Giáo trình dệt thổ cẩm (nghề dệt thổ cẩm sơ cấp) trường cao đẳng cộng đồng kon tum
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.56 MB, 38 trang )
i 270/QĐ-CĐCĐ 08/06/2020
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH KON TUM
TRƯỜNG CAO ĐẲNG CỘNG ĐỒNG KON TUM
GIÁO TRÌNH ĐÀO TẠO
TRÌNH ĐỘ SƠ CẤP
NGHỀ: DỆT THỔ CẨM
Kon Tum - Năm 2020
i
MỤC LỤC
LỜI GIỚI THIỆU.....................................................................................................................1
GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN .......................................................................................................... 2
Tên mơ đun: Dăng sợi .............................................................................................................. 2
Mã mô đun: MĐ 01 .................................................................................................................. 2
BÀI 1: DỤNG CỤ VÀ NGUYÊN LIỆU DỆT THỔ CẨM....................................................3
Giới thiệu: ............................................................................................................................... 3
Mục tiêu:.................................................................................................................................3
Nội dung chính: ...................................................................................................................... 3
1.2.1. Khung mắc sợi (Khung dăng sợi).............................................................................3
1.2.2 Bộ khung dệt tay.......................................................................................................4
Câu hỏi - bài tập......................................................................................................................... 6
Bài 2: DĂNG SỢI ..................................................................................................................... 7
Giới thiệu: ............................................................................................................................... 7
Mục tiêu:.................................................................................................................................7
Nội dung chính: ...................................................................................................................... 7
1. Chuẩn bị sợi:...................................................................................................................7
2. Dăng sợi:.........................................................................................................................7
3. Thực hành dăng sợi: ....................................................................................................... 8
Câu hỏi – Bài tập ...................................................................................................................... 9
GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN ........................................................................................................ 11
Tên mô đun: Dệt hoa văn thổ cẩm truyền thống ............................................................... 111
Mã mô đun: MĐ 02 ................................................................................................................ 11
Mục tiêu của mô đun: ........................................................................................................... 11
Nội dung của mô đun: .......................................................................................................... 11
BÀI 1: DỆT VẢI NỀN............................................................................................................12
Mục tiêu:...............................................................................................................................12
Nội dung chính: .................................................................................................................... 12
Câu hỏi – bài tập:..................................................................................................................12
Bài 2: DỆT THỔ CẨM .......................................................................................................... 14
Mục tiêu:...............................................................................................................................14
Nội dung chính:...................................................................................................................14
1. Chọn các mẫu hoa văn trong một dải: .......................................................................... 14
2. Vẽ kiểu dệt các mẫu hoa văn: ....................................................................................... 15
3. Sắp xếp các mẫu hoa văn trong dải: ............................................................................. 16
4. Quy trình dệt hoa văn dải dọc:...................................................................................... 16
Câu hỏi – bài tập ..................................................................................................................... 17
Bài 3 : DỆT HOA VĂN 17 SỢI DỌC ................................................................................... 18
Mục tiêu:...............................................................................................................................18
Nội dung chính: .................................................................................................................... 18
1. Chọn mẫu hoa văn : ...................................................................................................... 18
2. Vẽ kiểu dệt mẫu hoa văn: ............................................................................................. 18
3. Sắp xếp các hoa văn trong dải: ..................................................................................... 20
4. Quy trình dệt hoa văn trong dải dọc 17 sợi: ................................................................. 20
Câu hỏi – bài tập:.................................................................................................................... 20
Bài 4 : DỆT HOA VĂN 10 SỢI DỌC ................................................................................... 21
Mục tiêu:..............................................................................................................................21
Nội dung chính:...................................................................................................................21
1. Chọn mẫu hoa văn : ...................................................................................................... 21
2. Vẽ kiểu dệt mẫu hoa văn: ............................................................................................. 21
3. Sắp xếp các hoa văn trong dải: ..................................................................................... 22
ii
4. Quy trình dệt hoa văn trong dải dọc 10 sợi: ................................................................. 23
Câu hỏi - bài tập...................................................................................................................... 23
Bài 5 : DỆT HOA VĂN 15 SỢI DỌC ................................................................................... 24
Mục tiêu:..............................................................................................................................24
Nội dung chính:...................................................................................................................24
1. Chọn mẫu hoa văn : ...................................................................................................... 24
2. Vẽ kiểu dệt mẫu hoa văn: ............................................................................................. 24
3. Sắp xếp các hoa văn trong dải: ..................................................................................... 25
4. Quy trình dệt hoa văn trong dải dọc 15 sợi: ................................................................. 25
Câu hỏi – bài tập:.................................................................................................................... 26
GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN ........................................................................................................ 27
Tên mơ đun: Dệt túi đeo......................................................................................................... 27
Mã mô đun: MĐ 03 ................................................................................................................ 27
Mục tiêu của mô đun:.........................................................................................................27
Nội dung của mô đun: ........................................................................................................ 27
Bài 1 : Dệt vải túi đeo ....................................................................................................... 27
Bài 2 : Thiết kế, may túi đeo ............................................................................................ 27
BÀI 1: DỆT VẢI TÚI ĐEO ................................................................................................... 28
Giới thiệu:............................................................................................................................28
1. Thiết kế sơ đồ tấm dợi dọc: .......................................................................................... 28
2. Dăng sợi:.......................................................................................................................29
3. Chọn và vẽ kiểu dệt các mẫu hoa văn trong các dải.....................................................30
4. Dệt vải........................................................................................................................... 30
Bài 2: THIẾT KẾ, CẮT, MAY TÚI ĐEO ............................................................................ 31
Mục tiêu:..............................................................................................................................31
Nội dung chính:...................................................................................................................31
1. Đặc điểm hình dáng :....................................................................................................31
2. Quy cách : ..................................................................................................................... 31
3. Yêu cầu kỹ thuật: .......................................................................................................... 31
4. Quy trình lắp ráp...........................................................................................................32
1
LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình Dệt thổ cẩm được biên soạn nhằm mục đích phục vụ cho cơng
tác giảng dạy trình độ Sơ cấp nghề tại trường Cao đẳng Cộng đồng Kon Tum.
