Ôn thi đại học môn Văn: Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật Chí Phèo potx

Ôn thi đại học môn Văn: Phân
tích diễn biến tâm trạng nhân vật
Chí Phèo

Đề bài: Phân tích diễn biến tâm trạng Chí Phèo (truyện ngắn: “Chí Phèo”
của Nam Cao) từ buổi sáng sau khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời để
làm nổi rõ bi kịch của nhân vật này.
Hướng dẫn làm bài
1. Khái quát tác giả, tác phẩm và bi kịch nhân vật
a. Nam Cao (1915 – 1951) là nhà văn hiện thực lớn có tư tưởng nhân đạo vừa sâu
sắc, vừa mới mẻ, độc đáo. Sáng tác của ông trước Cách mạng xoay quanh hai đề
tài chính là trí thức tiểu tư sản và người nông dân cùng khổ. Điều làm ông day dứt
đến đau đớn là tình trạng nhân cách con người bị hủy hoại.
Là nhà văn có biệt tài phân tích tâm lí, Nam Cao đã khám phá ra những diễn biến
nội tâm nhân vật vừa tất yếu, vừa bất ngờ rất thú vị.
Qua việc tìm hiểu diễn biến tâm trạng Chí Phèo từ buổi sáng sau khi gặp Thị Nở
đến khi kết thúc cuộc đời, chúng ta cũng có thể thấy rõ điều đó.
b. “Chí Phèo” là kiệt tác của Nam Cao về đề tài người nông dân và là kết tinh khá
đầy đủ cho tài năng của Nam Cao. Tác phẩm đi sâu vào tấn bi kịch tinh thần của
nhân vật chính Chí Phèo.
Bi kịch của Chí Phèo gồm hai bi kịch nối tiếp nhau.
Thứ nhất, bi kịch bị tha hóa, đầy đọa lăng nhục, từ một con người nông dân lương
thiện bị xã hội biến thành một kẻ bất lương, thậm chí thành “con quỷ dữ”.
Bi kịch thứ hai là bị từ chối quyền làm người.
Đoạn mô tả Chí Phèo từ buổi sáng sau khi gặp Thị Nở đến khi kết thúc cuộc đời
thuộc bi kịch thứ hai.
2. Phân tích cụ thể diễn biến tâm trạng Chí Phèo.
a. Trước hết là sự thức tỉnh. Bắt đầu là tỉnh rượu.
“Sau những cơn say vô tận”, “bây giờ thì hắn tỉnh” sau đêm gặp Thị Nở, Chí Phèo
đã sống lại những cảm xúc đầy nhân tính. Hắn cảm nhận được không gian xung
quanh với “cái lều ẩm thấp mới chỉ lờ mờ”. Đặc biệt hắn đã cảm nhận được những

