Cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị trường

lOMoARcPSD|11346942

ĐẠI HỌC DUY TÂN
KHOA CÔNG NGHỆ THÔNG TIN

KINH TẾ MARX-LENIN

CHỦ ĐỀ:

CẠNH TRANH VÀ ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG

Giảng viên hướng dẫn : Đoàn Thị Cẩm Vân

LỚP : POS 152 S

1. Nguyễn Huỳnh Hoài Thương : 28208039256

2. Nguyễn Văn Huy : 27211241093

3. Đồng Tiến Dũng : 27211223110

4. Đinh Tấn Thịnh : 27211235947

5. Trần Thị Ngọc Ánh : 28207400425

6. Nguyễn Nam Khánh : 27211221113

7. Phan Trần Mỹ Liên : 28206227691

8. Nguyễn Thị Thanh Trà : 28204453107

Đà Nẵng, ngày 24 tháng 11 năm 2023

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 3
NỘI DUNG........................................................................................................................ 4
CHƯƠNG 1:LÝ LUẬN CHUNG VỀ CẠNH TRANH VÀ ĐỘC QUYỀN......................4

1.1. Lý luận chung về cạnh tranh và độc quyền..............................................................4
1.2.Quan điểm của V.I.Lênin về độc quyền và độc quyền nhà nước..............................6

1.2.1.Quan điểm về độc quyền....................................................................................6
1.2.2.Quan điểm về độc quyền nhà nước.....................................................................7
1.3.Mối quan hệ giữa cạnh tranh và độc quyền...............................................................8
1.4. Các mơ hình cạnh tranh và độc quyền.....................................................................9
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến cạnh tranh và độc quyền..............................................10
1.6. Các tác động của cạnh tranh và độc quyền đến nền kinh tế...................................11
CHƯƠNG 2: CẠNH TRANH VÀ ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ
TRƯỜNG Ở VIỆT NAM.................................................................................................12
2.1. Vấn đề cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam..................................12
2.2. Vấn đề độc quyền trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam...................................14
2.3.Thực trạng cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam.......15
2.3.1.Thực trạng cạnh tranh ở Việt Nam hiện nay.....................................................15

2.3.1.1. Tác động của cạnh tranh đến nền kinh tế thị trường ở Việt Nam...........17

2.3.2. Thực trạng độc quyền ở Việt Nam hiện nay....................................................18

2.3.2.1. Tác động của độc quyền đến nền kinh tế thị trường ở Việt Nam...........19
2.4. Vấn đề chống độc quyền ở Việt Nam hiện nay......................................................19
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY CẠNH TRANH LÀNH MẠNH, NGĂN CHẶN
ĐỘC QUYỀN Ở VIỆT NAM..........................................................................................21
3.1. Giải pháp thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh..............................................................21
3.2. Giải pháp ngăn chặn độc quyền.............................................................................22
KẾT LUẬN...................................................................................................................... 25
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................................................26
BẢNG PHÂN CÔNG VÀ ĐÁNH GIÁ...........................................................................27

2

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

LỜI MỞ ĐẦU
Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường ngày càng phát triển, cạnh tranh và độc
quyền trở thành các yếu tố quan trọng và cấp thiết đối với các doanh nghiệp và
quốc gia. Cạnh tranh tạo ra sự khích lệ cải tiến, tăng cường hiệu quả sản xuất và
mở ra những cơ hội mới. Trong khi đó, độc quyền đem lại lợi ích kinh tế cho các
cơng ty và tạo ra sự kiểm sốt đối với thị trường. Cạnh tranh trong nền kinh tế thị
trường đòi hỏi các doanh nghiệp phải nỗ lực để tăng cường chất lượng sản phẩm,
giảm giá cả và cải thiện dịch vụ. Điều này thúc đẩy sự đổi mới và khuyến khích sự
cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp. Cạnh tranh tạo ra sự thúc đẩy để các
doanh nghiệp cải tiến công nghệ, phát triển sản phẩm mới và nâng cao năng suất
làm việc. Tuy nhiên, cạnh tranh cũng có thể tạo ra một số vấn đề khó khăn cho các
doanh nghiệp nhỏ và mới thành lập. Các doanh nghiệp này thường gặp phải khó