Tài liệu cung cấp cho người học những kiến thức cơ bản về cách sử dụng
bông, các loại cây để tạo màu. Các quy trình dăng sợi, chọn, dệt các mẫu Hoa
văn truyền thống… Dệt được vải ví, các mẫu vải thổ cẩm theo yêu cầu của trang
phục. Vận dụng phù hợp các loại khung, nguyên liệu vào trong dệt thổ cẩm.
Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng Dệt thổ cẩm có một vai trị hết sức quan
trọng và cần thiết đối với việc đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực nông thôn.
Tài liệu được cấu trúc bao gồm ba modul, mỗi modul được trình bày theo
cấu trúc: mục tiêu, nội dung, câu hỏi ôn tập, bài tập thực hành. Nội dung cụ thể
như sau:
MÔ ĐUN 1: DĂNG SỢI
MÔ ĐUN 2: DỆT CÁC HOA VĂN TRUYỀN THỐNG
MÔ ĐUN 3: DỆT TÚI ĐEO
Trong quá trình biên soạn, tác giả đã cố gắng thể hiện ngắn gọn, trọng
tâm các nội dung về Dệt thổ cẩm cho người học, tuy nhiên, do thời gian chuẩn
bị biên soạn có hạn nên khơng tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được
sự đóng góp của đồng nghiệp để tài liệu được hồn thiện hơn.
Kon Tum, ngày….....tháng….... năm 2020
Tham gia biên soạn
1. Chủ biên: Phan Thị Tường Vi
2. Thành viên: Nguyễn Thị Phú
3. Thành viên: Phan Thị Hồng Dung
2
GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN
Tên mơ đun: Dăng sợi
Mã mơ đun: MĐ 01
Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trị của mơ đun:
- Vị trí:
+ Mơn học được bố trí học đầu tiên trong chương trình đào tạo.
- Tính chất:
+ Là mô đun quan trọng, cần thiết của chương trình đào tạo Dệt thổ cẩm;
là mơ đun điều kiện để học các MĐ 02, MĐ 03.
- Ý nghĩa và vai trị của mơ đun:
+ Học viên sử dụng thành thạo dụng cụ Dệt thổ cẩm
+ Nhận biết được các nguyên liệu và cách dăng sợi dùng trong nghề Dệt
thổ cẩm
Mục tiêu của mô đun:
- Về kiến thức:
Nhận biết các bộ phận chính của các dụng cụ dăng sợi, nguyên liệu dăng
sợi.
- Về kỹ năng:
Trình bày được phương pháp dăng sợi.
- Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:
Rèn luyện tính kỷ luật, cẩn thận, chính xác và ý thức tiết kiệm ngun
liệu trong q trình học tập.
