Tiểu luận môn học lịch sử các học thuyết kinh tế đề tài học thuyết kinh tế của adam smith

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

--------------

TIỂU LUẬN
Môn học : LỊCH SỬ CÁC HỌC THUYẾT KINH TẾ
ĐỀ TÀI : HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA ADAM SMITH

Giảng viên : LÊ KIÊN CƯỜNG
Bùi NGỌC ÁNH
Sinh viên thực hiện : 030838220007
D01
Mã số sinh viên :

Lớp :

HỒ CHÍ MINH, THÁNG 5 NĂM 2023

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................

1

 MỤC LỤC

 LỜI NÓI ĐẦU...............................................................................................4
I. GIỚI THIỆU VỀ ADAM SMITH VÀ TÁC PHẨM : TÌM HIỂU VỀ BẢN
CHẤT VÀ NGUỒN GỐC CỦA CẢI CỦA CÁC QUỐC GIA”..........................5

1. Tổng quan về cuộc đời và sự nghiệp của Adam Smith...............................5
2. Giới thiệu về tác phẩm “Tìm hiểu về bản chất và nguồn gốc của cải của
các quốc gia”.........................................................................................................7
II. THẾ GIỚI QUAN, PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA ADAM SMITH.........8
III. QUAN ĐIỂM CỦA ADAM SMITH VỀ VAI TRÒ CỦA THỊ TRƯỜNG
VÀ TỰ DO KINH TẾ..............................................................................................8
1. Định nghĩa chủ nghĩa tự do kinh tế và tầm quan trọng của nó.................8

1.1 Định nghĩa chủ nghĩa tự do kinh tế............................................................8
1.2 Tầm quan trọng của chủ nghĩa tự do kinh tế.............................................9
2. Định nghĩa và vai trò của thị trường trong chủ nghĩa tự do kinh tế.........9
2.1 Định nghĩa thị trường tự do.......................................................................9

2.2 Vai trò của thị trường tự do......................................................................10
3. Những lợi ích và hạn chế của chủ nghĩa tự do kinh tế và thị trường......10
3.1 Lợi ích......................................................................................................10
3.2 Hạn chế....................................................................................................10
IV. CÁC LÝ LUẬN KINH TẾ CỦA ADAM SMITH.....................................11
1. Lý luận về “Bàn tay vơ hình”......................................................................11
2. Phê phán chế độ phong kiến và luận chứng cương lĩnh kinh tế của giai
cấp tư sản............................................................................................................12
3. Phê phán chủ nghĩa trọng thương..............................................................12
4. Phê phán chủ nghĩa trọng nông..................................................................13
5. Lý luận về thuế khoá....................................................................................13
6. Lý luận về kinh tế hàng hóa........................................................................13

2

6.1 Lý luận về phân công lao động................................................................13
6.2 Lý luận về tiền tệ.....................................................................................14
6.3 Lý luận về giá trị - lao động.....................................................................14
6.4 Lý luận về tư bản.....................................................................................15
6.5 Lý luận về thu nhập.................................................................................15
6.6 Lý luận về lợi nhuận, lợi tức....................................................................16
6.7 Lý luận về địa tô......................................................................................16
5.8 Lý luận về tái sản xuất tư bản xã hội.......................................................16
7. Lý thuyết về “lợi thế so sánh”.....................................................................16
V. KẾT LUẬN......................................................................................................18
 ĐỌC THÊM.................................................................................................18
1. Các tác phẩm nổi tiếng của Adam Smith:..................................................18
2. Những câu nói có tầm ảnh hưởng của Adam Smith.................................19
 TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................................20
 LỜI CẢM ƠN..............................................................................................21