khăn trong việc cạnh tranh với những cơng ty lớn có sẵn nguồn lực và quyền lực
tài chính lớn hơn. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thiếu cơng bằng và làm mất
can đảm bảo lợi ích của các doanh nghiệp nhỏ hơn. Ngồi ra, độc quyền cũng là
một yếu tố quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Được thành lập trên những lợi
thế cạnh tranh, độc quyền cho phép các công ty kiếm được lợi nhuận cao và giữ
quyền kiểm soát trên thị trường. Điều này giúp tạo ra sự ổn định và đầu tư lâu dài
cho các công ty. Tuy nhiên , độc quyền cũng dẫn đến tình trạng thiếu cạnh tranh và
gây tổn thương đến người tiêu dùng. Khi một cơng ty độc quyền kiểm sốt một
ngành cơng nghiệp, nó có thể tạo ra giá cả cao hơn và giảm sự lựa chọn cho người
tiêu dùng. Điều này có thể làm suy yếu tính cạnh tranh và gây chậm trễ sự phát
triển kinh tế của một quốc gia. Vì vậy, trong nền kinh tế thị trường, cạnh tranh và
độc quyền đều mang tính cấp thiết và có vai trị quan trọng. Một sự cân bằng hợp
lý giữa hai yếu tố này là cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững và công bằng
trong nền kinh tế.

3

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

NỘI DUNG
CHƯƠNG 1:LÝ LUẬN CHUNG VỀ CẠNH TRANH VÀ ĐỘC QUYỀN
1.1. Lý luận chung về cạnh tranh và độc quyền
Cạnh tranh và độc quyền là hai khái niệm cơ bản trong kinh tế học, phản ánh hai
trạng thái khác nhau của thị trường.
Cạnh tranh là trạng thái mà các doanh nghiệp trong cùng một ngành cạnh tranh với
nhau nhằm giành lấy thị phần, lợi nhuận. Cạnh tranh có thể diễn ra dưới nhiều hình
thức khác nhau, bao gồm: cạnh tranh về giá cả, chất lượng sản phẩm, dịch vụ,
quảng cáo, tiếp thị,...

Độc quyền là trạng thái mà chỉ có một doanh nghiệp duy nhất cung cấp một sản
phẩm hoặc dịch vụ nào đó trên thị trường. Độc quyền có thể được hình thành do
một số ngun nhân, bao gồm:

 Doanh nghiệp có được lợi thế về chi phí sản xuất, khiến cho các doanh
nghiệp khác không thể cạnh tranh được.

 Doanh nghiệp có được quyền sở hữu độc quyền đối với nguồn lực sản
xuất, chẳng hạn như bằng sáng chế, nhãn hiệu,...

 Doanh nghiệp có được sự hỗ trợ của chính phủ, chẳng hạn như quy định hạn
chế cạnh tranh.

Cạnh tranh và độc quyền có những tác động khác nhau đến nền kinh tế.

4

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

Cạnh tranh mang lại những lợi ích sau:
 Thúc đẩy doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ, đáp ứng tốt
hơn nhu cầu của người tiêu dùng.
 Giảm giá cả, mang lại lợi ích cho người tiêu dùng.
 Khuyến khích đổi mới sáng tạo, dẫn đến sự phát triển của nền kinh tế.

Độc quyền mang lại những tác động sau:
 Làm giảm chất lượng sản phẩm, dịch vụ, do doanh nghiệp độc quyền không
có áp lực cạnh tranh.

 Tăng giá cả, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
 Kìm hãm đổi mới sáng tạo, do doanh nghiệp độc quyền khơng có động lực
để đổi mới.

Trong nền kinh tế thị trường, cạnh tranh là yếu tố quan trọng thúc đẩy sự phát
triển. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp độc quyền là cần thiết, chẳng hạn như
trong các lĩnh vực có chi phí đầu tư cao, rủi ro lớn, hoặc cần bảo vệ an ninh quốc
gia.
Chính phủ cần có các chính sách để thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và hạn chế độc
quyền, nhằm tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp và bảo vệ
quyền lợi của người tiêu dùng.