Nội dung của mơ đun:
Bài 1 : Dụng cụ và nguyên liệu dệt thổ cẩm
Bài 2 : Dăng sợi
3
BÀI 1: DỤNG CỤ VÀ NGUYÊN LIỆU DỆT THỔ CẨM
Giới thiệu:
Đối với dân tộc thiểu số, nghề dệt thổ cẩm đã có từ lâu đời. Sản phẩm thổ
cẩm dệt bằng tay của người dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh nổi tiếng bởi
những trang trí hoa văn rất tinh tế. Khơng chỉ đẹp về hình thức trang trí, trong
mỗi sản phẩm dệt truyền thống cịn ẩn chứa sắc thái văn hố, thể hiện tâm hồn
phong phú của dân tộc mình. Các cơ gái đều được bà và mẹ chỉ cho cách dệt vải,
dệt thổ cẩm từ lúc 12-13 tuổi. Để khi đi lấy chồng, các cơ phải tự dệt cho mình
một bộ y phục thật đẹp ra mắt mọi người. Để dệt bộ y phục này, các cô gái phải
tốn rất nhiều công sức và tâm huyết. Thế nên, hầu như mọi phụ nữ đều biết dệt
thổ cẩm. Phụ nữ ở đây nổi tiếng bởi kỹ thuật dệt tinh tế làm ra những bộ trang
phục, những tấm chăn, tấm thảm mang nét đặc trưng riêng. Đầu tiên, họ tạo ra
khung dệt thủ công đơn giản bằng cây. Tuy đơn giản là vậy, nhưng các cơ gái có
thể dệt nên những thảm vải với các hoa văn rõ nét và những sợi dọc sợi ngang
đan vào nhau thật sắc sảo.
Mục tiêu:
- Nhận biết được các loại vật liệu thường được sử dụng trong dệt thổ cẩm
- Nhận biệt được các dụng cụ dệt thổ cẩm
Nội dung chính:
1. Dụng cụ dệt thổ cẩm:
1.1. Khái quát về dệt thổ cẩm:
Thổ cẩm là loại vải được dệt từ hai hệ sợi:
- Một hệ sợi dọc đan với một hệ sợi ngang. Hệ sợi đan dọc được dăng trước,
hệ sợi đan ngang được đan qua hệ sợi đan dọc. Điểm đặc biệt của Dệt thổ cẩm là
khi luồn sợi ngang qua hệ sợi dọc người thợ dệt phải nhặt các sợi tạo điểm nổi
của hoa văn để tạo nên hoa văn thổ cẩm.
- Tương tự như kiểu dệt liên hợp, kiểu dệt thổ cẩm, được cấu tạo từ hai hoặc
nhiều kiểu dệt khác nhau, theo các phương pháp sắp xếp kiểu này cạnh kiểu dệt
khác
1.2. Dụng cụ dệt thổ cẩm:
Có 2 loại dụng cụ dệt truyền thống
- Bộ khung dăng sợi
- Bộ khung dệt tay
1.2.1. Khung mắc sợi (Khung dăng sợi)
Khái niệm: Khung dăng sợi là dùng để dăng sợi, kéo sợi thành thảm sợi dài,
theo một vịng được khép kín, ở hai đầu khung để căng sợi chỉ.
a. Cấu tạo: Khung dăng sợi được làm bằng gỗ hoặc tre , lồ ơ...
Khung có 7 cây, có 5 cây dài 1m2 vót trịn, 2 cây ngang dài 2m-3m, vng
hay trịn có đục lỗ trịn ở giữa và mỗi lỗ cách nhau 20cm.
4
b. Chức năng:
- Hai cây dài đặt ngang, song song với nhau, một cây ở trên và một cây ở dưới
cách nhau 50cm- 70cm, cột vào tường nhà hay có trục cố định.
- Năm cây dài 1m2 cắm vào lỗ tròn ở hai cây dài đặt ngang rồi điều chỉnh cho
thẳng. Khi cắm vào lổ phân 3 cây gần nhau, hai cây còn lại ở phần cuối.
+ Cây thứ nhất là cây Msa
+ Cây thứ hai là cây Kô
+ Cây thứ ba là cây Siu
+ Cây thứ tư là cây Khung
+ Cây thứ năm là cây Băn.
- Chức năng của Năm Cây
+ Cây thứ nhất: Cột sợi để kéo
+ Cây thứ hai: Cột sợi dây kô
+ Cây thứ ba : Dùng để tách giữa hai lớp sợi dọc
+ Cây thứ tư: Để tách chéo hai lớp thảm sợi và để cố định lớp sợi dọc.
Cây thứ năm :Để chung với khung, để xếp chỉ và làm cho sợi căng và
thẳng.
Hình 2.1 : Sơ đồ bộ khung dăng sợi
1.2.2 Bộ khung dệt tay
a. Cấu tạo: khung dệt tay được làm bằng gỗ hay bằng cây lồ ơ được vót trịn,
khung có 8 cây, trong đó có 5 cây chính và 3 cây phụ.
b. Chức năng:
* Chức năng của 5 cây chính:
- Cây thứ nhất (Msa): Để luồn giữa hai lớp sợi dọc
- Cây thứ hai (Kô): Là cây luồn vào sợi dây go.
- Cây t5hứ ba(Siu): Luồn vào giữa hai lớp sợi, để tách lớp sợi siu và sợi kô.
- Cây thứ tư (Khung): Để dử tấm sợi dọc thẳng.