3

 LỜI NÓI ĐẦU

Lịch sử các học thuyết kinh tế là một môn khoa học xã hội, nghiên cứu
quá trình phát sinh, phát triển, đấu tranh và thay thế lẫn nhau của hệ thống các
quan điểm kinh tế gắn với các giai đoạn lịch sử nhất định. Lịch sử các học thuyết
kinh tế cung cấp cho sinh viên một hệ thống kiến thức về quá trình hình thành, phát
triển của khoa học kinh tế,phân tích một cách khoa học, khách quan vị trí của các
học thuyết kinh tế, những đóng góp của các trường phái lý luận kinh tế, của các
nhà kinh tế học vào sự phát triển của khoa học kinh tế và thực tiễn phát triển kinh
tế của thế giới. Đấu tranh phê phán những trào lưu tư tưởng giả danh Mác xít, bảo
vệ và vận dụng thành công lý luận kinh tế Mác -Lênin, tiếp thu tinh hoa tri thức
kinh tế của nhân loại vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Adam Smith là nhà kinh tế chính trị cổ điển nổi tiếng ở Anh và trên thế giới. Ơng
khơng phải là người đầu tiên nghiên cứu lý luận kinh tế, nhiều tư tưởng nổi tiếng
cũng không phải do một mình ơng tìm ra. Nhưng ơng là người đầu tiên hồn chỉnh,
hệ thống hóa lý luận, đồng thời đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển của kinh
tế học. Ông nổi tiếng với tác phẩm “Tìm hiểu về bản chất và nguồn gốc của cải của
các quốc gia” - là điểm khởi đầu của nghiên cứu chính trị kinh tế học hiện đại, lý
luận “ Bàn tay vơ hình” và lý luận kinh tế khác. Tư tưởng kinh tế của Adam Smith
chịu ảnh hưởng lớn của chủ nghĩa trọng thương và chủ nghĩa trọng nông. Nhưng
ông vượt lên và phê phán họ. Adam Smith cho rằng các đường lối kinh tế của chủ
nghĩa trọng thương là sai lầm và có hại. Học thuyết của A.Smith là một trong
những học thuyết có tiếng vang lớn, nó trình bày một cách có hệ thống các phạm
trù kinh tế, xuất phát từ các quan hệ kinh tế khách quan. Học thuyết kinh tế của
ơng có cương lĩnh rõ ràng về chính sách kinh tế, có lợi cho giai cấp tư sản trong
nhiều năm. Adam Smith thường được mô tả là "cha đẻ của kinh tế học." Ông đã

phát triển rất nhiều học thuyết, hiện nay được coi là niềm tin tiêu chuẩn củalý
thuyết về thị trường.

Như vậy, việc quan tâm đến các học thuyết kinh tế của Adam Smith là một điều hết
sức cần thiết. Em muốn sử dụng những kiến thức đã học làm bài tiểu luận này để
phân tích về các học thuyết của Adam Smith. Em rất mong thầy xem xét, chỉ bảo
để em có những nhận thức rõ ràng hơn, đúng đắn hơn để em có thể lĩnh hội và tiếp

4

thu; mai sau ra trường em có thể góp một phần nhỏ cho công cuộc xây dựng nền
kinh tế nước ta.

5

Document continues below

Discover more from:
Lịch sử các học thuyết
kinh tế

Trường Đại học Ngân hàng Thàn…
7 documents

Go to course

LÝ THUYẾT KINH TẾ CỦA Thomas

Robert Malthus

14
None

Tiểu luận lschtkt - tiều luận

9 None

Gfgf - kjnkvjkvhjvjhvjhbjbjbhfrs

chgffufgffgfiuo;hj;ljklnjmbnvShoppi…

12

Economics Geography 100% (1)

Correctional Administration

8 Criminology 96% (114)

English - huhu 100% (3)

10 Led hiển thị

20 ĐỀ THI THỬ TỐT NGHIỆP THPT

NĂM 2021 MÔN TIẾNG ANH BÁM SÁ…

160

an ninh mạng 100% (2)

I. GIỚI THIỆU VỀ ADAM SMITH VÀ TÁC PHẨM : TÌM HIỂU VỀ
BẢN CHẤT VÀ NGUỒN GỐC CỦA CẢI CỦA CÁC QUỐC GIA”

1. Tổng quan về cuộc đời và sự nghiệp của Adam Smith

Adam Smith (A.Smith) là một nhân vật trầm lặng, sống một cuộc đời ẩn
dật, một con người ít viết thư từ và đã ra lệnh đốt bỏ một số bản thảo khi gần qua
đời vì vậy người đời sau hiểu rõ các tư tưởng của Adam Smith hơn là cuộc đời của
nhà Kinh Tế Học này.

Khơng có tài liệu nào ghi rõ ngày sinh của Adam Smith, chỉ biết rằng ông được rửa
tội vào ngày 5 tháng 6 năm 1723 tại Kirkcaldy. Adam Smith là con trai của ơng
Adam Smith trong lần lập gia đình thứ hai với bà Magaret Douglas, con gái của
một chủ đất giàu có. Ơng Adam Smith cha chỉ là một người kiểm soát thuế vụ, đã
qua đời trước khi Adam sinh ra. Người ta khơng biết gì về tuổi trẻ của Adam ngoài
câu chuyện kể lại rằng năm lên 4 tuổi, Adam đã bị bắt cóc do một nhóm người
Gypsies sống lang thang và sau cuộc báo động tìm kiếm, cậu bé Adam đã được
nhóm người kia bỏ lại.

