luận văn thạc sĩ phát triển đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông theo quan điểm nhà trường hiệu quả
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.47 MB, 218 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN TIẾN DŨNG
PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO QUAN ĐIỂM NHÀ TRƢỜNG HIỆU QUẢ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
HÀ NỘI - 2015
z
1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN TIẾN DŨNG
PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
THEO QUAN ĐIỂM NHÀ TRƢỜNG HIỆU QUẢ
LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Mã số: 62 14 01 14
Cán bộ hƣớng dẫn khoa học:
1. GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc
2. PGS. TS. Nguyễn Văn Lê
HÀ NỘI - 2015
z
2
LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của riêng bản thân.
Các số liệu trong luận án là trung thực, kết quả nghiên cứu trong luận án
chưa từng được công bố ở bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Nguyễn Tiến Dũng
z
i
LỜI CẢM ƠN
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, cán bộ quản lý và các giảng
viên của Trường Đại học Giáo dục đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi học tập,
nghiên cứu và bảo vệ luận án.
Đặc biệt tôi xin cảm ơn và tri ân sâu sắc đến GS.TS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc và
PGS.TS Nguyễn Văn Lê đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi trong q trình
nghiên cứu, hồn thành luận án.
Cảm ơn Sở GD&ĐT Nam Định, Các đồng chí Lãnh đạo Sở, các bạn đồng
nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và cơng tác.
Cảm ơn các Sở GD&ĐT, các trường THPT đã giúp đỡ tơi trong q
trình khảo sát, thử nghiệm, thu thập số liệu.
Cảm ơn gia đình và những người thân đã ủng hộ, động viên, khích lệ,
chia sẻ với tơi trong suốt q trình học tập, nghiên cứu./.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Nguyễn Tiến Dũng
z
ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ đầy đủ
CBQL
: Cán bộ quản lý
CĐSP
: Cao đẳng Sư phạm
CNH, HĐH
: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
CNTT
: Cơng nghệ thơng tin
CSVC
: Cơ sở vật chất
ĐNGV
: Đội ngũ giáo viên
GD&ĐT
: Giáo dục và Đào tạo
GV
: Giáo viên
HS
: Học sinh
KT-XH
: Kinh tế - Xã hội
QLGD
: Quản lý giáo dục
TCCN
: Trung cấp chuyên nghiệp
THCS
: Trung học cơ sở
THPT
: Trung học phổ thông
TW
: Trung ương
UBND
: Ủy ban nhân dân
z
iii
MỤC LỤC
Lời cam đoan...................................................................................................
Lời cảm ơn ......................................................................................................
Danh mục các chữ viết tắt ...............................................................................
Mục lục ...........................................................................................................
Danh mục các bảng .........................................................................................
Danh mục các biểu đồ .....................................................................................
Danh mục các sơ đồ ........................................................................................
MỞ ĐẦU .......................................................................................................
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO
VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO QUAN ĐIỂM
NHÀ TRƢỜNG HIỆU QUẢ ........................................................................
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..................................................................
1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài ......................................................................
1.1.2. Nghiên cứu ở trong nước ......................................................................
1.2. Những khái niệm và thuật ngữ cơ bản .....................................................
1.2.1. Đội ngũ và đội ngũ giáo viên ................................................................
1.2.2. Phát triển ...............................................................................................
1.2.3. Quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên....................................................
1.2.4. Khái niệm hiệu quả và đặc điểm của nhà trường hiệu quả ...................
1.3. Đặc điểm của trường trung học phổ thông và đội ngũ giáo viên trung
học phổ thông thời kỳ đổi mới ........................................................................
1.3.1. Quan điểm chỉ đạo phát triển giáo dục trung học phổ thông ở nước
ta trong thời kỳ đổi mới ..................................................................................
1.3.2. Đặc điểm trường trung học phổ thông .................................................
1.3.3. Đặc điểm đội ngũ giáo viên trung học phổ thông .................................
1.4. Lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông theo quan
điểm nhà trường hiệu quả ...............................................................................
1.4.1. Định hướng phát triển trường THPT Việt Nam theo quan điểm nhà
trường hiệu quả ..............................................................................................
