BẾN QUÊ Nguyễn Minh Châu pot

BẾN QUÊ
Nguyễn Minh Châu
I.Đọc, tìm hiểu chung về văn bản
1.Tác giả, tác phẩm:
a) Tác giả:
Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989)
- Quê Quỳnh Lan – Nghệ An
- Ông gia nhập quân đội năm 1950, sau đó trở thành nhà văn quân đội.
- Nguyễn Minh Châu là cây bút văn xuôi tiêu biểu cho thời kì kháng chiến
chống Mĩ.
- Các tác phẩm tiêu biểu:
Tiểu thuyết: Cửa sông, Dấu chân người lính.
Truyện ngắn: Mảnh trăng cuối rừng, Bức tranh.
b) Tác phẩm
Truyện ngắn Bến quê in trong tập truyện cùng tên, xuất bản năm 1985.
Truyện có ý nghĩa triết lí giản dị mà sâu sắc, mang tính trải nghiệm, có ý nghĩa
tổng kết cuộc đời một con người.
2. Đọc – tìm hiểu chú thích:
a) Đọc văn bản.
b) Tìm hiểu chú thích
3. Tóm tắt truyện
- Nhân vật Nhĩ trong truyện từng đi khắp mọi nơi trên trái đất, cuối đời anh bị
cột chặt vào giườ bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo – đến nỗi không tự dịch
chuyển được vài phân trên chiếc giường hẹp kê bên cửa sổ.
- Thời điểm đó, anh phát hiện ra vùng đất bên kia sông, nơi bến quê quen thuộc-
một vẻ đẹp bình dị mà hết sức quyến rũ.
Nhận được sự chăm sóc ân cần của vợ, Nhĩ mới cảm nhận được sự vất vả, tần
tảo- tình yêu và đức hy sinh thầm lặng của người vợ. Anh khao khát được đặt chân
lên bờ bãi bên kia sông – cái miền đất gần gũi và trở nên xa vời với anh. Nhân vật
đã chiêm nghiệm được cái quy luật đầy nghịch lý của đời người (con người trên
đời người không tránh khỏi những khó khăn trắc trở - con người phải trải nghiệm

trong cuộc sống mới cảm nhận hết được những bí ẩn đẹp đẽ trong cái bình dị đơn
sơ) giống như niềm say mê pha lẫn nỗi ân hận, đau đớn mà lời lẽ không bao giờ
giải thích hết được.
4. Tìm hiểu tình huống truyện
Hai tình huống cơ bản:
+ Nhĩ bị liệt toàn thân nằm trên giường bệnh
+ Nhĩ phát hiện ra vẻ đẹp của bãi bồi ven sông và người thân.
Tạo ra một chuỗi các tình huống nghịch lí, tác giả muốn lưu ý người đọc đến
một nhận thức về cuộc đời: cuộc sống và số phận của một con người chứa đầy
những sự bất thường – nghịch lí ngẫu nhiên vượt ra ngoài những dự định và ước
muốn cả những hiểu biết và toan tính của người ta.
- Qua những suy nghĩ của nhân vật Nhĩ, truyện có ý nghĩa tổng kết sự trải
nghiệm của cả đời người, con người ta trên đường đời thật khó tránh được những
cái điều vòng vèo hoặc chùng chình – vẻ đẹp của cuộc sống êm đềm bình lặng của
người thân yêu – thì có khi phải đến lúc sắp giã biệt cuộc đời ta mới thấm thía và
cảm nhận được.
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Phân tích những cảm xúc và suy nghĩ của nhân vật Nhĩ
- Khung cảnh thiên nhiên có chiều sâu rộng, từ những bông bằng lăng phía ngoài
cửa sổ đến con sông Hồng màu đỏ nhạt lúc đã vào thu, vòm trời bãi bồi bên kia
sông.
Nhĩ cảm nhận cảnh vật bằng cảm xúc tinh tế - không gian và những cảnh sắc ấy
vốn quen thuộc gần gũi nhưng lại rất mới mẻ với Nhĩ. Lần đầu tiên anh cảm nhận
tất cả vẻ đẹp và sự giàu có của nó.
Cảm nhận của Nhĩ về người thân:
Trong hoàn cảnh bệnh tật lâu dài, mọi sự chăm sóc đều nhờ vào vợ con. Buổi
sáng hôm đó, bằng trực giác, Nhĩ đã hiểu thời gian của đời mình chẳng còn bao lâu
nữa.
Nhĩ cảm nhận lần đầu tiên về sự vất vả, tần tảo, chịu thương chịu khó và sự âu
yếm yêu thương của vợ anh .

