(Luận văn thạc sĩ) tổ chức kế toán quản trị chi phí tại công ty tnhh minh tiến

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

NGUYỄN THỊ THỌ

TỔ CHỨC KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ
TẠI CƠNG TY TNHH MINH TIẾN
h

Chuyên ngành

: Kế toán

Mã số

: 8.34.03.01

Người hướng dẫn: PGS.TS.HÀ XUÂN THẠCH


LỜI CAM ĐOAN

Tơi cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi.
Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng
được ai công bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.

Tác giả

Nguyễn Thị Thọ

h

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ
TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT...................................................... 5
1.1. TỔNG QUAN VỀ KTQT CHI PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP ...................... 5
1.1.1. Bản chất, vai trị của KTQT chi phí ....................................................... 5
1.1.2. Sự phát triển của KTQT chi phí ở các nước và sự vận dụng ở Việt Nam7
1.2. PHÂN LOẠI CHI PHÍ THEO U CẦU KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI
PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT .............................................. 9
1.2.1. Phân loại chi phí theo chức năng hoạt động ........................................... 9
1.2.2. Phân loại chi phí theo mối quan hệ với thời kỳ xác định lợi nhuận ...... 10

h

1.2.3. Phân loại chi phí theo cách ứng xử của chi phí .................................... 10
1.2.4. Các cách phân loại chi phí sử dụng trong kiểm tra và ra quyết định ..... 11
1.3. NỘI DUNG KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP
SẢN XUẤT ................................................................................................ 13
1.3.1. Lập dự toán chi phí trong doanh nghiệp sản xuất ................................. 13
1.3.2. Kế tốn tập hợp chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm ............... 16
1.3.3. Tổ chức phân tích phục vụ kiểm sốt chi phí trong doanh nghiệp ........ 19
1.3.4. Mơ hình tổ chức KTQT ....................................................................... 25
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................. 28
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI CÔNG

TY TNHH MINH TIẾN ............................................................................. 29
2.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ CƠNG TY TNHH MINH TIẾN .......................... 29
2.1.1. Q trình hình thành và phát triển của Cơng ty TNHH Minh Tiến ....... 29
2.1.2. Đặc điểm kinh doanh .......................................................................... 30
2.1.3. Đặc điểm tổ chức, quản lý SXKD của Công ty…. ............................... 32


2.1.4. Tổ chức cơng tác kế tốn tại Cơng ty TNHH Minh Tiến ...................... 35
2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................... 38
2.2.1 Phương pháp xử lý số liệu .................................................................... 38
2.2.2 Thu thập dữ liệu nghiên cứu ................................................................. 38
2.3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI
CƠNG TY TNHH MINH TIẾN.................................................................. 39
2.3.1. Cơng tác phân loại chi phí tại Cơng ty ................................................. 40
2.3.2. Cơng tác lập dự tốn chi phí ở Cơng ty TNHH Minh Tiến ................... 41
2.3.3. Cơng tác kế tốn chi phí sản xuất và tính giá thành tại Công ty
TNHH Minh Tiến ....................................................................................... 46
2.4. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI
CƠNG TY TNHH MINH TIẾN.................................................................. 53
2.4.1. Ưu điểm .............................................................................................. 53
2.4.2. Nhược điểm......................................................................................... 54
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ...................................................................................... 55

h

CHƯƠNG 3 TỔ CHỨC KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI CƠNG TY
TNHH MINH TIẾN .................................................................................... 56
3.1.QUAN ĐIỂM VỀ TỔ CHỨC CƠNG TÁC KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI
PHÍ TẠI CƠNG TY TNHH MINH TIẾN ................................................... 56
3.2. TỔ CHỨC KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TẠI CƠNG TY TNHH

MINH TIẾN ............................................................................................... 59
3.2.1. Phân loại chi phí phục vụ kế tốn quản trị chi phí ở Cơng ty ............... 59
3.2.2. Hồn thiện cơng tác lập dự tốn chi phí ở Cơng ty ............................... 60
3.2.3. Phương pháp định giá bán trong các tình huống khác nhau ở Cơng
ty ............................................................................................................... 70
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ...................................................................................... 74
KẾT LUẬN ........................................................................................................... 75
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (Bản sao)


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Bảo hiểm xã hội

BHYT

Bảo hiểm y tế

BHTN

Bảo hiểm thất nghiệp

CCDC

Cơng cụ dụng cụ

CPSX

Chi phí sản xuất

CVP

Chi phí – Khối lượng – Lợi nhuận

DDCK

Dở dang cuối kỳ

DDĐK

Dở dang đầu kỳ

DN

Doanh nghiệp

KPCĐ

Kinh phí cơng đồn

KTQT

Kế tốn quản trị

NCTT

Nhân công trực tiếp

NVLTT

Nguyên vật liệu trực tiếp

QLDN

Quản lý doanh nghiệp

SXC

Sản xuất chung

SXKD

Sản xuất kinh doanh

TSCĐ

Tài sản cố định

HĐKT

Hợp đồng kinh tế

h

BHXH


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1: Bảng định mức chi phí NVL .................................................................. 42
Bảng 2.2: Bảng dự tốn chi phí NVLTT cho sản xuất sản phẩm ............................ 43