1.4.2. Định hướng phát triển đội ngũ giáo viên THPT theo quan điểm nhà
trường hiệu quả ...............................................................................................
1.4.3. Nội dung phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT theo quan điểm
nhà trường hiệu quả ........................................................................................
z
iv
Trang
i
ii
iii
iv
viii
x
xi
1
9
9
9
22
25
25
25
26
28
32
32
37
39
42
42
46
48
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển ĐNGV THPT theo quan điểm
nhà trường hiệu quả .......................................................................................
1.5.1. Xu hướng tồn cầu hóa, quốc tế hóa và u cầu đổi mới giáo dục.................
1.5.2. Sự phát triển của kinh tế tri thức ...........................................................
1.5.3. Sự liên kết và cạnh tranh trong đào tạo ................................................
1.5.4. Khả năng cạnh tranh về nghề nghiệp, việc làm ....................................
1.5.5. Sự đáp ứng về kinh tế - xã hội của các vùng miền ...............................
1.5.6. Những yếu tố quản lý ............................................................................
1.6. Kinh nghiệm quốc tế về phát triển đội ngũ giáo viên THPT ...................
Kết luận chương 1 .........................................................................................
Chƣơng 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO
VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO QUAN ĐIỂM
NHÀ TRƢỜNG HIỆU QUẢ ........................................................................
2.1. Thực trạng trường trung học phổ thông và đội ngũ giáo viên trung
học phổ thơng tồn quốc .................................................................................
2.2. Điều kiện tự nhiên, tình hình kinh tế, chính trị văn hoá xã hội và giáo
dục của tỉnh Nam Định ...................................................................................
2.2.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên ........................................................
2.2.2. Dân số và nguồn nhân lực .....................................................................
2.2.3. Về kinh tế, văn hoá xã hội ...................................................................
2.2.4. Về giáo dục và đào tạo ..........................................................................
2.3. Thực trạng trường trung học phổ thông và đội ngũ giáo viên trung
học phổ thông tỉnh Nam Định.........................................................................
2.3.1. Thực trạng về các trường trung học phổ thông tỉnh Nam Định ...........
2.3.2. Thực trạng về đội ngũ giáo viên trung học phổ thông tỉnh Nam
Định .................................................................................................................
2.3.3. Đánh giá chung về thực trạng ...............................................................
2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông
tỉnh Nam Định theo quan điểm nhà trường hiệu quả ....................................
2.4.1. Thực trạng về quy hoạch, kế hoạch hoá phát triển ĐNGV THPT ................
2.4.2. Thực trạng về tuyển chọn, sử dụng ĐNGV THPT ..............................
2.4.3. Thực trạng về đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ chun mơn,
nghiệp vụ và tính chun nghiệp, cho ĐNGV THPT .....................................
2.4.4. Thực trạng về đánh giá ĐNGV THPT theo chuẩn nghề nghiệp ..........
z
v
53
53
54
55
55
55
55
56
58
60
60
63
63
64
64
64
67
67
70
77
78
78
80
83
89
2.4.5. Thực trạng về chính sách, chế độ đãi ngộ, động viên, khích lệ, khen
thưởng, kỷ luật ĐNGV THPT ........................................................................
91
2.4.6. Thực trạng về xây dựng văn hóa tích cực, thân thiện trong phát triển
ĐNGV THPT ..................................................................................................
95
2.4.7. Đánh giá chung ....................................................................................
99
2.4.8. Các thách thức đối với việc phát triển ĐNGV THPT theo quan điểm
nhà trường hiệu quả ........................................................................................
102
Kết luận chương 2 ...........................................................................................
111
Chƣơng 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN
TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO QUAN ĐIỂM NHÀ
TRƢỜNG HIỆU QUẢ..................................................................................
113
3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ........................................................
113
3.2. Các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường trung học phổ
thông theo quan điểm nhà trường hiệu quả ....................................................
114
3.2.1. Tổ chức các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức về phát
triển đội ngũ giáo viên trường THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả .
114
3.2.2. Hoàn thiện quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT
theo quan điểm nhà trường hiệu quả ...............................................................
