Nấm rễ cộng sinh Mycorrhizae: lợi ích và cách ứng dụng

Nấm rễ cộng sinh Mycorrhizae - Lợi ích và cách ứng dụng
Nấm rễ cộng sinh Mycorrhizae là một biện pháp kiểm soát sinh học đối với các
mầm bệnh trong đất và đồng thời cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết cho
cây trồng. Nấm Mycorrhizae có vai trị quan trọng trong dinh dưỡng thực vật,
khoa học đất và nông nghiệp nói chung.
1. Nấm rễ cộng sinh Mycorrhrizea là gì?
Mycorrhizae (hay Mycorrhizal) là một nhóm nấm sống cộng sinh với rễ cây, tức là
đơi bên cùng có lợi. Ban đầu, Mycorrhizae tự bám vào rễ cây và sau đó phát triển
thành một hệ thống sợi nấm dày đặc bên trong đất.

2. Có mấy lồi nấm Mycorrhizae?


Có hai lồi Mycorrhizae chiếm ưu thế đó là: Ecto và Endo.
2.1. Nấm nội cộng sinh Endomycorrhizae
Nhóm nấm Endomycorrhizae cịn được gọi là AM (arbuscular mycorrhizal),
chúng có vai trị rất quan trọng đối với các loại cây thân thảo, bao gồm hoa màu
và các loài cỏ. Sợi nấm của chúng có hình dạng giống như những túi nước tí hon.
Mặc dù đặc tính sinh trưởng của lồi nấm này là xâm nhập vào tế bào rễ nhưng
chúng không hề gây hại cho cây.
2.2. Nấm ngoại cộng sinh Ectomycorrhizae
Ectomycorrhizae chủ yếu cộng sinh trên các loài cây thân gỗ và cây bụi.
Chúng sinh trưởng giữa các tế bào rễ và tạo thành lớp phủ xung quanh rễ
cây. Khác với Endomycorrhizae, nhóm Ectomycorrhizae khơng xâm nhập vào
tế bào rễ.

2. Lợi ích của nấm Mycorrhizae
2.1. Hỗ trợ cây trồng hấp thụ nước và dinh dưỡng

Hệ thống sợi nấm Mycorrhizae làm tăng diện tích hấp thụ của rễ cây từ 10 đến
1.000 lần, do đó cải thiện đáng kể khả năng hút nước và khoáng chất của cây.

Đổi lại, nấm Mycorrhizae nhận được từ cây nguồn thức ăn bao gồm
carbohydrate, protein và đường.


Mycorrhizae tổng hợp và vận chuyển cho cây tất cả 15 chất dinh dưỡng đa lượng
và vi lượng thiết yếu. Bên cạnh đó, các hoạt chất hóa học do Mycorrhizae tiết ra
có khả năng hịa tan các chất dinh dưỡng khó tiêu chẳng hạn như là Phốt pho, để
cây hấp thụ dễ dàng hơn. Điều này đặc biệt quan trọng đối với dinh dưỡng thực
vật và giải thích tại sao đối với cây trồng khơng có Mycorrhizae cộng sinh, chúng
ta phải cung cấp nhiều dưỡng chất hơn để đảm bảo cây khỏe mạnh.
Hơn nữa, hệ thống sợi nấm Mycorrhizae còn giúp cây hấp thụ và lưu trữ nước
thuận lợi hơn. Đặc biệt trong hồn cảnh khơng được tưới tiêu, những cây cộng
sinh với Mycorrhizae thường chống chịu với căng thẳng nhiệt tốt hơn nhiều so với
những cây không cộng sinh.
Cây trồng khơng chỉ hưởng lợi khi có sự cộng sinh của nấm Mycorrhizae mà mặt
khác, nếu khơng có nấm Mycorrhizae, sức sống của cây cũng bị ảnh hưởng đáng
kể. Mycorrhizae có mặt trong các chương trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM)
và các chương trình canh tác hữu cơ; có tác dụng hiệu quả trong quản lý sức đề
kháng; phân hủy tàn dư thực vật thành các dưỡng chất hữu ích cho cây; đồng thời
khơng gây ngộ độc và làm cháy lá thực vật.
2.2. Tăng khả năng chống chịu bệnh của cây trồng
Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng nấm Mycorrhizae có khả năng kiểm sốt
bệnh hiệu quả, chúng tạo ra một rào cản vật lý giữa mầm bệnh và rễ cây.
Mycorrhiza cạnh tranh với mầm bệnh để hấp thu các chất dinh dưỡng thiết yếu;
kích thích thực vật sản xuất các chất chuyển hóa làm tăng sức đề kháng với bệnh
tật; và kích thích rễ tiết ra các chất hóa học khác để ngăn chặn hoạt động gây


bệnh.
3. Vì sao cần cấy nấm Mycorrhizae cho vùng rễ?

