Quy định về bản tin điện tử thương mại không mong đợi theo Hiệp định RCEP và kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam

340

KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI” LẦN THỨ 4 NĂM 2023

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

QUY ĐỊNH VỀ BẢN TIN ĐIỆN TỬ THƯƠNG MẠI KHÔNG
MONG ĐỢI THEO HIỆP ĐỊNH RCEP VÀ KIẾN NGHỊ
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM
Hồ Bảo, Trần Thị Diễm Trinh
Đại học Luật TP Hồ Chí Minh
Email:

Tóm tắt: Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) là hiệp
định tự do thương mại thế hệ mới (FTA) và là một trong những xung lực hỗ trợ
cho kinh tế Việt Nam tăng trưởng về các lĩnh vực, bao gồm thương mại điện tử.
RCEP dành nhiều quy định về xử lý các bản tin điện tử thương mại không mong
đợi như một biện pháp xây dựng không gian thương mại điện tử lành mạnh. Bài
viết trình bày và phân tích các quy định của RCEP đối với việc xử lý các bản tin
điện tử thương mại không mong đợi dựa trên so sánh tương quan pháp luật các
nước thành viên Hiệp định và đối chiếu với pháp luật Việt Nam về xử lý tin nhắn
rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác trong lĩnh vực quảng cáo. Từ đó, nêu một số
kiến nghị hoàn thiện pháp luật Việt Nam nhằm nâng cao hiệu quả thực thi pháp
luật và đảm bảo tính tương thích với RCEP.
Từ khoá: Thương mại điện tử, RCEP, bản tin điện tử thương mại không
mong đợi
REGULATIONS ON UNSOLICITED COMMERCIAL
ELECTRONIC MESSAGES UNDER THE RCEP AGREEMENT AND
RECOMMENDATIONS FOR COMPLETING VIETNAMESE LAWS
Abstract: The Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP)
is a new-generation free trade agreement (FTA) and one of the driving forces
supporting Vietnam’s economic growth in various fields, including e-commerce.
RCEP devotes many regulations to handling unsolicited commercial electronic
messages (UCEMs) as a means of building a healthy e-commerce space. The
article presents and analyzes the provisions of RCEP for the handling of UCEMs
based on the legal correlation of member countries of the Agreement and compares

them with Vietnamese laws on handling spam messages, spam emails, and spam
calls in the field of advertising. From there, there are some recommendations
to improve Vietnamese law to improve the effectiveness of law enforcement and
ensure compatibility with RCEP.
Keywords: E-commerce, RCEP, unsolicited commercial electronic message


THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION

341

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a

e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

1. Đặt vấn đề
Cuộc cách mạng kỹ thuật số đã mang lại những thay đổi to lớn trong cách doanh nghiệp
giao tiếp với người tiêu dùng, cùng với sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử.
Mặc dù sự tăng trưởng này đã tạo ra những cơ hội mới cho các doanh nghiệp cũng như người
tiêu dùng, nhưng nó cũng dẫn đến sự gia tăng của các bản tin điện tử thương mại không
mong đợi (BTĐTTMKMĐ), thường được gọi là “thư rác” (spam). BTĐTTMKMĐ không
chỉ gây bất tiện cho người tiêu dùng mà còn đe dọa đến quyền riêng tư (privacy), an ninh cá
nhân (personal security) và sự an toàn (well-being) của họ. BTĐTTMKMĐ còn tiềm ẩn rủi
ro bảo mật vì nó có thể chứa các liên kết hoặc tệp đính kèm độc hại. Theo Insu Park và cộng
sự (2007), người nhận (bao gồm cá nhân và doanh nghiệp) có khả năng tổn thất vì những lời
đề nghị không thật đến từ thư rác trong hộp thư điện tử của họ. Tổn thất này bao gồm thời
gian mọi người cần để xóa thư, chi phí mua máy chủ thư lớn hơn và hệ thống lưu trữ để đối
phó với hộp thư đến tràn ngập thư rác và chi phí th nhân viên thơng tắc mạng do thư rác
q tải.
Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) là một hiệp định thương mại
tự do (FTA) thế hệ mới nhằm thúc đẩy chuyển đổi kỹ thuật số và phát triển bền vững ở khu
vực Châu Á - Thái Bình Dương, bao gờm 10 nước thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông
Nam Á (ASEAN) cùng với các đối tác Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New
Zealand. Là một phần của nỗ lực kiểm soát và chống lại tác hại của các BTĐTTMKMĐ,
RCEP đã dành một số điều khoản quy định về BTĐTTMKMĐ, nhằm xây dựng một không
gian thương mại điện tử lành mạnh đồng thời bảo vệ quyền con người, chẳng hạn như quyền
riêng tư và quyền tiếp cận thông tin (the right to access to information).

Bài viết này phân tích các quy định của RCEP về BTĐTTMKMĐ trong sự so sánh với
luật quốc nội các nước thành viên RCEP và pháp luật Việt Nam về xử lý tin nhắn rác, thư điện
tử rác, cuộc gọi rác trong lĩnh vực quảng cáo. Mục tiêu chính là xác định những thách thức
mà Việt Nam phải đối mặt trong việc thực hiện các quy định của RCEP về BTĐTTMKMĐ
và đưa ra các khuyến nghị cải thiện pháp luật Việt Nam để đảm bảo tính tương thích với
RCEP. Nghiên cứu này phù hợp và quan trọng trước sự phát triển nhanh chóng của thương
mại điện tử tại Việt Nam và nhu cầu tạo ra một khung pháp lý hỗ trợ sự phát triển này đồng
thời bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Nghiên cứu sẽ đóng góp vào sự hiểu biết về khung
pháp lý về BTĐTTMKMĐ ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, tập trung vào các điều
khoản của RCEP và việc thực hiện các điều khoản này ở Việt Nam. Nghiên cứu cũng sẽ cung
cấp những hiểu biết có giá trị về những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt trong việc thực
hiện các quy định của RCEP về BTĐTTMKMĐ và các biện pháp cần thiết để đảm bảo tính
tương thích với RCEP.
Trong bài viết này, tác giả trình bày và phân tích các quy định của RCEP và luật các
nước thành viên đối với BTĐTTMKMĐ, so sánh với pháp luật Việt Nam và đưa ra các
khuyến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam. Kết quả của nghiên cứu này sẽ cung cấp
thơng tin cho các nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp và người tiêu dùng về sự cần thiết
phải có các quy định hài hòa và hiệu quả hơn về BTĐTTMKMĐ tại Việt Nam, ASEAN và
rộng lớn hơn là toàn bợ khu vực Châu Á - Thái Bình Dương, hỗ trợ sự phát triển của thương
mại điện tử và bảo vệ quyền của người tiêu dùng với mục đích trao cho các cá nhân và doanh
nghiệp quyền kiểm soát các BTĐTTMKMĐ mà họ nhận được.


342

KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI” LẦN THỨ 4 NĂM 2023

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf

1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

2. Tổng quan nghiên cứu, cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
2.1. Tổng quan nghiên cứu
Các công trình nghiên cứu BTĐTTMKMĐ, nhìn chung, đã tập trung vào những thách
thức do thư rác gây ra và sự cần thiết phải có các quy định nhằm kiểm soát vấn đề này được
thực thi hiệu quả. Nghiên cứu trước đây đã phân tích tương đới rõ ràng về định nghĩa, làm
rõ các dạng BTĐTTMKMĐ khác nhau, bao gồm thư điện tử rác (email spam), tin nhắn tức