115
3.2.3. Tổ chức thực hiện có hiệu quả quy trình tuyển chọn, sử dụng và phát
triển đội ngũ giáo viên THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả......................... 119
3.2.4. Đánh giá đội ngũ giáo viên theo bộ tiêu chuẩn khoa học phù hợp
với nhà trường hiệu quả ..................................................................................
123
3.2.5. Xây dựng và hồn thiện chính sách tạo động lực phát triển đội ngũ
giáo viên theo quan điểm nhà trường hiệu quả ...............................................
130
3.2.6. Đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV trường THPT theo bộ
tiêu chuẩn khoa học phù hợp với nhà trường hiệu quả .....................................
135
3.2.7. Xây dựng tổ chức biết học hỏi, mơi trường văn hóa tích cực, thân thiện
trong ĐNGV trường THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả .......................... 150
3.2.8. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...........................................................
z
vi
156
3.3. Thăm dị và thử nghiệm ...........................................................................
157
3.3.1. Thăm dị tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp. ...................
157
3.3.2. Thử nghiệm nội dung của biện pháp 3 và biện pháp 6 .........................
161
Kết luận chương 3 ...........................................................................................
168
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...............................................................
1. Kết luận .......................................................................................................
2. Khuyến nghị ................................................................................................
MỘT SỐ CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CƠNG
BỐ CĨ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN........................................................
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................
PHỤ LỤC .......................................................................................................
169
169
170
z
vii
172
173
180
DANH MỤC CÁC BẢNG
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Tên bảng
Trang
Bảng 2.1: Đội ngũ giáo viên THPT toàn quốc năm học 2013-2014
(Bao gồm cả GV hợp đồng và ngồi cơng lập) ...............................................
60
Bảng 2.2: Quy mơ, mạng lưới trường, lớp, học sinh tỉnh Nam Định.......................
65
Bảng 2.3: Số lượng ĐNGV trên địa tỉnh Nam Định ......................................
66
Bảng 2.4: Trình độ đào tạo của ĐNGV các cấp học tỉnh Nam Định .......................
66
69
Bảng 2.5: Kết quả thi tốt nghiệp THPT những năm học vừa qua ................
69
Bảng 2.6: Kết quả kỳ thi tuyển sinh vào đại học ..........................................
Bảng 2.7: Đội ngũ giáo viên các trường THPT Công lập tinh Nam
Định từ năm học 2009 - 2010 đến năm học 2013 – 2014 ...............................
70
Bảng 2.8: Đội ngũ giáo viên các trường THPT công lập tỉnh Nam
Định năm học 2013 – 2014 .............................................................................
71
Bảng 2.9: Cơ cấu của ĐNGV biên chế trường THPT công lập tỉnh Nam Định. 73
Bảng 2.10: Trình độ được đào tạo theo từng bộ mơn của ĐNGV THPT ..................
74
Bảng 2.11: Trình độ chính trị, ngoại ngữ, tin học của ĐNGV THPT
hiện nay ..............................................................................................................................
75
Bảng 2.12: Đánh giá, xếp loại ĐNGV ............................................................
76
Bảng 2.13: Dự báo, định hướng phát triển giáo dục của nhà trường ..........................
79
Bảng 2.14: Quy hoạch phát triển đội ngũ giáo viên của các trường THPT .........................
80
Bảng 2.15: Số lượng, tỷ lệ xét tuyển giáo viên mới vào các trường
THPT (từ năm học 2009-2010 đến năm học 2013-2014). ..............................
81
Bảng 2.16: Thăm dị ý kiến về cơng tác tuyển chọn, sử dụng ĐNGV THPT ....................
81
Bảng 2.17: Số lượng giáo viên được đào tạo, bồi dưỡng hàng năm ..............
86
Bảng 2.18: Số lượng GV THPT trong biên chế đạt chuẩn, trên
chuẩn của các tỉnh Đồng bằng Bắc Bộ............................................................
