh, tăng cường hiệu quả các hoạt động quản lý pháp luật, giữ
vững an ninh, trật tự trên địa bàn. Chi NSNN cấp huyện cho bộ máy quản lý Nhà
nước ở huyện là cơ sở để tăng cường hiệu quả các hoạt động của chính quyền cấp
huyện trong quản lý pháp luật, giữ vững quốc phòng an ninh, trật tự trên địa bàn.
1.1.4. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của công tác quản lý chi ngân sách nhà
nước cấp huyện
1.1.4.1. Khái niệm quản lý chi NSNN cấp huyện
Quản lý chi NSNN cấp huyện là quá trình các cơ quan nhà nước có thẩm
quyền thực hiện có hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng ngân sách cấp
huyện nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy chính quyền và thực hiện các chức năng,
nhiệm vụ của cấp huyện cũng như các nhiệm vụ mà Nhà nước giao phó một cách
tiết kiệm, đạt hiệu quả cao. Quản lý chi NSNN cấp huyện phải đảm bảo yêu cầu
đúng thẩm quyền, chức năng, nhiệm vụ và các khoản chi NSNN phải minh bạch,
hiệu quả, tiết kiệm cho phát triển KT-XH và ổn định kinh tế, văn hóa, chính trị …
trên địa bàn huyện.
Chủ thể quản lý chi NSNN cấp huyện là các cơ quan nhà nước có thẩm
quyền đối với lĩnh vực chi NSNN trên địa bàn huyện gồm có HĐND huyện,

UBND huyện, Phòng TC-KH huyện, KBNN huyện và các đơn vị sử dụng ngân
sách cấp huyện. Đối tượng của quản lý chi NSNN cấp huyện là toàn bộ các khoản
chi ngân sách thuộc cấp huyện quản lý gồm có: lập dự toán chi, chấp hành dự
toán chi, quyết toán dự toán chi và kiểm tra, giám sát chi NSNN cấp huyện.
1.1.4.2. Đặc điểm quản lý chi NSNN cấp huyện
Giống như mọi hoạt động quản lý khác, quản lý chi NSNN cấp huyện cũng
bao gồm các chức năng: hoạch định kế hoạch, chính sách, mục tiêu; tổ chức thực
hiện các kế hoạch, chính sách, mục tiêu đó; kiểm tra, giám sát để quá trình thực
hiện đạt được hiệu quả cao nhất. Quản lý chi NSNN cấp huyện mang một số đặc
điểm sau đây:
- Quản lý chi NSNN cấp huyện được thực hiện bởi các cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền cấp huyện, trên cơ sở luật định.