5

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

1.2.Quan điểm của V.I.Lênin về độc quyền và độc quyền nhà nước
V.I. Lenin đã đưa ra quan điểm về độc quyền và độc quyền nhà nước trong các tác
phẩm của ơng. Ơng đã khẳng định vào năm 1916 rằng Thế chiến I đã biến đổi chủ
nghĩa tư bản tự do thành chủ nghĩa tư bản độc quyền.
Theo Lenin, độc quyền nhà nước là một môi trường mà nhà nước can thiệp vào
nền kinh tế để bảo vệ các doanh nghiệp độc quyền hoặc oligopol lớn khỏi các mối
đe dọa. Trong cuốn sách “Nhà nước và Cách mạng” (1917), Lenin khẳng định rằng
chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước không phải là sự phát triển vượt qua chủ
nghĩa tư bản mà là biểu hiện của nó.
Ơng cũng cho rằng chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước là giai đoạn lịch sử cuối
cùng của chủ nghĩa tư bản, mà ông tin rằng chủ nghĩa đế quốc của thời đại đó là
biểu hiện cao nhất.

1.2.1.Quan điểm về độc quyền
Lênin cho rằng, độc quyền là một hiện tượng tất yếu của chủ nghĩa tư bản, xuất
hiện khi tư bản tập trung cao độ. Độc quyền có thể được chia thành hai loại chính:

 Độc quyền tư nhân: Là loại độc quyền do các tập đoàn tư bản nắm giữ.
 Độc quyền nhà nước: Là loại độc quyền do nhà nước nắm giữ.

Lênin khẳng định rằng, độc quyền tư nhân là một hiện tượng kinh tế - xã hội phản
động, mang tính chất bóc lột, gây ra những tác động tiêu cực đối với nền kinh tế,
xã hội. Các tác động tiêu cực của độc quyền tư nhân bao gồm:

 Giá cả cao, lợi nhuận cao: Độc quyền tư nhân có thể nâng giá cả sản phẩm
lên cao hơn mức bình thường, thu được lợi nhuận cao, gây thiệt hại cho
người tiêu dùng và nền kinh tế.

6

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Sản lượng thấp, chất lượng kém: Độc quyền tư nhân có thể giảm sản lượng,
nâng cao giá cả, sản xuất ra những sản phẩm chất lượng kém, gây thiệt hại
cho người tiêu dùng và nền kinh tế.

 Lạm dụng sức mạnh thị trường: Độc quyền tư nhân có thể sử dụng sức mạnh
thị trường để áp đặt ý chí của mình lên các doanh nghiệp khác, gây khó khăn
cho sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

1.2.2.Quan điểm về độc quyền nhà nước

Lênin cho rằng, độc quyền nhà nước là một hiện tượng kinh tế - xã hội phức tạp,
có thể có cả mặt tích cực và mặt tiêu cực.

Mặt tích cực của độc quyền nhà nước bao gồm:

 Đảm bảo cung cấp hàng hóa, dịch vụ thiết yếu: Độc quyền nhà nước có thể
đảm bảo cung cấp hàng hóa, dịch vụ thiết yếu cho xã hội, kể cả trong những
trường hợp thị trường không thể tự điều tiết được.

 Đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng: Độc quyền nhà nước có thể đầu tư vào
các lĩnh vực quan trọng, có ý nghĩa chiến lược cho sự phát triển kinh tế - xã
hội, mà thị trường không thể tự điều tiết được.

 Quản lý tài nguyên quốc gia: Độc quyền nhà nước có thể quản lý tài nguyên
quốc gia một cách hiệu quả, tránh lãng phí, thất thoát.

Mặt tiêu cực của độc quyền nhà nước bao gồm:

 Dễ bị lạm dụng: Độc quyền nhà nước có thể bị lạm dụng để phục vụ lợi ích
của một nhóm người, gây thiệt hại cho lợi ích chung của xã hội.

7

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Không hiệu quả: Độc quyền nhà nước thường không hiệu quả như các doanh
nghiệp tư nhân, do khơng có động lực cạnh tranh.

 Dễ bị tham nhũng: Độc quyền nhà nước dễ bị tham nhũng, gây thất thoát tài
sản của nhà nước và xã hội.