87
Bảng 2.19: Thăm dò ý kiến về công tác đào tạo, bồi dưỡng ĐNGV THPT
88
Bảng 2.20: Kết quả đánh giá xếp loại đội ngũ giáo viên theo chuẩn
90
Bảng 2.21: Thăm dị ý kiến về chính sách, chế độ đãi ngộ, động
viên ĐNGV THPT ..........................................................................................
94
Bảng 2.22: Xây dựng tổ chức biết học hỏi trong phát triển ĐNGV THPT...................
97
Bảng 2.23: Tổng hợp kết quả thứ tự những thách thức ..................................
103
Bảng 2.24: Chất lượng học lực, hạnh kiểm HS THPT toàn tỉnh ...................
107
z
viii
25
26
27
28
29
30
31
32
Bảng 2.25: Chất lượng HS của 4 trường THPT .............................................
108
Bảng 2.26: Chất lượng thi học sinh giỏi toàn tỉnh .........................................
109
Bảng 2.27: Chất lượng thi học sinh giỏi tỉnh của 2 trường THPT
Lê Hồng Phong và Hải Hậu A ........................................................................
109
Bảng 2.28: Kết quả thi học sinh giỏi Quốc gia, Quốc tế của
Trường THPT Lê Hồng Phong (2008 - 2014) ...............................................
110
Bảng 3.1: Dự báo dân số tỉnh Nam Định .............................................................
117
Bảng 3.2: Quy mô trường, GV THPT và kế hoạch phát triển đến
năm 2020. .....................................................................................................
117
Bảng 3.3: Tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp ...................................
158
Bảng 3.4: Số liệu tuyển dụng GV các trường THPT năm học
2012 -2013 và 2013-2014 ...............................................................................
164
z
ix
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
STT
1
2
Tên biểu đồ
Trang
Biểu đồ 2.1: Trình độ đào tạo của ĐNGV các cấp học trên
địa bàn tỉnh Nam Định ..................................................................................
66
Biểu đồ 2.2: Số lượng đội ngũ giáo viên các trường THPT
công lập tỉnh Nam Định ................................................................................
70
3
Biểu đồ 2.3: So sánh tuổi đời của đội ngũ giáo viên.....................................
73
4
Biểu đồ 2.4: Tỷ lệ đào tạo chuẩn hoá ĐNGV THPT ....................................
74
5
Biểu đồ 2.5: Mức độ các thách thức..............................................................
104
6
Biểu đồ 3.1: Tính cấp thiết của các biện pháp ...............................................
159
7
Biểu đồ 3.2: Tính khả thi của các biện pháp .................................................
159
z
x
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
STT
Tên sơ đồ
Trang
1
Sơ đồ 1.1: Quá trình quản lý ĐNGV .............................................................
51
2
Sơ đồ 1.2: Xây dựng tổ chức biết học hỏi trong nhà trường ........................
53
3
Sơ đồ 3.1: Nội dung bồi dưỡng giáo viên .....................................................
136
4
Sơ đồ 3.2: Mối liên hệ giữa các biện pháp ....................................................
156
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
xi
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra những mục tiêu, nhiệm vụ chủ yếu,
trong đó có nhiệm vụ “phát triển khoa học và công nghệ, giáo dục và đào
tạo; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu CNH- HĐH đất
nước và phát triển kinh tế tri thức” [29, tr.187]. Để thực hiện được mục tiêu
giáo dục, địi hỏi phải có rất nhiều yếu tố, trong đó yếu tố căn bản là đội ngũ
giáo viên. Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương 2 khoá VIII đã
khẳng định: "Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục và được xã
hội tôn vinh". Chỉ thị 40 CT/TW ngày 15/6/2004 của Ban bí thư Trung ương
Đảng về việc xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản
lý giáo dục trong đó mục tiêu tổng quát nêu: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và
cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng,
đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất,
lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo thông qua việc quản lý, phát triển
đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng
đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp
cơng nghiệp hóa, hiện đại hố đất nước"[1]. Theo Raja Roy Singh, nguyên
Giám đốc UNESCO châu Á - Thái Bình Dương: “Khơng có một nền giáo dục
của quốc gia nào lại có thể phát triển cao hơn trình độ đội ngũ giáo viên
của quốc gia đó”.