Năm 1737 và ở vào tuổi 14, Adam Smith theo học Đại Học Glasgow vào thời gian
này đã là một trung tâm danh tiếng của thời kỳ Khai Sáng. Giảng dạy tại đại học
này có Giáo Sư Francis Hutcheson nổi danh về ngành triết học luân lý, là người
đầu tiên dạy sinh viên bằng tiếng Anh, không dùng tiếng La Tinh, và các quan
điểm về Kinh Tế và Triết Học của ông Hutcheson đã ảnh hưởng rất mạnh tới Adam
Smith sau này. Trong một bức thư viết 15 năm sau, Adam Smith đã nói tới Tiến Sĩ
Hutcheson khơng bao giờ có thể qn được. Tốt nghiệp năm 1740, Adam Smith
nhận được một học bổng, theo học trường Balliol thuộc Đại Học Oxford.

Khi trở lại Glasgow, Adam Smith được nhận làm Giảng Sư tại Đại

Học Edinburg với nhiệm vụ phụ trách các buổi thuyết trình cơng, đây là một hình
thức giáo dục với tinh thần cải tiến được các nhà trí thức thời đó ưa chuộng. Các
bài thuyết trình cơng này gồm nhiều đề tài từ mơn tu từ học tới ngành chính trị
kinh tế học. Trong bài điếu văn viết về Adam Smith nhiều năm về sau, Tạp
Chí Q Ơng đã bình luận rằng cách phát âm và thể văn của ông Adam Smith đã
hơn hẳn những thứ đang dùng tại xứ Tô Cách Lan.

Trình độ hiểu biết của A.Smith đã khiến cho ơng được mời làm Giáo Sư Lý
Luận tại Đại Học Glasgow vào năm 1751 ở tuổi 27, rồi năm sau, trở thành Giáo Sư

6

môn Triết Học Luân Lý, một môn học bao gồm các ngành thần học tự nhiên), đạo
đức học, luật học và chính trị kinh tế học.

Năm 1758, Adam Smith được bầu làm khoa trưởng. Các bạn và người quen của
A.Smith trong thời gian này gồm một số nhà quý tộc, nhiều người nắm giữ các
chức vụ cao cấp của chính quyền. Adam Smith còn quen thân với Andrew
Cochran, một nhà bn, ngun viện phó của Đại Học Glasgow (người sáng lập ra
Câu Lạc Bộ Chính Trị Kinh Tế Học), nhờ đó Adam Smith thu thập được nhiều
hiểu biết của thế giới thương mại để rồi về sau viết ra tác phẩm Tài Sản của các
Quốc Gia.

Tác phẩm đầu tiên của Adam Smith là cuốn “Lý thuyết về các Tình Cảm Luân
Lý” xuất bản vào năm 1759. Adam Smith đã mô tả qua tác phẩm các nguyên tắc
về bản chất con người và đặt vấn đề về nguồn gốc của khả năng tạo ra các phán
xét luân lý, kể cả cách phán xét các hành vi của chính mình trong việc tư lợi và tự
bảo tồn . Adam Smith đã cho rằng trong mỗi người chúng ta có một con người bên
trong đóng vai trị một người khách quan khơng thiên vị, thường chấp nhận hay lên
án các hành động của chính ta và của các người khác. Qua tác phẩm “Các Tình

Cảm Ln Lý”, Adam Smith đã có nhận xét quan trọng như sau mà sau này ông
lặp lại trong tác phẩm “Tài Sản của các Quốc Gia”: “con người tự tìm kiếm mình
thường bị dẫn dắt bởi một bàn tay vơ hình … mà khơng ai biết, khơng do chủ đích,
để làm thăng tiến các lợi ích của xã hội. Các cá nhân được xã hội hóa để trở nên
các thành viên giàng buộc bởi giai cấp và theo khuynh hướng thị trường nhờ đó hệ
thống kinh tế vận chuyển”.

Vào năm 1763 Adam Smith từ chức khỏi Đại Học Glasgow rồi cùng vị Hầu Tước
Buccleuch trẻ sang Pháp. Họ cư ngụ phần lớn thời gian tại Toulouse và trong hoàn
cảnh buồn tẻ này, Adam Smith bắt đầu viết tác phẩm Tài Sản của các Quốc Gia.
Sau 18 tháng rảnh rỗi là hai tháng sống tại Geneva và Adam Smith đã được
gặp Voltaire là nhân vật mà ơng kính trọng. Sau đó Adam Smith đi tới thành
phố Paris.. Adam Smith được giới thiệu với các câu lạc bộ văn học danh tiếng của
phong trào Khai Sáng và nhờ vậy ông làm quen với nhóm các nhà lý thuyết và cải
cách xã hội, được gọi là các nhà kinh tế. Đây là phong trào tìm kiếm phương pháp
canh tân nền nơng nghiệp của nước Pháp bằng đường lối cải cách hệ thống thuế vụ
và ơng Quesnay đã phân tích lý thuyết về công việc tiêu dùng đã được vận chuyển
ra sao trong chu kỳ kinh tế để sinh ra tài sản và sự tăng trưởng kinh tế. Adam

7

Smith đã không đồng ý với ông Quesnay về niềm tin rằng chỉ có các nơng dân lao
động trực tiếp với thiên nhiên hay đất đai mới thực sự làm ra tài sản, thế nhưng ảnh
hưởng của ông Quesnay đối với Adam Smith rất lớn lao khiến cho nhà Kinh Tế
Học người Anh này đã có ý định đề tặng tác phẩm Tài Sản của các Quốc Gia cho
ông Quesnay nếu như ông này đã không qua đời trước khi cuốn sách được xuất
bản.

