Skkn sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn địa lý lớp 12

SỞ TẠO THANH HOÁ
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO

TRƯỜNG THPT CẨM THỦY 3

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI : “SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY VÀO ÔN THI TỐT
NGHIỆP TRUNG HỌC PHỔ THÔNG MÔN ĐỊA LÝ LỚP 12. ”

Người thực hiện: Lê Văn Hùng
Chức vụ: Tổ trưởng chuyên môn .
SKKN thuộc lĩnh vực (mơn): Địa Lý .

THANH HỐ NĂM 2022

skkn


Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

MỤC LỤC
MỤC
1
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
2
2.1

2.2

TÊN MỤC
TRANG
Mở đầu
1
Lí do chọn đề tài
1
Mục đích nghiên cứu
2
Đối tượng nghiên cứu
2
Phương pháp nghiên cứu
2
Những điểm mới của sáng kiến
3
Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
3
Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
3
Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
4
Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng
2.3
5
để giải quyết vấn đề
Phần 1: Những vấn đề chung về dạy học theo sơ đồ tư duy.
1
Sơ đồ tư duy là gì.
5

2
Vai trị của sơ đồ tư duy.
6
3
Cách xây dựng sơ đồ tư duy.
6
4
Lưu ý khi chép trên sơ đồ tư duy.
7
5
Điều cần tránh khi lập sơ đồ tư duy..
7
6
Cách đọc sơ đồ tư duy.
7
Phần 2: Vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học ôn thi tốt
7
nghiệp THPT môn Địa lý lớp 12.
1
Sử dụng sơ đồ tư duy ôn tập kiến thức lý thuyết.
7
Xây dựng sơ đồ tư duy khái quát về tổng thể chương trình
1.1
7
Địa lý 12.
1.2 Xây dựng sơ đồ tư duy ôn tập theo bài.
8-13
1.3 Xây dựng sơ đồ tư duy ôn tập theo chủ đề.
14-18
Sử dụng sơ đồ tư duy trong ôn tập kĩ năng lựa chọn dạng

2
19
biểu đồ và khai thác Atlat Địa lý Việt Nam.
Sử dụng sơ đồ tư duy trong ôn tập kĩ năng lựa chọn dạng
2.1
19
biểu đồ.
Sử dụng sơ đồ tư duy trong ôn tập kĩ năng khai thác Atlat
2.2
20
Địa lý Việt Nam.
Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo
2.3
21
dục, với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
3
Kết luận và kiến nghị
21
3.1 Kết luận
22
3.2 Kiến nghị
22
3.3 Phụ lục. Một số sản phẩm sơ đồ tư duy của học sinh.
23-27
Tài liệu tham khảo
28
Ghi chú:
Đề tài này sử dụng một số tài liệu sau:
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3

skkn

2


Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

1. Sách giáo khoa lớp 12.
2. Sách giáo viên.
3. Phương pháp dạy học Địa lý theo hướng tích cực. Tác giả Đặng Văn Đức –

NXBGD.
4. Đổi mới PPDH Địa lý và chương trình SGK. Tác giả Trần Bá HoàngNXBĐHSP.
5. Kỹ thuật dạy học Địa lý ở trường phổ thông. Tác giả Nguyễn Đức VũNXBGD.
6. Dạy học phát triển năng lực môn Địa lý trung học phổ thông. Tác giả Lê
Thông – Nguyễn Minh Tuệ. NXBĐHSP.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3

skkn

3


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Đề tài “SỬ DỤNG SƠ ĐỒ TƯ DUY VÀO ÔN THI TỐT NGHIỆP TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG MÔN ĐỊA LÝ LỚP 12”

1. MỞ ĐẦU .
1.1 Lí do chọn đề tài .
Trong rất nhiều năm trở lại đây, thì mơn Địa lý là môn học được rất nhiều
học sinh lựa chọn làm môn thi trong bài thi tổ hợp khoa học xã hội và cũng là
môn thi nằm trong tổ hợp khối C, để các em học sinh xét tuyển vào các trường
đại học. Chính vì vậy, hàng năm để chuẩn bị tốt cho kì thi tốt nghiệp phổ thơng
quốc gia này, trường THPT Cẩm Thủy 3 chúng tôi đã tổ chức ôn tập thi tốt
nghiệp phổ thông cho học sinh. Trong đó,có ơn tập mơn Địa lí, nhằm giúp các
em củng cố, khắc sâu, hệ thống hóa kiến thức một cách đầy đủ nhất. Đó cũng là
những giờ học cần giáo viên hướng dẫn cho các em phương pháp học tập hiệu
quả nhất, ghi nhớ bài dễ nhất, nhanh nhất. Tất cả hướng đến một mục đích duy
nhất là giúp các em đạt điểm cao ở mơn Địa lí, góp phần nâng cao tỉ lệ đậu tốt
nghiệp của nhà trường.
Tuy nhiên, trong nhiều năm trước đây khi hướng dẫn học sinh ôn tập môn
Địa lý chúng tôi thường theo phương pháp truyền thống bằng cách ở mỗi bài
học chúng tôi thường yêu cầu học sinh dựa vào tài liệu nhắc lại những kiến thức
chính, sau đó bạn khác nhận xét bổ sung, cuối cùng giáo viên hệ thống lại những
kiến thức đã học một cách sơ lược, hoặc dạy lại những kiến đã học trong chương
trình chính khóa.Sử dụng phương pháp thuyết trình là chính, gần như giáo viên
là người độc diễn, việc dạy lại ấy là sự lặp lại không cần thiết.
Ưu điểm của phương pháp này là đã có sự phối hợp giữa giáo viên và học
sinh, phát huy được kỹ năng trình bày của học sinh,khơng mất thời gian chuẩn
bị trước khi trình bày.
Nhược điểm và những tồn tại cần khắc phục: Cách ôn tập này cũng khơng
cần thiết, khơng hiệu quả, bởi vì khơng thể củng cố, khắc sâu để cho học sinh
nhớ được lâu,nhiều em học bài này rồi lại quên bài kia. Không bao qt được
bài học, chương trình học, khơng rèn được khả năng tư duy.Vì vậy để học thuộc
nội dung chính của một bài đã khó và mất nhiều thời gian thì việc học thuộc lịng cả
một chương hay tồn bộ nội dung chương trình của một bộ mơn lại càng trở nên quá
vất vả và mất rất nhiều thời gian. Tạo cho học sinh cảm giác chán nản