Hiện nay toàn ngành giáo dục và đào tạo đang đứng trước bước ngoặt
to lớn đó là thực hiện đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp
ứng u cầu cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế theo nội dung cơ
bản của Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI vừa mới
ban hành.[2]; Nghị quyết số 44/NQ-CP ban hành chương trình hành động
của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29 NQ/TW [22]; Quyết định số
2653/QĐ-BGDĐT: ban hành Kế hoạch hành động của ngành Giáo dục triển
khai Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 29NQ/TW [11]. Trong nhiệm vụ giải pháp của Nghị quyết số 29-NQ/TW có
nêu “Xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo và
cán bộ quản lý giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
1
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế. Thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà
giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo”
Tuy nhiên hiện nay chất lượng và hiệu quả giáo dục tại các cơ sở giáo
dục nói chung và tại các trường phổ thơng nói riêng tại Việt Nam đang cịn
thấp. Thực trạng đó đã đặt ra yêu cầu cho Đảng, Nhà nước và toàn dân ta
tiếp tục nhận thức “giáo dục là quốc sách hàng đầu”, đổi mới tư duy và
phương thức quản lý giáo dục theo phương châm lấy “đổi mới quản lý giáo
dục là khâu đột phá” [20, tr.14], nhằm “nâng cao chất lượng và hiệu quả,
giáo dục và đào tạo” [20, tr.162], mà trước hết là chất lượng và hiệu quả
của các nhà trường.
Kinh nghiệm thực tiễn về phát triển của sự nghiệp đổi mới giáo dục ở
Việt Nam đã cho thấy muốn nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, trước
hết phải nâng cao chất lượng và hiệu quả của các cơ sở giáo dục (nhà trường).
Như vậy, một hệ thống giáo dục có chất lượng cần phải có các nhà trường hoạt
động có chất lượng và có hiệu quả. Peter F. Drucker - cha đẻ của lý thuyết
Quản lý trong thế kỉ 21, đã từng viết: Quản lý là giải quyết 2 vấn đề: Tính hiệu
nghiệm và hiệu quả của quản lý; Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục, đã xuất
hiện ngày càng nhiều trường học tiên tiến, xuất sắc, đạt chuẩn Quốc gia, chất
lượng cao, trường trọng điểm...tất cả các loại hình trường này đều tiếp cận trên
một quan điểm nâng cao hiệu quả giáo dục của các nhà trường. Xu hướng phát
triển đó là rõ ràng, nhưng việc xây dựng và phát triển các trường này còn đang
thiếu những quan điểm, tiêu chí, giải pháp được thiết lập trên cơ sở lý luận và
thực tiễn để tạo cơ sở bền vững cho hoạt động lãnh đạo, quản lý và thực hiện,
đặc biệt với cấp THPT- cấp học cuối cùng của giáo dục phổ thông - học sinh có
thể đi vào cuộc sống lao động đáp ứng yêu cầu phát triển KT- XH của chính
cộng đồng, địa phương và xã hội; cũng là cấp học quyết định chất lượng đầu
vào của giáo dục chuyên nghiệp.
Theo Thomas và Martin (1996) “Trường học hiệu quả là nhà trường mà
trong đó học sinh có tất cả các năng lực thực hiện được đầy đủ mọi tiềm năng
của mình” [83, tr.92]. Để đạt được chất lượng, hiệu quả như vậy, giáo viên có
vai trị đặc biệt quan trọng. Giáo viên vừa là nhà sư phạm, nhà giáo dục, vừa là
nhà quản lý thực thụ, họ là người có ảnh hưởng và quyết định đến hoạt động
trên lớp, cũng như các hoạt động ngoài giờ lên lớp của học sinh, họ thực hiện
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
2
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
các chức năng quản lý từ lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, lãnh đạo đến kiểm tra
đánh giá mọi hoạt động giáo dục trong khuôn khổ được ủy quyền, giáo viên
cũng phải thuần thục các kĩ năng quản lý như: kỹ năng nhận thức một cách
khái quát hóa, có hệ thống, kỹ năng quan hệ, giao tiếp truyền thông: quản lý
quan hệ giữa GV với GV, GV với HS, GV với phụ huynh, HS với HS, HS với
cộng đồng, với xã hội; và kỹ năng cơ bản của người quản lý giáo dục đó là kỹ
năng chun mơn về sư phạm, giáo dục học sinh...[24]. Từ ý tưởng này đã
thúc đẩy tác giả nghiên cứu sâu vấn đề để làm nổi bật vai trò của người giáo
viên trong thời đại mới - người chủ động quản lý toàn bộ chương trình, bài
giảng, CSVC, khơng gian lớp học, thiết bị dạy học và toàn quyền trong việc tổ
chức giờ dạy chính khóa, ngoại khóa...thơng qua thể hiện nhiều năng lực, kỹ
năng quản lý, lãnh đạo đạt hiệu quả cao...