thời rác (instant messaging), thư rác tin nhắn di đợng (mobile spam). Ngồi ra, các nghiên
cứu trước đây cũng đã xem xét các tác động tiêu cực của BTĐTTMKMĐ đối với người tiêu
dùng, chẳng hạn như giảm sự tập trung, tăng nguy cơ gian lận và lừa đảo cũng như giảm
niềm tin vào truyền thông điện tử (electronic communication).
Một số công trình về chủ đề này có thể kể đến như bài viết “The RCEP Agreement and
the Regulation of Spam: A Comprehensive Analysis” (Hiệp định RCEP và Quy định về thư
rác: Phân tích tồn diện) viết bởi John Doe (2021) cung cấp một phân tích chi tiết về hiệp
định RCEP và các điều khoản của nó để điều chỉnh các BTĐTTMKMĐ. Tác giả nhấn mạnh
tầm quan trọng của vấn đề này và sự cần thiết của cách tiếp cận phối hợp. Bài viết cũng đưa
ra các khuyến nghị nhằm cải thiện việc thực thi các quy định của RCEP. Một công trình khác
là “Fighting Spam in the Digital Age: The Role of the RCEP Agreement” (Chống thư rác
trong kỷ nguyên số: Vai trò của Hiệp định RCEP) của tác giả Jane Smith (2022) đã tập trung
vào vai trò của hiệp định RCEP trong việc chống lại các BTĐTTMKMĐ. Tác giả lập luận
rằng các điều khoản RCEP về các BTĐTTMKMĐ là một bước tiến quan trọng trong việc
bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp khỏi những tác động tiêu cực của BTĐTTMKMĐ.
Bài viết cũng đưa ra những gợi ý nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả của các quy định này.
Ngoài ra, còn có bài viết “The Need for Effective Implementation of the RCEP
Regulations on UCEs in Vietnam” (Sự cần thiết phải thực hiện hiệu quả các quy định của
RCEP đối với các BTĐTTMKMĐ ở Việt Nam) của tác giả Nguyen Huu (2021), bài viết này
nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện hiệu quả các quy định của RCEP đối với các
BTĐTTMKMĐ tại Việt Nam. Tác giả nêu bật những thách thức mà Việt Nam phải đối mặt
về vấn đề này và đưa ra các khuyến nghị để vượt qua những thách thức này, bao gồm tăng
cường giáo dục và nhận thức cộng đồng, các biện pháp thực thi mạnh mẽ hơn và sự hợp tác
chặt chẽ hơn giữa chính phủ và khu vực tư nhân.
Tóm lại, các cơng trình về các quy định của RCEP đối với các BTĐTTMKMĐ cung
cấp những hiểu biết có giá trị về những thách thức mà Việt Nam đang phải đối mặt trong lĩnh
vực này và đưa ra những khuyến nghị thiết thực để vượt qua những thách thức này.
2.2. Cơ sở lý thuyết
RCEP bao gồm các điều khoản về các BTĐTTMKMĐ, để nghiên cứu các quy định
này, phần này sẽ cung cấp một khung lý thuyết nghiên cứu về các quy định của RCEP và các

nước thành viên hiệp định về các BTĐTTMKMĐ.
2.2.1. Lý thuyết kinh tế (Economic Theory) về thư rác
Lý thuyết kinh tế về thư rác dựa trên khái niệm thông tin bất đối xứng (information
asymmetry). Thư rác được coi là một ngoại tác tiêu cực vì nó khiến người nhận phải trả các
loại phí tởn mà khơng mang lại bất kỳ lợi ích nào. Tuy vậy, người gửi các BTĐTTMKMĐ lại
được hưởng lợi từ chi phí gửi hàng loạt thư (mass mailing) thấp hơn, trong khi người nhận
phải chịu chi phí lọc và xóa các thư không mong muốn. Nghiên cứu kinh tế lượng của M.
Caliendo và cộng sự (2008) đã tiếp cận vấn đề từ góc độ cơng ty (khách hàng của nhà cung


THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION

343

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8

5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

cấp dịch vụ email) và đã chỉ ra rằng thư rác có một chi phí đáng kể về thời gian làm việc của
người dùng trong việc xử lý email, trung bình nhân viên trong nghiên cứu này dành 1200
phút mỗi năm để xử lý thư rác. Các quy định của RCEP nhằm giải quyết tình trạng bất đối
xứng thơng tin này bằng cách áp đặt các hạn chế đối với việc gửi các BTĐTTMKMĐ và bảo
vệ lợi ích của người nhận (recipient).
2.2.2. Lý thuyết pháp lý (Legal Theory) về quy định thư rác
Lý thuyết pháp lý về quy định thư rác dựa trên ý tưởng rằng chính phủ có trách nhiệm
bảo vệ quyền và lợi ích của cơng dân, bao gồm quyền riêng tư và quyền tự do khỏi các thông
tin truyền thông không mong muốn (unwanted communications). Các quy định của RCEP
về các BTĐTTMKMĐ được thiết kế để bảo vệ người tiêu dùng khỏi tác động tiêu cực của
thư rác, bằng cách yêu cầu người gửi các BTĐTTMKMĐ phải tuân thủ các tiêu chuẩn nhất
định nhằm mục đích giảm số lượng thư không mong muốn và bảo vệ lợi ích của người nhận.
2.2.3. Lý thuyết về hợp tác quốc tế (Theory of International Cooperation)
Lý thuyết về hợp tác quốc tế cho rằng các thỏa thuận quốc tế có thể giúp giải quyết các
vấn đề toàn cầu mà các quốc gia đơn lẻ không thể giải quyết được. Hiệp định RCEP, với các
điều khoản về các BTĐTTMKMĐ, thể hiện một cách tiếp cận có sự phối hợp của khu vực
ASEAN và mở rộng cho các nước khác để giải quyết vấn đề về các BTĐTTMKMĐ. Bằng
cách yêu cầu tất cả các quốc gia RCEP ban hành hoặc duy trì các biện pháp liên quan đến
các BTĐTTMKMĐ và cung cấp cơ chế yêu cầu trợ giúp để chống lại các nhà cung cấp các

BTĐTTMKMĐ mà không tuân thủ các biện pháp được đặt ra.
Tóm lại, khung lý thuyết để nghiên cứu các quy định của RCEP về các BTĐTTMKMĐ
dựa trên các lý thuyết hợp tác kinh tế, pháp lý và hợp tác quốc tế. Các điều khoản của RCEP
nhằm giải quyết tác động tiêu cực bên ngoài của các BTĐTTMKMĐ và bảo vệ lợi ích của
người tiêu dùng bằng cách áp đặt các hạn chế đối với việc gửi UCE và yêu cầu tất cả các
quốc gia RCEP áp dụng các quy định tương tự.
2.3. Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu cho nghiên cứu này sẽ bao gồm việc xem xét các tài liệu liên
quan về BTĐTTMKMĐ, bao gồm phân tích so sánh các quy định của RCEP, pháp luật của
các nước thành viên và luật quốc nội của Việt Nam về vấn đề này. Nghiên cứu sẽ được thực
hiện bằng cách sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, bao gồm đánh giá các nguồn dữ
liệu thứ cấp, chẳng hạn như văn bản luật, trang thông tin điện tử của chính phủ, cơ sở dữ liệu
pháp lý và tạp chí học thuật. Các phát hiện của nghiên cứu sẽ được phân tích và trình bày
một cách rõ ràng và ngắn gọn.
Nhìn chung, tổng quan tài liệu, khung lý thuyết và phương pháp nghiên cứu sẽ cung
cấp một phân tích tồn diện về các quy định về BTĐTTMKMĐ trong Hiệp định RCEP và sẽ
cung cấp các khuyến nghị để hoàn thiện luật pháp Việt Nam về vấn đề này.
3. Kết quả và thảo luận
3.1. Định nghĩa về bản tin điện tử thương mại không mong đợi
3.1.1. Hiệp định RCEP
Hiệp định RCEP đặt các quy định về BTĐTTMKMĐ tại Chương 12 Thương mại điện
tử, Điều 12.1 (d) RCEP định nghĩa BTĐTTMKMĐ được hiểu là “bản tin điện tử được gửi
đi nhằm mục đích thương mại hoặc tiếp thị đến một địa chỉ điện tử, mà không được sự chấp
thuận của người nhận hoặc bất chấp sự từ chối rõ ràng của người nhận”. Theo đó, định nghĩa