Bảng 2.3: Bảng dự tốn chi phí NCTT cho sản xuất sản phẩm............................... 44
Bảng 2.4: Bảng dự tốn chi phí SXC cho sản xuất sản phẩm ................................. 45
Bảng 2.5: Bảng dự toán chi phí bán hàng và chi phí QLDN................................... 46
Bảng 2.6: Bảng kê chứng từ xuất vật tư Hợp đồng kinh tế số 79/2018 thực hiện
tháng 12/2018 ....................................................................................... 47
Bảng 2.7: Bảng tổng hợp chi phí NVLTT Hợp đồng kinh tế số 79/2018 thực hiện
tháng 12/2018 ....................................................................................... 47
Bảng 2.8: Sổ chi phí nhân công trực tiếp Hợp đồng kinh tế số 79/2018 thực hiện
tháng 12/2018 ....................................................................................... 49
Bảng 2.9: Bảng tổng hợp chi phí NCTT Hợp đồng kinh tế số 79/2018 thực hiện

h

tháng 12/2018 ....................................................................................... 49
Bảng 2.10: Bảng tổng hợp chi phí sản xuất chung tháng 12/2018 .......................... 51
Bảng 2.11: Bảng tính giá thành đơn vị ................................................................... 53
Bảng 3.1: Bảng phân loại chi phí SXC dự toán theo cách ứng xử Tháng 12/2018 .. 62
Bảng 3.2: Bảng dự tốn biến phí đơn vị ................................................................. 63
Bảng 3.3: Bảng dự tốn chi phí linh hoạt Hợp đồng kinh tế số 79/2018 thực hiện
tháng 12/2018 ....................................................................................... 69


DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1: Cơ cấu và tổ chức Công ty TNHH Minh Tiến ....................................... 32
Sơ đồ 2.2: Sơ đồ quy trình cơng nghệ sản xuất. ..................................................... 34
Sơ đồ 2.3: Sơ đồ tổ chức bộ máy kế tốn. .............................................................. 36
Sơ đồ 2.4: Sơ đồ hình thức kế tốn Cơng ty đang áp dụng. .................................... 37

h

1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Thơng tin chi phí do kế tốn quản trị cung cấp có vai trị hết sức quan trọng
trong các doanh nghiệp. Nó là mối quan tâm hàng đầu đối với nhà quản lý, là cơ sở
để nhà quản lý đưa ra các quyết định đúng đắn. Ở các nước phát triển, kế toán quản
trị chi phí đã được các doanh nghiệp vận dụng để giúp các nhà quản trị trong việc
lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch, từ đó
đưa ra những phương án kinh doanh tối ưu. Còn ở nước ta, khái niệm kế tốn quản
trị và kế tốn quản trị chi phí xuất hiện từ đầu những năm 1990. Đến ngày 12 tháng
6 năm 2006 Bộ Tài Chính đã ban hành thơng tư số 53/2006/TT-BTC hướng dẫn về
kế toán quản trị, nhưng sự hiểu biết về kế toán quản trị ở nước ta còn khá mới mẻ,
áp dụng cụ thể vào từng loại hình doanh nghiệp vẫn cịn nhiều hạn chế.
Ngành gỗ là một trong số các ngành có vị trí quan trọng trong nền kinh tế

h

quốc dân, để đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng, đòi hỏi các
sản phẩm ngành gỗ phải đa dạng về kiểu dáng, có chất lượng và sức cạnh tranh cao.
Đứng trước xu thế hội nhập quốc tế, các doanh nghiệp gỗ nói chung và Cơng ty
TNHH Minh Tiến nói riêng muốn xây dựng doanh nghiệp có thương hiệu, có khả
năng cạnh tranh cao; xây dựng một điểm đến thỏa mãn nhu cầu khách hàng …
Nhiều vấn đề đặt ra cho Công ty cần phải giải quyết, trong đó làm thế nào để kiểm
sốt chi phí là một vấn đề được Cơng ty đặt lên hàng đầu. Kế toán quản trị chi phí
với vai trị của mình sẽ đáp ứng những nhu cầu về thông tin của quản trị trong việc
lập kế hoạch, tổ chức điều hành, kiểm tra và ra quyết định. Tuy nhiên hiện nay công
tác tổ chức xây dựng hệ thống kế tốn quản trị trong đó tập trung vào kế tốn quản
trị chi phí nhằm cung cấp thơng tin chi phí phục vụ cho yêu cầu quản lý sản xuất

kinh doanh tại Công ty vẫn chưa được chú trọng. Hiện tại nhu cầu sử dụng thơng tin
chi phí cịn tự phát, các cơng việc của kế tốn theo dõi chi phí chỉ được thực hiện
đan xen giữa các bộ phận, chưa có bộ phận chuyên trách. Điều này làm cho thơng
tin chi phí cung cấp cho nhà quản trị chưa hợp lý, kịp thời và chính xác.