Chính vì vậy, xuất phát từ những lí do trên, cùng với quan điểm cho rằng
có thể sử dụng sơ đồ vào dạy học như một cơng cụ, phương tiện giúp q trình
dạy học trở nên phong phú, sinh động hơn, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Sử
dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp
12” để vừa là cơ sở cho việc đổi mới phương pháp dạy học chuyển từ dạy học
truyền thống, giáo viên truyền đạt kiến thức cho học sinh sang dạy học hướng
dẫn học sinh nghiên cứu vấn đề và hoàn thành kết quả học tập của minh qua sơ
đồ, với đề tài này giáo viên có thể sử dụng trong việc dạy học cả trên lớp hay
yêu cầu học sinh hoàn thành bài tập ở nhà , mặt khác cũng có thể giáo viên kiểm
tra kiến thức của học sinh bằng các sơ đồ mà giáo viên đã chuẩn bị sẵn. Bên
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

1


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

cạnh đó, đề tài này cịn có ý nghĩa quan trọng nữa là tiếp cận được với sự thay
đổi sách giáo khoa trong thời gian tới và cũng là cơ sở để đánh giá năng lực của
học sinh theo chiều hướng tích cực.
1.2. Mục đích nghiên cứu .
Xuất phát từ thực trạng ôn thi tốt nghiệp nhiều năm của chúng tơi đạt hiệu
quả chưa cao,điều đó đã làm chúng tôi luôn trăn trở, suy nghĩ phải làm thế nào
để tất cả học sinh đều hiểu bài, nắm chắc nội dung kiến thức và thành thạo các
kĩ năng địa lí, hứng thú trong học tập.Qua một thời gian dài tìm hiểu, nghiên cứu

chúng tơi thấy sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp môn Địa lý là hợp lý.
Sơ đồ tư duy là một trong những kĩ thuật dạy học tích cực được ngành giáo dục
đưa vào triển khai. Sau khi nghiên cứu, chúng tôi đã mạnh dạn đưa kỹ thuật dạy
học theo sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp
12 bằng cách trước mỗi buổi ôn, tôi cho các em tự chuẩn bị sơ đồ tư duy theo
nội dung tiết ôn tập sẵn ở nhà, vẽ trên giấy A 4, rồi hôm sau tôi sẽ gọi một số em
lên bảng vẽ sơ đồ tư duy, các học sinh khác theo dõi, nhận xét, bổ sung, rồi sau
đó tơi có thể chuẩn lại kiến thức trọng tâm ngay chính trên sản phẩm của học
sinh hoặc trên cơ sở sơ đồ tư duy do giáo viên đã chuẩn bị trước . Để khắc sâu
hơn nữa kiến thức của từng phần, từng bài tôi sẽ đưa ra các câu hỏi mở, nâng
cao để các em cùng thảo luận để tìm ra câu trả lời. Qua một năm áp dụng kỹ
thuật dạy học sơ đồ tư duy tơi thấy có rất nhiều ưu điểm: Sơ đồ tư duy là một
công cụ tổ chức tư duy; là một phương tiện ghi chép sáng tạo và rất hiệu quả
nhằm “sắp xếp” ý nghĩ. Giúp học sinh biết hệ thống hóa kiến thức, tìm ra mối
liên hệ giữa các kiến thức; giúp học sinh hiểu bài, nhớ lâu, tránh học vẹt; giúp
phát triển tư duy lơgic, khả năng phân tích, tổng hợp của học sinh; mang lại hiệu
quả dạy học cao. Điều đặc biệt của phương pháp này khơng chỉ phát huy được
tính sáng tao, khả năng tư duy của học sinh, mà cịn giúp các em tích cực hơn,
năng động hơn tạo ra một giờ học sôi nổi, lúc này học sinh với vai trò là trung
tâm, là người chủ động trong mọi hoạt động, khác với cách ôn truyền thống
những năm trước giáo viên luôn là người độc diễn, là người chủ động trong mọi
hoạt động, còn học sinh chỉ là người thụ động, hoạt động của học sinh rất mờ
nhạt và ít có sự tương tác với nhau.
1.3. Đối tượng nghiên cứu .
Là cơ sở để cho giáo viên sử dụng trong việc ôn tập ở trên lớp .
Là tài liệu giúp cho giáo viên sử dụng trong việc ôn thi ở các kì thi như
thi tốt nghiệp THPT , thi học sinh giỏi và còn là cơ sở để giáo viên giao bài tập
về nhà, cũng như kiểm tra đánh giá việc hoàn thành bài tập của học sinh.
Là tài liệu góp phần vào việc dạy học tích cực theo đổi mới phương
pháp “ lấy học sinh làm trung tâm ” . Học sinh chủ động tìm tịi , lĩnh hội kiến

thức và ghi nhớ kiến thức thông qua sự hướng dẫn của giáo viên .
Là tài liệu giúp cho học sinh học tôt kiến thức bộ môn . Làm giảm bớt
sự ghi nhớ quá tải về kiến thức , chương trình như ở nhiều mơn học cơ bản khác
1.4. Phương pháp nghiên cứu .
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

2


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

- Kinh nghiệm thực tế của việc giảng dạy Địa lý cấp THPT qua nhiều
năm, đặc biệt là nhiều năm tập huấn về đổi mới nội dung, chương trình, phương
pháp, phương tiện dạy - học mới .
- Phương pháp thử nghiệm - thực tiễn.
- Các phương pháp có liên quan đến lý luận dạy học đổi mới phương pháp
dạy học .
- Kết hợp giữa phương pháp dạy học truyền thống và các phương pháp
đổi mới để cung cấp và đáp ứng kiến thức cơ bản cho học sinh
- Với hình thức thi trắc nghiệm như những năm trở lại đây thì giáo viên
bắt buộc phải có sự đổi mới về phương pháp dạy - học để đáp ứng được mặt
kiến thức cơ bản theo chiều rộng chứ không phải theo chiều sâu giống như thi tự
luận trước đây .
1.5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm .
- Là cơ sở để giáo viên thực hiện đổi mới dạy học .