Quan điểm của V.I. Lênin về độc quyền và độc quyền nhà nước là một tài sản quý
giá của chủ nghĩa Mác - Lênin. Quan điểm này đã được Đảng Cộng sản Việt Nam
vận dụng sáng tạo trong quá trình xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
1.3.Mối quan hệ giữa cạnh tranh và độc quyền
Cạnh tranh và độc quyền là hai hiện tượng kinh tế có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau. Cạnh tranh là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế, nhưng cũng có thể dẫn
đến sự hình thành độc quyền. Độc quyền, ngược lại, có thể kìm hãm cạnh tranh,
gây thiệt hại cho nền kinh tế.
Cạnh tranh thúc đẩy sự hình thành độc quyền
Cạnh tranh là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp cạnh tranh lẫn nhau, nhằm giành
được lợi thế trong sản xuất, kinh doanh. Trong quá trình cạnh tranh, các doanh
nghiệp có thể sử dụng các biện pháp khác nhau để giành được lợi thế, bao gồm:

 Tập trung sản xuất, kinh doanh: Khi các doanh nghiệp tập trung sản xuất,
kinh doanh, họ sẽ có lợi thế về quy mơ, vốn, cơng nghệ,..., từ đó có thể
chiếm lĩnh thị trường, hạn chế sự cạnh tranh của các doanh nghiệp khác.

 Thỏa thuận, liên kết giữa các doanh nghiệp: Khi các doanh nghiệp thỏa
thuận, liên kết với nhau, họ sẽ có thể thống lĩnh thị trường, hạn chế sự cạnh
tranh từ các doanh nghiệp khác.

8

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Đổi mới công nghệ: Khi các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, họ sẽ có thể
nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, dịch vụ, từ đó có thể chiếm lĩnh
thị trường, hạn chế sự cạnh tranh của các doanh nghiệp khác.

Chính những biện pháp này của các doanh nghiệp trong quá trình cạnh tranh đã
dẫn đến sự hình thành độc quyền.
Độc quyền kìm hãm cạnh tranh:

Độc quyền là biểu hiện của cạnh tranh khơng hồn hảo, là tình trạng một
doanh nghiệp hoặc một nhóm doanh nghiệp có vị trí thống lĩnh thị trường, có khả
năng chi phối giá cả, sản lượng,... của thị trường.
Sự tồn tại của độc quyền có thể kìm hãm cạnh tranh, gây ra những tác động tiêu
cực đối với nền kinh tế, như:

 Giá cả sản phẩm, dịch vụ bị đẩy lên cao, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
 Sự phát triển của sản xuất, kinh doanh bị hạn chế, gây ra tình trạng thất

nghiệp.
 Độc quyền có thể dẫn đến tình trạng độc quyền chính trị, gây nguy hại cho

nền dân chủ.
1.4. Các mơ hình cạnh tranh và độc quyền

Cạnh tranh và độc quyền có thể được phân loại thành các mơ hình khác nhau, dựa
trên các tiêu chí khác nhau.

Theo mức độ cạnh tranh:
 Cạnh tranh hoàn hảo: Đây là mơ hình cạnh tranh lý tưởng, trong đó có rất

nhiều doanh nghiệp tham gia thị trường, các doanh nghiệp có quy mơ nhỏ,
sản phẩm đồng nhất, khơng có chi phí sản xuất cố định, người tiêu dùng có

9

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

thông tin đầy đủ. Trong mơ hình này, giá cả của sản phẩm được quyết định
bởi thị trường.
 Cạnh tranh không hồn hảo: Đây là mơ hình cạnh tranh phổ biến trong thực
tế, trong đó có ít doanh nghiệp tham gia thị trường, các doanh nghiệp có quy
mơ khác nhau, sản phẩm có thể khác nhau, có chi phí sản xuất cố định,
người tiêu dùng có thơng tin khơng đầy đủ. Trong mơ hình này, giá cả của
sản phẩm có thể do doanh nghiệp quyết định.

Theo mức độ tập trung thị trường:
 Thị trường cạnh tranh độc quyền: Trong thị trường này, có nhiều doanh
nghiệp tham gia thị trường, nhưng mỗi doanh nghiệp có một thị phần nhất
định.
 Thị trường độc quyền nhóm: Trong thị trường này, có một nhóm nhỏ các
doanh nghiệp tham gia thị trường và chiếm thị phần lớn.
 Thị trường độc quyền: Trong thị trường này, chỉ có một doanh nghiệp tham
gia thị trường và chiếm toàn bộ thị phần.