2
Xuất phát từ những vấn đề lý luận và thực tiễn, tơi đã chọn đề tài “Tổ chức kế
tốn quản trị chi phí tại Cơng ty TNHH Minh Tiến” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
- Về lý luận: Luận văn làm rõ bản chất, vai trò và nội dung kế tốn quản trị chi
phí trong quản trị doanh nghiệp.
- Về thực tiễn: Luận văn nghiên cứu, đánh giá thực trạng tổ chức kế tốn quản
trị chi phí tại Cơng ty TNHH Minh Tiến để tìm ra những vấn đề cịn hạn chế. Qua
đó, đề xuất giải pháp xây dựng tổ chức kế tốn quản trị chi phí phù hợp với yêu cầu
của cơ chế thị trường và đặc thù của Công ty TNHH Minh Tiến.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu những vấn đề cơ bản về kế
toán quản trị chi phí cả về lý luận và thực tiễn ở Công ty TNHH Minh Tiến nhằm
đạt mục tiêu tổ chức hệ thống kế tốn quản trị chi phí ở Cơng ty TNHH Minh Tiến.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn đi sâu nghiên cứu kế tốn quản trị chi phí tại

h

Cơng ty TNHH Minh Tiến, bao gồm tồn bộ các đơn vị tham gia hoạt động sản
xuất kinh doanh và văn phịng Cơng ty.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện việc nghiên cứu, luận văn sử dụng các phương pháp thống kê,
phương pháp tổng hợp, phương pháp phân tích, so sánh, kiểm chứng… để trình bày
các vấn đề về tổ chức kế tốn quản trị chi phí ở Cơng ty TNHH Minh Tiến. Từ đó

tìm ra các tồn tại của Công ty, tổng hợp đưa ra kết luận từ thực tiễn và đề xuất các
giải pháp tổ chức kế toán quản trị chi phí tại Cơng ty.
5. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn được trình bày thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về kế tốn quản trị chi phí trong doanh nghiệp sản xuất.
Chương 2: Thực trạng kế toán quản trị chi phí tại Cơng ty TNHH Minh Tiến.
Chương 3: Tổ chức kế tốn quản trị chi phí tại Cơng ty TNHH Minh Tiến.
6. Tổng quan tài liệu
Thơng tin chi phí do kế toán quản trị cung cấp chủ yếu phục vụ cho yêu cầu


3
quản lý của doanh nghiệp, nó là bộ não điều khiển toàn bộ hoạt động sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp, là cơ sở để nhà quản lý đưa ra các quyết định tối ưu.
Trong những năm qua, các doanh nghiệp ở các nước phát triển đã xây dựng hệ
thống kế tốn quản trị nói chung và kế tốn quản trị chi phí nói riêng, cung cấp
thơng tin hữu ích cho các nhà quản trị từ đó giúp họ có quyết định đúng đắn trong
hoạt động sản xuất kinh doanh.
Kế tốn quản trị, trong đó có kế tốn quản trị chi phí là thuật ngữ mới xuất
hiện ở Việt Nam trong hơn hai mươi năm trở lại đây và đã thu hút được sự chú ý
của các doanh nghiệp. Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp đã bước đầu vận dụng và
xây dựng một bộ máy kế toán quản trị riêng biệt và cũng đã có rất nhiều nghiên cứu
về vấn đề này. Điển hình là cơng trình nghiên cứu của tác giả Phạm Văn Dược
(1997) với “Phương hướng xây dựng nội dung và tổ chức vận dụng kế toán quản trị
vào các doanh nghiệp Việt Nam”, tác giả đã trình bày phương hướng và giải pháp
xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong các doanh nghiệp Việt Nam, tuy nhiên

h

nghiên cứu này cịn mang tính chất chung cho tất cả các loại hình doanh nghiệp,

trong khi tính linh hoạt của kế toán quản trị lại rất cao, phụ thuộc vào đặc điểm hoạt
động kinh doanh của từng ngành.
Trong thời gian gần đây, việc nghiên cứu về kế toán quản trị chi phí trong các
doanh nghiệp đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Điển hình là các cơng
trình nghiên cứu: “Kế tốn quản trị chi phí tại công ty cổ phần An Hưng” của tác
giả Trần Thị Ngọc Thư (2017), “Hồn thiện kế tốn quản trị chi phí tại DNTN Minh
Thảo” của tác giả Phạm Tùng Sơn (2017), “Nghiên cứu vận dụng kế toán quản trị
trong các doanh nghiệp sản xuất trên địa bàn tỉnh Bình Định” của tác giả Nguyễn
Thị Liêm (2017), “Hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị tại các khách sạn trên địa bàn
TP.Quy Nhơn, tỉnh Bình Định” của tác giả Nguyễn Thị Hường (2017), “Hồn thiện
cơng tác kế tốn quản trị chi phí tại cơng ty cổ phần cấp thốt nước Bình Định” của
tác giả Ngô Thị Mỹ Linh (2017). Tất cả các nghiên cứu này đã khái quát được các
vấn đề lý luận chung về kế tốn quản trị chi phí, thấy được tầm quan trọng của kế
toán quản trị chi phí trong việc cung cấp thơng tin về chi phí cho quản trị doanh