- Cây thứ năm(Băn): Là cây xếp sợi cho điều và đặt chung với cây khung.
* Chức năng phụ của 3 cây phụ:
- Cây thanh mỏng(Mnâc): Luồn vào giữa hai lớp sợi dọc, để dập sợi cho
chắc.
- Cây nẹp thứ nhất(Ktŭ): Đặt kẹp chung với cây Msa, để gấp tấm vải cho
chắc.
- Cây nẹp thứ hai (Pǔ): Dùng để đè sợi, để tách hai lớp sợi dọc (đảo lớp sợi).
5
Hình 2.2. Sơ đồ bộ khung dệt tay
2. Nguyên liệu dệt thổ cẩm:
Trước kia, đồng bào trồng bông chung trong rẫy lúa, trong kinh nghiệm
sản xuất bà con thường chọn những vùng rừng có nhiều cây quýt gai trồng
bơng thì năng suất bơng rất cao, giống bơng truyền thống có thời gian sinh
trưởng kéo dài. Từ giữa tháng 5, tháng 6 (âm lịch) hàng năm bà con đưa hai
loại giống lúa và bông trỉa cùng một lúc, đến cuối tháng 11 âm lịch lúa được
thu hoạch, còn lại cây bông phải đến giữa tháng giêng năm sau mới thu hái,
cây bông được thu từ ba đến bốn đợt đến cuối tháng ba thì xong. Gặp lúc mưa
thuận gió hồ, nếu một rẫy lúa suốt được 10 gùi thóc thì lượng bơng cũng thu
được từ 4 đến 5 gùi.
Bông đem về nhà được phơi nắng trên các mái sàn và cho xe cán (Btác)
để tách hạt bông ra, mỗi ngày một người có thể tách được khoảng 3 gùi. Sản
phẩm bơng sẽ đưa vào khung kéo (Kpanh) để làm xơ sợi bông, cuối cùng
những bó sợi này được đi qua shire kéo để tạo thành sợi vải có màu trắng, sợi
vải được căng ra và có dùng sáp ong để làm trơn chúng.
Việc tạo màu cho sợi vải hoàn toàn dựa vào các loại cây trên rừng. Lấy
cây chàm giã nát ngâm nước ba ngày đêm rồi cho vào một ít vơi bột, đưa búp
vải vào quậy đều, sau một đêm vớt ra sẽ có những sợi vải màu đen (chính vì làm
cơng việc này mà phụ nữ ở đây ngày trước từ khuỷu tay trở xuống đều bị thâm
đen). Muốn có chỉ màu vàng thì nhuộm bằng củ Ktrơn, muốn có màu đỏ thì
dùng vỏ cây Kxan.
Ngày nay, cuộc sống đã có nhiều đổi thay, xã hội ngày càng phát triển các
nguyên liệu dệt đều có sẵn trên thị trường, vì vậy đồng bào các dân tộc chỉ cần
sử dụng nguyên liệu có sẵn trên thị trường.
Ghi nhớ:
Dụng cụ dệt truyền thống có 2 loại:
- Bộ khung dăng sợi
- Bộ khung dệt tay
6
Câu hỏi – bài tập:
Câu 1: Bộ khung dăng sợi có cấu tạo và chức năng gì?
Câu 2: Người đồng bào đã dùng tạo màu cho sợi dệt như thế nào?
7
Bài 2: DĂNG SỢI
Giới thiệu:
Các đồng bào trên địa bàn tỉnh thường sử dụng các màu: đen, đỏ, vàng,
xanh tạo ấn tượng mạnh mẽ. Mỗi màu lại có tiếng nói riêng, màu đen tượng
trưng cho đất rừng trù phú, màu đỏ của khát vọng và tình yêu, màu vàng tượng
trưng cho ánh sáng. Thổ cẩm thường có màu tươi sáng, rực rỡ, bay bổng như thể
hiện ước mơ, khát vọng và ẩn chứa trong các sản phẩm là cả tâm hồn nghệ sỹ
của người thợ dệt. Hoạ tiết trên các sản phẩm thổ cẩm thường trang trí đối xứng,
phản ánh quan niệm triết lý về vũ trụ, triết lý âm dương, trời đất, thiên nhiên.
Mục tiêu:
- Mô tả đúng quy trình kỹ thuật chuẩn bị sợi để dệt thổ cẩm truyền thống.
- Thực hành chuẩn bị sợi để dệt thổ cẩm truyền thống trên khung dệt của các
dân tộc Tây Nguyên.
Nội dung chính:
1. Chuẩn bị sợi:
- Trên nền thổ cẩm các dải trang trí chạy dọc theo chiều dài của tấm vải, màu
của nền vải hay màu của các dải trang trí phụ thuộc cơ bản vào màu của sợi dọc.
- Công đoạn chuẩn bị sợi được thực hiện theo phương pháp dăng phân băng.