1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến cạnh tranh và độc quyền

Cạnh tranh và độc quyền là hai hiện tượng kinh tế có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau, được quyết định bởi nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:

 Số lượng doanh nghiệp tham gia thị trường: Số lượng doanh nghiệp tham gia
thị trường càng nhiều thì cạnh tranh càng gay gắt, ngược lại, số lượng doanh
nghiệp tham gia thị trường càng ít thì độc quyền càng có xu hướng gia tăng.

 Kích thước của doanh nghiệp: Các doanh nghiệp có quy mơ lớn thường có
lợi thế cạnh tranh hơn các doanh nghiệp có quy mơ nhỏ, do đó, có thể dẫn
đến độc quyền.

10

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Chi phí sản xuất: Chi phí sản xuất càng cao thì khả năng cạnh tranh của các
doanh nghiệp càng thấp, do đó, có thể dẫn đến độc quyền.

 Thị hiếu của người tiêu dùng: Nếu nhu cầu của người tiêu dùng đối với một
sản phẩm, dịch vụ nào đó là cao thì có thể dẫn đến độc quyền.

 Chính sách của Nhà nước: Chính sách của Nhà nước đối với cạnh tranh và
độc quyền có thể tác động đến mức độ cạnh tranh và độc quyền trong nền
kinh tế.

1.6. Các tác động của cạnh tranh và độc quyền đến nền kinh tế
Cạnh tranh và độc quyền có những tác động khác nhau đến nền kinh tế, bao gồm:

 Tác động đến giá cả: Cạnh tranh thường dẫn đến giá cả thấp hơn, còn độc
quyền thường dẫn đến giá cả cao hơn.

 Tác động đến sản lượng: Cạnh tranh thường dẫn đến sản lượng cao hơn, còn
độc quyền thường dẫn đến sản lượng thấp hơn.

 Tác động đến chất lượng sản phẩm: Cạnh tranh thường dẫn đến chất lượng
sản phẩm cao hơn, còn độc quyền thường dẫn đến chất lượng sản phẩm thấp
hơn.

 Tác động đến hiệu quả kinh tế: Cạnh tranh thường dẫn đến hiệu quả kinh tế
cao hơn, còn độc quyền thường dẫn đến hiệu quả kinh tế thấp hơn.

11

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

CHƯƠNG 2: CẠNH TRANH VÀ ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ
THỊ TRƯỜNG Ở VIỆT NAM
2.1. Vấn đề cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

Hình 2.1.1 Cạnh tranh trong nền kinh tế
Cạnh tranh là một trong những yếu tố quan trọng của nền kinh tế thị trường ở Việt
Nam. Cạnh tranh thúc đẩy các doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản
phẩm, dịch vụ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng, khuyến khích
các doanh nghiệp đổi mới cơng nghệ, đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, thúc
đẩy cạnh tranh nội bộ doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả hoạt động của doanh
nghiệp.

12

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

Tuy nhiên, cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam đang diễn ra ngày
càng phức tạp, có những mặt tích cực và tiêu cực.
Tích cực

 Cạnh tranh đã thúc đẩy các doanh nghiệp nâng cao năng suất, chất lượng sản
phẩm, dịch vụ, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

 Cạnh tranh đã khuyến khích các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đầu tư
phát triển sản xuất, kinh doanh.

 Cạnh tranh đã thúc đẩy cạnh tranh nội bộ doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả
hoạt động của doanh nghiệp.

Tiêu cực
 Cạnh tranh có thể dẫn đến việc các doanh nghiệp giảm chi phí sản xuất, kinh
doanh bằng cách cắt giảm lao động, môi trường bị ơ nhiễm,...
 Cạnh tranh có thể dẫn đến việc các doanh nghiệp sử dụng các phương thức
cạnh tranh không lành mạnh, như phá giá, bán hàng dưới giá thành,...

13

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

2.2. Vấn đề độc quyền trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

Hình 2.2.1 độc quyền trong nền kinh tế
Các hình thức độc quyền khác nhau trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam:

 Độc quyền thị trường: Một doanh nghiệp là nhà cung cấp duy nhất trên thị
trường.