4
nghiệp. Các tác giả cũng nêu rõ nội dung của kế tốn quản trị chi phí từ khâu lập kế
hoạch, dự tốn chi phí đến khâu lập các báo cáo làm cơ sở để kiểm tra đánh giá chi
phí cho đến khâu phân tích chi phí để ra các quyết định kinh doanh. Qua đó, các tác
giả đề xuất phương hướng hồn thiện tổ chức và vận dụng kế tốn quản trị vào các
ngành cụ thể theo phạm vi nghiên cứu của các đề tài.
Mặc dù vậy tất cả các cơng trình nghiên cứu về kế tốn quản trị đã công bố
đều chưa nghiên cứu chuyên sâu về công tác tổ chức kế tốn quản trị chi phí áp
dụng cho các doanh nghiệp gỗ trong nước nói chung và tỉnh Bình Định nói riêng,
trong khi Bình Định là một trong bốn tỉnh được xem là trung tâm chế biến đồ gỗ
xuất khẩu và tiêu thụ nội địa của cả nước, các doanh nghiệp gỗ đang rất cần những
thông tin kế tốn quản trị chi phí phục vụ cho cơng tác ra quyết định của nhà quản
trị. Vì vậy, luận văn mà tác giả đang tập trung nghiên cứu là: “Tổ chức kế tốn quản
trị chi phí tại Cơng ty TNHH Minh Tiến”

h


5

CHƯƠNG 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHI PHÍ
TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT
1.1. TỔNG QUAN VỀ KTQT CHI PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP
1.1.1. Bản chất, vai trị của KTQT chi phí
a. Bản chất KTQT chi phí
Bản chất của kế tốn quản trị chi phí trước hết thể hiện ở bản chất của kế tốn,
bởi vì kế tốn quản trị chi phí là một bộ phận của hệ thống kế tốn. Trải qua q
trình hình thành và phát triển lâu đời, có rất nhiều định nghĩa về kế tốn dưới các
góc độ khác nhau, tuy nhiên trong phần này tác giả chỉ phân tích hai định nghĩa cơ
bản dưới góc độ bản chất và nội dung của kế tốn.
Về bản chất, kế toán được định nghĩa là một bộ phận của hoạt động quản lý,
với chức năng xử lý và cung cấp thông tin thực hiện về khách thể quản lý cho chủ

h

thể quản lý [4]. Quá trình sản xuất ra của cải vật chất là yêu cầu tất yếu khách quan
cho sự tồn tại và phát triển của xã hội lồi người. Để q trình sản xuất được thực
hiện một cách có hiệu quả cần phải có hoạt động quản lý, tức là hoạt động định
hướng cho quá trình sản xuất và tổ chức thực hiện theo những hướng đã định. Trong
hoạt động quản lý này, kế toán đóng vai trị là cầu nối thơng tin giữa khách thể quản
lý và chủ thể quản lý.
Về nội dung của kế toán, kế toán được định nghĩa là việc thu thập, xử lý, phân

tích và cung cấp thơng tin kinh tế, tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định kinh
tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế tốn [7]. Dưới góc độ này, kế tốn cần áp dụng
hệ thống các phương pháp đặc thù (chứng từ, đối ứng tài khoản, tính giá và tổng
hợp – cân đối) để cung cấp các thông tin phù hợp, tin cậy và so sánh được nhằm
giúp cho những người sử dụng thông tin đưa ra được các quyết định đúng đắn đối
với tổ chức.
Trong nội dung kế toán nêu trên bao hàm cả kế tốn tài chính và kế tốn quản
trị. Kế tốn tài chính là một bộ phận kế tốn cung cấp thông tin chủ yếu cho các chủ


6
thể quản lý bên ngồi tổ chức, cịn kế tốn quản trị là một bộ phận kế toán hướng
tới mục tiêu cung cấp thông tin cho các chủ thể quản lý trong nội bộ tổ chức.
Như vậy, về bản chất, KTQT chi phí là một bộ phận của kế tốn quản trị.
KTQT chi phí cung cấp những thơng tin về chi phí trong phạm vi yêu cầu quản lý
nội bộ của doanh nghiệp. Mục đích của KTQT chi phí là cung cấp thông tin cho nhu
cầu quản trị doanh nghiệp. KTQT chi phí phục vụ chủ yếu cho việc quản trị chi phí,
ra các quyết định quản trị. KTQT chi phí khơng chỉ thu nhận, xử lý và cung cấp
thơng tin về các nghiệp vụ kinh tế tài chính thực sự phát sinh và hồn thành mà cịn
cung cấp các thông tin phục vụ cho việc ra các quyết định tương lai trong hoạt động
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
b. Vai trị của kế tốn quản trị chi phí.
Để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp phải lập cả kế
hoạch ngắn hạn và dài hạn. Từ kế hoạch chung của doanh nghiệp các bộ phận triển
khai thành kế hoạch riêng của bộ phận, đơn vị mình. Để thực hiện vai trị của mình,

h

kế tốn quản trị chi phí tiến hành lập dự tốn chi phí để trợ giúp các nhà quản trị
doanh nghiệp thực hiện chức năng lập kế hoạch. Ngồi ra, trong q trình thực hiện