Adam Smith trở về London và làm việc với Lord Townshend vào mùa xuân năm
1767. Vào năm này, ơng được bầu vào Hàn Lâm Viện Hồng Gia và nhờ vậy, làm

quen với các nhân tài như Edmund Burke, Samuel Johnson, Edward Gibbson và có
lẽ cả với Benjamin Franklin. Tới cuối năm 1767, Adam Smith trở lại Kirkcaldy và
trong vịng 6 năm tại đây, ơng đã sửa chữa tác phẩm Tài Sản rồi sau ba năm sống
nơi thành phố London, tác phẩm kể trên mới được hoàn thành và xuất bản vào năm
1776.

Ngay sau khi được xuất bản, cuốn “Tài Sản của các Quốc Gia” đã được mọi người
khen ngợi, kể cả David Hume. Sau đó Adam Smith được bổ nhiệm làm Tổng Giám
Đốc Thuế Vụ miền Tô Cách Lan, một chức vụ rất nhàn, lương năm là 600 bảng
Anh, vì thế vào lúc tuổi già, ơng rất giàu có. Adam Smith sống độc thân, trầm lặng
tại Edinburg, đôi khi đi du lịch tới thành phố London hay tới Glasgow, nơi ông
được mời giữ chức vụ Viện Trưởng Đại Học. Adam Smith đã viết thêm một số tác
phẩm nhưng các bản thảo đã bị ông ra lệnh đốt bỏ. Ông qua đời vào năm 1790 ở
tuổi 67 khi vẫn cịn danh tiếng, được chơn cất trong sân nhà thờ tại Canongate và
trên mộ chí của ơng chỉ ghi vắn tắt rằng đây là nơi an nghỉ của tác giả cuốn
sách Tài Sản của các Quốc Gia.

2. Giới thiệu về tác phẩm “Tìm hiểu về bản chất và nguồn gốc của cải của
các quốc gia”

Tác phẩm thứ hai của Adam Smith có tên là “ Tìm hiểu về bản chất và
nguồn gốc của cải của các quốc gia” gọi tắt là “Tài Sản của các Quốc Gia”, hay
“Tài Sản” có tầm vóc bách khoa, khơng chỉ bàn về bộ mơn kinh tế. Có nhà phê
bình đã gọi tác phẩm là Bộ sách lịch sử và phê bình nền Văn Minh của cả Châu
Âu.

8

Bắt đầu tác phẩm bằng phần thảo luận về cách phân công lao động, tác giả đã cứu
xét nguồn gốc và công dụng của tiền tệ, giá cả của các loại mặt hàng, lương bổng

của công nhân, lợi nhuận, tiền thuê đất đai, trị giá của bạc, sự phân biệt giữa lao
động sản xuất và lao động phi sản xuất. Sau đó là phần trình bày sự phát triển kinh
tế của châu Âu kể từ khi Đế Quốc La Mã sụp đổ, các phân tích và phê bình chính
sách thương mại và thuộc địa của các quốc gia châu Âu, lợi tức quốc gia, các
phương pháp quốc phòng và điều hành luật pháp của các xã hội sơ khai, nguồn gốc
và sự phát triển của các đạo quân tại châu Âu, lịch sử giáo dục vào thời trung cổ,
sự phát triển các món nợ cơng và cuối cùng là việc cứu xét các nguyên tắc thuế vụ
và hệ thống lợi tức công. Tại phần V của bộ sách, tác giả Adam Smith đã phác họa
bốn giai đoạn chính của cách tổ chức xã hội: giai đoạn ban đầu gồm những người
thợ săn thô sơ giai đoạn thứ hai là nền nông nghiệp du mục, giai đoạn thứ ba là nền
canh tác phong kiến và giai đoạn cuối cùng là sự liên hệ thương mại, và đi kèm với
mỗi giai đoạn là các định chế thích hợp với các nhu cầu của từng giai đoạn.

