XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ PHẦN SINH THÁI HỌC, SINH HỌC 12 (NC) THEO HƯỚNG TÍCH HỢP TRUYỀN THÔNG ĐA PHƯƠNG TIỆN - Full 10 điểm

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

---------------------------

DƯƠNG THANH TÚ

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ PHẦN SINH THÁI HỌC,

SINH HỌC 12 (NC) THEO HƯỚNG
TÍCH HỢP TRUYỀN THƠNG ĐA PHƯƠNG TIỆN

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

THÁI NGUYÊN – 2009

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

---------------------------

DƯƠNG THANH TÚ

XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG
BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ PHẦN SINH THÁI HỌC,

SINH HỌC 12 (NC) THEO HƯỚNG
TÍCH HỢP TRUYỀN THễNG A PHNG TIN

Chuyên ngành: Lý luận và ph-ơng pháp dạy học sinh học

M· sè: 60.14.10

Luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

Ng-êi h-íng dÉn khoa häc:
TS. DƯƠNG TIẾN SỸ

THÁI NGUYÊN - 2009

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

---------------------------

DƯƠNG THANH TÚ
XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ
PHẦN SINH THÁI HỌC, SINH HỌC 12 (NC) THEO
HƯỚNG TÍCH HỢP TRUYỀN THƠNG ĐA PHƯƠNG TIỆN

Chuyên ngành: Lý luận và ph-ơng pháp dạy học sinh học
M· sè: 60.15.10

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

THÁI NGUYÊN - 2009

LỜI CẢM ƠN

Tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy hướng dẫn
khoa học: TS. Dương Tiến Sỹ đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ và tạo mọi điều

kiện để tác giả thực hiện luận văn.

Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn tập thể thầy cô trong tổ bộ môn
phương pháp giảng dạy thuộc khoa Sinh – KTNN, khoa sau đại học Sư phạm
Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ cho tác giả nghiên cứu, học tập và
hoàn thành luận văn.

Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu cùng các thầy cô giáo tổ sinh vật
các trường: THPT Chu Văn An - Văn Yên – Yên Bái; THPT Nguyễn Lương
Bằng - Văn Yên – Yên Bái đã tạo điều kiện thuận lợi và hợp tác cùng chúng
tơi trong suốt q trình nghiên cứu và thực nghiệm đề tài.

Xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tơi
hồn thành luận văn này.

Tác giả luận văn
Dương Thanh Tú

Thái Nguyên 07. 2009

MỤC LỤC
Trang

MỞ ĐẦU....................................................................................................................................1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
1.1. Cơ sở lí luận.………………………………………………………………...........6
1.1.1. Một số khái niệm có liên quan…………………………………………………..6
1.1.2. Q trình truyền thơng.........................................................................................8
1.1.3. Q trình dạy học………………………………………………………………13
1.1.4. Mối quan hệ giữa QTTT và QTDH…………………………………….............28

1.2. Thực trạng dạy- học Sinh học ở các trƣờng THPT hiện nay………………...35
1.2.1. Những hiểu biết của GV về PPDH tích cực…………………………………....35
1.2.2. Tình hình trang bị thiết bị dạy học, đặc biệt là máy vi tính, đầu đĩa DVD, tivi,
radio, máy chiếu, mạng internet....................................................................................36
1.2.3. Nhu cầu của GV về các PTDH kĩ thuật số trong dạy học……………………...37
Chƣơng 2. XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ PHẦN SINH
THÁI HỌC, SINH HỌC 12 (NC) THEO HƢỚNG TÍCH HỢP TRUYỀN
THÔNG ĐA PHƢƠNG TIỆN
2.1. Các nguyên tắc xây dựng bài giảng điện tử theo hướng THTTĐPT......................39
2.2. Quy trình xây dựng bài giảng điện tử phần STH lớp 12 THPT theo hướng TH
TTĐPT...........................................................................................................................48
2.3. Một số ví dụ thể hiện phương pháp sử dụng bài giảng đã được thiết kế theo hướng
TH TTĐPT để tổ chức quá trình dạy - học trên lớp……………..................................69
Chƣơng 3. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
3.1. Mục đích thực nghiệm…………………………………………………………....80
3.2. Nội dung thực nghiệm…………………………………………………………....80
3.3. Kết quả thực nghiệm……………………………………………………………..80
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
1. Kết luận……………………………………….……………………………..……..89
2. Đề nghị……………………………………………………………………………..90
TÀI LIỆU THAM KHẢO………………………………………………………......91
PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1

CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

CÁC CHỮ VIẾT TẮT XIN ĐỌC LÀ
CNTT : Công nghệ thông tin
ĐC : Đối chứng

GV : Giáo viên
HS : Học sinh
NC : Nâng cao
PMCC : Phần mềm công cụ
PMDH : Phần mềm dạy học
PPDH : Phương pháp dạy học
PTDH : Phương tiện dạy học
PTĐTT : Phương tiện đa truyền thông
PTTQ : Phương tiện trực quan
PTTH : Phổ thông trung học
PHT : Phiếu học tập
QTDH : Quá trình dạy học
QTTT : Q trình truyền thơng
SGK : Sách giáo khoa
SGV : Sách giáo viên
SH 12 NC : Sinh học 12 nâng cao
STH : Sinh thái học
TH TTĐPT : Tích hợp truyền thơng đa phương tiện
TN : Thực nghiệm


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Chỉ thị 58-CT/TW của Bộ Chính trị ngày 17/10/2000 đã chỉ rõ nhiệm vụ trọng
tâm của ngành giáo dục là: “…đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong công
tác giáo dục và đào tạo ở mọi cấp học, bậc học và ngành học”.
1.2. Do hệ thống kênh hình của SGK chỉ có những kênh hình “tĩnh” khơng đáp ứng
được yêu cầu tìm hiểu những kiến thức khái niệm, quy luật, định luật, quá trình,…là
kiến thức rất trừu tượng, nên HS khó hiểu, khó lĩnh hội được tri thức mới. Cần phải
có những phương tiện hỗ trợ như: hình ảnh động, phim,…

1.3. Do SGV có những tồn tại: SGV chỉ nêu một số phương tiện như tranh ảnh tĩnh
có trong SGK; mơ hình, dụng cụ thí nghiệm đơn giản theo danh mục trang bị tối
thiểu của Bộ GD & ĐT. Yếu tố phương pháp trong SGV rất mờ nhạt; chỉ gợi ý về
PPDH mà không làm sáng tỏ tiến trình thực hiện PP đó như thế nào, đặc biệt ở
những nội dung khó trong SGK.
1.4. Do sự phát triển những ứng dụng của CNTT trong dạy học, nhiều nước trên thế
giới, đặc biệt ở một số nước tiên tiến như Anh, Pháp, Mỹ, Đức… đã nghiên cứu và
đang sử dụng nhiều phần mềm dạy học ở trường phổ thơng. Ở nước ta cũng có một
vài nghiên cứu xây dựng các phần mềm dạy học, nhưng chưa được áp dụng rộng
rãi ở trường phổ thông.
1.5. Căn cứ vào yêu cầu đổi mới PPDH theo hướng đề cao vai trò của người học,
chống lại thói quen học tập thụ động, bồi dưỡng năng lực tự học giúp cho người học
có khả năng học tập suốt đời.
1.6. Căn cứ vào nguyên tắc khi vận dụng PPDH không thể tách rời PTDH. PTDH
ngày càng đóng vai trị quan trọng trong việc đổi mới PPDH, đặc biệt là những
PTDH kĩ thuật số. Giúp người thầy tiến hành bài học không phải bắt đầu bằng giảng
giải, thuyết trình, độc thoại… mà bằng vai trị đạo diễn, thiết kế, tổ chức, kích thích,
trọng tài, cố vấn,… trả lại cho người học vai trò chủ thể, không phải học thụ động
bằng nghe thầy giảng bài mà học tích cực bằng hành động của chính mình.
1.7. Sự phát triển các loại phương tiện thiết bị kĩ thuật dạy học sẽ góp phần đổi mới