các mục tiêu mà kế hoạch đã đề ra, kế tốn quản trị chi phí đã cung cấp thơng tin
cho việc quản lý đến từng công việc cụ thể, như: quản lý sản xuất tác nghiệp, quản
lý tồn kho, quản lý chi phí,... Kế tốn quản trị chi phí cịn được coi là cơng cụ để
đánh giá q trình thực hiện mục tiêu kế hoạch - thông qua việc phân tích các chi
phí, từ đó có những quyết định hợp lý để hoạt động sản xuất kinh doanh ngày càng
đạt hiệu quả cao hơn. Kế tốn quản trị chi phí giúp thực hiện chức năng kiểm tra
của quản lý một cách rất hiệu quả thông qua việc thu thập và cung cấp các thơng tin
chi tiết về tình hình thực hiện kế hoạch, phát hiện các khoản chênh lệch so với kế
hoạch và các nguyên nhân dẫn đến tình hình đó, giúp nhà quản lý nắm bắt hoạt
động nào đem lại lợi ích, hoạt động nào đang duy trì lợi thế cạnh tranh cho doanh
nghiệp,… Với khả năng cung cấp thơng tin về chi phí và lợi nhuận thu được từ từng
loại sản phẩm, dịch vụ, từng lĩnh vực hoạt động, từng bộ phận,… kế tốn quản trị
chi phí sẽ rất hữu ích trong việc kiểm sốt chi phí sản xuất và vòng đời của sản


7
phẩm cũng như hiệu quả của từng hoạt động. Có thể nói, kế tốn quản trị chi phí
đóng vai trị kiểm sốt tồn bộ các khâu của hoạt động kinh doanh một cách rất cụ
thể, chi tiết và thường xuyên. Ngồi ra, trong một số tình huống đặc biệt, các thơng
tin về chi phí đóng vai trị vơ cùng quan trọng trong việc xác định giá bán sản phẩm,
nhất là trong các trường hợp sản xuất theo yêu cầu của khách hàng mà chưa có giá
trên thị trường.
Trong mơi trường kinh doanh ở giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay,
vai trò của KTQT càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Việc ứng dụng KTQT
vào doanh nghiệp sẽ giúp tiết kiệm được chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động.
1.1.2. Sự phát triển của KTQT chi phí ở các nước và sự vận dụng ở Việt Nam
Cùng với sự ra đời và phát triển của kế tốn nói chung, KTQT chi phí nói
riêng cũng có một quá trình hình thành và phát triển lâu dài:
- Sự phát triển của KTQT chi phí diễn ra vào đầu thế kỷ XIX. Cuối thế kỷ
XIX, KTQT chi phí được sử dụng rộng rãi trong các cơ sở sản xuất. Chủ các

h

xưởng dệt ở Mỹ lưu giữ những bản ghi chi phí chi tiết, xác định chi phí cho từng
cơng đoạn kéo sợi, dệt vải, nhuộm vải. Các nhà quản lý các hãng xe lửa đã áp
dụng các hệ thống kế tốn chi phí khá lớn và phức tạp có thể tính tốn chi phí
cho các mức hàng chun chở khác nhau. Các xưởng thép cũng có các bản ghi
chi tiết về chi phí ngun vật liệu và nhân cơng, những thông tin này trợ giúp
việc nâng cao hiệu quả quản lý và định giá sản phẩm. Hầu hết các cách thức của
kế tốn chi phí và kế tốn nội bộ thực hiện trong thế kỷ XX đều được bắt đầu
phát triển trong giai đoạn 1880 – 1925.
- Sau những năm cuối thập niên 1920, KTQT chi phí hầu như khơng có những
bước phát triển mới. Các nhà nghiên cứu cũng chưa tìm ra những lý do chính xác
cho sự chững lại của kế tốn quản trị chi phí trong giai đoạn này. Nhưng thơng tin
về chi phí trên các báo cáo của kế tốn tài chính được u cầu cao hơn có thể là một
trong những nguyên nhân để hệ thống KTQT chi phí hầu như chỉ tập trung vào việc
đáp ứng các yêu cầu đó và sao nhãng việc cung cấp thơng tin chi phí một cách chi
tiết hơn về từng sản phẩm riêng lẻ. Đặc biệt là sau chiến tranh thế giới thứ hai, trong


