Chương 1 91022 244656

CHƯƠNG 1
NGUỒN GỐC, BẢN CHẤT, CÁC ĐẶC
TRƯNG VÀ HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC


I. NGUỒN GỐC CỦA NHÀ NƯỚC

1. Các học thuyết tiêu biểu về nguồn gốc nhà nước

-

Thuyết thần quyền
Thuyết gia trưởng
Thuyết bạo lực
Thuyết tâm lý
Quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin


1.1 THUYẾT THẦN QUYỀN

-

Thượng đế sắp đặt trật tự xã
hội, nhà nước là lực lượng
siêu nhiên, tất cả mọi cá nhân
phải phục tùng vô điều kiện
quyền lực nhà nước

+ Phái Quân chủ
+ Phái Giáo hội
+ Phái Dân quyền

1.2 THUYẾT GIA TRƯỞNG

-

Nhà nước giống
như là một gia tộc
mở rộng và quyền
lực nhà nước là
quyền lực gia
trưởng mở rộng


1.3 THUYẾT BẠO LỰC

-

Nhà nước xuất hiện trực
tiếp từ việc sử dụng bạo
lực của thị tộc này đối với
thị tộc khác mà kết quả là
thị tộc chiến thắng thiết
lập nên một hệ thống cơ
quan đặc biệt (nhà nước)
để nô dịch thị tộc bại trận


1.4 THUYẾT TÂM LÝ

-

Nhà nước là bắt nguồn từ
nhu cầu tâm lý của người
nguyên thủy muốn phụ
thuộc vào các thủ lĩnh,
giáo sĩ, do đó nhà nước là
tổ chức của những siêu
nhân có sứ mạng lãnh đạo
xã hội


* QUAN NIỆM VỀ ‘NHÀ NƯỚC SIÊU TRÁI ĐẤT

-

Nhà nước là lực lượng ở
bên ngoài du nhập vào
trái đất, là sự thử
nghiệm những thành
tựu của một nền văn
minh ngoài trái đất


1.5. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA MÁC
LÊNIN

-

Nguyên nhân kinh tế: chế độ

tư hữu

-

Nguyên nhân xã hội: sự xuất
hiện các giai cấp đối kháng
nhau trong xã hội


2. KHÁI QUÁT VỀ SỰ HÌNH THÀNH NHÀ NƯỚC
TRONG LỊCH SỬ NHÂN LOẠI

-

Thị tộc, bào tộc, bộ lạc

-

Tiền đề xã hội: phân chia xã
hội thành các giai cấp

Ba lần phân công lao động
Tiền đề kinh tế: chế độ tư
hữu tài sản


3. CÁC PHƯƠNG THỨC HÌNH THÀNH NHÀ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI

3.1. Con đường hình thành các nhà nước đầu tiên ở
phươnng Tây

* NHÀ NƯỚC ATEN Ở HY
LẠP

-

Hình thức thuần túy
và cổ điển nhất, ra đời
chủ yếu và trực tiếp từ
nguyên nhân kinh tế
và xã hội


* NHÀ NƯỚC GIECMANH

-

được thiết lập sau
chiến thắng của người
Giecmanh đối với đế
chế La Mã cổ đại, ra
đời chủ yếu dưới ảnh
hưởng của văn minh
La Mã và do nhu cầu
cai trị trên đất La Mã


* NHÀ NƯỚC ROMA

-

được thiết lập dưới
tác động thúc đẩy
của cuộc đấu tranh
giữa những người
bình dân sống ngồi
thị tộc Roma và giới
quý tộc thị tộc Rome


3.2. SỰ RA ĐỜI NHÀ NƯỚC Ở CÁC QUỐC GIA PHƯƠNG ĐƠNG CỔ ĐẠI

-

Các nhà nước ở phương Đơng cổ đại
được hình thành sớm hơn về thời gian,
về mức độ sâu sắc của các điều điện
kinh tế, xã hội

-

Gắn liền với nhu cầu quản lý về trị thủy,
xây dựng các cơng trình thủy lợi và
chống giặc ngoại xâm



* NHÀ NƯỚC VĂN LANG – ÂU LẠC

-

Nhà nước Văn
Lang: xuất hiện
vào khoảng thế
kỷ VII – VI TCN


* NHÀ NƯỚC VĂN LANG – ÂU LẠC

-

Nhà nước Âu
Lạc 208 – 179
TCN


II. BẢN CHẤT CỦA NHÀ NƯỚC

1. Học thuyết Mác – Lênin về bản chất nhà nước

-

Tính xã hội của nhà nước

+ Để tồn tại và phát triển, nhà nước nào cũng phải quan tâm giải quyết
các vấn đề chung của xã hội
+ Bất kỳ nhà nước nào cũng sẽ không thể tồn tại nếu như giai cấp thống
trị tuyệt đối không bảo vệ quyền lợi của các giai cấp, tầng lớp khác
+ Mức độ thể hiện và thực hiện tính xã hội của các nhà nước khơng
hồn tồn giống nhau

- TÍNH GIAI CẤP CỦA NHÀ NƯỚC

-

Nhà nước chỉ ra đời trong xã hội có giai cấp

-

Sự thống trị của giai cấp được thể hiện trên 3 mặt là
kinh tế, chính trị và tư tưởng

-

Mức độ thể hiện và mức độ thực thi tính giai cấp trong
mỗi thời kỳ là khác nhau

Nhà nước là do giai cấp thống trị xã hội tổ chức nên,
phục vụ quyền lợi chủ yếu cho giai cấp thống trị


2. MỘT SỐ QUAN NIỆM KHÁC VỀ NHÀ NƯỚC VÀ BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC

-

Nhà nước là sản phẩm sáng tạo của thượng đế

-

Nhà nước hiện đại là nhà nước pháp quyền

Nhà nước là sản phẩm của sự tập trung quyền lực
Nhà nước là sản phẩm của khế ước xã hội
Nhà nước hiện đại là một pháp nhân của luật công chịu
trách nhiệm


III. NHỮNG ĐẶC TRƯNG CHỦ YẾU CỦA NHÀ NƯỚC

-

Nhà nước là tổ chức quyền lực chính trị cơng cộng đặc biệt với
bộ máy quản lý xã hội

-

Nhà nước có lãnh thổ và thực hiện sự quản lý dân cư theo các
đơn vị hành chính lãnh thổ

-

Nhà nước có chủ quyền quốc gia
Nhà nước là tổ chức duy nhất có quyền ban hành pháp luật
Nhà nước có quyền định ra và thu các loại thuế