- Chọn màu nền.
- Tổng số sợi dọc trong băng bằng số sợi dọc của vải trên 1cm theo chiều dài
tấm vải nhân với 20
Ví dụ:
Giả sử băng b1 = 7cm, số sợi dọc của băng b1 sẽ là: 7x20 =140 sợi
Lưu ý:
+ Số sợi dọc trong một băng cũng như trong cả tấm sợi dọc bao gồm cũng
mang số chẵn.
+ Số sợi dọc trong các dải hoa văn chính, được quy định bởi cấu trúc của
loại hoa văn.
Ví dụ:
Hoa văn 5 sợi, 10 sợi, 13 sợi, 15 sợi,17 sợi
2. Dăng sợi:
2.1. Dăng sợi 1 chiều:
* Bước 1: Kéo sợi siu đi trước ( không mắc dây kô). Cột chỉ vào cây thứ nhất,
kéo sợi đi sau cây thứ 2 trước cây thứ 3 và cây thứ 4, đi chéo cây thứ 5 vòng sợi
lên cây thứ 5, kéo ngược về cây thứ 4,3,2,1.
* Bước 2: Kéo sợi kơ(có mắc dây kô). Kéo sợi đi từ cây thứ nhất sang sau cây
thứ 2,3 đồng thời tay trái giữ sợi tay phải lấy dây kô mắc trên cây kô rồi cuốn
vào cột thứ 2 (cột dây kô) bước này thao tác cuốn dây kô, cuốn từ phải sang trái
(nếu đi bước nữa thì tháo ra từ trái sang phải, kéo sợi đi trước cây thứ 4 vòng sau
cây thứ 5 kéo sợi chéo trên cây thứ 5 rồi vòng sau cây thứ 4,3,2,1.
8
2.2. Dăng sợi 2 chiều:
Là kết hợp hai bước của dăng sợi đơn. Cột sợi vào cây thứ nhất sau đó
kéo sợi qua sau cây thứ 2, tới cây thứ 3 tách hai sợi thành hai đường song song,
trước cây thứ 3 là sợi siu, sau cây thứ 3 là sợi kô đồng thời tay trái giữ sợi tay
phải lấy dây kô mắc với sợi kô rồi cuốn vào cột vào cây thứ 2 kéo sợi đi trước
cây thứ 4, đi chéo cây thứ 5 vòng sợi cây thứ 5 rồi kéo sợi vòng sau cây thứ
4,3,2,1.
3. Thực hành dăng sợi:
3.1. Chuẩn bị.
+ Mẫu sản phẩm thiết kế.
+ Kiểu dệt các mẫu hoa văn thiết kế;
+ Bảng quy trình dệt các mẫu hoa văn;
+ Các mẫu thổ cẩm, trang phục của các dân tộc Tây Nguyên;
+ Bộ khung dệt và các dụng cụ cần thiết khác;
+ Thước gỗ dài 50cm, kéo, cắt vải viền đỏ, nút vàng, phấn.
+ Máy chiếu Projector.
- Chuẩn bị bán thành phẩm và phụ liệu dệt:
- Đầy đủ các chi tiết của từng bộ phận theo mẫu dệt
- Chuẩn bị dụng cụ dệt.
3.2. Trình tự thực hiện
QUY TRÌNH THỰC HIỆN DĂNG SỢI
TT Các bước Chỉ dẫn công nghệ Yêu cầu kỹ Dụng cụ,
thực hiện
thuật trang bị
Bước 1 Thiết kế - Xác định thông số, đặc diểm - Các thông
mẫu vải của vải: số đầy đủ,
chính xác.
+ Xác định kích thước các dải
trang trí và các mảng nền. - Đảm bảo
tính dân tộc
+ Số sợi dọc trong các dải hoa và hoà sắc.
văn, các mảng nền.
+ Tổng số sợi dọc tấm vải
- Bố cục các dải trang trí:
+ Chọn màu sắc các dải hoa
văn chính, các dải đường diềm.
+ Chọn các mẫu hoạ tiết trong
các dải
Dải đường diềm
9
Dải hoa văn chính
+ Sắp xếp các hoạ tiết trong các
dải
- Chọn màu nền vải.
- Chọn mẫu sợi dệt.
Bước 2 Vẽ sơ đồ - Xác định chiều dài sợi dọc: Các thông số
tấm sợi - Vẽ sơ đồ sợi dọc chính xác.
dọc
Bước 3 Chuẩn bị - Chọn sợi đủ các loại màu theo - Đủ các loại
sợi và sản phẩm mẫu. màu theo sản
khung phẩm mẫu.
mắc - Khoảng cách hai cọc ngoài
cùng - Đảm bảo
kích thước.