Luận đề chính của tác phẩm được căn cứ vào niềm tin rằng mỗi con người
đều chính thức bị thúc động bởi tư lợi mà điển hình là lịng ham muốn tài sản. Các
động lực ích kỷ là căn cốt của các hành động của con người và tác giả đã tin tưởng
rằng tính ích kỷ cá nhân đã dẫn tới sự an lạc xã hội: rằng nếu mỗi người cố gắng
làm lợi cho chính mình một cách đều đặn, khơng ngừng, thì sẽ dẫn tới sự thịnh
vượng của quốc gia. Người hàng thịt, người nấu rượu, người làm bánh mì chỉ vì tư
lợi của họ mà khiến cho chúng ta có bữa cơm ăn. Adam Smith cịn cho rằng sự
phân cơng lao động và tích lũy tư bản đã dẫn tới nền kỹ nghệ mới. Một bàn tay vơ
hình dẫn dắt con người trong khi làm việc có lợi cho mình thì đồng thời đã đóng
góp lợi ích cho tập thể và về điểm này, Adam Smith đồng ý với Thomas
Paine là một chính quyền tốt nhất là loại chính quyền cai trị ít nhất..

Trong cách phân phối lao động, Adam Smith cho rằng nên phân chia tiến trình sản
xuất thành các khâu đoạn nhờ đó gia tăng mức độ sản xuất. Trước vấn đề của chủ
nhân và công nhân, Adam Smith đã viết: giới công nhân muốn địi nhiều, giới chủ
nhân muốn trả ít và tác giả đã có cảm tình với giới cơng nhân bởi vì lương bổng
cao sẽ khiến cho người cơng nhân ham hoạt động hơn, chăm chỉ hơn và hưũ hiệu

hơn, đồng thời tác giả còn cho rằng các luật lệ về thời gian học nghề là sự can thiệp
bất công vào quyền lợi khi người công nhân ký khế ước làm việc, chọn nghề hay
đổi nghề từ chỗ trả lương thấp tới nơi trả lương cao.

9

Phần chính của tác phẩm là quyển IV có tên là "Về các hệ thống kinh tế chính trị".
Tại đây, tác giả cứu xét hai hệ thống: hệ thống thương mại và hệ thống nông
nghiệp và phần nông nghiệp chỉ dày bằng 1/8 của phần thương mại. Adam Smith
đã làm phát triển các nguyên tắc tự do kinh doanh và tất cả các hoạt động kinh tế
dẫn tới tự do thương mại bên trong cũng như bên ngồi, bởi vì nhờ nền thương mại
không bị giới hạn trong nước và ngồi nước mà một quốc gia có thể phát triển toàn
diện. Khác với trường phái trọng thương, A.Smith cho rằng khi một quốc gia có
nhiều vàng bạc hơn chỉ dẫn đến giá hàng hóa tăng lên, giá trị vàng bạc giảm xuống
trong khi tự do thương mại sẽ đem đến cơ hội tăng thêm việc làm và nâng cao kỹ
thuật sản xuất, đồng thời năng suất lao động cũng tăng lên. Tất cả những yếu tố
này dẫn đến sản lượng quốc gia tăng khiến xã hội trở nên giàu có hơn. Đây là một
trong những quan điểm cơ bản của Kinh tế học cổ điển.

“ Nghiên cứu về nguồn gốc và bản chất của sự giàu có của các quốc gia”.
đã đánh dấu sự ra đời của chủ nghĩa tư bản hiện đại cũng như môn kinh tế học. Trớ
trêu thay, Adam Smith, người đề ra thị trường tự do, lại dành những năm cuối đời
trong cương vị Cục trưởng Cục Hải quan, với trách nhiệm thực thi thuế quan. Ơng
đã làm việc hết mình và đã đốt rất nhiều quần áo của mình khi phát hiện ra rằng
chúng đã được tuồn trái phép từ nước ngoài. Tuy vậy, lý thuyết về “bàn tay vơ
hình” của ơng tiếp tục khẳng định vai trò cho đến nay. Smith đã lật đổ cái nhìn hạn
hẹp của chủ nghĩa trọng thương và thay vào đó là một cái nhìn đa dạng và tự do.
Thị trường tự do trong mường tượng của ơng dù chưa hồn tồn hiện hữu, nhưng
có thể nó đã giúp nâng cao điều kiện sống của toàn thế giới nhiều hơn bất kỳ lý
thuyết nào khác trong lịch sử.

II. THẾ GIỚI QUAN, PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA ADAM SMITH

Phương pháp luận của Adam Smith dựa trên trật tự tự do, thể hiện trong
tư tưởng trật tự tự nhiên, cho rằng một xã hội hợp với tự nhiên là xã hội tự do cạnh
tranh giao lưu trao đổi hàng hóa.

Thế giới quan của Adam Smith thực chất là duy vật.Tuy nhiên, chủ nghĩa duy vật
của ơng vẫn mang tính tự phát, máy móc, vì nó xa lạ với phép biện chứng. Phương
pháp luận của Adam Smith có tính hai mặt rõ rệt: một mặt đi sâu tìm hiểu bản chất
bên trong của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, mặt khác mô tả những biểu
hiện bên ngoài của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa. Do đó, lý thuyết của
ơng hầu như mọi vấn đề được nêu ra đều chứa đầy mâu thuẫn.