Nấm Mycorrhizae luôn tồn tại tự nhiên trong đất. Tuy nhiên, nguyên nhân khiến
cho mật độ nấm Mycorrhizae trong tự nhiên bị giảm sút là do các hoạt động làm
xáo trộn cấu trúc đất như là: khai thác mỏ, xây dựng hoặc xói mịn; xử lý bằng
axit hoặc hóa chất mạnh; dư lượng thuốc trừ sâu, nhiệt độ quá cao, hạn hán hoặc
lũ lụt; mất oxy do đổ nhựa đường, bê tông, quy hoạch giao thông. Trong các khu
vườn nhà, sự giảm sút Mycorrhizae chủ yếu là do sử dụng chất khử trùng mạnh,
đất ngập úng thiếu oxy và bón phân quá mức.
4. Cách sử dụng nấm Mycorrhizae
Nấm Mycorrhizae được sử dụng phổ biến dưới dạng chế phẩm sinh học, nhất là
dùng trong mơ hình nhà kính hoặc các lồi cây được cấy ghép như cà chua và
một số loại rau khác.
Nếu sử dụng Mycorrhizae với mục đích kiểm sốt mầm bệnh hơn là phịng ngừa,
thì tốt nhất là điều trị nhiễm trùng sớm. Nếu sử dụng Mycorrhizae q muộn thì
khơng đem lại hiệu quả cao.
Dưới đây là một số lưu ý chung khi sử dụng các chế phẩm chứa Mycorrhizae:
4.1. Sử dụng nấm Mycorrhizae trong khí canh
Khí canh là hình thức trồng cây trong mơi trường khơng khí hoặc sương mù mà
không cần sử dụng đất. Điểm đặc biệt là phần rễ lơ lửng trong không trung và


hồn tồn khơng được nhúng vào dung dịch dinh dưỡng như mơ hình thủy canh
thơng thường khác. Rễ cây phát triển bằng cách hấp thụ dưỡng chất từ dung dịch
dinh dưỡng thơng qua hệ thống phun sương.
Đối với khí canh, chế phẩm Mycorrhizae dạng lỏng được thêm vào dung dịch dinh
dưỡng và chúng ta có thể quan sát sự phát triển của nấm trên bề mặt rễ. Một
điều lưu ý là cần lọc cặn ra khỏi dung dịch trước khi sử dụng để tránh tình trạng
hệ thống phun bị tắc nghẽn.
4.2. Sử dụng nấm Mycorrhizae khi cấy cây con vào chậu
- Rắc trực tiếp chế phẩm Mycorrhizae dạng hạt nhuyễn hoặc tưới chế phẩm dạng
lỏng vào hố trồng sao cho rễ tiếp xúc được với nấm.

- Đối với một số loại chế phẩm dạng túi phân hủy sinh học, chúng ta có thể chơn
nó vào hố trồng, nhờ vậy cây hưởng lợi nhanh chóng hơn.
- Đối với các loại chế phẩm dạng hạt to, cần ngâm trong nước vài giờ để giải
phóng và kích hoạt vi sinh vật. Chúng ta thực hiện bằng cách bỏ các hạt chế
phẩm vào 1 chiếc tất hoặc miếng vải lọc và ngâm nó trong nước. Dung dịch này
được dùng để tưới đất trong thời gian diễn ra mùa vụ.
4.3. Sử dụng nấm Mycorrhizae để trộn giá thể
Trên thị trường có bán nhiều loại giá thể trộn sẵn chứa nấm Mycorrhizae. Trong
trường hợp sử dụng loại giá thể trộn đất, chúng ta có thể bón thêm cho đất một
lượng lớn các hạt Mycorrhizae hoặc rắc lên mặt đất giống như dùng phân bón
dạng hạt. Nhờ đó, gia tăng mật độ vi sinh vật có lợi để kháng mầm bệnh.


