Họ Thầu Dầu.docx

1. Tổng quan: Vị trí của Họ trong hệ thống phân loại thực
vật. (Ngành " Lớp " Phân lớp " Bộ " Họ)

Ngành Ngọc Lan (Magnoliophyta)
Lớp Ngọc Lan (Magnoliopsida)
Phân lớp số ( Dilleniidae)
Bộ Thầu Dầu ( Euphorbiales)
Họ Thầu Dầu (Euphorbiaceae)
Chi Euphorbia
Chi Excoecaria L.
Chi Phyllanthus /. Phylỉanthoideae, 2. Acalyphoideae, 3. Crotonoideae, 4.
Euphorbopodeae.

2. Đặc điểm hình thái chung của Họ.


Chỉ đưa những chi tiết đặc trưng của các cơ quan
sinh dưỡng và sinh sản + hình ảnh minh họa)

DẠNG SỐNG
-

Thân biến biên ( cỏ, gỗ nhỏ, gỗ lớn, dây leo).

LÁ
-

Thường hay có lá đi kèm ( so le, mọc đối, mọc vòng).
Lá có thể đơn, ngun, có khía rang, có thùy hình chân vịt.
Lá kép hình chân vịt ( Cao su)
Lá giống như kép hình long chim ( Chó đẻ, bồ ngót).

Cuống lá có tuyến.
Lá rất nhỏ, rụng sớm ( Xương khơ).

CỤM HOA
-

Chum , xé, xim, chén (cyathium).

HOA
-

Đều, đơn tính cùng gốc hay khác gốc.
+ Hoa cái: có một đĩa mật ở trong vòng nhị.
+ Hoa cái: đĩa mật bao quanh đáy bầu.


BAO HOA
-

5 lá đài thường dính và 5 cánh hoa rời ( Jatropha).
Hoa vô cánh ( Manihot) với 5 lá đài (4,3 hoặc 2 lá đài).
Hoa trần ( Euphorrbia, Poinsettia).

BỘ NHỊ
-

Thay đổi
+ 1 nhị
+ 5 nhị đính trên 1 vịng
+ 10 nhị dính trên 2 vịng.

+ Rất nhiều nhị rời.
+ bộ nhị nhiều nhánh.
+ bộ nhị đơn thể.
 Bộ nhị có 1 - nhiều nhị rời hay dính liền, xếp 1 - 2 vịng hay phân nhánh, có bầu lép
trong hoa đực.

BỘ NHỤY
-

3 lá nỗn dính liền thành bầu trên , 3 ơ , mỗi ơ đựng 1 hay 2
nỗn.

Vịi nhụy:
+Rời/dính nhau, 1 hay 2 lần chẻ đơi
+ Lỗ nỗn có nút bịt đậy lại, nút này do mơ dẫn của giá nỗn mọc
nhơ ra giúp ống dẫn
+Phấn vào lỗ nỗn
+ Số lá nỗn có thể ít hoặc nhiều hơn 3

QUẢ
-

Nang tự mở thành 3 mảnh vỏ, có thể gặp quả mọng( Dâu), nhân
cứng ( Chùm ruột).

-

Hạt thường có mồng, nhiêu lồi có nội nhũ dầu

HẠT

3. Đặc điểm cơ cấu (giải phẫu) học quan trọng của họ


Cơ cấu học của họ thầu dầu mang tính chất đa dạng.




Yếu tố mạch thường có mặt ngăn đơn khi có mạch ngăn hình thang.



Nhựa mủ của cây thầu dầu có thể chứa nhiều tinh bột hay cao

su.


Các lồi thuộc tơng Phyllantheae (Phyllanthus, Bridelia, Xylophylla)
khơng có ống nhựa mủ và libe trong.



Các lồi thuộc tơng Euphorbieae (Euphorbia, Anthostema) có ống
nhựa mủ thật nhưng khơng có libe trong.



Các lồi thuộc tơng Crotoneae (Hura, Hevea, Manihot, Jalropha,
Ricinus) có ống nhựa mủ và thường có libe trong.