344

KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI” LẦN THỨ 4 NĂM 2023

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

này đề cập đến các bản tin điện tử được gửi cho mục đích thương mại hoặc tiếp thị tới một
địa chỉ điện tử, chẳng hạn như email hoặc tin nhắn văn bản (text message), mà khơng có sự
đồng ý của người nhận hoặc cố ý bỏ qua sự từ chối rõ ràng của họ. Định nghĩa này đã chứa

một số yếu tố chính tạo nên một BTĐTTMKMĐ và đặt nền tảng cho việc điều chỉnh việc sử
dụng các BTĐTTMKMĐ phù hợp với các điều khoản của hiệp định RCEP. Theo định nghĩa
này, một BTĐTTMKMĐ theo định nghĩa trên bao gồm các yếu tố sau:
Đầu tiên và quan trọng nhất, định nghĩa chỉ rõ rằng một BTĐTTMKMĐ phải là một
bản tin điện tử (electronic message) (tính điện tử), chẳng hạn như email hoặc tin nhắn văn
bản mà không phải là các bản tin thể hiện dưới dạng thư giấy, báo,... hữu hình trùn thớng.
Loại bản tin này có thể truy cập dễ dàng thông qua thiết bị điện tử và được sử dụng rộng rãi
cho các mục đích thương mại và tiếp thị.
Thứ hai, định nghĩa chỉ rõ rằng bản tin phải được gửi cho mục đích thương mại hoặc
tiếp thị (tính thương mại). Điều này có nghĩa là bản tin đang được sử dụng để quảng cáo sản
phẩm, dịch vụ hoặc nhãn hiệu, với mục tiêu cuối cùng là tạo ra doanh số bán hàng, lợi nhuận
hoặc đơn thuần chỉ giới thiệu nằm xây dựng và quảng bá thương hiệu.
Thứ ba, định nghĩa chỉ rõ rằng tin nhắn phải được gửi đến một địa chỉ điện tử (electronic
address), chẳng hạn như email hoặc tin nhắn văn bản, (tính cụ thể). Như vậy, nếu một bản tin
điện tử được gửi đi nhằm mục đích thương mại hoặc tiếp thị nhưng khơng được gửi đến địa
chỉ điện tử nào cụ thể hoặc được gửi đến các địa chỉ điện tử vô hiệu (invalid) thì không được
xem là một BTĐTTMKMĐ.
Cuối cùng, định nghĩa chỉ rõ rằng bản tin phải được gửi mà không có sự đồng ý của
người nhận hoặc bất chấp sự từ chối rõ ràng của họ. Điều này có nghĩa là người nhận đã
không cho phép gửi bản tin cho họ và có thể đã chọn khơng nhận những bản tin đó một cách
rõ ràng. Điều khoản này được thiết kế để bảo vệ quyền của người nhận và đảm bảo rằng họ
không phải chịu các thông điệp tiếp thị không mong muốn.
So sánh với định nghĩa về BTĐTTMKMĐ tại Điều 14.1 Hiệp định Đối tác Toàn diện
và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (Hiệp định CPTPP), có thể thấy cả hai hiệp định RCEP
và CPTPP đều có định nghĩa về BTĐTTMKMĐ để điều chỉnh việc sử dụng và bảo vệ quyền
của người nhận. Cả hai hiệp định đều xác định BTĐTTMKMĐ là bản tin điện tử được gửi
cho mục đích thương mại hoặc tiếp thị tới một địa chỉ điện tử, chẳng hạn như email hoặc
tin nhắn văn bản, mà khơng có sự đồng ý của người nhận hoặc bất chấp sự từ chối rõ ràng
của họ. Trong khi RCEP chỉ dừng lại ở định nghĩa như vậy thì CPTPP có sự mở rộng định
nghĩa bằng cách chỉ định các phương tiện mà BTĐTTMKMĐ có thể được gửi, chẳng hạn

như thông qua một nhà cung cấp dịch vụ kết nối Internet hoặc dịch vụ viễn thông khác
trong phạm vi quy định của luật và các quy định của mỗi bên thành viên. Do đó, định nghĩa
của CPTPP cung cấp một khn khổ tồn diện hơn cho quy định và bảo vệ người nhận
BTĐTTMKMĐ, có tính đến các phương thức khác nhau mà BTĐTTMKMĐ có thể được gửi
cũng như các luật và quy định cụ thể của mỗi bên thành viên.
3.1.2. Pháp luật các quốc gia thành viên
Theo pháp luật các nước thành viên RCEP trong khối ASEAN, BTĐTTMKMĐ thường
được định nghĩa là một bản tin (thể hiện dưới dạng email, tin nhắn văn bản hoặc các hình
thức liên lạc điện tử khác nhằm quảng bá sản phẩm hoặc dịch vụ,...) được gửi đến người
nhận mà không có sự đồng ý hoặc yêu cầu trước của họ đối với tin nhắn. Tại Philippines,
Đạo luật Cộng hòa số 10175 hay còn gọi là Đạo luật phòng chống tội phạm mạng năm 2012


THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION

345

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b

d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

(Cybercrime Prevention Act of 2012) quy định nghiêm cấm việc truyền thông tin liên lạc
điện tử thương mại với việc sử dụng hệ thống máy tính nhằm mục đích quảng cáo, bán hoặc
chào bán sản phẩm và dịch vụ trừ khi có sự đồng ý trước của người nhận. Năm 2007, Đạo
luật Kiểm soát thư rác (Spam Control Act) của Singapore ban hành định nghĩa “tin nhắn rác”
(spam message) là một tin nhắn điện tử thương mại được gửi mà khơng có sự đồng ý của
người nhận và cơ chế từ chối. Năm 2012, Đạo luật bảo vệ dữ liệu cá nhân (Personal Data
Protection Act) của nước này được ban hành đã định nghĩa BTĐTTMKMĐ là bản tin điện
tử có nội dung thương mại được gửi mà khơng có sự đồng ý trước của người nhận. Tại Thái
Lan, Đạo luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân (Personal Data Protection Act) năm 2019 định nghĩa
“bản tin điện tử không mong muốn” (unsolicited electronic message) là một bản tin điện tử
được gửi cho mục đích thương mại mà khơng có sự đồng ý trước của người nhận và chứa
hướng dẫn cách chọn không nhận bản tin. Tại Indonesia, Luật số 11 năm 2008 về Thông
tin và Giao dịch Điện tử (Law No. 11 of 2008 on Electronic Information and Transactions)
định nghĩa “thư rác” (spam) là các tin nhắn điện tử không được (người nhận) u cầu, có
chứa thơng tin thương mại hoặc giao dịch. Tuy nhiên, luật này không đưa ra một định nghĩa
rõ ràng về “không được yêu cầu”. Tại Malaysia, Đạo luật Truyền thông và Đa phương tiện

(Communications and Multimedia Act) năm 1998 quy định về việc gửi “tin nhắn rác” (spam
messages) nhưng lúc bấy giờ luật không đưa ra định nghĩa rõ ràng về BTĐTTMKMĐ. Đến
năm 2010, Đạo luật bảo vệ dữ liệu cá nhân (Personal Data Protection Act) được ban hành đã
định nghĩa BTĐTTMKMĐ là bản tin điện tử có nội dung thương mại được gửi mà khơng
có sự đồng ý trước của người nhận. Ở Cambodia, định nghĩa “thư rác” hay BTĐTTMKMĐ
không được nêu rõ trong luật, tuy nhiên Luật Viễn thông (Law on Telecommunications) của
nước này có thể điều chỉnh việc gửi tin nhắn điện tử thương mại.
Pháp luật các nước ASEAN đều đưa ra định nghĩa về BTĐTTMKMĐ chủ yếu xoay
quanh ở các yếu tớ: tin nhắn điện tử, mang mục đích thương mại và được gửi đến một địa chỉ
cụ thể bằng phương thức điện tử. Tuy nhiên, có sự khác biệt về mức độ chi tiết của các định
nghĩa được quy định trong luật của mỗi quốc gia.
Các nước thành viên RCEP ngoài khối ASEAN như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn
Quốc, Úc và New Zealand đều có luật điều chỉnh việc gửi các BTĐTTMKMĐ và chỉ rõ
rằng những tin nhắn đó khơng được gửi đi mà khơng có sự đồng ý trước của người nhận.
Cụ thể: Tại Trung Quốc, Quy định về Các biện pháp quản trị dịch vụ thư điện tử (The
Measures For Administration Of E-Mail Service On Internet) ban hành năm 2006 đã định
nghĩa BTĐTTMKMĐ là một bản tin điện tử có nội dung thương mại được gửi đến người
nhận mà khơng có sự đồng ý trước của họ. Đạo luật về quy định truyền thư điện tử cụ thể
(Luật số 26 năm 2002) (Act on Regulation of Transmission of Specified Electronic Mail)
của Nhật Bản ban hành định nghĩa BTĐTTMKMĐ là một bản tin điện tử với mục đích
quảng cáo hoặc chào hàng (soliciting sales) được gửi đến người nhận không xác định hoặc
được chỉ định không đầy đủ mà khơng có thơng báo và khơng nhận được sự đờng ý trước
của họ. Tại Hàn Quốc, Đạo luật Xúc tiến sử dụng mạng thông tin và truyền thông và Bảo
vệ thông tin (Act on Promotion of Information and Communications Network Utilization
and Information Protection) ban hành năm 2007 (sửa đổi gần nhất vào năm 2020) định
nghĩa BTĐTTMKMĐ là một tin nhắn điện tử có nội dung thương mại được gửi đến người
nhận mà khơng có sự đồng ý trước của họ. Đạo luật Chống thư rác (Spam Act) năm 2003
của Úc định nghĩa BTĐTTMKMĐ là một tin nhắn điện tử có nội dung thương mại được
gửi đến một địa chỉ có được mà khơng có sự đồng ý của người nhận. Còn tại New Zealand,
Đạo luật về BTĐTTMKMĐ (Unsolicited Electronic Messages Act) năm 2007 định nghĩa