Vỏ cây, đất sét nung, đất sét nở và đá perlite (đá trân châu) thống khí tốt. Than
bùn và đá vermiculite (đá vơ mi) giữ ẩm nhiều hơn và cho phép khơng khí lưu
thơng tốt hơn cát. Mycorrhizae hiếu khí, có nghĩa là chúng cần oxy. Chúng có thể
phát triển trong mơi trường kỵ khí hoặc giảm oxy nhưng quần thể của chúng bị
giảm đáng kể trong những môi trường này. Vì vậy tốt nhất là chúng ta khơng để
giá thể úng nước quá lâu.
4.4. Sử dụng nấm Mycorrhizae để pha dung dịch hồ rễ cho cây con rễ trần
Mycorrhizae tương thích với hầu hết các loại bột kích rễ và gel siêu hút ẩm phổ
biến trên thị trường. Do đó, chúng ta có thể bổ sung chúng vào dung dịch hồ rễ
để nhúng rễ các giống cây con rễ trần.
4.5. Sử dụng nấm Mycorrhizae cho khối giá thể gieo hạt
Khối giá thể gieo hạt là những loại giá thể được thiết kế thành dạng khối vuông,
dùng để gieo hạt trong thủy canh, khí canh hoặc trồng đất. Ưu điểm chung của
khối vuông giá thể là nhỏ, nhẹ, giữ ẩm tốt và thốt nước nhanh.
Về cơ bản, có 4 loại khối vng gieo hạt là: bơng khống (rockwool), oasis,
organo và than bùn. Trong đó, bơng khống là loại được sử dụng phổ biến nhất
tại Việt Nam, tìm mua dễ dàng trên các sàn thương mại điện tử. Nhìn chung, khối

bơng khống có giá thành rẻ và dễ sử dụng.
Sau khi đã hồn tất bước xử lý khối bơng khống theo hướng dẫn của nhà sản
xuất, chúng ta tiến hành gieo hạt và bón chế phẩm Mycorrhizae. Cuối cùng, nhẹ
nhàng phủ lên hạt một ít bơng khống.


4.6. Sử dụng nấm Mycorrhizae cho đất cát
Một vài loài Mycorrhizae, nhất là Glomus sp., hoạt động rất tốt trong môi trường
đất cát. Chúng ta chỉ cần cấy Mycorrhizae vào đất cát theo hướng dẫn trên bao
bì. Tuy nhiên cần lưu ý trong việc chọn thức ăn cho Mycorrhizae. Phân trà và các
loại phân xanh khác có pH thấp cho nên không tốt cho sự phát triển của
Mycorrhizae. Tương tự như vậy, việc sử dụng mật đường và các loại đường khác
làm thức ăn cho Mycorrhizae có thể kích thích hoạt động của mầm bệnh. Nguồn
thức ăn hữu ích nhất cho Mycorrhizae là cacbon trong Axit Humic, đồng thời cấu
trúc đất cát cũng được cải tạo tốt hơn khi có Axit Humic.
4.7. Sử dụng nấm Mycorrhizae cho mùn cưa

Nấm Mycorrhizae cũng có thể hoạt động tốt trong mùn cưa. Nên ngâm mùn cưa
trong dung dịch dinh dưỡng 48 giờ trước khi trồng cây. Trộn sẵn Mycorrhizae
trong mùn cưa hoặc bón vào vùng rễ cây đều được.
4.8. Sử dụng nấm Mycorrhizae cho hạt giống
Hạt giống có thể tiếp xúc trực tiếp với nấm Mycorrhizae. Nhờ đó, chúng ta sẽ
sớm bảo vệ rễ non khỏi sự tấn công của các mầm bệnh gây thối rễ như Pythium
và Phytophthora. Tuy nhiên, trong trường hợp sử dụng thuốc diệt nấm để xử lý
hạt giống thì phải chắc chắn rằng Mycorrhizae tương thích với loại thuốc đó. Bổ
sung Axit Humic để cung cấp cacbon làm thức ăn cho Mycorrhizae. Không sử
dụng nguồn cung cấp cacbon khác ngoài danh mục khuyến nghị của nhà sản
xuất chế phẩm, nếu không sẽ tạo điều kiện cho nấm hại phát triển.
Trên thực tế, tỉ lệ Mycorrhizae che phủ rễ phải đạt từ 40 đến 80%, như vậy mới có