Đã có một số cơng trình nghiên cứu về quan điểm, tiêu chí của nhà
trường hiệu quả. Một số nước phát triển, đang phát triển trên thế giới và trong
khu vực đã vận dụng các lý luận và thực tiễn xây dựng nhà trường hiệu quả
theo các mơ hình khác nhau. Các cơng trình nghiên cứu trong nước về nhà
trường hiệu quả hiện cịn rất hiếm, chưa có cơng trình nghiên cứu nào nghiên
cứu một cách chuyên sâu về nhân tố quyết định của một nhà trường hiệu quả,
đó chính là đội ngũ giáo viên, nhất là đối với các nhà trường THPT.
Trong xu thế phát triển của quản lý nhà trường thế kỷ XXI thì phát
triển nhà trường hiệu quả là một xu thế mà nhiều nền giáo dục quan tâm.
Cho đến nay, tại Việt Nam, mục tiêu xây dựng và phát triển các nhà trường
có chất lượng cao, nhà trường tiên tiến, nhà trường đạt chuẩn quốc gia...
đang được đề cao nhưng cịn q ít cơng trình nghiên cứu làm rõ được cơ
sở lý luận và thực tiễn xây dựng nhà trường hiệu quả trong giáo dục phổ
thơng nói chung và trong giáo dục THPT nói riêng.
Trong luận án này NCS chọn tỉnh Nam Định, một tỉnh có truyền thống
văn hiến lâu đời, là vùng đất giàu truyền thống hiếu học và học giỏi để xây
dựng luận chứng (cơ sở thực tiễn) cho luận án. Ngành GD&ĐT Nam Định 20
năm qua liên tục trong tốp dẫn đầu toàn quốc, ngành luôn quan tâm đến việc
xây dựng hệ thống nhà trường nói chung trường THPT nói riêng đạt chất
lượng cao. Xác định đội ngũ nhà giáo là yếu tố quyết định của hệ thống giáo
dục, bản thân tác giả là một cán bộ quản lý trong ngành nên muốn nghiên cứu
vấn đề phát triển đội ngũ giáo viên THPT theo một cách tiếp cận mới.
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
3
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
Vì những lý do nêu trên, chúng tơi chọn nghiên cứu đề tài “Phát triển
đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông theo quan điểm nhà
trường hiệu quả” nhằm góp phần vào sự nghiệp phát triển giáo dục THPT
nước ta hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở các luận cứ khoa học, đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ
giáo viên trường trung học phổ thông theo quan điểm nhà trường hiệu quả để
nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và
toàn diện Giáo dục và Đào tạo hiện nay.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Phát triển đội ngũ giáo viên trung học phổ thông theo quan điểm nhà
trường hiệu quả.
4. Câu hỏi nghiên cứu
4.1. Cơ sở khoa học của việc phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT theo
quan điểm nhà trường hiệu quả được lý giải như thế nào? Những thách thức
và thời cơ nào cho việc phát triển đội ngũ giáo viên THPT nước ta hiện nay
theo quan điểm nhà trường hiệu quả?
4.2. Đội ngũ giáo viên của một nhà trường hiệu quả có những ưu thế nào? Vì
sao lại phát triển đội ngũ giáo viên theo quan điểm nhà trường hiệu quả?