- Là phương tiện , thiết bị để học sinh nghiên cứu , lĩnh hội kiến thức và
phục vụ cho các kì thi quan trọng, nhất là thi tốt nghiệp THPT.
- Tạo tiền đề quan trọng để đổi mới chương trình, đổi mới phương pháp
dạy học và tạo cho học sinh thêm hứng thú trong học tập .
- Trước thềm đổi mới chương trình, đổi mới sách giáo khoa thì đề tài này
cịn giúp cho giáo viên thực hiện linh hoạt các hoạt động dạy học, nhất là hoạt
động dạy học ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện các hoạt động nhóm cho
học sinh trong q trình dạy học trên lớp cũng như giao nhiệm vụ cho học sinh
tự học, tự lĩnh hội kiến thức thông qua tài liệu học tập.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM :
2.1. Cơ sở lý luận của sáng kiến kinh nghiệm :
Với những yêu cầu mới và sự phát triển của xã hội như hiện nay đòi hỏi
giáo dục phải tạo ra những con người phát triển tồn diện, khơng chỉ có kiến
thức về các mơn khoa học tự nhiên và cũng khơng chỉ biết học theo kiểu ghi nhớ
máy móc, mà phải có cả kiến thức về các mơn khoa học xã hội và có kỹ năng
phân tích, giải thích một vấn đề cụ thể trong các lĩnh vực nói chung và trong lĩnh
vực Địa lý nói riêng.
Trong trường THPT, mơn Địa lý giữ một vai trị quan trọng nhất định,
giúp cho học sinh hiểu biết hơn về thiên nhiên và con người, hiểu biết hơn về
các hoạt động văn hóa, kinh tế - xã hội, đặc biệt là rèn luyện các kĩ năng khai
thác kiến thức thông qua tài liệu sách giáo khoa và các tài liệu tham khảo khác
để hoàn thành những nội dung quan trọng ghi vào sơ đồ. Học tốt mơn Địa lý cịn
giúp cho học sinh có thể tập nghiên cứu khoa học, tìm hiểu về các nguồn tài
nguyên thiên nhiên, các yếu tố tự nhiên , xã hội. Học sinh sẽ có kiến thức để sau
khi rời ghế nhà trường có thể đem kiến thức đó làm được việc góp phần xây
dựng nền kinh tế - xã hội cho đất nước. Muốn làm được việc đó thì trước hết
phải làm cho học sinh thích học mơn Địa lý.
Nói về sự đổi mới phương pháp dạy học, trên thực tế dạy học bằng các
phương pháp mới đã mang lại những kết quả khả quan, học sinh tiếp thu bài tốt
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3

Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

3


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

hơn, mở rộng thêm nguồn kiến thức của mình mà khơng phải ghi nhớ một cách
máy móc.
Ở trường THPT, phương pháp đặc trưng của bộ môn Địa lý là sử dụng
kênh chữ và kênh hình trong dạy học. Dạy học bằng kênh chữ là phương pháp
quen thuộc, nếu chỉ sử dụng mình kênh chữ sẽ gây nhàm chán cho học sinh,
buộc học sinh phải ghi nhớ một cách máy móc. Sử dụng kênh hình , trong đó sử
dụng sơ đồ là rất cần thiết, nhất là đối với học sinh lớp 12, viếc sử dụng sơ đồ để
giúp cho học sinh tổng hợp, so sánh các đối tượng, hiện tượng tự nhiên, kinh tế xã hội một cách cụ thể hơn, dễ hiểu hơn, ngồi ra cịn giúp học sinh tiếp thu kiến
thức nhanh , dễ hiểu, hứng thú trong học tập. Trên cơ sở đó giáo viên tránh được
việc phải sử dụng phương pháp diễn giải dài dịng, từng bước tạo sự u thích
học mơn Địa lý cho học sinh.
- Điều kiện áp dụng:
Hiện nay cơ sở vật chất trang thiết bị của trường tương đối đầy đủ thuận
lợi cho giáo viên khi lựa chọn và vận dụng các phương pháp giảng dạy tích cực.
Mơn Địa lý là một trong những môn được nhiều học sinh lựa chọn thi tốt
nghiệp, thi đại học nên được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của nhà trường, sự
quan tâm của học sinh. Sơ đồ tư duy được sử dụng phù hợp với mọi điều kiện cơ
sở vật chất của nhà trường, lớp học. Giáo viên có thể thực hiện trên bảng phấn,
trên vở, trên giấy,... hoặc có thể thiết kế trên phần mềm. Khai thác tính năng và

sử dụng sơ đồ tư duy có hiệu quả là góp phần đổi mới phương pháp dạy học,
ứng dụng công nghệ thông tin một cách dễ dàng và thiết thực góp phần nâng cao
chất lượng trong công tác ôn tập thi THPT.
- Khả năng áp dụng:
Vì sơ đồ tư duy được sử dụng phù hợp với mọi điều kiện cơ sở vật chất
của nhà trường, lớp học nên có thể áp dụng cho tất cả các đối tượng học sinh ôn
thi tốt nghiệp môn địa lý ở các lớp khác nhau, ở tất cả các trường trung học phổ
thông.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm .
Từ thực tế của việc học và ghi nhớ kiến thức của mơn Địa lí như hiện nay
thì giáo viên cần phải linh hoạt, dựa vào điều kiện, hoàn cảnh của từng trường
và hiểu được tâm lí của học sinh để lựa chọn phương pháp dạy học một cách có
hiệu quả nhất. Chính vì vậy , để học sinh hứng thú trong việc học ở môn Địa lý
nhiều trường nhất là những trường ở vùng miền núi như chúng tơi thì vấn đề này
lại càng trở nên khó khăn hơn .
Từ lẽ đó, để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh và
nhất là đáp ứng yêu cầu quan trọng trong việc đổi mới chương trình sắp tới thì
đề tài “Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn
Địa lý lớp 12” là rất cần thiết.
Sáng kiến hoàn thành sẽ là một tài liệu giúp giáo viên tham khảo không cần
phải sử dụng các phương pháp khác mà phải tốn kém về kinh tế, tạo cho học
sinh một tư liệu học tập để các em đỡ tốn kém tiền bạc và thời gian đi tìm kiếm
các sách tham khảo phục vụ cho ôn tốt nghiệp.
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