âm thanh quen thuộc của cuộc sống quanh mình: “Tiếng cười nói của những người
đi chợ; tiếng gõ mái chèo đuổi cá, tiếng chim hót ngoài kia vui vẻ quá!”.
Những âm thanh bình dị ấy ngày nào chả có, nhưng xưa nay, vì say hắn bị xã hội
làm cho “mù điếc cả tâm hồn”, không nghe được. Giờ đây được Thị Nở làm cho
tâm hồn hắn sáng tỏ, thì những âm thanh ấy bỗng vọng sâu vào trái tim hắn như
tiếng gọi tha thiết của sự sống.
Cùng với sự cảm nhận bức tranh cuộc sống xung quanh, Chí Phèo cũng đã cảm
nhận được một cách thấm thía về tình trạng thê thảm của bản thân mình (già nua,
cô độc, trắng tay).
Đoạn đối thoại của hai người đàn bà đã gợi nhắc cho hắn mơ ước về một gia đình
hạnh phúc, bình dị. Nhưng giờ đây, Chí chỉ thấy một thực tại buồn bã, cô đơn:
“Chí Phèo dường như đã trông thấy trước tuổi già của hắn, đói rét, ốm đau và cô
độc, điều này còn đáng sợ hơn đói rét và ốm đau”.
b. Sau khi tỉnh rượu, Chí Phèo tỉnh ngộ và hi vọng. Chí Phèo ăn bát cháo hành
được trao từ bàn tay ấm nóng đầy tình thương của Thị Nở, hắn vô cùng cảm động
và thực sự phục sinh tâm hồn. Hắn “rất ngạc nhiên”, “mắt hắn hình như ươn ướt”,
bởi vì “đây là lần thứ nhất hán được người ta cho cái gì”.
Hắn nhận ra “Trời ơi, chào mới thơm làm sao!”. Hương vị của bát chào hành hay
hương vị của tình yêu chân thành và cảm động, hạnh phúc giản dị và thấm thía lần
đầut tiên Chí Phèo được hưởng đã đánh thức nhân tính vùi dập bấy lâu?
“Trời ơi! Hắn thèm lương thiện, hắn muốn làm hòa với mọi người biết bao! Thị
Nở sẽ mở đường cho hắn”, mọi người sẽ lại nhận hắn vào cái xã hội bằng phẳng
của những con người lương thiện. Chúng sẽ làm thành một cặp rất xứng đôi.
Chúng nhất định sẽ lấy nhau. Câu trả lời của Thị Nở lúc này sẽ quyết định số phận
của Chí: được kết nạp lại xã hội loài người hay vĩnh viễn bị đày đọa trong kiếp
sống thú vật?
Chí Phèo hồi hộp hi vọng. Nhưng cánh của hi vọng vừa hé mở thì đã bị đóng sầm
ngay lại. Vì bà cô không cho Thị Nở “đâm đầu” đi lấy “thằng chỉ có một nghề là
rạch mặt ăn vạ”.
Chí Phèo nghĩ ngợi một lát rồi bỗng nhiên “ngẩn người”. Hắn “sửng sốt”. Hắn lôi

rượu ra uống. “Nhưng càng uống càng tỉnh ra! Chao ôi! Buồn”. Hắn cứ thoảng lấy
hơi cháo hành – hơi của tình yêu hạnh phúc đang sắp tuột khỏi bàn tay cố níu kéo
của Chí và “ôm mặt khóc rưng rức”. Đây chính là đỉnh điểm của bi kịch tinh thần
trong Chí Phèo.
c. Quằn quại trong đau khổ và tuyệt vọng, Chí Phèo lại xách dao ra đi. Nhưng hắn
không rẽ vào nhà Thị Nở như đã dự định ban đầu (đến đâm chết con đĩ Nở và con
khọm già kia) mà đến thẳng nhà Bá Kiến. Trong cơn say, hắn càng thấm thía tội ác
của kẻ đã cướp đi hình người và hồn người của hắn. Chí Phèo đã vung lưỡi dao
căm thù lên giết chết Bá Kiến và quay lại tự kết liễu cuộc đời. Chí Phèo chết vì
không tìm ra lối thoát, vì xã hội không cho hắn sống.
Gấp trang sách “Chí Phèo” lại, ta vẫn nghe văng vẳng đâu đây câu hỏi găy gắt đến
tuyệt vọng của Chí: “Ai cho tao lương thiện?”. Đó là “Một câu hỏi lớn. Không lời
đáp” còn làm day dứt hàng triệu trái tim người đọc: Làm thế nào để được sống
cuộc sống con người trong cái xã hội tàn bạo vùi dập nhân tính ấy? Đấy cũng
chính là bi kịch lớn nhất ở nhân vật yêu quý này.
Tác phẩm kết thúc, Chí Phèo Chết. Nhưng dường như hiện tượng Chí Phèo – hiện
tượng hàng vạn người nông dân lương thiện bị xã hội đẩy vào con đường tha hóa,
lưu manh hóa và khi ý thức nhân phẩm trở về thì bị xã hội lạnh lùng cự tuyệt vẫn
chưa chấm dứt. Chi tiết cái lò gạch bỏ không, vắng người qua lại hiện ra ở cuối tác
phẩm khi Thị Nở nhìn nhanh xuống bụng, bỗng tưởng tượng ra hình ảnh này đã
nói với ta điều gì đó.
Kết luận
Quá trình diễn biến tâm trạng nói trên của Chí Phèo đã làm nổi rõ bi kịch: “Sinh ra
là người mà không được làm người”. Qua đó, Nam Cao đã bày tỏ sự cảm thông
sâu sắc với khát vọng lương thiện trong con người và sự bế tắc của hiện thực xã
hội bấy giờ.