8
khi các nền kinh tế khác đều kiệt quệ thì nền kinh tế Mỹ phát triển nhanh chóng,
chiếm một nửa tổng giá trị sản phẩm của cả thế giới. Với bối cảnh như vậy, các
cơng ty Mỹ khơng thấy có sức ép về nhu cầu thông tin đối với lợi nhuận của từng
loại sản phẩm đơn lẻ. Những năm 1950 – 1960 cũng có một số nỗ lực nhằm nâng
cao tính hữu ích về mặt quản lý của hệ thống kế tốn chi phí truyền thống, tuy nhiên
những nỗ lực này chủ yếu tập trung vào việc làm cho các thơng tin kế tốn tài chính
có ích hơn đối với nội bộ.
- Đến tận thập niên 1960, 1970 nền kinh tế thế giới khơng chỉ có sự thống trị
của một mình kinh tế Mỹ, mà với sự phát triển của các nền kinh tế Âu – Á, đặc biệt

là nền kinh tế Nhật Bản, cạnh tranh giữa các nền kinh tế này ngày càng gay gắt, dẫn
đến nhu cầu cần có một hệ thống kế tốn quản trị chi phí hiệu quả hơn, hiện đại
hơn. Chính vì vậy, trong những năm cuối thế kỷ XX có rất nhiều đổi mới trong hệ
thống KTQT chi phí được thực hiện ở các nước Mỹ, Âu, Á. Hệ thống KTQT chi phí
được thiết kế lại để đáp ứng các nhu cầu thông tin thay đổi do sự thay đổi của cách

h

thức sản xuất và phân phối các sản phẩm. Hệ thống KTQT chi phí khơng chỉ cần
thiết trong các đơn vị sản xuất mà còn cần thiết trong cả các đơn vị kinh doanh dịch
vụ. Các phương pháp KTQT chi phí mới được ra đời và áp dụng ở nhiều nước trên
thế giới, như các phương pháp target costing (chi phí mục tiêu), Kaizen costing (chi
phí hồn thiện liên tục)…
- Ở Việt Nam, trước những năm 1990, với nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung,
các đơn vị khơng phải chịu sức ép cạnh tranh nên khơng thấy nhu cầu cần phải có
hệ thống KTQT chi phí. Khái niệm KTQT chi phí khơng tồn tại trong ý niệm của
các nhà quản lý cũng như trên thực tế, mặc dù các chế độ kế tốn thời đó cũng có
những dáng dấp của hệ thống KTQT chi phí. Cùng với sự đổi mới nền kinh tế sang
cơ chế thị trường, khái niệm về KTQT và KTQT chi phí xuất hiện tại Việt Nam từ
đầu những năm 1990 và được nghiên cứu có hệ thống từ những năm 1999, tuy
nhiên thực tế áp dụng KTQT tại các doanh nghiệp Việt Nam còn rất hạn chế.


9
1.2. PHÂN LOẠI CHI PHÍ THEO U CẦU KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ
TRONG DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT
1.2.1. Phân loại chi phí theo chức năng hoạt động
a. Chi phí sản xuất
Chi phí sản xuất là tồn bộ chi phí liên quan đến việc sản xuất sản phẩm trong
một kỳ nhất định, bao gồm ba khoản mục cơ bản sau:

- Chi phí NVL trực tiếp: Khoản mục chi phí này bao gồm các loại nguyên liệu
và vật liệu xuất dùng trực tiếp cho việc chế tạo sản phẩm.
- Chi phí nhân cơng trực tiếp: Là tiền lương chính, lương phụ, các khoản trích
theo lương và các khoản phải trả khác cho cơng nhân trực tiếp sản xuất.
- Chi phí sản xuất chung: Là những khoản chi phí liên quan đến việc quản lý
sản xuất và phục vụ sản xuất tại phân xưởng. Chi phí sản xuất chung là những chi
phí phát sinh ở phân xưởng sản xuất để sản xuất ra sản phẩm nhưng khơng kể chi
phí ngun vật liệu trực tiếp và chi phí nhân cơng trực tiếp, bao gồm các khoản chi

h

phí như: tiền lương và các khoản trích theo lương của nhân viên phân xưởng, chi
phí nguyên vật liệu gián tiếp, chi phí cơng cụ dùng trong phân xưởng, chi phí khấu
hao tài sản cố định tại phân xưởng, chi phí sửa chữa, bảo trì máy móc thiết bị, chi
phí quản lý tại phân xưởng…
b. Chi phí ngồi sản xuất
Chi phí ngồi sản xuất là những chi phí phát sinh ngồi q trình sản xuất liên
quan đến việc quản lý chung doanh nghiệp và tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, loại chi
phí này được chia thành hai loại như sau:
- Chi phí bán hàng: Là những chi phí phát sinh cần thiết để đảm bảo cho việc
thực hiện các đơn đặt hàng, giao thành phẩm cho khách hàng, bao gồm các khoản
chi phí như: chi phí vận chuyển, chi phí bốc vác, chi phí bao bì, chi phí lương nhân
viên bán hàng, chi phí hoa hồng bán hàng, chi phí khấu hao tài sản cố định và
những chi phí liên quan đến khâu dự trữ thành phẩm. Loại chi phí này xuất hiện ở
tất cả các loại hình doanh nghiệp như sản xuất, thương mại, dịch vụ.
- Chi phí quản lý doanh nghiệp: Là tồn bộ những khoản chi phí chi ra cho việc