 Độc quyền nhóm: Một nhóm doanh nghiệp liên kết với nhau để trở thành
nhà cung cấp duy nhất trên thị trường.

 Độc quyền tập đoàn: Một tập đoàn kinh tế nắm giữ thị phần lớn trên thị
trường.

Các tác động của độc quyền đến nền kinh tế thị trường ở Việt Nam:
 Giá cả cao hơn, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.
 Sản lượng thấp, không đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng.
 Chất lượng sản phẩm, dịch vụ kém.
 Nâng cao chi phí sản xuất.

14

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

2.3.Thực trạng cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị trường ở Việt
Nam

Hình 2.3.1 Thực trạng cạnh tranh và độc quyền hiện nay ở Việt Nam

2.3.1.Thực trạng cạnh tranh ở Việt Nam hiện nay
Sau hơn 35 năm đổi mới, nền kinh tế thị trường ở Việt Nam đã có những bước phát
triển vượt bậc. Các thành phần kinh tế đã phát triển đa dạng, quy mô ngày càng
lớn, thị trường được mở rộng,... Điều này đã tạo ra môi trường cạnh tranh ngày
càng gay gắt giữa các doanh nghiệp.
Tuy nhiên, cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam vẫn còn tồn tại một
số hạn chế, bao gồm:

15

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Cạnh tranh chưa thực sự lành mạnh, vẫn còn tồn tại các hành vi cạnh tranh
không lành mạnh, như: lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, thỏa thuận hạn
chế cạnh tranh,...

 Cạnh tranh chưa được thực hiện một cách bình đẳng, giữa các doanh nghiệp
thuộc các thành phần kinh tế, hình thức sở hữu,... vẫn cịn có sự chênh lệch.

 Cạnh tranh chưa được quản lý một cách hiệu quả, chưa có cơ quan quản lý
cạnh tranh chuyên trách.

Các ngành kinh tế cụ thể ở Việt Nam:

 Cạnh tranh trong ngành viễn thông: Thị trường viễn thông Việt Nam đang
có sự cạnh tranh gay gắt giữa các nhà mạng.

 Cạnh tranh trong ngành điện lực: Thị trường điện lực Việt Nam đang có sự

cạnh tranh giữa các nhà sản xuất, truyền tải và phân phối điện.

 Cạnh tranh trong ngành ngân hàng: Thị trường ngân hàng Việt Nam đang có
sự cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại.

Các nguyên nhân dẫn đến tình trạng cạnh tranh và độc quyền trong nền kinh tế thị
trường ở Việt Nam:

 Sự tập trung của các doanh nghiệp trong một số ngành kinh tế.
 Chính sách của Nhà nước chưa hồn thiện.
 Thiếu thơng tin của người tiêu dùng.

2.3.1.1. Tác động của cạnh tranh đến nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

16

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

Cạnh tranh có tác động tích cực và tiêu cực đến nền kinh tế thị trường ở Việt Nam.
Tác động tích cực

 Thúc đẩy các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả kinh tế, chất lượng sản phẩm,
dịch vụ: Cạnh tranh buộc các doanh nghiệp phải liên tục đổi mới công nghệ,
nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất, nâng cao chất lượng sản
phẩm, dịch vụ để đáp ứng nhu cầu của thị trường, thu hút khách hàng.

 Thúc đẩy sự phát triển của khoa học - công nghệ: Cạnh tranh buộc các
doanh nghiệp phải đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, ứng dụng khoa học -

công nghệ mới để tạo ra những sản phẩm, dịch vụ mới, đáp ứng nhu cầu của
thị trường.

 Thúc đẩy sự phân bố nguồn lực một cách hiệu quả: Cạnh tranh buộc các
doanh nghiệp phải cạnh tranh với nhau để giành được nguồn lực, như vốn,
lao động, tài nguyên,... Điều này dẫn đến sự phân bố nguồn lực một cách
hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của thị trường và xã hội.

 Thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp nhỏ và vừa: Cạnh tranh tạo ra
cơ hội cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển, do cạnh tranh buộc các
doanh nghiệp lớn phải tìm kiếm những thị trường mới, tạo điều kiện cho các
doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia.