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 1

các phương pháp dạy học. Những năm gần đây, băng video, PMDH, máy vi tính và
hệ thống phương tiện đa năng (Multimedia) phát triển rất nhanh, tạo điều kiện cho
việc cá nhân hố việc học tập; thầy giáo đóng vai trị người hướng dẫn nhiều hơn.
Do đó, cần có nhiều nghiên cứu xây dựng và sử dụng phương tiện dạy học, đặc biệt
là PTDH kĩ thuật số.
1.8. Chương trình Sinh học lớp 12 NC mới được chính thức triển khai đại trà từ
năm học 2008 – 2009. Trong đó, kiến thức phần STH là kiến thức trừu tượng gây

khó khăn trong quá trình giảng dạy của GV và sự tiếp thu kiến thức của HS. Do đó,
cần có những nghiên cứu về giảng dạy phần STH nhằm nâng cao chất lượng dạy
học bộ môn.

Vì vậy, chúng tơi chọn đề tài: “Xây dựng và sử dụng bài giảng điện tử phần
STH, Sinh học 12 (NC) theo hướng tích hợp truyền thơng đa phương tiện”.
2. Mục đích nghiên cứu

Sưu tầm và gia công sư phạm bộ tư liệu ở dạng kĩ thuật số để thiết kế và sử
dụng bài giảng điện tử phần STH lớp 12 (NC) theo hướng TH TTĐPT nhằm nâng
cao chất lượng dạy học bộ môn.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể: GV và HS của một số trường THPT
3.2. Đối tượng: Bộ tư liệu kĩ thuật số và bài giảng điện tử phần STH 12 NC theo
hướng TH TTĐPT.
4. Giả thuyết khoa học

Nếu xây dựng được cơ sở lí luận dạy học theo hướng TH TTĐPT và bộ tư
liệu ở dạng kĩ thuật số để thiết kế và sử dụng bài giảng điện tử phần STH 12 (NC)
theo hướng TH TTĐPT thì sẽ nâng cao chất lượng dạy học bộ mơn
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài.
- Nghiên cứu đồng thời 2 quá trình: QTTT và QTDH. Xác định mối liên hệ giữa

2 quá trình này để vận dụng vào xây dựng bài giảng điện tử phần STH 12 NC
theo hướng TH TTĐPT.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 2

- Nghiên cứu, xác định vị trí vai trị của PTDH (đặc biệt là PTDH kĩ thuật số)

trong lý luận dạy học nói chung và trong dạy học STH nói riêng.

5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của đề tài.
Điều tra cơ bản bằng phiếu trắc nghiệm về các nội dung sau:

- Những hiểu biết của GV về PPDH tích cực.
- Tình hình trang bị thiết bị dạy học, đặc biệt là máy vi tính, đầu đĩa DVD, tivi,

radio, máy chiếu, mạng internet...
- Nhu cầu của GV về các PTDH kĩ thuật số trong dạy học Sinh học.
5.3. Xác định hệ thống các nguyên tắc sư phạm chỉ đạo quá trình xây dựng bộ tư

liệu kĩ thuật số và bài giảng điện tử phần STH lớp 12 NC theo hướng
THTTĐPT.
5.4. Sưu tầm và xây dựng (gia công sư phạm và gia công kĩ thuật) hệ thống tư liệu ở
dạng kĩ thuật số để thiết kế bài giảng điện tử phần STH lớp 12 (NC) theo
hướng TH TTĐPT.
5.5. Thiết kế giáo án kịch bản để chỉ định việc nhập liệu thông tin (văn bản, ảnh
tĩnh, ảnh động, file phim) vào PMCC (Powerpoint) hình thành bài giảng điện
tử theo hướng TH TTĐPT.
5.6. Xây dựng trang Web bằng phần mềm MS. FrontPage để quản lý hệ thống tư
liệu, kịch bản giáo án và bài giảng điện tử.
5.7. Thực nghiệm sư phạm và phân tích kết quả thực nghiệm để chứng minh tính
khả thi của đề tài.
6. Phƣơng pháp nghiên cứu
6.1. Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu các tài liệu về chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật
của Nhà nước trong cơng tác giáo dục; các cơng trình nghiên cứu trong và ngồi
nước có liên quan đến đề tài.
- Nghiên cứu nội dung, chương trình SGK phần STH 12 NC làm cơ sở cho việc

sưu tầm, xây dựng các tư liệu kĩ thuật số phù hợp với nội dung dạy học.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên 3