Bước 4 Mắc sợi - Mắc sợi trong các băng theo + Kéo sợi Khung
trình tự: b1, b2, b3, b4, b5,... đúng trình mắc sợi
- Kéo từng cặp sợi. tự.
+ Kéo sợi thuộc lớp sợi phía + Đảm bảo
trên. quy trình.
+ Kéo sợi thuộc lớp sợi phía + Đảm bảo
dưới; luồn sợi go tại cọc thứ số lượng sợi
hai trong các
băng theo sơ
đồ.
+ Sức căng
sợi vừa phải,
đều
3.3. Thực hành:
+ Dăng hoàn chỉnh một khung sợi có chiều dài là 2m, rộng là 1,2 m, có hoa văn
10 sợi dọc
- Ghi nhớ.
Trước khi dăng sợi chuẩn bị gồm khung dăng sợi đầy đủ, chỉ các màu, rổ, sợi cô:
- Dăng sợi 1 chiều: Là dăng sợi kéo sợi siu đi trước, kéo sợi kô đi sau là
dăng sợi thay đổi màu trong mảng nền.
- Dăng sợi 2 chiều: Là dăng sợi kéo sợi siu và sợi kô đi cùng một lúc,
thường dùng không thay đổi màu.
Câu hỏi – Bài tập
Câu hỏi:
10
Câu 1: Kỹ thuật dăng sợi có mấy hình thức? Nêu hình thức dăng sợi đơi.
Câu 2: Trình bày kỹ thuật dăng sợi 1 chiều?
Bài tập :
Chuẩn bị sợi để dệt: Dăng sợi 1 chiều, dăng sợi 2 chiều
11
GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN
Tên mơ đun: Dệt hoa văn thổ cẩm truyền thống
Mã mơ đun: MĐ 02
Vị trí, tính chất, ý nghĩa và vai trị của mơ đun:
- Vị trí:
+ Nội dung của mô đun được bố trí tích hợp giữa dạy lý thuyết và thực
hành
- Tính chất:
+ Nội dung của mơ đun được bố trí tích hợp giữa dạy lý thuyết và thực
hành trong chương trình đào tạo.
- Ý nghĩa và vai trị của mơ đun:
+ Mô đun này giúp người học nhận biết được các loại hoa văn truyền thống
của các dân tộc và dệt được các hoa văn cơ bản của các dân tộc.
Mục tiêu của mô đun:
Sau khi học xong mơ đun, người học có khả năng:
- Về kiến thức:
+ Trình bày được quy trình kỹ thuật dệt vải nền trên khung dệt của các dân
tộc ở trên địa bàn
+ Trình bày được quy trình dệt hoa văn dải dọc
- Về kỹ năng:
+ Dệt được các mẫu hoa văn vải thổ cẩm và các mẫu hoa văn của các dân
tộc ở trên địa bàn và dân tộc Bana đảm bảo qui trình kỹ thuật.
+ Dệt được các mẫu thổ cẩm theo yêu cầu cuả mẫu vải thiết kế hoặc mẫu
trang phục.
+ Rèn luyện tính kỷ luật, cận thận chính xác, tác phong công nghiệp và ý
thức tiết kiệm nguyên liệu trong q trình học tập.
Nội dung của mơ đun:
Bài 1 : Dệt vải nền
Bài 2 : Dệt thổ cẩm
Bài 3: Dệt hoa văn 17 sợi dọc
Bài 4: Dệt hoa văn 10 sợi dọc
Bài 5: Dệt hoa văn 15 sợi dọc
12
BÀI 1: DỆT VẢI NỀN
Mục tiêu:
- Mơ tả chính xác đặc điểm kiểu dệt
- Xác định đầy đủ và chính xác các số đo để thiết kế;
- Trình bày được quy trình kỹ thuật dệt vải nền trên dụng cụ dệt truyền
thống;
- Dệt được vải nền đúng theo yêu cầu;
- Rèn luyện tính cẩn thận, sáng tạo, chính xác, tác phong cơng nghiệp và
có ý thức tiết kiệm nguyên liệu;
- Đảm bảo định mức thời gian và an toàn trong q trình luyện tập.
Nội dung chính:
1.Quy trình dệt vải nền:
Trong quá trình dệt dải hoa văn thổ cẩm dải dọc hoặc dải ngang người ta luôn
kết hợp hai loại kiểu dệt: kiểu dệt của hoa văn và kiểu dệt của nền.
+ Kiểu dệt của hoa văn: được căn cứ vào hình dạng của mẫu hoa văn được
chọn, rất đa dạng.
+ Kiểu dệt của nền: là kiểu dệt vân điểm (giống như kiểu đan long mốt).
* Quy trình kỹ thuật dệt vải nền trên khung dệt của các dân tộc ở miền Trung
- Tây Nguyên
Bước1. Tách 2 lớp sợi nền (tạo miệng vải): luồn cây dập sợi vào giữa khe hai
lớp sợi nền, lật nghiêng cây dập sợi vng góc với thảm sợi để tạo miệng vải
giữa hai lớp sợi nền.