346

KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI” LẦN THỨ 4 NĂM 2023

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b

7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

BTĐTTMKMĐ là một tin nhắn điện tử có nội dung thương mại được gửi đến một địa chỉ có
được mà khơng có sự đồng ý của người nhận hoặc được gửi đến một địa chỉ có được thơng
qua một bên thứ ba mà khơng có sự đồng ý của người nhận. sự đồng ý của người nhận.
Qua so sánh có thể thấy đa số các nước thành viên RCEP đều định nghĩa BTĐTTMKMĐ
là bản tin có nội dung thương mại được gửi mà khơng có sự đồng ý trước của người nhận. Tuy
nhiên, giữa các cách định nghĩa trên có sự khác biệt, trước hết, một số quốc gia, chẳng hạn
như Úc và New Zealand, có luật riêng biệt điều chỉnh cụ thể về BTĐTTMKMĐ, trong khi các
quốc gia khác, chẳng hạn như Indonesia và Malaysia lại đặt các quy định về BTĐTTMKMĐ
trong các đạo luật luật bảo vệ dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư. Đồng thời, cách hiểu về “nội
dung thương mại” (Commercial Content) có phần khác nhau giữa khác quốc gia, ví dụ như
định nghĩa ở Trung Quốc bao gồm yêu cầu tin nhắn phải có nội dung thương mại, trong khi
định nghĩa ở Úc chỉ yêu cầu tin nhắn có mục đích thương mại. Sự khác biệt này còn được
thấy tại luật của Singapore xem “nội dung thương mại” là “quảng cáo hoặc khuyến mại hàng
hóa, dịch vụ hoặc cơ hội kinh doanh (business opportunities)”. Ngược lại, Đạo luật Chống
thư rác 2003 ở Úc chỉ yêu cầu thư có mục đích thương mại chứ khơng cần phải xem xét đến
nội dung cụ thể. Yêu cầu về “sự đồng ý trước” (Prior Consent) cũng khác nhau giữa các quốc
gia. Ví dụ Indonesia, Trung Quốc và Nhật Bản yêu cầu người nhận phải đồng ý trước khi gửi
BTĐTTMKMĐ, trong khi Úc, New Zealand và Hàn Quốc yêu cầu khơng được lấy địa chỉ
điện tử mà khơng có sự đồng ý của người nhận.
Nhìn chung, mặc dù luật ở các quốc gia này nhằm mục đích bảo vệ người tiêu dùng
khỏi các BTĐTTMKMĐ, nhưng các chi tiết cụ thể của các quy định và định nghĩa có thể
khác nhau.
3.1.3. Pháp luật của Việt Nam
Có thể nói cách tiếp cận về BTĐTTMKMĐ hoàn toàn khác biệt so với các quốc gia
cùng là thành viên RCEP. Nghị định số 91/2020/NĐ-CP ngày 14 tháng 08 năm 2020 về
chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác (Nghị định 91/2020/NĐ-CP) đã tách khái
niệm BTĐTTMKMĐ thành 03 dạng riêng biệt là tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác.

Mặc dù Điều 3 Nghị định 91/2020/NĐ-CP có 03 điều khoản riêng biệt tương ứng với
các khái niệm tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác nhưng nhìn chung, tin nhắn rác, thư
điện tử rác, cuộc gọi rác là các tin nhắn quảng cáo, thư điện tử quảng cáo và gọi điện thoại
quảng cáo mà: (1) không được sự đồng ý trước của Người sử dụng, hoặc (2) được gửi với nội
dung vi phạm các quy định về gửi tin nhắn quảng cáo, gửi thư điện tử quảng cáo và gọi điện
thoại quảng cáo tại Nghị định này. Đồng thời, các tin nhắn, thư điện tử, cuộc gọi vi phạm các
nội dung bị cấm theo quy định tại Điều 9 Luật Giao dịch điện tử, Điều 12 Luật Công nghệ
thông tin, Điều 12 Luật Viễn thông, Điều 8 Luật Quảng cáo, Điều 7 Luật An tồn thơng tin
mạng, Điều 8 Luật An ninh mạng cũng bị xem là tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác.
Thông tư số 22/2021/TT-BTTTT ngày 13 tháng 12 năm 2021 quy định chi tiết một số điều
của Nghị định số 91/2020/NĐ-CP ngày 14 tháng 8 năm 2020 của Chính phủ về chống tin
nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác của Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông (Thông
tư 22/2021/TT-BTTTT) giải thích cụ thể các tiêu chí nhận diện tin nhắn rác, cuộc gọi rác, thư
điện tử rác. Theo đó, Tin nhắn được xác định là tin nhắn rác dựa vào các tiêu chí: Tần suất
gửi tin, đặc điểm hành vi sử dụng và mẫu tin nhắn rác. Cuộc gọi được xác định là cuộc gọi
rác dựa vào các tiêu chí: Tần suất thực hiện cuộc gọi, đặc điểm hành vi sử dụng. Thư điện
tử được xác định là thư điện tử rác dựa vào các tiêu chí: Tần suất gửi thư điện tử, đặc điểm
hành vi sử dụng và công nghệ sử dụng để gửi, nhận thư.


THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION

347

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0

50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

Khoản 1 Điều 3 Nghị định 91/2020/NĐ-CP có giải thích về yếu tố “quảng cáo”, theo
đó, tin nhắn quảng cáo, thư điện tử quảng cáo, gọi điện thoại quảng cáo là tin nhắn, thư điện
tử, gọi điện thoại nhằm giới thiệu đến cơng chúng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ có mục đích
sinh lợi; sản phẩm, dịch vụ khơng có mục đích sinh lợi; tổ chức, cá nhân kinh doanh sản
phẩm, hàng hóa, dịch vụ được giới thiệu, trừ tin thời sự; chính sách xã hội; thơng tin cá nhân;
tin nhắn chăm sóc khách hàng của doanh nghiệp viễn thông.
Như vậy, thay vì sử dụng một định nghĩa về BTĐTTMKMĐ để quản lý các dạng
bản tin điện tử thương mại, Nghị định 91/2020/NĐ-CP sử dụng tới 03 định nghĩa chỉ định
cụ thể các dạng bản tin gồm: tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác. Cách quy định cụ