4

Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Từ những giải pháp và biện pháp chúng tôi đã thực hiện ở trên áp dụng
vào thực tế trường THPT Cẩm Thủy 3, nơi chúng tôi đang công tác bước đầu đã
góp phần nâng cao chất lượng ơn thi tốt nghiệp THPT đạt kết quả cao hơn so với
các năm học trước. Việc sử dụng sơ đồ tư duy giúp giáo viên đổi mới phương
pháp dạy học, giúp học sinh học tập tích cực, tăng tính chủ động sáng tạo, phát
triển tư duy góp phần nâng cao chất lượng ôn tập môn Địa lý.
Kết quả thi tốt nghiệp năm học 2020 – 2021 khi chúng tôi áp dụng sơ đồ
tư duy trong đổi mới phương pháp dạy học Địa lý, chúng tơi thấy bước đầu đã
có hiệu quả khả quan, học sinh có điểm thi tốt nghiệp thấp đã giảm rõ rệt so với
các năm học trước, tỉ lệ học sinh đạt điểm khá giỏi đã tăng lên. Tôi đã sử dụng
sơ đồ tư duy trong ôn tâp thi tốt nghiệp THPT, học sinh hiểu bài nhanh, sâu hơn,
hào hứng trong việc ứng dụng sơ đồ tư duy để ghi chép bài. Học sinh khá giỏi
biết sử dụng sơ đồ tư duy để ghi chép, tổng hợp kiến thức, vận dụng sơ đồ tư
duy vào các môn học khác. Một số học sinh trung bình biết dùng sơ đồ tư duy để
ôn tập bài ở mức đơn giản. Chất lượng ôn tập môn Địa lý được nâng cao lên,
học sinh có lịng say mê, u thích mơn Địa lý. Để đạt được điều đó, bản thân
mỗi cán bộ giáo viên phải tâm huyết với nghề, không ngừng học hỏi nâng cao
trình độ chun mơn, linh hoạt, sáng tạo, đổi mới phương pháp giảng dạy.
Đối với ngành giáo dục và đối với các trường trung học phổ thông việc sử
dụng sơ đồ tư duy trong ôn thi tốt nghiệp môn Địa lý lớp 12 sẽ đáp ứng được
các yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện trong giáo dục.
2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải quyết
vấn đề .
Phần 1: Những vấn đề chung về dạy học theo sơ đồ tư duy.
1. Sơ đồ tư duy là gì?

Sơ đồ tư duy là hình thức ghi chép sử dụng màu sắc, hình ảnh để mở rộng
và đào sâu các ý tưởng. Sơ đồ tư duy một công cụ tổ chức tư duy nền tảng, có
thể miêu tả nó là một kĩ thuật hình họa với sự kết hợp giữa từ ngữ, hình ảnh,
đường nét, màu sắc phù hợp với cấu trúc, hoạt động và chức năng của bộ não,
giúp con người khai thác tiềm năng vô tận của não bộ.
Sơ đồ tư duy có cấu tạo như một cái cây với nhiều nhánh lớn, nhỏ mọc
xung quanh. “Cái cây” ở giữa là một hình ảnh trung tâm, là ý tưởng chính. Nối
với nó là các nhánh lớn, nhỏ thể hiện các vấn đề liên quan với ý tưởng chính.
Các nhánh lớn sẽ được phân thành nhiều nhánh nhỏ, rồi nhánh nhỏ hơn, nhánh
nhỏ hơn nữa nhằm thể hiện vấn đề ở mức độ sâu hơn. Sự phân nhánh cứ thế tiếp
tục và các kiến thức, hình ảnh ln được kết nối với nhau. Sự liên kết này tạo ra
một “bức tranh tổng thể” mô tả ý tưởng trung tâm một cách đầy đủ và rõ ràng.
- Có 3 kiểu sơ đồ tư duy cơ bản nhằm giúp các em học sinh sắp xếp kiến
thức và ôn tập một cách hiệu quả:
+ Sơ đồ tư duy tổng quát: Được tạo ra dựa trên bảng mục lục trong sách,
nó mang lại một cái nhìn tổng qt về tồn bộ mơn học và giúp các em học sinh
định lượng được lượng kiến thức mà các em cần phải chuẩn bị cho kì thi.
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

5


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

+ Sơ đồ tư duy theo từng chương riêng biệt: Một sơ đồ tư duy lí tưởng

khơng nên chỉ lưu lại những ý chính mà cịn phải thể hiện đầy đủ tất cả các chi
tiết hỗ trợ quan trọng khác như : các bảng dữ liệu, đồ thị và các loại biểu đồ
khác.
+ Sơ đồ tư duy theo bài hoặc theo từng mục: Mỗi Sơ đồ tư duy dùng để
tóm tắt một bài học hoặc một mục của bài học.
2. Vai trò của sơ đồ tư duy
Sơ đồ tư duy làm nổi bật sự việc, nổi bật các ý tưởng trọng tâm bằng việc
sử dụng những màu sắc, kích cỡ, hình ảnh đa dạng. Nó giúp học sinh tạo ra một
bức tranh mang tính lí luận, liên kết chặt chẽ những kiến thức mà các em được
học.
Sơ đồ tư duy giúp học sinh học tập một cách tích cực, não hiểu sâu, nhớ
lâu và in đậm cái mà do chính mình tự suy nghĩ, tự viết, vẽ ra theo ngơn ngữ của
mình. Các nhà nghiên cứu cho rằng với cách thể hiện gần như cơ chế hoạt động
của bộ não sơ đồ tư duy giúp:
- Sáng tạo hơn.
- Tiết kiệm thời gian hơn.
- Ghi nhớ tốt hơn.
- Nhìn thấy bức tranh tổng thể.
- Tổ chức và phân loại suy nghĩ của bạn...
- Động não về một vấn đề phức tạp...
Vì vậy sử dụng sơ đồ tư duy giúp học sinh học tập tích cực, huy động tối
đa tiềm năng của não bộ, nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Địa lý.
3. Cách xây dựng sơ đồ tư duy
Trong q trình hướng dẫn học sinh ơn tập mơn Địa lý, giáo viên hướng
dẫn học sinh cách tiến hành xây dựng sơ đồ tư duy:
- Ở vị trí trung tâm bản đồ là một hình ảnh hay một cụm từ thể hiện một ý
tưởng/khái niệm/nội dung chính/chủ đề
- Từ ý tưởng/hình ảnh trung tâm sẽ được phát triển bằng các nhánh chính
nối với các cụm từ/hình ảnh cấp 1 (hoặc trên mỗi nhánh sẽ là một cụm từ/hình
ảnh cấp 1)