Bước 2. Luồn sợi ngang: luồn que dệt qua miệng vải (chiều đi).
Bước 3. Đảo hai lớp sợi: đảo vị trí hai lớp sợi đồng thời tạo miệng vải giữa
hai lớp sợi nền.
Bước 4. Luồn sợi ngang: luồn que dệt qua miệng vải (chiều về ).
Bước 5. Dập sợi: dựng cây dập sợi dập ép sợi vừa được luồn vào sát sợi
ngang trước đó.
2. Thực hành:
Thực hành dệt vải nền.
13
QUY TRÌNH KỸ THUẬT DỆT VẢI NỀN
TT Các bước Chỉ dẫn công nghệ Yêu cầu kỹ thuật Dụng cụ,
thao tác trang bị
Tách 2 Luồn cây dập sợi vào Khi luồn cây dập sợi
lớp sợi giữa khe hai lớp sợi vào giữa hai lớp sợi - Bộ dụng
nền (tạo nền, lật nghiêng cây khơng được để sót sợi cụ dệt.
1 miệng dập sợi vng góc với dọc
- Hình vẽ
vải) thảm sợi để tạo miệng
kiểu dệt các
vải giữa hai lớp sợi
hoa văn.
nền.
- Các hoa
Luồn sợi Luồn que dệt qua Khi luồn que dệt vào văn mẫu.
2 ngang miệng vải (chiều đi) giữa hai lớp sợi nền,
khơng được để sót sợi
dọc
Đảo hai Kéo go lên phía trên để Luồn cây dập sợi vào
lớp sợi đảo vị trí của 2 lớp sợi giữa hai lớp sợi nền,
3 nền. Luồn và lật không được để sót sợi
nghiêng cây dập sợi dọc
vng góc với thảm sợi
để tạo miệng vải
Luồn sợi Luồn que dệt qua Luồn que dệt vào
4 ngang miệng vải (chiều về ) giữa hai lớp sợi nền,
khơng được để sót sợi
dọc
Dập sợi Dùng cây dập sợi, dập Sợi luồn vuông góc
5 ép sợi vừa được luồn với sợi dọc, sức ép
vào sát sợi ngang trước vào sợi phân bố đều.
đó.
Ghi nhớ:
Có 2 loại kiểu dệt:
- Kiểu dệt của hoa văn
- Kiểu dệt của nền
Câu hỏi – bài tập:
Quy trình dệt vải nền gồm mấy bước? trình bày cụ thể yêu cầu của từng
bước?
14
Bài 2: DỆT THỔ CẨM
Mục tiêu:
- Chọn được các mẫu hoa văn trong cùng 1 dải;
- Vẽ được kiểu dệt của các mẫu hoa văn;
- Sắp xếp được các mẫu hoa văn trong dải dọc;
- Trình bày được quy trình dệt hoa văn trong dải dọc;
- Dệt được hoa văn trên dải dọc;
- Ứng dụng các kiểu hoa văn vào các sản phẩm khác nhau;
- Đảm bảo định mức thời gian và an tồn trong q trình luyện tập.
Nội dung chính:
1. Chọn các mẫu hoa văn trong một dải:
Trên nền thổ cẩm của các dân tộc miền Trung - Tây Nguyên, các dải hoa văn
thường được dệt theo chiều dọc của tấm vải. Trong một dải hoa văn có thể có
một số mẫu hoạ tiết có hình dạng khác nhau sắp xếp theo một quy luật nhất định
hoặc cũng có thể sắp xếp khơng theo một quy luật nhất định nào (Hình 1.1). Quá
trình dệt một dải hoa văn được thực hiện lần lượt theo chiều dài của dải ( từ đầu
tấm vải đến cuối tấm vải), dệt từng hoa văn, dệt xong một hoa văn này rồi mới
dệt hoa văn tiếp theo.
Như ở phần trên đề cập, trong một dải trang trí có thể chứa một số mẫu hoa
văn khác nhau, số lượng các mẫu hoa văn tuỳ thuộc vào người thiết kế. Cần
chọn các mẫu hoạ tiết trong một dải có cùng số sợi dọc. Ví dụ trong hình1.2: dải
hoa văn chứa 10 sợi dọc gồm những hoạ tiết hình thoi và gạch ngang; trong
hình1.3: dải đường diềm chứa 10 sợi dọc gồm những hoạ tiết hình sọc chéo; dải
hoa văn chính chứa 54 sợi dọc gồm những hoạ tiết hình thoi bọc quả trám,...