10

III. QUAN ĐIỂM CỦA ADAM SMITH VỀ VAI TRÒ CỦA THỊ
TRƯỜNG VÀ TỰ DO KINH TẾ.

1. Định nghĩa chủ nghĩa tự do kinh tế và tầm quan trọng của nó
1.1Định nghĩa chủ nghĩa tự do kinh tế

Chủ nghĩa tự do kinh tế còn gọi là chủ nghĩa tự do cổ điển hoặc chủ nghĩa
tự do Manchester, là một hệ tư tưởng ủng hộ quyền tư hữu và tự do khế ước. Theo
chủ nghĩa này, nếu thiếu một trong hai quyền đó thì việc thực hiện các quyền tự do
khác sẽ là không thể. Chủ nghĩa này ủng hộ chủ nghĩa tư bản laissez-faire, có
nghĩa là việc rỡ bỏ các rào cản pháp lý về thương mại và chấm dứt những ưu đãi
của chính phủ như bao cấp hay độc quyền. Một số người theo chủ nghĩa tự do kinh
tế muốn rằng chính phủ điều tiết thị trường càng ít càng tốt hay thậm chí khơng
điều tiết gì cả. Một số khác chấp nhận các hạn chế mà chính phủ đặt ra đối với các

công ty độc quyền và cartel, một số khác lại tranh luận rằng chính các hành động
của chính phủ đã tạo ra các công ty độc quyền và cartel. Chủ nghĩa tự do kinh tế
quan niệm giá trị của hàng hóa và dịch vụ nên được quyết định bởi sự lựa chọn tự
do của các cá nhân, tức là theo các động lực của thị trường. Một số thậm chí cịn
cho rằng cần cho phép các quy luật thị trường hoạt động ngay cả trong những lĩnh
vực mà theo truyền thống vẫn do chính phủ độc quyền, như an ninh và tòa án. Chủ
nghĩa tự do kinh tế chấp nhận sự bất bình đẳng kinh tế xuất phát từ vị trí thỏa thuận
khơng cân bằng, do nó là kết quả tự nhiên của cạnh tranh, miễn là không có sự
cưỡng bách. Hình thức chủ nghĩa tự do này đặc biệt chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa
tự do Anh vào giữa thế kỷ 19. Nền kinh tế phải được phát triển trên cơ sở tự do
kinh tế. Ông cho rằng cần phải tôn trọng trật tự tự nhiên, tôn trọng “ Bàn tay vơ
hình”, nhà nước khơng nên can thiệp vào kinh tế, hoạt động kinh tế vốn có cuộc
sống riêng của nó. Chủ nghĩa tư bản chính phủ ít can thiệp và chủ nghĩa tư bản vô
chính phủ là các hình thức khác của chủ nghĩa tự do kinh tế.

1.2Tầm quan trọng của chủ nghĩa tự do kinh tế

+ Tạo ra sự cạnh tranh và khuyến khích sự sáng tạo: chủ nghĩa tự do kinh tế
khuyến khích sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, tạo ra sự sáng tạo và khuyến
khích các cơng ty tìm cách cải tiến sản phẩm và dịch vụ của mình để cạnh tranh
với các đối thủ khác.

11

+ Tăng trưởng kinh tế: Chủ nghĩa tự do kinh tế tạo ra một môi trường kinh doanh
thuận lợi, giúp tăng trưởng kinh tế và tạo ra nhiều việc làm mới.

+ Tăng cường sự đổi mới và phát triển kinh tế: Chủ nghĩa tự do kinh tế khuyến
khích sự đổi mới và phát triển kinh tế bằng cách tạo ra một môi trường kinh doanh
linh hoạt và động lực.

+ Tăng cường sự tự do cá nhân: Chủ nghĩa tự do kinh tế tạo ra sự tự do cá nhân
trong việc lựa chọn nghề nghiệp và sự phát triển cá nhân.

+ Tăng cường sự đa dạng và lựa chọn: Chủ nghĩa tự do kinh tế tạo ra sự đa dạng
và lựa chọn cho người tiêu dùng, giúp tăng cường sự cạnh tranh và giảm giá
thành.