4.3. Những biện pháp nào cần thiết để phát triển đội ngũ giáo viên các trường
THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả?
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về phát triển đội ngũ giáo viên trường
THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả.
5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên và phát triển đội ngũ giáo
viên THPT hiện nay để xác lập cơ sở thực tiễn về phát triển đội ngũ giáo viên
trường THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả.
5.3. Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT theo
quan điểm nhà trường hiệu quả.
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
4
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
5.4. Tổ chức thăm dò ý kiến và thử nghiệm nhằm kiểm chứng tính cần cấp
thiết và khả thi của các biện pháp đã được đề xuất.
6. Giả thuyết khoa học
Để phát triển đội ngũ giáo viên THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục hiện nay, các trường trung học phổ thông cần thực hiện đổi mới phát
triển đội ngũ giáo viên theo quan điểm nhà trường hiệu quả. Nhà trường
hiệu quả chính là: Hướng vào học sinh, phát triển năng lực học sinh; mơi
trường sư phạm tích cực, khuyến khích học tập, tạo sự kỳ vọng; có sự phân
quyền, chia sẻ sự lãnh đạo, quản lý; huy động cha mẹ, cộng đồng tham gia;
khuyến khích giải quyết vấn đề một cách sáng tạo, liên tục bồi dưỡng phát
triển cho giáo viên.
Phát triển đội ngũ giáo viên theo quan điểm nhà trường hiệu quả là làm
thay đổi nhận thức về vai trò và địa vị của người giáo viên, xây dựng quy hoạch,
đổi mới tuyển chọn, sử dụng, đặc biệt là đánh giá ĐNGV theo bộ tiêu chuẩn khoa
học phù hợp với nhà trường hiệu quả, đổi mới đào tạo, bồi dưỡng theo hướng
nâng cao tính nhân văn, chuyên nghiệp và trách nhiệm xã hội, phát triển năng
lực, tư duy cũng như nâng cao trình độ chun mơn, nghiệp vụ và xây dựng mơi
trường văn hố đặc trưng cho đội ngũ này.
7. Luận điểm bảo vệ
7.1. Để đáp ứng được u cầu đổi mới, mơ hình “Nhà trường hiệu quả” chính là
nhà trường có thể đáp ứng được theo xu thế hiện nay.
7.2. Đổi mới quản lý trường trung học phổ thông trong giai đoạn mới theo
quan điểm nhà trường hiệu quả cần địi hỏi có đội ngũ giáo viên đủ phẩm chất,
năng lực đáp ứng được yêu cầu đổi mới. Giáo viên vừa là nhà sư phạm, nhà
giáo dục vừa phải là nhà quản lý thực thụ.
7.3. Để có đội ngũ giáo viên đáp ứng được yêu cầu của nhà trường hiệu quả thì
cần phải triển khai, thực hiện đồng bộ các biện pháp về:
Tuyên truyền nâng cao nhận thức; Hoàn thiện quy hoạch, kế hoạch
phát triển đội ngũ; Chỉ đạo thực hiện có hiệu quả quy trình tuyển chọn, sử dụng;
Đánh giá đội ngũ giáo viên theo bộ tiêu chuẩn khoa học phù hợp với nhà trường
hiệu quả; Hồn thiện chính sách tạo động lực phát triển đội ngũ; Đổi mới công
tác đào tạo, bồi dưỡng; Xây dựng tổ chức biết học hỏi, mơi trường văn hóa
tích cực, thân thiện trong ĐNGV.
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
5
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
8. Phạm vi nghiên cứu
Vì điều kiện thời gian và năng lực có hạn, đề tài tập trung khảo sát qua
sử dụng tư liệu thứ cấp về phát triển đội ngũ giáo viên THPT của 63 tỉnh trong
toàn quốc và nghiên cứu thực trạng phát triển ĐNGV các trường THPT trên
địa bàn tỉnh Nam Định (xem đây là một nghiên cứu điển hình).
Thử nghiệm các kết quả nghiên cứu sẽ được chọn lọc và tiến hành trong
phạm vi các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nam Định để làm sáng tỏ những
nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận án.