- Cảm nhận về người vợ:
+ Những ngón tay gầy guộc, âu yếm vuốt ve bên vai chồng.
+ Liên đang mặc tấm áo vá…
“ Suốt đời anh làm em khổ tâm… Mà em cứ nín thinh…” “có hề sao đâu”.
Đoạn văn diễn tả sự thấu hiểu và biết ơn sâu sắc của Nhĩ với vợ:
“Cũng như cảnh bãi bồi đang nằm phơi mình bên kia – tâm hồn Liên vẫn giữ
nguyên vẹn những nét tần tảo và chịu đựng hi sinh từ bao đời xưa – và cũng chính
nhờ vào điều đó mà sau nhiều tháng bôn tẩu tìm kiếm …, Nhĩ đã thấy được nơi
nương tựa là gia đình trong những ngày này”.
-Cách miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế, thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về tâm hồn
con người, về cách viết rất tài hoa của Nguyễn Minh Châu.
- Người cha khao khát được khám phá vẻ đẹp cuộc sống của bãi bồi bên kia
sông – một vẻ đẹp vô cùng tươi mới – thân thuộc nhưng với hoàn cảnh của anh lúc
này đặt chân đến được là điều không thể - khát khao ấy xâm chiếm tâm hồn anh
mãnh liệt nhưng vì không thể thực hiện nên khó diễn tả thành lời cho đứa con trai
còn ít tuổi – chưa có những trải nghiệm như anh hiểu nổi.
- Khi nhận ra vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông vào buổi sáng đầu thu- cũng là lúc
Nhĩ nhận ra mình sắp phải từ giã cõi đời.Muốn đặt chân lên bãi bồi bên kia sông:
- Những giá trị bình thường bị người ta lãng quên – bỏ qua lúc tuổi trẻ - khi
những ham muốn xa vời đang lôi cuốn con người tìm đến. Sự nhận thức này chỉ
đến với người ta ở cái thái độ đã từng trải. Với Nhĩ đó là lúc cuối đời, bởi thế đó là
sự thức tỉnh xen lẫn niềm ân hận và nỗi xót xa.
- Không thể thực hiện được cái mình khát khao – Nhĩ phải nhờ đến người con
trai- nhưng vì không thể giải thích cho nó hiểu – nên trên đường đi cậu bé đã sa
vào trò chơi hấp dẫn nó gặp bên đường (Bởi đứa con không hiểu được ước muốn
của người cha đề rồi lỡ chuyến đò sang ngang duy nhất trong ngày, nó nhận lời
một cách miễn cưỡng)
* Câu chuyện của Nhĩ và cậu con trai – sự chiêm nghiệm của anh về quy luật
của đời người:
Con người ở trên đời thật khó tránh được những cái vòng vèo hoặc chùng chình.

- Khi thấy con đò ngang vừa chạm mũi vào bờ đất bên này Nhĩ đã thu hết tâm
lực dồn vào cử chỉ có vẻ kì quặc “anh đang cố…” Ý như khẩn thiết ra hiệu một
người nào đó – hành động này có thể hiểu anh đang nôn nóng thúc giục cậu con
trai anh mau kẻo lỡ đò.
Hình ảnh này còn gợi ra ý nghĩa khái quát hơn:
+ Muốn thức tỉnh mọi người về cái vòng vèo chùng chình mà chúng ta đang sa
vào trên đường đời – để dứt ra khỏi nó – để hướng tới những giá trị đích thực vốn
rất giản dị gần gũi và bền vững.
Nhân vật Nhĩ trong truyện là nhân vật tư tưởng – một loại nhân vật nổi lên trong
sáng tác của Nguyễn Minh Châu giai đoạn sau 1975 – nhà văn đã gửi gắm qua
nhân vật nhiều điều quan sát suy ngẫm – triết lí về cuộc đời con người nhưng nhân
vật không là cái loa phát ngôn cho tác giả - những chiêm nghiệm triết lí đã được
chuyển hoá vào trong đời sống nội tâm của nhân vật với diễn biến của tâm trạng
dưới sự tác động của hoàn cảnh được miêu tả tinh tế, hợp lí.
2. Tìm hiểu một đặc điểm nổi bật trong nghệ thuật của truyện: sáng tạo
những hình ảnh có ý nghĩa biểu tượng
Hình ảnh biểu tượng thường có hai lớp nghĩa: nghĩa thực và nghĩa biểu tượng
qua hình ảnh.
Một số hình ảnh mang nghĩa biểu tượng:
- Hình ảnh bãi bồi ven sông và toàn bộ khung cảnh: Vẻ đẹp của đời sống vừa
bình dị vừa thân thuộc – hình ảnh của quê hương xứ sở của mỗi người.
- Hình ảnh bờ sông bên này bị sụt lở:
“tiếng những tảng đất lở bên này sông…đổ ụp vào trong giấc ngủ của Nhĩ lúc
gần sáng. Bông hoa bằng lăng cuối thu sắc tím đậm hơn”: sự sống của nhân vật
Nhĩ đã vào những ngày cuối tuần.
- Người con trai sà vào trò chơi đám cờ thế gợi ra những điều mà Nhĩ cho là
vòng vèo, chùng chình không tránh khỏi.
- Hành động của Nhĩ có vẻ khác thường ở cuối truyện: đu mình nhô người ra
ngoài giơ một cánh tay gầy guộc ra phía ngoài cửa sổ khoát khoát như đang khẩn
thiết ra hiệu cho một người nào đó: phải thoát ra, dứt ra khỏi sự chùng chình để

hướng tới giá trị đích thực, giản dị mà bền vững.
III. Tổng kết
1.Nghệ thuật
- Sự miêu tả tâm lý tinh tế.
- Cách sử dụng nhiều hình ảnh giàu tính biểu tượng.
- Xây dựng tình huống truyện giàu sức biểu hiện.
- Trần thuật theo dòng tâm trạng của nhân vật.
2. Nội dung
Truyện ngắn Bến quê đã thể hiện những suy ngẫm trải nghiệm của nhà văn về
cuộc sống và thức tỉnh sự trân trọng đối với vẻ đẹp bình dị, gần gũi của cuộc sống
quê hương.