2. Định nghĩa và vai trò của thị trường trong chủ nghĩa tự do kinh tế
2.1Định nghĩa thị trường tự do

Thị trường tự do là một thị trường mà khơng có sự can thiệp kinh tế và
quy định của nhà nước, ngoại trừ việc thực thi các hợp đồng tư nhân và quyền sở
hữu tài sản. Thị trường tự do ngược lại với thị trường có kiểm sốt, trong đó nhà
nước trực tiếp quy định hàng hố, dịch vụ và lao động có thể được sử dụng, định
giá giá cả, hoặc phân phối như thế nào, hơn là dựa vào cơ chế sở hữu tư nhân.
Những người ủng hộ thị trường tự do về mặt truyền thống xem thuật ngữ này ngụ ý
rằng các phương tiện sản xuất là thuộc tư nhân, khơng phải thuộc kiểm sốt của
nhà nước. Đây là cách sử dụng đương đại cụm từ "thị trường tự do" bởi các nhà
kinh tế và văn hóa đại chúng; thuật ngữ này trong lịch sử đã có các cách sử dụng
khác. Một nền kinh tế thị trường tự do là một nền kinh tế nơi mà tất cả các thị
trường bên trong nó khơng được kiểm sốt bởi các bên khác hơn so với những
người tham gia trên thị trường

2.2Vai trò của thị trường tự do

Theo Adam Smith, nền kinh tế thị trường tự do là một hệ thống kinh tế
trong đó các cá nhân và các doanh nghiệp có thể tự do sản xuất và tiêu thụ hàng
hóa và dịch vụ mà họ muốn. Ông tin rằng nếu các cá nhân và doanh nghiệp được
tự do trong việc sản xuất và tiêu thụ, thì họ sẽ tìm cách tối ưu hóa lợi nhuận của

mình, đồng thời cũng đóng góp vào sự phát triển của nền kinh tế.

12

Lợi thế của nền kinh tế thị trường tự do bao gồm tự do đổi mới và khả năng khách
hàng đưa ra lựa chọn bên cạnh những bất lợi như nguy cơ biên lợi nhuận và thất
bại thị trường. Các lợi thế khác bao gồm đáp ứng nhanh chóng nhu cầu của người
tiêu dùng, nhiều loại dịch vụ và hàng hóa và sử dụng hiệu quả các nguồn lực. Tuy
nhiên, những bất lợi cũng bao gồm thất nghiệp, chi phí xã hội bị bỏ qua và một số
hàng hóa và dịch vụ khơng có sẵn.

Adam Smith cũng cho rằng nền kinh tế thị trường tự do có thể tự điều chỉnh và tự
cân bằng, thông qua cơ chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp. Nếu một doanh
nghiệp không cạnh tranh được với các đối thủ khác, thì nó sẽ phải đối mặt với sự
suy giảm lợi nhuận hoặc thậm chí là phá sản. Nó là cách tốt nhất để đạt được sự
phát triển kinh tế và tang trưởng của một quốc gia, thông qua sự tự do sản xuất và
tiêu thụ của các cá nhân và doanh nghiệp, cùng với cơ chế cạnh tranh giữa các
doanh nghiệp.

3. Những lợi ích và hạn chế của chủ nghĩa tự do kinh tế và thị trường.
3.1Lợi ích

+ Tăng cường sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, giúp cải thiện chất lượng sản
phẩm và dịch vụ, đồng thời giảm giá thành cho người tiêu dùng

+ Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển và mở rộng quy mô sản xuất, tạo
ra nhiều việc làm và đóng góp vào sự phát triển kinh tế.

+ Tăng cường sự sáng tạo và đổi mới trong sản xuất và kinh doanh.

+ Tối ưu hóa sử dụng tài nguyên và phân phối chúng đến những nơi có nhu cầu
cao nhất và có khả năng sử dụng tốt nhất.

+ Tăng cường sự tự do và động lực cho các cá nhân và doanh nghiệp.

3.2Hạn chế

+ Thị trường không thể giải quyết các vấn đề xã hội và mơi trường, và có thể dẫn
đến sự bất bình đẳng trong phân phối tài nguyên.

+ Có thể dẫn đến sự tập trung quá mức của quyền lực và tài nguyên vào tay một số
ít người giàu có, gây ra sự bất bình đẳng trong xã hội.

+ Có thể dẫn đến sự khai thác tài nguyên quá mức và gây hại cho môi trường.

13

+ Có thể dẫn đến sự thiếu hụt các dịch vụ cơ bản cho những người nghèo và khó
khăn.

+ Cần có sự can thiệp của chính phủ để giải quyết các vấn đề xã hội và môi
trường, đảm bảo rằng thị trường hoạt động hiệu quả và công bằng.

IV. CÁC LÝ LUẬN KINH TẾ CỦA ADAM SMITH.
1. Lý luận về “Bàn tay vơ hình”

Adam Smith cho rằng , trong xã hội luôn có sự quy định tự nhiên giữa
lợi ích của mỗi cá nhân và lợi ích chung của tồn xã hội. Mỗi cá nhân ln có xu
hướng cải thiện vận mệnh của mình do động lực xuất phát từ tư lợi của bản thân.
Và chính sự nỗ lực của mỗi cá nhân sẽ làm xuất hiện sự hòa nhập trong xã hội.