- Từ các nhánh cụm từ/hình ảnh cấp 1 lại được phát triển thành các nhánh
phụ dẫn đến các cụm từ/hình ảnh cấp 2
Cứ như thế sự phân nhánh được tiếp tục và các ý tưởng/khái niệm/nội
dung/chủ đề liên quan được kết nối với nhau. Chính sự liên kết này sẽ tạo ra một
bức tranh tổng thể mô tả các ý tưởng/nội dung/chủ đề… một cách đầy đủ, rõ
ràng và dễ nhớ.
Để vẽ được sơ đồ tư duy, học sinh cần tìm ra ý tưởng. Khi vẽ cần lưu ý
những điểm sau:
- Các nhánh chính cần được tơ đậm, các nhánh cấp 2, cấp 3… sẽ vẽ bằng
các nét mảnh dần.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

6


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

- Từ cụm từ/hình ảnh trung tâm tỏa đi các nhánh nên sử dụng các màu sắc
khác nhau để dễ phân biệt. màu sắc của các nhánh chính cần được duy trì tới các
nhánh phụ.
- Nên dùng các đường cong thay vì các đường thẳng vì các đường cong dễ
vẽ hơn và khi tổ chức sẽ thu hút đươc sự chú ý của mắt hơn rất nhiều.
- Cần bố trí các thơng tin đều quanh hình ảnh/cụm từ trung tâm.
4. Lưu ý khi ghi chép trên sơ đồ tư duy

- Nghĩ trước khi viết.
- Viết ngắn gọn.
- Viết có tổ chức.
- Viết lại theo ý của mình, nên chừa khoảng trống, vẽ thêm nhánh
trống để có thể bổ sung ý (nếu sau này cần) .
5. Điều cần tránh khi lập sơ đồ tư duy
- Ghi lại nguyên cả đoạn nội dung dài dòng.
- Ghi chép quá nhiều ý vụn vặt không cần thiết.
- Dành quá nhiều thời gian để ghi chép.
- Tránh cầu kì (tơ vẽ nhiều q) hoặc sơ đồ tư duy đơn giản q khơng
có thơng tin, chỉ có các đề mục.
6. Cách đọc sơ đồ tư duy
Cấu trúc của sơ đồ tư duy không xuất phát từ trái sang phải và từ trên xuống
dưới theo kiểu truyền thống. Thay vào đó, sơ đồ tư duy được vẽ, viết và đọc theo
hướng bắt nguồn từ trung tâm di chuyển ra phía ngồi và sau đó là theo chiều kim
đồng hồ. Các từ khóa được viết và đọc theo hướng từ trên xuống dưới trong cùng một
nhánh chính.
Phần 2. Vận dụng sơ đồ tư duy trong dạy học ôn thi trung học phổ thông
môn Địa lý lớp 12
1 Sử dụng sơ đồ tư duy ôn tập kiến thức lí thuyết.
1.1. Xây dựng sơ đồ tư duy khái qt về tổng thể chương trình địa lí lớp 12.
Trong buổi ơn tập đầu tiên, học sinh cần có cái nhìn khái quát về chương
trình Địa lý lớp 12, phần liên quan đến nội dung thi của các em. Đây là buổi học
đầu tiên nên các em chưa bao quát được chương trình nên giáo viên vừa vẽ, vừa
giới thiệu chương trình để học sinh bước đầu tiếp cận với sơ đồ tư duy và hình
dung ra nội dung chương trình cần ơn tập cho thi tốt nghiệp.
Bước 1: Giáo viên giới thiệu chương trình: Địa lý 12- vẽ chủ đề ở trung
tâm.
Bước 2: Giáo viên giới thiệu các nội dung lớn trong chương trình Địa lý
12 - vẽ thành ba nhánh: Địa lý tự nhiên, Địa lý dân cư, Địa lý kinh tế.

Bước 3: Từ nội dung lớn giáo viên giới thiệu các nội dung nhỏ - Vẽ các
nhánh nhỏ.
Thông qua sơ đồ tư duy tổng quát này học sinh có cái nhìn tổng quan nhất
về nội dung mơn Địa lý chuẩn bị cho thi tốt nghiệp THPT.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

7


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 1. Sơ đồ tư duy khái quát chương trình mơn Địa lí lớp 12
1.2. Xây dựng sơ đồ tư duy ôn tập theo bài
Tất cả những bài học cụ thể trong chương trình Địa lý lớp 12 đều được
giáo viên dạy học tỉ mỉ trong chương trình chính khóa. Vì vậy, nếu giáo viên
tiếp tục làm cơng việc giảng dạy trong những tiết ôn tập tốt nghiệp là việc làm
lặp lại, thừa và không cần thiết. Những việc cần làm của giáo viên trong các tiết
học này là giúp học sinh củng cố, hệ thống kiến thức để các em được khắc sâu
kiến thức, là hướng dẫn cho các em cách ghi nhớ kiến thức hiệu quả nhất. Vì
vậy trước các buổi ơn tập, giáo viên u cầu học sinh hệ thống hóa kiến thức các
bài theo bản đồ tư duy ở nhà. Khi lên lớp, giáo viên cho 2 đến 3 học sinh lên
bảng vẽ lại bản đồ tư duy đã chuẩn bị ở nhà và trình bày nội dung của bài học
theo sơ đồ tư duy. Qua đó giáo viên có thể đánh giá nhận thức của học sinh và
điều chỉnh cách dạy, cách truyền đạt của mình đối với các đối tượng học sinh

khác nhau.
Để làm được nội dung này thì thao tác quyết định là cần phải liệt kê ra được các
từ khóa của từng mục và của cả bài. Từ khóa ở đâu? Có một số em học khá có thể tự
suy nghĩ và nhớ ra, tuy không được đầy đủ. Đại đa số là các em không tự nhớ ra được,
giáo viên sẽ yêu cầu các em mở vở ghi ra tìm và gạch chân từ khóa.
Để tìm từ khóa thì các em hồn tồn khơng cần dùng sách giáo khoa vì
câu văn bản trong sách giáo khoa chứa quá nhiều từ thứ yếu không cần thiết, câu
văn bản trong vở ghi đã rất ngắn gọn, cơ đọng (vì giáo viên đã lược bỏ phần
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