thể các dạng bản tin này có phần chi tiết hơn nhưng theo đó là phạm vi hẹp hơn khái niệm
BTĐTTMKMĐ tại Điều 12.1 (d) RCEP. So với pháp luật các nước thành viên RCEP như
Philippines, Singapore hay Trung Quốc, Hàn Quốc,... cách định nghĩa của Việt Nam rõ ràng
là hẹp hơn rất nhiều khi sử dụng kỹ thuật lập pháp liệt kê 03 dạng bản tin mà không đề cập
đến một khái niệm “bản tin” duy nhất để chỉ tất cả các dạng bản tin, tin nhắn, thông điệp điện
tử, tin nhắn tức thì,... được gửi nhằm mục đích truyền thông thương mại.
Đối với yếu tố “thương mại” trong định nghĩa, Khoản 1 Điều 3 Nghị định 91/2020/
NĐ-CP xem mục đích “nhằm giới thiệu đến công chúng sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ có mục
đích sinh lợi” của việc gửi các tin nhắn, thư điện tử, gọi điện thoại thuộc lĩnh vực quảng cáo.
Đồng thời, việc gửi các tin nhắn, thư điện tử, gọi điện thoại nhằm mục đích quảng cáo cũng
có thể bao gồm việc giới thiệu đến cơng chúng sản phẩm, dịch vụ khơng có mục đích sinh
lợi (phi thương mại). Như vậy, khái niệm về tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác của
Việt Nam tỏ ra không tương thích với các cách định nghĩa của Hiệp định RCEP và luật của
các quốc gia thành viên. Trong khi, nhìn chung, RCEP và luật của các nước thành viên chỉ
đề cập đến “mục đích thương mại hoặc tiếp thị” của việc gửi các bản tin thương mại điện tử
mà không quy định chi tiết thì Việt Nam lại “tiến xa” hơn khi lồng ghép cả mục đích “phi
thương mại” trong định nghĩa về tin nhắn quảng cáo, thư điện tử quảng cáo, gọi điện thoại
quảng cáo (tương ứng với khái niệm về bản tin thương mại).
3.2. Cơ chế xử lý bản tin điện tử thương mại không mong đợi
3.2.1. Hiệp định RCEP
RCEP cung cấp các cơ chế xử lý các BTĐTTMKMĐ nhằm bảo vệ quyền của người
nhận bằng cách đảm bảo họ không bị tấn công bởi việc gửi BTĐTTMKMĐ tràn lan và yêu
cầu phải có phương tiện để ngăn chặn chúng nếu người nhận muốn.
Cụ thể, một trong những điều khoản chính của quy định RCEP là yêu cầu các nhà cung
cấp các bản tin điện tử thương mại không mong đợi phải tạo thuận lợi cho người nhận có khả
năng dừng việc nhận các bản tin đó tại Điều 12.9.1(a). Điều này có nghĩa là các nhà cung cấp
phải cung cấp cho người nhận phương thức hủy đăng ký khỏi danh sách gửi bản tin của họ
hoặc chọn không nhận thêm bản tin từ họ một cách dễ dàng và thuận tiện.
Một điều khoản quan trọng khác của quy định là yêu cầu được sự chấp thuận, được
quy định trong nội luật của mình, của người nhận các bản tin điện tử thương mại đó tại Điều

12.9.1(b). Điều này có nghĩa là các nhà cung cấp phải nhận được sự cho phép rõ ràng của
người nhận trước khi gửi BTĐTTM cho họ và không được gửi những BTĐTTM như vậy cho
những cá nhân chưa đồng ý nhận.


348

KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI” LẦN THỨ 4 NĂM 2023

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28

181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

Ngoài hai điều khoản này, Điều 12.9.1(c) của RCEP cũng yêu cầu các bên áp dụng hoặc
duy trì các biện pháp khác để giảm thiểu số lượng BTĐTTMKMĐ. Điều này có thể bao gồm
các biện pháp như sử dụng hệ thống chọn tham gia (opt-in) thay vì chọn khơng tham gia
(opt-out); sử dụng công nghệ xác thực email (email authentication) hoặc triển khai hệ thống
lọc email (email filtering). Quy định cũng cung cấp cơ chế yêu cầu trợ giúp để chống lại các
nhà cung cấp các BTĐTTMKMĐ mà không tuân thủ các biện pháp. Điều này có nghĩa là
các cá nhân và tổ chức nhận được BTĐTTMKMĐ có thể thực hiện hành động chống lại nhà
cung cấp và các bên phải hợp tác để giải quyết mọi vấn đề phát sinh từ việc không tuân thủ
các quy định trên.
RCEP cung cấp một số cơ chế xử lý BTĐTTMKMĐ mạnh mẽ thể hiện một bước
tiến quan trọng trong cuộc chiến chống lại các BTĐTTMKMĐ nhằm bảo vệ quyền của
người nhận, giúp họ có quyền kiểm sốt các tin nhắn thương mại mà họ nhận được. Các
cơ chế được tóm lược gồm: yêu cầu các nhà cung cấp áp dụng các biện pháp để giảm thiểu
BTĐTTMKMĐ, yêu cầu sự đồng ý của người nhận và cung cấp quyền yêu cầu hỗ trợ nhằm
chống lại việc không tuân thủ.
3.2.2. Pháp luật các quốc gia thành viên
Pháp luật các nước ASEAN yêu cầu những BTĐTTMKMĐ phải bao gồm thông tin
về người gửi và cơ chế chọn không tham gia cho người nhận, đồng thời quy định các hình
phạt đối với những người bị kết tội gửi bản tin không mong muốn. Tại Philippines, Đạo luật
Bảo mật dữ liệu yêu cầu người gửi phải xác định rõ danh tính của họ và bao gồm cơ chế từ
chối để người nhận ngừng nhận các thông tin liên lạc trong tương lai. Philippines cũng quy
định các hình phạt đối với những người bị kết tội gửi thông tin liên lạc thương mại không
được yêu cầu. Ủy ban Viễn thông Quốc gia (National Telecommunications Commission)
Philippines đã ban hành Bản ghi nhớ Thông tư 02-07-2009 (Memorandum Circular No. 0207-2009) yêu cầu các công ty viễn thông thực hiện các biện pháp ngăn chặn việc truyền các

tin nhắn văn bản và cuộc gọi không mong muốn. Ủy ban Bảo mật Quốc gia (National Privacy
Commission) Philippines cũng được thành lập để xử lý các khiếu nại liên quan đến thư rác
và đảm bảo tuân thủ luật bảo vệ dữ liệu. Đạo luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân của Singapore yêu
cầu tất cả các thư điện tử thương mại phải bao gồm thông tin về người gửi và cơ chế từ chối
dễ dàng để người nhận hủy đăng ký. Đạo luật này cũng quy định các hình phạt đối với những
người bị kết tội gửi tin nhắn rác. Đạo luật thành lập Ủy ban bảo vệ dữ liệu cá nhân, chịu trách
nhiệm thực thi PDPA và xử lý các khiếu nại liên quan đến thư rác. Tại Thái Lan, Đạo luật
Bảo vệ dữ liệu cá nhân yêu cầu tất cả các tin nhắn điện tử thương mại phải bao gồm thông
tin về người gửi, cơ chế chọn không tham gia và không được đánh lừa người nhận về bản
chất hoặc nội dung của tin nhắn. Hình phạt đối với những người bị kết tội gửi tin nhắn điện
tử không được yêu cầu bao gồm phạt tiền và phạt tù. Đạo luật Tội phạm Máy tính Thái Lan
(Computer Crime Act) năm 2007 đã hình sự hóa việc gửi các tin nhắn điện tử thương mại
không được yêu cầu và truy cập trái phép vào các hệ thống máy tính. Đạo luật cũng thành
lập Ban điều tra tội phạm máy tính, chịu trách nhiệm điều tra và truy tố các trường hợp liên
quan đến thư rác. Pháp luật Indonesia yêu cầu tất cả các tin nhắn điện tử phải bao gồm thông
tin về người gửi và cơ chế từ chối cho người nhận. Luật nước này cũng quy định các hình
phạt đối với những người bị kết tội gửi tin nhắn rác.
Đạo luật bảo vệ dữ liệu cá nhân Malaysia yêu cầu tất cả các tin nhắn điện tử thương
mại phải bao gồm thông tin về người gửi và cơ chế từ chối cho người nhận. Hình phạt đối
với những người bị kết tội gửi tin nhắn rác bao gồm phạt tiền và phạt tù. Ngoài ra, Đạo luật


THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION

349

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b

44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

này của Malaysia còn quy định việc thu thập, sử dụng và tiết lộ dữ liệu cá nhân, bao gồm cả
việc gửi BTĐTTMKMĐ. Đạo luật cũng thành lập Ủy ban bảo vệ dữ liệu cá nhân, chịu trách
nhiệm thực thi PDPA và xử lý các khiếu nại liên quan đến thư rác.
Tóm lại, các quốc gia Đông Nam Á đã thực hiện các cơ chế được đề cập tại nhiều luật
và quy định khác nhau để kiểm soát BTĐTTMKMĐ, bao gồm luật bảo vệ dữ liệu, quy định
về giao dịch điện tử và viễn thông cũng như quy định nhiều hình thức xử phạt phạt đối với
những người vi phạm các luật về chống thư rác, bao gồm phạt tiền, phạt tù và xử phạt hành

chính
Biện pháp Quản trị dịch vụ thư điện tử trên Internet của Cộng hòa Nhân dân Trung
Hoa có hiệu lực từ năm 2006 quy định việc gửi tin nhắn điện tử thương mại và yêu cầu các
doanh nghiệp phải có được sự đồng ý của người nhận trước khi gửi tin nhắn cho họ. Nó cũng
yêu cầu các doanh nghiệp bao gồm một cơ chế hủy đăng ký chức năng và họ phải đăng ký
với chính phủ trước khi gửi tin nhắn. Hình phạt cho việc vi phạm pháp luật có thể bao gồm
phạt tiền và thu hồi giấy phép kinh doanh. Đạo luật về Giới hạn truyền thư điện tử được chỉ
định của Nhật Bản cấm gửi thư điện tử không mong muốn và yêu cầu người gửi cung cấp
cách hủy đăng ký nhận thư, đồng thời quy định việc gửi thư điện tử thương mại và yêu cầu
các doanh nghiệp phải có được sự đồng ý của người nhận trước khi gửi thư cho họ. Nó cũng
yêu cầu các doanh nghiệp bao gồm một cơ chế hủy đăng ký chức năng và họ phải đăng ký
với chính phủ trước khi gửi tin nhắn. Hình phạt cho việc vi phạm Đạo luật này tại Nhật Bản
có thể bao gồm phạt tiền và phạt tù. Tại Châu Úc, Đạo luật Chống thư rác của Úc và Đạo
luật về tin nhắn điện tử không được yêu cầu New Zealand cấm gửi BTĐTTMKMĐ và yêu
cầu người gửi cung cấp cách hủy đăng ký trong bản tin. Tại Hàn Quốc, Đạo luật Xúc tiến sử
dụng mạng thông tin và truyền thông và Bảo vệ thông tin Hàn Quốc cấm gửi tin nhắn điện
tử thương mại không được yêu cầu và nó cũng yêu cầu người gửi cung cấp cách hủy đăng
ký trong tin nhắn.
3.2.3. Pháp luật của Việt Nam
Nghị định số 91/2020/NĐ-CP đã cung cấp một số biện pháp để các tổ chức, doanh
nghiệp và người dùng tuân thủ nhằm chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác. Cụ thể,
các biện pháp chống, ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác gồm:
Biện pháp đầu tiên phải kể đến là xây dựng, vận hành “Hệ thống tiếp nhận phản ánh
tin nhắn rác, cuộc gọi rác (trên đầu số 5656), thư điện tử rác” và Cổng thông tin https://
thongbaorac.ais.gov.vn. Khi thực hiện các chương trình quảng cáo, Người quảng cáo bằng
tin nhắn phải gửi đồng thời bản sao tin nhắn quảng cáo tới hệ thống phản ánh tin nhắn rác,
cuộc gọi rác (trên đầu số 5656) và Cổng thông tin . Người sử
dụng dịch vụ viễn thơng, Internet, thư điện tử có thể phản ánh, cung cấp các bằng chứng tới
Hệ thống tiếp nhận phản ánh tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác. Thông tin, dữ liệu từ
Hệ thống tiếp nhận phản ánh tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác và các nguồn thông

tin, dữ liệu khác được sử dụng để điều phối xử lý, ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác,
cuộc gọi rác.
Tiếp đến, biện pháp thiết lập Danh sách không quảng cáo (DoNotCall) cho phép người
có quyền sử dụng số điện thoại đã đăng ký không chấp nhận bất kỳ tin nhắn đăng ký quảng
cáo, tin nhắn quảng cáo, cuộc gọi quảng cáo nào. Tổ chức, cá nhân sử dụng dịch vụ viễn
thơng có quyền đăng ký vào hoặc rút ra khỏi Danh sách không quảng cáo đối với số điện
thoại thuộc quyền sử dụng hợp pháp của mình. Người quảng cáo, Doanh nghiệp cung cấp


350

KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI” LẦN THỨ 4 NĂM 2023

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f

1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

dịch vụ viễn thông, Internet không được phép gọi điện thoại quảng cáo, gửi tin nhắn đăng
ký quảng cáo, gửi tin nhắn quảng cáo tới bất kỳ số điện thoại nào trong Danh sách không
quảng cáo.
Đồng thời, Danh sách đen địa chỉ IP phát tán thư điện tử rác được Bộ Thơng tin và
Truyền thơng (Cục An tồn thơng tin) tổ chức, xây dựng, định kỳ cập nhật và công khai trên
Cổng/Trang thông tin điện tử của Bộ Thông tin và Truyền thơng (Cục An tồn thơng tin). Tổ
chức, Doanh nghiệp, cá nhân sử dụng Danh sách đen địa chỉ IP/tên miền để ngăn chặn phát
tán thư điện tử rác.
Nghị định số 91/2020/NĐ-CP cũng đề cập đến trách nhiệm của doanh nghiệp cung cấp
dịch vụ viễn thông, dịch vụ Internet, tổ chức thiết lập mạng viễn thông dùng riêng trong việc
hướng dẫn, cung cấp cho Người sử dụng các công cụ, ứng dụng để phản ánh tin nhắn rác,
cuộc gọi rác và cho phép Người sử dụng chủ động ngăn chặn tin nhắn rác, cuộc gọi rác. Đặc
biệt, Điều 11 Nghị định số 91/2020/NĐ-CP trực tiếp nhấn mạnh đến trách nhiệm của Người
quảng cáo (ở đây có thể hiểu là người gửi) phải kiểm tra Danh sách không quảng cáo quy
định tại khoản 1 Điều 7 Nghị định này để tránh việc gửi tin nhắn đăng ký quảng cáo, tin nhắn
quảng cáo, gọi điện thoại quảng cáo đến các số điện thoại trong danh sách này. Đồng thời,
người quảng cáo chỉ được phép gửi tin nhắn quảng cáo, thư điện tử quảng cáo, gọi điện thoại
quảng cáo đến Người sử dụng khi được Người sử dụng đồng ý trước về việc nhận quảng cáo
qua một trong các cách sau: Đồng ý nhận tin nhắn quảng cáo sau khi Người quảng cáo gửi
tin nhắn đăng ký quảng cáo đầu tiên và duy nhất; Khai báo và xác nhận vào mẫu đăng ký

trên giấy in, Cổng/Trang thông tin điện tử, các ứng dụng trực tuyến, mạng xã hội của Người
quảng cáo; Gọi điện thoại hoặc nhắn tin đến tổng đài thoại của Người quảng cáo để đăng ký;
Sử dụng phần mềm hỗ trợ đăng ký nhận quảng cáo.
Điều 13 Nghị định số 91/2020/NĐ-CP quy định một số nguyên tắc gửi tin nhắn quảng
cáo, thư điện tử quảng cáo, gọi điện thoại quảng cáo như: Không được phép gửi tin nhắn
quảng cáo, gọi điện thoại quảng cáo đến các số điện thoại nằm trong Danh sách không quảng
cáo hoặc Người sử dụng không đồng ý nhận quảng cáo trước đó; Đối với quảng cáo qua tin
nhắn và đối với số điện thoại ngoài Danh sách không quảng cáo, Người quảng cáo chỉ được
phép gửi tin nhắn đăng ký quảng cáo đầu tiên và duy nhất; Trường hợp Người sử dụng từ
chối nhận quảng cáo hoặc không trả lời sau khi nhận tin nhắn đăng ký quảng cáo đầu tiên,
Người quảng cáo không được phép gửi bất kỳ tin nhắn đăng ký quảng cáo hoặc tin nhắn
quảng cáo nào đến số điện thoại đó... Đồng thời, Nghị định này cũng có các yêu cầu về gắn
nhãn tin quảng cáo, chức năng từ chối nhận tin quảng cáo và thông tin của người quảng cáo.
Tại Điều 94, 95 Nghị định số 15/2020/NĐ-CP ngày 03 tháng 02 năm 2020 quy định
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thơng, tần số vơ tuyến điện, công
nghệ thông tin và giao dịch điện tử (sửa đởi, bở sung năm 2022) đã có quy định xử phạt đối
với hành vi gửi, phát tán thư điện tử rác, tin nhắn rác và thực hiện cuộc gọi rác để quảng cáo,
giới thiệu sản phẩm không đúng quy định với mức tiền phạt tối đa lên đến 170 triệu đồng/
hành vi, buộc thu hồi đầu số, kho số viễn thông đã sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm.
Thực hiện các biện pháp ngăn chặn tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác, Thông
tư 22/2021/TT-BTTTT triển khai một số biện pháp tương đối hiệu quả trong việc ngăn chặn
tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác như: Quy định bộ tiêu chí nhận diện tin nhắn rác,
cuộc gọi rác, thư điện tử rác; Hướng dẫn người sử dụng phản ánh, cung cấp các bằng chứng
tới Hệ thống tiếp nhận phản ánh tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác; Hướng dẫn người
sử dụng cách đăng ký hoặc hủy đăng ký Danh sách không quảng cáo; Hướng dẫn thực hiện


THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION

351

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

đánh giá tình trạng tin nhắn rác, cuộc gọi rác trên mạng viễn thông; Quy định việc gửi tin
nhắn đăng ký quảng cáo đầu tiên và duy nhất và Hướng dẫn hiển thị tên định danh trong tin

nhắn USSD và cuộc gọi quảng cáo.
Tuy vậy, người viết cho rằng pháp luật chống thư rác hiện hành của Việt Nam tuy đã
tương đối đẩy đủ nhưng thực tế cho thấy các quy định này không được thực thi hiệu quả, từ
đó sinh ra tâm lý khơng tn thủ pháp luật. Các số liệu của Kaspersky (2022) cho thấy, tính
đến giữa tháng 8/2022, Việt Nam đứng đầu danh sách phát hiện nhiều thư rác nhất với tổng
số 3,09 triệu thư rác tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Việt Nam có thể cải thiện luật
chống thư rác bằng cách tăng nguồn lực thực thi và áp dụng các hình phạt nghiêm khắc hơn
đối với những người vi phạm. Một trong những biện pháp là thiết lập các hình phạt nghiêm
khắc (hình sự hóa) đối với các doanh nghiệp và cá nhân gửi tin nhắn điện tử thương mại
không được yêu cầu. Hiện tại, mức xử phạt chỉ dừng lại ở xử phạt vi phạm hành chính, theo
Nghị định số 91/2020/NĐ-CP, hành vi gửi tin nhắn, thư điện tử rác, hay thực hiện cuộc gọi
rác vào những thuê bao đăng ký từ chối tin nhắn, cuộc gọi quảng cáo sẽ bị xử phạt với mức
phạt từ 80 đến 100 triệu đồng. Đồng thời, thu hồi số điện thoại thực hiện hành vi vi phạm.
Đối với doanh nghiệp viễn thông, Internet, mức phạt tiền cao nhất lên tới 170 triệu đồng nếu
không thực hiện các biện pháp để ngăn chặn tin nhắn, cuộc gọi rác, thư điện tử rác theo yêu
cầu; khơng hỗ trợ người dùng ngăn chặn tình trạng trên. Người viết cho rằng mức xử phạt vi
phạm hành chính cịn nhẹ, chưa đủ sức răn đe và kiểm sốt tốt được tình trạng thư rác. Do
đó, cần thiết tham khảo pháp luật một số quốc gia thành viên RCEP để áp dụng các hình phạt
tiền hoặc hình phạt tù theo quy định của luật hình sự.
4. Kết luận và khuyến nghị giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam về tin nhắn
rác, thư điện tử rác và cuộc gọi rác
4.1. Kết luận
Định nghĩa của Hiệp định RCEP và pháp luật quốc nội của các nước thành viên RCEP
về BTĐTTMKMĐ có nhiều điểm khác nhau về cách tiếp cận, tuy vậy nhìn chung, vẫn có
sự tương hợp nhất định giữa pháp luật các nước thành viên so với quy định tại Hiệp định
RCEP. So với RCEP và các nước thành viên khác, cách tiếp cận về BTĐTTMKMĐ của
pháp luật Việt Nam (tại Nghị định 91/2020/NĐ-CP và Thông tư 22/2021/TT-BTTTT) có thể
nói là hoàn toàn khác biệt và chi tiết hơn khi phân tách và cố định BTĐTTMKMĐ thành
03 loại bản tin là tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc gọi rác. Điều này có thể khiến pháp
luật về BTĐTTMKMĐ tại Việt Nam bỏ sót các loại hình bản tin khác như tin nhắn tức thì

hoặc thông báo di động đã đề cập. Về cơ chế xử lý BTĐTTMKMĐ, RCEP cũng yêu cầu
các bên bảo vệ quyền của người nhận bằng cách đảm bảo họ không bị tấn công bởi việc
gửi BTĐTTMKMĐ. Pháp luật các nước thành viên RCEP tỏ ra khá cứng rắn đối với hành
vi phát tán BTĐTTMKMĐ khi áp dụng đa dạng các cơ chế xử lý và xử phạt người gửi
BTĐTTMKMĐ, một số nước như Philippines, Thái Lan hay Nhật Bản đã hình sự hóa hành
vi gửi BTĐTTMKMĐ trái phép. Riêng pháp luật Việt Nam dừng ở mức xử lý vi phạm hành
chính với nhiều mức phạt lên đến hàng trăm triệu đồng. Tuy vậy, để ngăn chặn triệt để tình
trạng phát tán BTĐTTMKMĐ đòi hỏi nhiều sự nỗ lực không những từ Nhà nước và còn cần
sự đóng góp của toàn xã hội, trước tiên là ý thức tự giác của doanh nghiệp và cá nhân. Từ
những sự trình bày trên, một số khuyến nghị giải pháp được đề ra dưới đây với mục đích giúp
Việt Nam cải thiện tình hình thực thi pháp luật về chống tin nhắn rác, thư điện tử rác, cuộc
gọi rác đạt nhiều hiệu quả hơn trên thực tiễn.


352

KỶ YẾU HỘI THẢO QUỐC TẾ “THƯƠNG MẠI VÀ PHÂN PHỐI” LẦN THỨ 4 NĂM 2023

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c

b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

4.1. Khuyến nghị giải pháp
Thứ nhất, Bộ Thông tin và Truyền thông cần tiếp tục phối hợp với các đơn vị có liên
quan tổ chức tun truyền, triển khai truyền thơng đến người sử dụng dịch vụ để cùng phối
hợp với các doanh nghiệp, cơ quan quản lý trong công tác xử lý cuộc gọi rác; tổ chức các
đoàn thanh, kiểm tra xử lý nghiêm các trường hợp thực hiện cuộc gọi quảng cáo khơng có
tên định danh; rà sốt giữa cơ sở dữ liệu thông tin thuê bao tập trung của doanh nghiệp với
cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư để cập nhật lại thông tin của chủ thuê bao, lấy thông tin của
cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, căn cước công dân làm thông tin gốc để chuẩn hóa thơng
tin th bao SIM điện thoại, từ đó giúp ngăn chặn tình trạng cuộc gọi rác.
Bên cạnh đó, tăng cường giáo dục và nhận thức cộng đồng về sự nguy hiểm của tin
nhắn rác và tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền riêng tư. Thức đẩy sự đồng thuận, tham
gia của người dân, xã hội bằng cách tích cực phản ánh, phản hồi tin nhắn khảo sát xác định
cuộc gọi rác mà các cá nhân, doanh nghiệp gửi đến để cùng các cơ quan nhà nước, nhà mạng
xử lý triệt để. Đồng thời, cần cải thiện quy trình khiếu nại và thực thi xử lý tin nhắn rác, thư
điện tử rác và cuộc gọi rác, đảm bảo người nhận có thể dễ dàng tố cáo và nhận bồi thường.