10
tổ chức và quản lý chung trong toàn doanh nghiệp, bao gồm chi phí ngun vật liệu,

cơng cụ, đồ dùng quản lý, chi phí khấu hao tài sản cố định dùng chung trong tồn
doanh nghiệp, chi phí dịch vụ mua ngoài như điện, nước, điện thoại, sữa chữa tài
sản, các chi phí về văn phịng phẩm, tiếp tân, hội nghị, đào tạo cán bộ…
Cách phân loại này giúp cho nhà quản trị xác định rõ vai trò, chức năng của chi
phí trong q trình hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.
1.2.2. Phân loại chi phí theo mối quan hệ với thời kỳ xác định lợi nhuận
a. Chi phí sản phẩm
Chi phí sản phẩm là tồn bộ những chi phí liên quan đến việc sản xuất hoặc
mua các sản phẩm. Đối với các sản phẩm sản xuất công nghiệp thì các chi phí này
bao gồm chi phí ngun vật liệu trực tiếp, chi phí nhân cơng trực tiếp và chi phí sản
xuất chung. Các chi phí sản phẩm được gắn liền với sản phẩm và chúng được
chuyển sang kỳ sau khi sản phẩm đang còn tồn kho chờ bán và khi sản phẩm đã
được tiêu thụ thì chúng được xem là phí tổn thời kỳ và được tính trừ vào kết quả

h

kinh doanh trong kỳ.
b. Chi phí thời kỳ

Chi phí thời kỳ là những chi phí phát sinh trong một thời kỳ và được tính hết
thành phí tổn trong kỳ để xác định kết quả hoạt động kinh doanh của đơn vị. Chi phí
bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp là những chi phí thời kỳ. Chi phí thời kỳ
sẽ được tính đầy đủ trên các báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của đơn vị đạt ở
mức nào đi nữa. Chi phí thời kỳ ngay khi phát sinh được coi là phí tổn trong kỳ.
1.2.3. Phân loại chi phí theo cách ứng xử của chi phí
Dựa trên cách ứng xử của chi phí đối với sự thay đổi của mức độ hoạt động có
thể chia tồn bộ chi phí thành ba loại: Biến phí, định phí và chi phí hỗn hợp.
a. Biến phí
Biến phí là những chi phí mà giá trị của nó sẽ tăng, giảm theo sự tăng, giảm về
mức độ hoạt động. Tổng số của biến phí sẽ tăng khi mức độ hoạt động tăng và

ngược lại. Tuy nhiên nếu tính trên một đơn vị của mức độ hoạt động thì biến phí lại
khơng đổi trong phạm vi phù hợp. Biến phí chỉ phát sinh khi có hoạt động.


11
b. Định phí
Định phí là những chi phí mà tổng số của nó khơng thay đổi khi mức độ hoạt
động thay đổi. Vì tổng định phí khơng thay đổi nên khi mức độ hoạt động tăng thì
phần định phí trên một đơn vị hoạt động sẽ giảm đi, và ngược lại. Trong các doanh
nghiệp sản xuất, các loại chi phí bất biến thường gặp là chi phí khấu hao tài sản cố
định, chi phí tiền lương nhân viên quản lý, chi phí quảng cáo,…
c. Chi phí hỗn hợp
Chi phí hỗn hợp là chi phí mà thành phần của nó bao gồm cả yếu tố bất biến
và yếu tố khả biến. Ở mức độ hoạt động căn bản, chi phí hỗn hợp thường thể hiện
các đặc điểm của định phí, ở mức độ hoạt động vượt quá mức căn bản nó thể hiện
đặc điểm của biến phí. Sự pha trộn giữa phần bất biến và khả biến có thể theo
những tỷ lệ nhất định.
Nhằm phục vụ việc lập kế hoạch, phân tích và quản lý chi phí, cần phải phân
tích các chi phí hỗn hợp thành yếu tố khả biến và yếu tố bất biến. Việc phân tích

h

này được thực hiện bằng một trong ba phương pháp: Phương pháp cực đại, cực tiểu,
phương pháp đồ thị phân tán và phương pháp bình quân bé nhất.
Cách phân loại này giúp nhà quản trị nhận biết sự thay đổi của chi phí khi mức
độ hoạt động thay đổi, nhận biết thông tin về chi phí và tính tốn dự tốn kết quả
được nhanh chóng. Ngồi ra cịn giúp xây dựng mơ hình chi phí trong mối quan hệ
giữa chi phí, khối lượng, lợi nhuận, phân tích điểm hịa vốn, phân tích chi phí và
xác định sản lượng, doanh thu hòa vốn, xác định được chi phí bỏ ra để đạt được lợi
nhuận dự kiến. Qua đó nhà quản trị xác định phương hướng sử dụng và nâng cao

hiệu quả sử dụng chi phí, làm cơ sở ra quyết định ngắn hạn.
1.2.4. Các cách phân loại chi phí sử dụng trong kiểm tra và ra quyết định
Để phục vụ cho việc kiểm tra và ra quyết định trong quản lý, chi phí của doanh
nghiệp cịn được xem xét ở nhiều khía cạnh khác. Nổi bật nhất là việc xem xét trách
nhiệm của các cấp quản lý đối với các loại chi phí phát sinh. Hơn nữa, các nhà quản
lý nên nhìn nhận đúng đắn các loại chi phí khác nhau phục vụ cho việc phân tích, so
sánh để ra quyết định lựa chọn phương án tối ưu trong các tình huống.