8


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

nhiều các từ thứ yếu) và lại đảm bảo chuẩn kiến thức kĩ năng và đã cắt bỏ phần
giảm tải theo công văn hướng dẫn của sở, của bộ.
Ví dụ 1: Khi ơn tập bài 2: Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ, học sinh phải
trình bày được vị trí địa lí, giới hạn, phạm vi lãnh thổ Việt Nam; phân tích được
ảnh hưởng của vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ đối với tự nhiên, kinh tế - xã hội và
quốc phòng. Giáo viên yêu cầu học sinh vẽ sơ bản tư duy về vị trí địa lí, phạm vi
lãnh thổ Viêt Nam. Học sinh sử dụng sơ đồ tư duy để thể hiện sự hiểu biết của
mình qua việc tiếp thu nội dung bài học.

Hình 2. Sơ đồ tư duy bài 2. Vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ.

Ví dụ 2: Khi ơn tập bài 8: Thiên nhiênchịu ảnh hưởng sâu sắc của Biển,
học sinh phải phân tích được đặc điểm khái quát về Biển Đông và ảnh hưởng
của Biển Đông đến thiên nhiên nước ta. Giáo viên yêu cầu học sinh sử dụng sơ
đồ tư duy khái quát nội dung bài học. Học sinh sử dụng sơ đồ tư duy để thể hiện
sự hiểu biết của mình qua việc tiếp thu nội dung bài học.
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

9


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 3. Sơ đồ tư duy bài 8: Thiên chịu ảnh hưởng sâu sắc của Biển.
Ví dụ 3: Khi ơn tập bài 18: Đơ thị hóa, học sinh hiểu được một số đặc
điểm đơ thị hóa ở Việt Nam, nguyên nhân và những tác động của đô thị hóa đến
kinh tế - xã hội; biết được sự phân bố mạng lưới đô thị ở nước ta.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

10

Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 4. Sơ đồ tư duy bài 18. Đơ thị hóa.
Ví dụ 4: Khi ơn tập về chun đề ngành thủy sản, học sinh phân tích được
vai trị, điều kiện phát triển và tình hình phát triển và phân bố của ngành thủy
sản nước ta.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

11


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 5. Sơ đồ tư duy về ngành thủy sản.
Ví dụ 5: Khi ơn tập về chun đề ngành cơng nghiệp, học sinh phân tích
được vai trị, các nhân tố ảnh hưởng và tình hình phát triển và phân bố của cơng
nghiệp .

Hình 6. Sơ đồ tư duy về ngành cơng nghiệp năng lượng.
Ví dụ 6: Khi ơn tập về chuyên đề ngành du lịch, học sinh phân tích được
tài ngun du lịch, tình hình phát triển ngành du lịch và các trung tâm du lịch ơ
nước ta.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

12


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 7. Sơ đồ tư duy về chuyên đề ngành du lịch.
Các bài khác học sinh làm tương tự. Đối với các bài có nội dung ngắn gọn
giáo viên hướng dẫn học sinh làm sơ đồ tư duy tổng quát cả bài. Đối với các bài
nội dung dài, có thể cho học sinh làm sơ đồ tư duy theo từng nội dung lớn của
bài rồi sau đó ghép lại với nhau thành một sơ đồ tư duy tổng quát.
Qua sơ đồ tư duy học sinh thấy rõ nội dung của từng bài học và ghi nhớ
bài học một cách dễ dàng, khơng máy móc. Với cách học này cả giáo viên và
học sinh đều phải tham gia vào q trình dạy học tích cực hơn. Học sinh được
nghe giảng, nhìn sơ đồ tư duy, sách giáo khoa, ghi chép... sự tập trung chú ý
được phát huy cao độ, cường độ học tập theo đó cũng được đẩy nhanh, học sinh
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

13

Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

chú ý học tập tích cực. Thơng qua cách làm này học sinh làm quen, hiểu, vẽ, đọc
sơ đồ tư duy và ghi nhớ, hiểu đầy đủ nội dung và khắc sâu kiến thức của từng
bài học.
Sau mỗi buổi ôn tập, giáo viên yêu cầu học sinh giữ lại sơ đồ tư duy, kẹp
lại thành tập; ở nhà mỗi ngày học sinh dành ra 15 - 20 phút xem lại nội dung sơ
đồ tư duy. Điều này giúp học sinh ghi nhớ nhanh, tránh quên kiến thức.
1.3. Xây dựng sơ đồ tư duy ôn tập theo chủ đề
Sau mỗi chủ đề, để tổng kết, ôn tập kiến thức của chủ đề đó giáo viên giao
nhiệm vụ cho các nhóm học sinh chuẩn bị sơ đồ tư duy ở nhà, đến buổi ơn tập
các nhóm treo sản phẩm lên bảng, giáo viên gọi 1 – 2 nhóm lên trình bày, các
nhóm nhận xét lẫn nhau để cuối cùng cả lớp được một sơ đồ tư duy ôn tập tương
đối hồn chỉnh và hợp lí. Cách làm này lơi cuốn được sự tham gia của nhiều học
sinh, các học sinh trao đổi, suy nghĩ, tranh luận, nhận xét lẫn nhau để đi đến sự
thống nhất chung, giờ ôn tập đạt được hiệu quả cao.
Ví dụ 1: Sau khi ơn tập xong chủ đề đặc điểm chung của tự nhiên Việt
Nam, mục tiêu là củng cố hệ thống hóa kiến thức cơ bản từ bài 6 đến bài 12.
Giáo viên giới thiệu nội dung ôn tập và yêu cầu học sinh cách làm việc. Giáo
viên chia lớp làm 4 nhóm, các nhóm hệ thống và hồn thiện sơ đồ tư duy theo
những gợi ý mà giáo viên cung cấp:
+ Chứng minh cảnh quan đồi núi chiếm ưu thế ở nước ta.
+ Thiên nhiên của nước ta chịu ảnh hưởng sâu sắc của biển.
+ Thiên nhiên nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa.
+ Thiên nhiên nước ta có sự phân hóa đa dạng.
Các nhóm trình bày sơ đồ tư duy của nhóm mình, các nhóm khác nhận xét
về các mặt sau:

- Nội dung kiến thức cơ bản cần ôn tập đã đầy đủ chưa?
- Cấu trúc của bản đồ tư duy đã hợp lí chưa?
- Cách trình bày đã hợp lí chưa? Có hấp dẫn mọi người hay khơng?
Sau đó giáo viên trên cơ sở hệ thống câu hỏi ôn tập đã dặn các nhóm học
sinh chuẩn bị trước ở nhà, giáo viên kiểm tra sự chuẩn bị của các nhóm học sinh.
Giáo viên chuẩn bị sơ đồ tư duy trước ở nhà, sau khi các nhóm thể hiện xong,
giáo viên chiếu sơ đồ tư duy của mình theo hướng xuất hiện dần các kiến thức từ
nhánh chính đến nhánh con để học sinh đối chiếu, tham khảo. Với cách ơn tập
bằng sơ đồ tư duy có sự chắt lọc những thông tin quan trọng về đặc điểm chung
của tự nhiên Việt Nam thực sự đã mang lại cho học sinh cái nhìn trực quan, dễ
hiểu, dễ nhớ.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

14


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 8. Sơ đồ tư duy khái quát chủ đề đặc điểm chung của tự nhiên
Việt Nam
Ví dụ 2: Sau khi ôn tập xong chủ đề Địa lý dân cư Việt Nam, mục tiêu là
củng cố hệ thống hóa kiến thức cơ bản từ bài 16 đến bài 18, theo các gợi ý sau.
- Đặc điểm dân cư nước ta.
- Tác động của dân cư đối với phát triển kinh tế - xã hội.

- Đặc điểm của lao động và việc làm.
- Cơ cấu sử dụng lao động nước ta hiện nay.
- Đặc điểm đơ thị hóa và ảnh hưởng của đơ thị hóa.
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

15


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 9. Sơ đồ tư duy khái quát chủ đề địa lí dân cư Việt Nam
Ví dụ 3: Sau khi ơn tập xong chủ đề địa lí các ngành nông – lâm – ngư
nghiệp, mục tiêu là củng cố hệ thống hóa kiến thức cơ bản từ bài 21 đến bài 25,
theo gợi ý sau:
- Vai trò của ngành nông – lâm – ngư nghiệp.
- Điều kiện phát triển.
- Tình hình phát triển và phân bố.
- Hướng phát triển.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

16

Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 10. Sơ đồ tư duy khái quát chủ đề địa lí các ngành nơng – lâm –
ngư nghiệp.
Ví dụ 4: Sau khi ơn tập xong chủ đề địa lí các ngành cơng nghiệp, mục
tiêu là củng cố hệ thống hóa kiến thức cơ bản từ bài 26 đến bài 28, theo các gợi
ý sau:
- Vai trò của ngành công nghiệp trong nền kinh tế quốc dân.
- Điều kiện phát triển và phân bố ngành công nghiệp.
- Cơ cấu và sự chuyển dịch cơ cấu công nghiệp.
- Vấn đề phát triển một số ngành công nghiệp trọng điểm .
- Một số hình thức tổ chức lãnh thổ cơng nghiệp.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

17


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 11. Sơ đồ tư duy khái quát chủ đề địa lí ngành cơng nghiệp.

Ví dụ 6: Sau khi ơn tập xong chủ đề địa lí các ngành dịch vụ, mục tiêu là
củng cố hệ thống hóa kiến thức cơ bản từ bài 30 đến bài 31, theo các gợi ý sau:
- Tình hình phát triển các loại hình vận tải chính hiện nay ở nước ta.
- Tình hình phát triển của ngành thơng tin liên lạc.
- Tài nguyên du lịch và tình hình phát triển ngành du lịch ở nước ta.
- Những chuyển biến của ngành thương mại nước ta.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

18


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 12. Sơ đồ tư duy khái quát chủ đề địa lí các ngành dịch vụ.
2. Sử dụng sơ đồ tư duy trong ôn tập kĩ năng lựa chọn dạng biểu đồ và khai
thác atlat địa lí Việt Nam
2.1. Sử dụng sơ đồ tư duy trong ôn tập kĩ năng lựa chọn dạng biểu đồ
Trong cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT mơn Địa lí ngồi phần kiến thức
thì cịn có nội dung liên quan đến kĩ năng lựa chọn dạng biểu đồ. Phần nội dung
này thông thường trước đây giáo viên sẽ ôn tập dàn trải cho học sinh theo chức
năng, dấu hiệu nhận biết của từng dạng biểu đồ. Cách ơn tập đó rất khó nhớ, học
sinh khơng có cái nhìn tổng quan, so sánh giữa các dạng biểu đồ. Năm học 2019
– 2020 trong quá trình ơn tập cho học sinh về kĩ năng lựa chọn dạng biểu đồ, tôi
đã tiến hành khái quát cách lựa chọn dạng biểu đồ phù hợp dựa trên yêu cầu của

đề bài kết hợp với bảng số liệu theo hình thức sơ đồ tư duy. Cách làm này giúp
học sinh ghi nhớ nhanh, có cái nhìn tổng thể.

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

19


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 13. Sơ đồ tư duy lựa chọn dạng biểu đồ dựa trên yêu cầu của đề
bài kết hợp với bảng số liệu
Cách ôn tập này giúp hoc sinh nhớ nhanh, nhớ lâu hơn và có cái nhìn tổng
quan nhất về cách lựa chọn các dạng biểu đồ dựa trên yêu cầu của đề bài và
bảng số liệu.
2.2. Sử dụng sơ đồ tư duy trong ôn tập kĩ năng khai thác Atlat địa lí Việt
Nam
Atlat là một trong những vật dụng được phép mang vào phịng thi mơn
Địa lý trong các kỳ thi tốt nghiệp THPT. Đây là trợ thủ đắc lực giúp học sinh
làm các câu hỏi liên quan một cách dễ dàng, nhanh chóng. Atlat địa lí có thể coi
là “cuốn sách giáo khoa” đặc biệt, mà nội dung của nó được thể hiện chủ yếu
bằng bản đồ. Trong đề thi tốt nghiệp THPT môn địa lí đều có những câu hỏi địi
hỏi học sinh khai thác atlat địa lí nên đây là một trong những yếu tố quan trọng
quyết định hiệu quả việc ôn luyện; giúp học sinh phát triển tư duy địa lí, tránh
lối học thụ động, thuộc lịng.