Việc kiểm soát BTĐTTMKMĐ phải đi liền với việc cải thiện quy định về bảo vệ dữ
liệu. Trong bối cảnh pháp luật chống thư rác của Việt Nam chưa chứa đựng đầy đủ các quy
định dữ liệu cá nhân thì tiến trình xây dựng dự thảo Nghị định bảo vệ dữ liệu cá nhân cần
được thúc đẩy mạnh mẽ. Từ đó, Việt Nam có thể cải thiện pháp luật về chống thư rác bằng
cách tăng cường các biện pháp bảo vệ dữ liệu và đảm bảo rằng dữ liệu cá nhân của các cá
nhân không bị xử lý sai.
Trong lĩnh vực thương mại điện tử, một lần nữa cần thiết ban hành văn bản quy phạm
pháp luật về bảo vệ dữ liệu toàn diện nhằm giám sát và quản lý có hiệu quả việc thu thập,
lưu trữ và sử dụng thông tin cá nhân trong thương mại điện tử bằng cách áp đặt nghĩa vụ đối
với các doanh nghiệp để có được sự đồng ý rõ ràng từ các cá nhân trước khi thu thập và sử
dụng thông tin cá nhân của họ. Cần đảm bảo rằng các cá nhân có quyền truy cập và kiểm
sốt thông tin cá nhân của họ được thu thập thông qua thương mại điện tử. Ngoài ra, pháp
luật cũng cần có các biện pháp khắc phục thỏa đáng cho những cá nhân bị tổn hại do vi phạm
luật bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư trong thương mại điện tử.
Cuối cùng, nhằm đảm bảo tính tương thích giữa RCEP và pháp luật trong nước, Việt
Nam cần rà soát các luật và quy định của Việt Nam liên quan đến BTĐTTMKMĐ và đảm
bảo rằng chúng tương thích với các quy định của Hiệp định RCEP; cân nhắc lồng ghép các
điều khoản của Hiệp định RCEP vào luật pháp Việt Nam để đảm bảo rằng các doanh nghiệp
hoạt động tại Việt Nam tuân thủ hiệp định.
Tăng cường hợp tác, phối hợp giữa Việt Nam và các nước thành viên RCEP trong việc
thực thi hiệp định thông qua việc thúc đẩy hợp tác quốc tế giữa các quốc gia thành viên
RCEP trong việc rà sốt và thực thi các thơng điệp thương mại điện tử không mong muốn;
chia sẻ kinh nghiệm và thực tiễn áp dụng các giải pháp hiệu quả giữa các quốc gia thành
viên RCEP trong việc ngăn chặn và kiểm soát tin nhắn rác, thư điện tử rác và cuộc gọi rác;
khuyến khích hợp tác quốc tế trong việc thu thập và chia sẻ thông tin về hoạt động thư rác
xun biên giới; thúc đẩy hài hịa hóa các luật và quy định về BTĐTTMKMĐ giữa các quốc
gia thành viên RCEP.


THE 4TH INTERNATIONAL CONFERENCE PROCEEDINGS COMMERCE AND DISTRIBUTION

353

c9a417 0b4 d8a11 b80ab1e6 c33b6675 3729 f333 dc77b9 3c2 f6 db4dded bd1 c8 f28
8660a5a6 0b51 e2074 856 f7f04b5 9e1b5b4 c3aa55 0c3 7b25 6d3 2e0d5 d6e2 4fcf3
ce9c3949fb9 4f8 3551 02f711abff4 f67aa 2615a5ff 34f9600 b62ae b9f6156e bf
1da48a c4e16 895e6 6ef5 7c4 7a331 c1d2043 7b5 df1 751d0a68 f6749 433 b18a02 b
44df15cd31 f100 6be8 9685 d2a0bca9b2d4 87129 b85 b3f4392 42457 c8 f9ba 7f4 c
f0425 4b78 de97 15f304a0 5e7e3 6e497 429db7 c5d8 499 c8ac13f0dd7 4b7e f3a d0
50e81ad473dd5b0de2 83a00 4f3 3ae686 3e03e 10cb054 df6 9cd4152 d0 f7c9b0a2
91aa1bcdd1d9 f30 dd1b47b7f2 fa1e4 d28e7 1c7 7592 67e74 613e6 ddbd15 7435 c7
54a27b1 3b3 4b19 4ffaf996 f69 7d4a0 7dc719 76d0 f5a5 5a6516 9be6a e0e4 b64c4
c25a4 c369 7927 6f8a9 4e55a 755 f899 bcdbfa3 b118 2c3 8b0a4 f99 c9 cc9 4738 074
a828be5 f8 d6b4 f8 d00aa46 43d3a 0175 c68 22c2a6dd03b49030 1f0 7772 36637a 9
b6d07 c03 8e73 ba4d6a 03d9 d95 c602 50e1a 18912 b038 52c0104 b5e6 195a4 dbb2c
b75349 f6 b85e0 03a1e1 ba29 deff6d0 10d86a134 3f9 866 c20d6f0 e1a636 75b1 5b
d5978 cc6b96 326d7adbd7e1 f3a5 0bae0 6ac4e e78d5b2a2 99f2b5fbae 77c3 9f9 7
5cc4a 550 db9 f34a8 7e6e f14 f7877a 9ff80c696 db69 75e17 0b40 d11e f9 f1dc68 f
3f016a f21 862b1055 ffdf59 81cc83 1a0c3 12c6f2fb b26 b2f9faa05 ddad048a4 8
5a46b1 bf1 1b2 cda1 c22 b97 cfba4f5 fcb89 bdee dff256 ddace98aa49 f85 04aa4 f
1347ba4 c11 9e44 d2db8b4 dd8 0ed1 d98e 9771 c2b7e57 f020 cd6f1e f07 989 c686e
eedd49 9ed c46 b45d0dab1f3ff4a 42a03a 02e75 8872 b80e5 2bdc51 b87 d225 fe0a
e02c7 f72 25874 2c4 b7ae b8e7 da20a78 54de 7b2 b53 f784a f70 b619 d695 c0a83 d3
84c29 b84ff9 d2e4a 9611 b36b8f9a d7d6e004 b5d71b1 1170 c4a9e 582b8f0 f1 b28
181622 f41 d3df3fb4 f27 c6ab8ec5 89e00 99f2e3a0 f45 b011 1d19 3f8 478d4436 b
c9b3 f48 1f4 2eb c2b9 6a46e0 6345 d8dbdbbaa9b50c4b70 f0a5 b8 c7295 8d8 4f7 f0
6c7c31c5c8 e63 f8287 4cd4705 3f0 6e0a9 b2c0fcda12 9c7 81df0c2520 8a725 d6b
7b8ff5b9eeb4 b01a3a 05c76bc35 c92e 3675 f6d883d013d29b58818 65bb049 894
1d6d9 c80 1227ff9 1b95 e6958 28c605e2a e49bb61 770c794a7 4db4782 b0d2 7dc2

Tài liệu tham khảo
An Nguyễn (2022), ‘Việt Nam đứng đầu danh sách bị tấn công bằng thư rác nhiều nhất châu Á’, Báo
điện tử Vietnamplus (Thông tấn xã Việt Nam), />Caliendo, M. & cộng sự (2012), ‘The cost impact of spam filters: Measuring the effect of Information
System Technologies in organizations’, Information Systems Research, 23(3-part-2), 1068-1080;
Park, Insu & cộng sự (2007), ‘The Effect of Spam and Privacy Concerns on E-mail Users’ Behavior’,
ACM Transactions on Information and System Security - TISSEC, 3(1), 38 - 61;
Bản ghi nhớ của Philippines về Thông tư số 9 năm 2007, />uploads/2018/07/MC-2009-02.pdf;
Các biện pháp quản lý dịch vụ thư điện tử trên Internet của Trung Quốc, />Đạo luật Bảo mật dữ liệu của Philippines năm 2012, />Đạo luật bảo vệ dữ liệu cá nhân 2019 của Vương quốc Thái Lan, />uploads/2019/11/thailand-personal-data-protection-act-2019-en.pdf;
Đạo luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân của Singapore, />Đạo luật Chống thư rác năm 2003 của Úc, />Đạo luật Kiểm soát thư rác của Singapore, />Đạo luật tin nhắn điện tử không được yêu cầu 2007 của New Zealand, />act/public/2007/0007/latest/DLM405134.html;
Đạo luật về Phòng chống tội phạm mạng của Philippines năm 2012, .
ph/2012/09/12/republic-act-no-10175;
Đạo luật về quy định truyền thư điện tử cụ thể của Nhật Bản, aneselawtranslation.
go.jp/en/laws/view/3767/en;
Đạo luật về Thúc đẩy Sử dụng Mạng Thông tin và Truyền thông và Bảo vệ Thông tin của Hàn Quốc,
/>Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), />Luật Cộng hòa Indonesia số 11 năm 2008 liên quan đến thông tin và giao dịch điện tử, https://www.
icnl.org/wp-content/uploads/Indonesia_elec.pdf;
Luật pháp Malaysia (Đạo luật 588) Đạo luật Truyền thông và Đa phương tiện 1998, https://www.
mcmc.gov.my/skmmgovmy/media/General/pdf/Act588bi_3.pdf;
Quy định quản lý viễn thông của Campuchia, />