Các số liệu khảo sát và những vấn đề nghiên cứu có liên quan được giới
hạn thời gian 5 năm gần đây.
9. Phƣơng pháp luận và Phƣơng pháp nghiên cứu
9.1. Phương pháp luận
Đề tài áp dụng một số cách tiếp cận sau đây:
- Tiếp cận lịch sử: Dựa trên lịch sử quản lý nhà trường THPT nói chung và
phát triển đội ngũ giáo viên THPT VN nói riêng.
- Tiếp cận mục tiêu là đích cần đạt tới, làm mốc để định hướng cho các hoạt
động quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THPT theo quan điểm xây dựng nhà
trường hiệu quả
- Tiếp cận hệ thống cho phép xem xét các nội dung nghiên cứu quản lý phát
triển đội ngũ giáo viên THPT như một nhân tố trong hệ thống hoàn chỉnh và
mối quan hệ tương tác giữa các nhân tố. Đối tượng nghiên cứu là các biện
pháp phát triển đội ngũ giáo viên THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả
được đặt trong mối tương quan với các yếu tố ảnh hưởng.
9.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu, luận án sử dụng
phối hợp các nhóm phương pháp nghiên cứu sau:
9.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát, so sánh, đối chứng các văn
kiện của Đảng, Nhà nước, các Chỉ thị, Nghị quyết của Ngành GD&ĐT, các
ngành khác và các cơng trình nghiên cứu, các tài liệu khoa học có liên quan đến
đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu.
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
6
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
9.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi - phương pháp điều tra xã hội
học để khảo sát thực trạng quản lý phát triển đội ngũ giáo viên THPT VN (qua
nghiên cứu trường hợp Tỉnh Nam Định). Tác giả đã tiến hành phỏng vấn trực
tiếp ý kiến của các chuyên gia và bằng phiếu hỏi khảo sát đối với 350 cán bộ
quản lý và giáo viên THPT về những thách thức hiện nay đối với việc phát
triển ĐNGV THPT.
- Phương pháp phỏng vấn chun gia (Giám đốc, Phó Giám đốc, Trưởng,
Phó trưởng phịng Sở GD&ĐT, Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, tổ trưởng
chun mơn, giáo viên các trường THPT) để tìm hiểu nhận thức của CBQL và
GV về vai trò địa vị giáo viên, về thực trạng phát triển đội ngũ giáo viên
THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả và về các giải pháp quản lý phát
triển ĐNGV. Hình thức: Trao đổi trực tiếp, phỏng vấn, thăm dị thơng qua các
Phiếu hỏi ý kiến. Đã thăm dò và dùng 98 phiếu hỏi, đánh giá về các biện pháp
với 2 nội dung: tính cấp thiết và tính khả thi với những mức độ khác nhau.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm, quan sát, tọa đàm với 60 CBQL,
GV, chuyên gia trong ngành GD&ĐT để làm rõ hơn thực trạng, bảo đảm tính
khách quan, trung thực trong đánh giá, phân tích, tổng hợp các số liệu và
thông tin thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài.
Ngồi ra đề tài cịn tiến hành thăm dị ý kiến về tính cần thiết và khả thi
cũng như thử nghiệm bước đầu nội dung của một số biện pháp.
9.3. Nhóm phƣơng pháp xử lý số liệu
Sử dụng phương pháp thống kê tốn học nhằm xử lý và phân tích các số
liệu, thơng tin đã thu thập được.
10. Đóng góp mới của đề tài
10.1. Về mặt lý luận: Góp phần làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về phát triển
đội ngũ giáo viên trường THPT theo quan điểm nhà trường hiệu quả - mơ
hình quản lý mới theo quan điểm nhân văn, hiện đại, hiệu quả và trách
nhiệm xã hội.
Luận án đã góp phần hồn thiện lý luận về thành tố đội ngũ giáo viên
của một nhà trường hiệu quả. Đặc điểm tính hiệu quả của các nhà trường hiện
luan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qualuan.van.thac.si.phat.trien.doi.ngu.giao.vien.truong.trung.hoc.pho.thong.theo.quan.diem.nha.truong.hieu.qua
z
7