Tác động tiêu cực

17

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Gây ra những bất ổn cho thị trường: Cạnh tranh khơng lành mạnh có thể dẫn
đến những bất ổn cho thị trường, như: giá cả biến động thất thường, chất
lượng sản phẩm, dịch vụ không đảm bảo,...

 Làm giảm lợi ích của người tiêu dùng: Cạnh tranh khơng lành mạnh có thể
dẫn đến việc người tiêu dùng phải mua sản phẩm, dịch vụ với giá cao, chất
lượng thấp.

2.3.2. Thực trạng độc quyền ở Việt Nam hiện nay

Tại Việt Nam, hiện tượng độc quyền đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt là trong
một số ngành quan trọng, như: viễn thông, năng lượng, tài chính,... Ngun nhân
của tình trạng này là do:

 Tự nhiên: Một số ngành có đặc điểm tự nhiên dẫn đến độc quyền, như ngành
cấp thoát nước, ngành điện lực,...

 Hành vi của các doanh nghiệp: Các doanh nghiệp có thể sử dụng các hành vi
cạnh tranh không lành mạnh để loại bỏ đối thủ cạnh tranh, tạo ra vị trí độc
quyền, như: lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, thỏa thuận hạn chế cạnh
tranh,...

 Chính sách của Nhà nước: Một số chính sách của Nhà nước có thể dẫn đến
độc quyền, như: cấp phép kinh doanh, trợ cấp cho các doanh nghiệp,...

2.3.2.1. Tác động của độc quyền đến nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

Độc quyền có tác động tiêu cực đến nền kinh tế thị trường ở Việt Nam, bao gồm:

18

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Gây thiệt hại cho người tiêu dùng: Độc quyền có thể dẫn đến giá cả cao, chất
lượng sản phẩm, dịch vụ thấp,... gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

 Làm giảm hiệu quả kinh tế: Độc quyền có thể dẫn đến giảm động lực cạnh

tranh, giảm đổi mới công nghệ, giảm hiệu quả kinh tế.

 Gây bất ổn cho thị trường: Độc quyền có thể dẫn đến những bất ổn cho thị
trường, như: giá cả biến động thất thường, thiếu hụt hàng hóa,...

2.4. Vấn đề chống độc quyền ở Việt Nam hiện nay

Để thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh, ngăn chặn độc quyền, Nhà nước Việt Nam đã
ban hành Luật Cạnh tranh năm 2018. Luật Cạnh tranh năm 2018 đã quy định rõ
các hành vi vi phạm pháp luật về cạnh tranh, bao gồm:

 Hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường.
 Hành vi hạn chế cạnh tranh.
 Hành vi cạnh tranh không lành mạnh.

Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia là cơ quan nhà nước chuyên trách thực thi Luật Cạnh
tranh năm 2018. Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia có thẩm quyền xử phạt các hành vi
vi phạm pháp luật về cạnh tranh.

Tuy nhiên, việc thực thi Luật Cạnh tranh năm 2018 ở Việt Nam vẫn cịn gặp một
số khó khăn, vướng mắc, như:

 Nhận thức về Luật Cạnh tranh năm 2018 của các doanh nghiệp và cơ quan
quản lý nhà nước còn hạn chế.

19

Downloaded by Quang Tr?n ()

lOMoARcPSD|11346942

 Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước trong việc thực thi Luật
Cạnh tranh năm 2018 chưa chặt chẽ.

 Nguồn lực thực thi Luật Cạnh tranh năm 2018 của Ủy ban Cạnh tranh Quốc
gia cịn hạn chế.

Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong việc thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh và
hạn chế độc quyền. Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại, chẳng hạn như:

 Các rào cản gia nhập thị trường vẫn còn cao, khiến cho các doanh nghiệp
mới khó có thể cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn, có vị thế sẵn có.

 Các hành vi lạm dụng vị trí độc quyền vẫn cịn diễn ra, gây thiệt hại cho
người tiêu dùng và các doanh nghiệp khác.

 Thơng tin thị trường cịn thiếu minh bạch, khiến cho các doanh nghiệp khó
có thể đưa ra các quyết định kinh doanh đúng đắn.

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY CẠNH TRANH LÀNH MẠNH,
NGĂN CHẶN ĐỘC QUYỀN Ở VIỆT NAM
3.1. Giải pháp thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh

20

Downloaded by Quang Tr?n ()