Hình 1.2: Các dải hoa văn trang trí trên nền Dải hoa văn 10
sợi dọc: gồm các
hoa văn hình thoi
và gạch ngang
Dải hoa văn 10
sợi dọc: gồm các
hoa văn hình sọc
chéo
15
Hình 1.3: Các dải hoa văn trang trí trên váy nữ
Dải hoa văn 54
sợi dọc: gồm các
hoa văn hình thoi
bọc quả trám
Dải hoa văn 18
sợi dọc: có các
hoa văn hình
đường gãy khúc
Dải hoa văn 8
sợi dọc: gồm
các hoa văn
2. Vẽ kiểu dệt các mẫu hoa văn: hình tam giác
Khi đó chọn được các mẫu hoa văn trong một dải, cụng việc tiếp theo là vẽ
kiểu dệt của các mẫu hoa văn phục vụ cho công đoạn dệt. Nội dung phần này
chúng ta đó nghiên cứu và thực hiện trong các bài học của mơ đun kiểu dệt thổ
cẩm.
Ví dụ:
- Trên hình 1.5 vẽ kiểu dệt các hoa văn hình thoi và gạch ngang trong hình
1.2.
- Trên hình 1.6 vẽ kiểu dệt các hoa văn gạch chéo trong hình 1.3.
15
17
13
15
11
13
9
11
9
7
7
5
5
3
3
1
1 1 3 5 7 9
1 3 5 7 9
Hình 1.5: Kiểu dệt các mẫu hoa văn Hình 1.6: Kiểu dệt các mẫu hoa văn
dải đường diềm trên hình 1.2 dải đường diềm trên hình 1.3
16
3. Sắp xếp các mẫu hoa văn trong dải:
Từ các mẫu hoa văn được chọn người ta sắp xếp chúng trong dải theo một
quy luật nhất định (Hình 1.1) hoặc theo một quy luật nào đó. Sắp xếp các mẫu
hoa văn trong dải là cụng việc nghệ thuật và địi hỏi tính sáng tạo. Ví dụ trong
Hình 1.7a, 1.7b, từ một loại hoa văn cú thể tạo được những dải có bố cục khác
nhau.
a
b
c
Hình 1.7: Sắp xếp các hoa văn trong dải
4. Quy trình dệt hoa văn dải dọc:
Theo sơ đồ biểu diễn kiểu dệt của một hoa văn, q trình dệt hồn chỉnh một
hoa văn cụ thể chia thành quá trình tạo các điểm nổi của hoa văn khi dệt một sợi
ngang như sau:
Bước1. Nhặt sợi dọc tạo hình hoa văn: Sử dụng một que nhọn tách các sợi
dọc tạo các điểm nổi của hoa văn lên trên hai lớp sợi nền theo sơ đồ kiểu dệt.
Bước 2. Tách 2 lớp sợi nền (tạo miệng vải): Luồn và lật nghiêng cây dập sợi
vng góc với thảm sợi để tạo miệng vải giữa hai lớp sợi nền.
Bước 3. Luồn sợi ngang: Luồn que dệt qua miệng vải (chiều đi)
Bước 4. Đảo sợi: Kéo go để đảo vị trí của 2 lớp sợi nền. Luồn và lật nghiêng
cây dập sợi vng góc với thảm sợi để tạo miệng vải giữa hai lớp sợi nền
Bước 5. Luồn sợi ngang: Luồn que dệt qua miệng vải (chiều về)
Bước 6. Dập sợi: dựng cây dập sợi, dập ép sợi vừa được luồn vào sát sợi
ngang trước đó.
Q trình thao tác dệt tồn bộ hoa văn được thao tác tương tự khi dệt một sợi
ngang tiếp theo.
17
12
11
10
9
8
7
6
5
4 Luồn sợi ngang: chiều về
3 Luồn sợi ngang: chiều đi
2 Luồn sợi ngang: chiều về
1 Luồn sợi ngang: chiều đi
1 3 5 7 9
Hình 1.2: Cách tạo điểm nổi tạo hình hoa văn dải dọc
Ví dụ:
Trên hình 12: Khi dệt sợi ngang 1 (luồn đi + luồn về) ta tạo điểm nổi tạo
hình hoa văn trên sợi dọc thứ 5. Khi dệt sợi ngang 1 (luồn đi + luồn về) ta tạo
điểm nổi tạo hình hoa văn trên sợi dọc thứ 5.
Ghi nhớ:
Trước khi vẽ kiểm tra và đếm số sợi dọc :
- Vẽ theo từng bước chi tiết hoa văn
- Khoảng cách bao nhiêu cm .
- Vẽ theo đúng sợi dọc của sợi chỉ.
Căn cứ hoa văn mẫu hình gì.
Câu hỏi – bài tập:
Câu hỏi. Vẽ hãy hoa văn hình thoi đơi ?
Bài tập: Nhận biết được các kiểu vẽ của mẫu hoa văn