12
a. Chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp
- Chi phí trực tiếp: Là những chi phí khi phát sinh được tính trực tiếp vào các
đối tượng sử dụng như: chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân cơng trực
tiếp, nó được tính thẳng vào từng đơn đặt hàng, từng nhóm sản phẩm, từng sản
phẩm…
- Chi phí gián tiếp: Là những chi phí khi phát sinh khơng thể tính trực tiếp vào
các đối tượng sử dụng, mà cần phải tiến hành phân bổ theo một tiêu thức phù hợp.
Ví dụ như chi phí sản xuất chung sẽ được phân bổ cho các đối tượng sửu dụng theo
số giờ lao động trực tiếp, số giờ máy, số lượng sản phẩm sản xuất…
b. Chi phí chênh lệch và chi phí chìm (lặn)
- Chi phí chênh lệch
Nhà quản trị thường phải đứng trước việc lựa chọn những phương án khác
nhau, quyết định lựa chọn chủ yếu là dựa vào các chi phí của từng phương án.
Chi phí chênh lệch là chi phí có trong phương án này nhưng lại khơng có hoặc

h

có sự khác biệt với chi phí trong phương án khác. Chi phí chênh lệch là căn cứ giúp
cho nhà quản trị lựa chọn các phương án kinh doanh.
- Chi phí chìm (lặn)

Chi phí chìm (lặn) là những chi phí đã chi ra trong q khứ và nó khơng thể
tránh được dù lựa chọn bất kỳ phương án nào, ví dụ như những khoản chi phí đã
được đầu tư để mua sắm tài sản cố định.
c. Chi phí kiểm sốt được và khơng kiểm sốt được
Chi phí kiểm sốt được đối với một cấp quản lý là những chi phí mà nhà quản
trị cấp đó được quyền ra quyết định. Những chi phí mà nhà quản trị cấp đó khơng
được quyền ra quyết định thì gọi là chi phí khơng kiểm sốt được.
Xem xét chi phí ở khía cạnh kiểm sốt có ý nghĩa lớn trong phân tích chi phí và
ra các quyết định quản lý, góp phần thực hiện tốt kế tốn trách nhiệm trong doanh
nghiệp.
d. Chi phí cơ hội
Chi phí cơ hội là những thu nhập tiềm tàng bị mất đi khi chọn phương án này


13
thay vì chọn phương án khác. Chi phí cơ hội là một yếu tố địi hỏi ln phải được
tính đến trong mọi quyết định của quản lý. Để đảm bảo chất lượng của các quyết
định, việc hình dung và dự đốn hết tất cả các phương án hành động có thể có liên
quan đến tình huống cần ra quyết định là quan trọng hàng đầu. Có như vậy, phương
án hành động được lựa chọn mới thực sự là tốt nhất khi so sánh với các khoản lợi
ích mất đi của tất cả các phương án bị loại bỏ.
Với khái niệm chi phí cơ hội sẽ giúp nhà quản trị nhận thức, lựa chọn phương
án tập hợp và phân bổ chi phí thích hợp và giúp đưa ra quyết định chính xác hơn.
1.3. NỘI DUNG KẾ TỐN QUẢN TRỊ CHI PHÍ TRONG DOANH NGHIỆP
SẢN XUẤT
1.3.1. Lập dự tốn chi phí trong doanh nghiệp sản xuất
a. Lập dự tốn chi phí sản xuất
Dự tốn là một chức năng khơng thể thiếu được đối với các nhà quản lý hoạt
động trong môi trường cạnh tranh ngày nay. Trong KTQT chi phí, dự tốn là một

h

nội dung quan trọng, nó thể hiện mục tiêu, nhiệm vụ của doanh nghiệp, của từng bộ
phận; đồng thời dự toán cũng là cơ sở để kiểm tra, kiểm soát cũng như ra quyết định
trong doanh nghiệp.
Khi tiến hành lập dự tốn chi phí cho từng hoạt động nhằm cung cấp thông tin
cho chức năng hoạch định, tổ chức thực hiện và kiểm sốt chi phí. Dự tốn chi phí
được lập chính xác và đầy đủ sẽ bảo đảm cho hoạt động SXKD được hiệu quả.
Thơng qua dự tốn chi phí các nhà quản trị sẽ có kế hoạch về chi phí và nguồn lực
để tiến hành các hoạt động đồng thời có thể lường trước những khó khăn trước khi
chúng chưa xảy ra để có biện pháp phịng ngừa rủi ro trong kinh doanh và đảm bảo
cho kế hoạch của từng bộ phận phù hợp với mục tiêu chung của tồn doanh nghiệp.
- Dự tốn chi phí ngun vật liệu trực tiếp
-Dự tốn chi phí ngun vật liệu trực tiếp phản ánh tất cả chi phí nguyên vật
liệu trực tiếp cần thiết để đáp ứng yêu cầu sản xuất đã được thể hiện trên dự toán
sản xuất. Để lập dự toán nguyên vật liệu trực tiếp cần xác định:
+ Định mức tiêu hao nguyên vật liệu để sản xuất một sản phẩm.