thể bảo vệ cây hiệu quả nhất.
Lưu ý: Trên đây là một số gợi ý chung trong việc sử dụng nấm Mycorrhizae, tùy
theo mỗi chế phẩm mà nhà sản xuất sẽ đưa ra hướng dẫn sử dụng riêng biệt.
5. Tiêu chí chọn mua chế phẩm nấm Mycorrhizae
Dưới đây là một số công dụng và thông số cần quan tâm khi chọn mua chế phẩm
Mycorrhizae.
Thứ nhất: Sản phẩm có cơng thức ổn định
Hiện nay, sản phẩm thường được đóng gói dưới dạng bột mịn, chất lỏng hoặc túi
nhỏ phân hủy sinh học, sử dụng dễ dàng và nhanh chóng. Các dạng cơng thức
khơ có thời hạn sử dụng từ 16-18 tháng hoặc 2 năm. Tránh mua các sản phẩm
đòi hỏi phải làm lạnh hoặc xử lý phức tạp trước khi sử dụng.
Thứ hai: Kết hợp nhiều loài Mycorrhizae trong 1 sản phẩm.
Sản phẩm bao gồm nhiều lồi Mycorrhizae có tác dụng chống lại mầm bệnh tốt
hơn và lâu hơn so với 1 loài riêng lẻ. Hơn nữa, các sản phẩm chứa hỗn hợp
Ectomycorrhizae và Endomycorrhizal áp dụng được cho nhiều loại cây trồng hơn
là sản phẩm chỉ chứa 1 trong 2 lồi này. Tuy nhiên, lưu ý rằng nấm Mycorrhizea
khơng có tác dụng đối với củ cải đường, bông cải xanh và cải canola.
Thứ ba: thành phần sản phẩm
Phân tích thành phần cho chúng ta biết số lượng bào tử hoặc đơn vị hình thành


khuẩn lạc (CFU). CFU là đơn vị ước tính số lượng vi khuẩn hoặc tế bào nấm khả
thi trong 1 mẫu nhất định. Khả thi được định nghĩa là khả năng nhân lên thơng
qua q trình phân hạch nhị phân ở điều kiện kiểm sốt. Do đó, các chỉ số này
càng cao thì càng có nhiều “hạt giống” Mycorrhizea được cấy vào rễ cây.
Thứ tư: thời hạn sử dụng

Thời hạn sử dụng liên quan đến sức sống và khả năng hoạt động của nấm
Mycorrhizae. Sản phẩm có thời hạn sử dụng càng lâu thì càng thuận tiện cho việc

canh tác.
Thứ năm: nhà sản xuất uy tín
Tham khảo các nhiều nguồn thơng tin khác nhau (báo chí, mạng xã hội, người
quen) để chọn ra nhà sản xuất uy tín đã tồn tại lâu năm trên thị trường.
Thứ sáu: sản phẩm hoạt động trong phạm vi nhiệt độ rộng
Nên chọn các sản phẩm hoạt động trong phạm vi nhiệt độ rộng. Giống như nhiều
vi sinh vật khác, nấm Mycorrhrizae bất hoạt, suy yếu hoặc thậm chí là chết khi
gặp điều kiện nhiệt độ bất lợi. Do đó, nhà sản xuất thường trộn các lồi
Mycorrhizae có điểm nhiệt độ bất hoạt khác nhau nhằm kéo dài thời gian hoạt
động của sản phẩm.
Cuối cùng: sản phẩm đạt chứng nhận hữu cơ
Sản phẩm thích hợp dùng trong canh tác hữu cơ, không chứa mầm bệnh gây hại
cho con người, sinh vật biến đổi gen.


Chế phẩm Mycorrhizae chất lượng
cao

Chế phẩm Mycorrhizae chất lượng
thấp

Dạng lỏng, dạng hạt hoặc dạng túi
phân hủy sinh học

Dạng giữ lạnh

Kết hợp Ecto và Endo

Chỉ chứa 1 loài

CFU hoặc số lượng bào tử cao

CFU hoặc số lượng bào tử thấp

Thời hạn sử dụng kéo dài - 2 năm

Thời hạn sử dụng ngắn

Nhà sản xuất uy tín

Nguồn gốc khơng rõ ràng

Có chứng nhận hữu cơ

Khơng có chứng nhận hữu cơ

Hoạt động trong phạm vi nhiệt độ rộng Hoạt động trong phạm vi nhiệt độ hẹp
Bên cạnh nấm đối kháng Trichoderma, nấm rễ cộng sinh Mycorrhizea là một biện
pháp sinh học an toàn và hữu ích trong việc bảo vệ cây trồng khỏi sự xâm nhập
của nấm bệnh và tổng hợp các dưỡng chất quan trọng cho sự phát triển của cây.
Bằng cách sử dụng Mycorrhizea một cách hợp lý và điều độ, chúng ta hồn tồn
có thể cải thiện chất lượng đất cũng như giảm tải các loại hóa chất độc hại và tốn
kém.