4. Giới thiệu 2-3 CÂY THUỐC (những cây ăn quả thơng
thường khơng cần trình bày) thường gặp trong họ (Tên khoa
học (ghi đúng quy cách như đã hướng dẫn) + 1 vài đặc
điểm riêng biệt của cây mà khơng có trong đặc điểm chung
của họ)
Vịi nhụy [hình 10] 3 ít khi là 4 hoặc 5, màu vàng đính trên đỉnh bầu, dài 1,5-2 mm, tỏa
ra 3 hướng tận cùng là đầu nhụy uốn cong có nhiều gai thịt.
Bộ nhị là tập hợp các nhị trong một hoa – đó là bộ phận sinh sản đực của hoa. nằm
phía trong vòng các cánh hoa. Các nhị thường gắn vào đế hoa theo một hay vài
vòng bên trong bao hoa. Ở các hoa có tràng hàn liền. đơi khi chỉ nhị dính trên họng
tràng.
Số lượng các nhị trong một hoa thường thay đổi tuỳ theo lồi. Thơng thường số nhị
bằng hoặc là bội số của số cánh hoa.Có hoa chỉ có duy nhất một nhị do bị tiêu giảm
(hoa họ Gừng hoặc có ba nhị (ví dụ: hoa các loại cỏ thuộc họ lúa nhiều hoa có 4 – 5
nhị hoặc rất nhiều nhị.
Các phần của một nhị hoa
Một nhị điển hình thường gồm có ba phần: Chỉ nhị; bao phấn và trung đới. Phần nhỏ,
hẹp và dài gọi là chỉ nhị và phần phồng to dạng túi, có thể có một hoặc hai ơ gọi là
bao phấn. Nếu bao phấn có hai ơ phấn thì có bộ phận trung đới là phần nối giữa hai
ô.
Chỉ nhị thường là sợi mảnh, dài có thiết diện trịn có thể nhẵn hoặc mang lơng. Có
những lồi có chi nhị dài, đa bao phấn vượt ra khỏi bao hoa. gọi là nhị thò (ví dụ hoa
Râu mèo). Trái lại. có những lồi có chỉ nhị rất ngắn và nhị đính trên tràng (ví dụ hoa
họ cà phê ). Ở những lồi tiến hóa thấp như hoa Súng, Sen chỉ nhị thường ngắn và
có hình bản rộng như cánh hoa. Chỉ nhị có thể phân nhánh. dầu mỗi nhánh mang
một bao phấn hay một phần của bao phấn (hoa đực cây Thầu dầu).
Chỉ nhị đính vào gốc bao phấn thì gọi là bao phấn đính gốc, đính vào khoảng giữa
bao phấn gọi là bao phấn đính lưng.Kiểu bao phấn đính lưng thường hay gặp ở các
cây thụ phấn nhờ gió như cây họ Lúa, tạo kiểu bao phấn lắc lư dễ rung động và đứt

trước gió. Kiểu bao phấn đính gốc là hình thức nguyên thủy hơn trong cách đính bao
phấn.


Họ Đại kích hay họ Thầu dầu(Euphorbiaceae) là họ lớn thứ năm
trong tất cả các họ thực vật có hoa. Nó gồm khoảng 7,500 lồi chia
thành 300 chi, 37 tơng và ba phân họ. Phần lớn là cây thân thảo,
nhưng ở khu vực nhiệt đới cũng tồn tại các loại cây bụi hoặc cây
thân gỗ. Thầu dầu (Euphorbiaceae) là một trong số các họ có số lồi đa dạng và phong
phú nhất. Đây cũng là họ có những lồi cây kinh tế, cây thuốc có giá trị ở Việt Nam.

Cyathium: Cụm hoa của họ Euphorbia
Euphorbia là một trong những chi thực vật có hoa lớn nhất với gần 2000
lồi. Chi khổng lồ này là một phần của họ Euphorbia (Euphorbiaceae) cực
kỳ đa dạng, có gần 75 lồi. Chi này cho thấy sự đa dạng đáng kinh
ngạc. Những chiếc lá màu đỏ sặc sỡ của cây trạng nguyên bị nhầm lẫn với
những cánh hoa trong khi chúng thậm chí khơng phải là một phần của hoa
thật.
Nó bao quanh các cụm cấu trúc nhỏ, màu xanh lục và hình cốc được gọi là
cyathia. Mỗi cyathia thực sự là một cụm hoa hoặc cụm hoa, chứa hoa cái
và hoa đực đơn tính, khơng có cánh. Những bơng hoa đực khơng dễ thấy
mọc thành chùm và thu nhỏ lại thành một nhị hoa màu đỏ. Mặt khác, hoa
cái bao gồm một bầu nhụy duy nhất trên thân cây. Buồng trứng của cây
trạng nguyên được giấu bên trong cyathium. Tuy nhiên, ở các loài khác,
buồng trứng nhô ra khỏi cyathium vào thời điểm trưởng thành.
Vành của cyathium có nhiều tuyến mật màu xanh lục trơng có vẻ hấp dẫn
đối với các lồi cơn trùng thụ phấn. Các tuyến ở một số loài được phụ trợ
bởi các phần phụ hình cánh hoa (lá bắc giống cánh hoa). Thơng thường,
Trạng ngun chỉ có một tuyến màu xanh lục cho mỗi hoa cyathium và
khơng có phần phụ hình cánh hoa.