Để đọc và phân tích Atlat có hiệu quả giáo viên cần hướng dẫn học sinh
hiểu rõ bản chất và những đặc điểm của Atlat, cấu trúc, nguyên tắc xác định nội
dung. Tránh việc trình bày dàn trải, khó ghi nhớ giáo viên nên khái quát theo sơ
đồ tư duy để học sinh ghi nhớ nhanh và lâu nhất

Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

20


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

Hình 14. Sơ đồ tư duy hướng dẫn học sinh khai thác Atat
Địa lí Việt Nam
2.3. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục , với
bản thân , đồng nghiệp và nhà trường .
*.Kết quả thực nghiệm:
Qua quá trình thực hiện sử dụng sơ đồ tư duy kết hợp với các phương tiện
dạy học khác như máy chiếu, bản đồ, Atlat Địa lí Việt Nam, tơi thấy học sinh có
sự thay đổi trong việc học, cũng như việc tìm hiểu rồi tiếp thu kiến thức khơng
cịn thụ động nữa mà các em đã tích cực và chủ động hơn trên cơ sở giáo viên
giao nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ qua sơ đồ tư duy. Khi đánh giá hiệu quả
của việc sử dụng sơ đồ tư duy trong ôn thi tốt nghiệp THPT môn Địa lý 12,
thông qua kiểm tra kiến thức đã học và tìm tịi kiến thức mới qua tài liệu ở các
lớp với nội dung đề kiểm tra giống nhau, nhưng đã có sự khác nhau giữa các lớp

, trong đó lớp 12A 3 là lớp chọn các mơn xã hội , còn lớp 12A2 và 12A6 là
những lớp đại trà , hầu hết học sinh còn rất yếu về kĩ năng khai thác kiến thức
qua sơ đồ tư duy nên kết quả có sự khác nhau rất rõ : Cụ thể :
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

21


Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

Đề tài : Sử dụng sơ đồ tư duy vào ôn thi tốt nghiệp trung học phổ thông môn Địa lý lớp 12.

KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
LỚP
SỐ BÀI
Khá - Giỏi
Trung bình
Yếu
SL
%
SL
%
SL
%
12A2
40
24

60
11
27.5
5
12.5
12A3
49
35
71.4
13
26.5
1
2.1
12A6
34
12
35.3
16
47.1
6
17.6
Trước đây học sinh phải ghi nhớ nhiều, học thuộc lòng nhiều nhưng khi
làm bài kết quả thấp. Phương pháp sử dụng kênh hình, đặc biệt là sử dụng sơ đồ
tư duy trong trong ôn và thi ở lớp 12, chắc chắn sẽ là phương pháp mang lại
hiệu quả cao hơn cho học sinh.
*. Bài học kinh nghiệm:
Qua việc sử dụng sơ đồ tư duy trong việc ôn thi tốt nghiệp THPT môn Địa
lý lớp 12 , tôi đã rút ra được những bài học kinh nghiệm sau:
a. Việc đầu tiên là sử dụng sơ đồ tư duy trong việc kiểm tra kiến thức
trước khi vào bài mới, giúp cho học sinh tóm tắt và ghi nhớ lại kiến thức đã học

một cách logic, nhanh chóng và hiệu quả.
- Với mỗi nội dung bài học, yêu cầu của từng bài học, cần phải chọn nội dung
nào để ghi nhớ thì đây là phương pháp giúp cho học sinh ghi nhớ từ cái tổng
quát cho đến cái chi tiết.
- Việc tóm tắt hoặc ghi nhớ logic một nội dung hoặc một chuỗi nội dung nhất là
những nội dung liên quan đến bài, chủ đề sau thì qua sơ đồ học sinh có thể hình
dung ra được những vấn đề cần tìm hiểu ở phần sau là như thế nào.
b. Sử dung sơ đồ tư duy để tóm tắt cấu trúc của tồn chủ đề học tập giúp
cho các em hình dung ra được những vấn đề mình cần làm rõ trong bài học.
c. Sử dụng sơ đồ tư duy trong việc dạy bài mới giúp cho giáo viên và học
sinh có thể linh hoạt trọng việc áp dụng các phương pháp dạy và học đa dạng
hơn như làm việc theo hình thức cá nhân, cặp đơi và nhất là làm việc theo
nhóm. Từ đó, mang lại hiệu quả học tập cao hơn và cũng có thể tạo thêm hứng
thú cho học sinh trong quá trình lĩnh hội kiến thức, nhớ được kiến thức một cách
logic hơn.
d. Cuối cùng là sử dụng sơ đồ tư duy trong việc lựa chọn biểu đồ và khai
thác atlat đây cũng là một những bước rất quan trọng trong việc ôn thi tốt
nghiệp THPT hiện hành.
3.KẾT LUẬN , KIẾN NGHỊ .
3.1. Kết luận .
Trong quá trình dạy và học, việc xây dựng và sử dụng sơ đồ tư duy là rất
cần thiết, giúp cho cả giáo viên và học sinh hệ thống hóa được những nội dung,
kiến thức cơ bản một cách logic.
Trong mỗi giờ học kể cả là giờ học chính khóa hay giờ học ơn tập kiến
thức cho học sinh thì việc sử dụng sơ đồ tư duy cần phải được kết hợp với việc
sử dụng các thiết bị dạy học khác như máy chiếu hoặc Atlat Địa lí, bản đồ… có
như vậy mỗi giờ học mới thực sự có hiệu quả.
Người thực hiện: Lê Văn Hùng – Trường THPT Cẩm Thủy 3
Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12Skkn.su.dung.so.do.tu.duy.vao.on.thi.tot.nghiep.trung.hoc.pho.thong.mon.dia.ly.lop.12

skkn

22