Ví dụ, khi mỗi nhà sản xuất cố gắng làm cho sản phẩm của mình tốt hơn, sau đó
anh ta chỉ nghĩ đến lợi ích của mình, chỉ làm cho lợi ích của mình. Nhưng vơ tình
đã làm được một việc có ích cho xã hội.

Như vậy, trong mọi trường hợp, khi theo đuổi lợi ích cá nhân, “ con người kinh tế”
đều bị chi phối bởi một bàn tay vơ hình. “Bàn tay vơ hình” đó chính là quy luật
kinh tế khách quan vận hành tự phát chi phối hành động của con người. Ông gọi hệ
thống các quy luật khách quan đó là “trật tự tự nhiên”. Để hoạt động tự nhiên này
hoạt động, cần phải đáp ứng một số điều kiện nhất định. Đó là sự tồn tại và phát
triển của sản xuất hàng hóa và trao đổi hàng hóa. Nền kinh tế phải được phát triển
trên cơ sở tự do kinh tế. Cần có quyền tự do sản xuất, tự do liên doanh, liên kết, tự
do thương mại. Trên cơ sở hình thành mối quan hệ giữa con người với nhau là phụ
thuộc vào nhau. Trong xã hội với sự tồn tại và phát triển của nền kinh tế hồng
hóa, con người ln có mối quan hệ kinh tế với nhau.

Adam Smith cho rằng cần tôn trọng trật tự tự nhiên, tôn trọng “bàn tay vô hình”.
Sản xuất và lưu thơng hàng hóa phát triển dưới sự điều tiết của bàn tay vơ hình.
Nhà nước khơng nên can thiệp vào nên kinh tế.

Theo Adam Smith, nhà nước có chức năng bảo vệ quyền tài sản của các nhà tư bản
và đấu tranh chống lại kẻ thù bên trong và bên ngồi. Tuy nhiên, đơi khi nhà nước
có nhiệm vụ kinh tế, khi nhiệm vụ này vượt quá khả năng của doanh nghiệp như

14

làm đường, đào sơng, xây dựng các cơng trình kinh tế lớn. Ông cho rằng quy luật
kinh tế là bất khả chiến bại, mặc dù chính sách kinh tế của Nhà nước có thể kìm
hãm hoặc thúc đẩy sự vận hành của các quy luật kinh tế. Khi được hỏi: “Chính
sách kinh tế nào phù hợp với trật tự tự nhiên ?”. Anh trả lời: tự do cạnh tranh. Một

xã hội muốn giàu mạnh thì phải phát phát triển kinh tế trên tinh thần tự do.

2. Phê phán chế độ phong kiến và luận chứng cương lĩnh kinh tế của
giai cấp tư sản.

+ Ông phê phán tính chất ăn bám của bọn quý tộc phong kiến, theo ơng “các đại
biểu được kính trọng nhất trong xã hội” như: nhà vua, quan lại, sĩ quan, thầy tu…
cũng giống như những người tôi tớ, không sản xuất ra một giá trị nào cả.

+ Ông phê phán chế độ thuế khoá độc đoán như thuế đánh theo đầu người, chế độ
thuế thân có tính chất lãnh địa, chế độ thuế hà khắc ngăn cản việc tích luỹ của nơng
dân.

+ Ơng lên án chế độ thừa kế tài sản nhằm bảo vệ đặc quyền của quý tộc, coi đó là
“thể chế dã man” ngăn cản việc phát triển của sản xuất nơng nghiệp.

+ Ơng bác bỏ việc hạn chế bn bán lúa mỳ vì nó gây khó khăn cho sản xuất nơng
nghiệp.

+ Ơng vạch rõ tính chất vơ lý về mặt kinh tế của chế độ lao dịch và chứng minh
tính chất ưu việt của chế độ lao động tự do làm thuê.

Ông kết luận: chế độ phong kiến là một chế độ “khơng bình thường”: là sản phẩm
của sự độc đoán, ngẫu nhiên và dốt nát của con người, đó là một chế độ trái với trật
tự ngẫu nhiên và mâu thuẫn với yêu cầu của khoa học kinh tế chính trị. Theo ơng
nền kinh tế bình thường là nền kinh tế phát triển trên cơ sở tự do cạnh tranh, tự do
mậu dịch.

3. Phê phán chủ nghĩa trọng thương.

Nghiên cứu của Adam Smith gắn liền với giai đoạn đầu của cuộc cách
mạng công nghiệp ở Anh, nơi trở thành công xưởng của thế giới; giai cấp tư sản
mại bản thế chỗ cho giai cấp thương nhân. Thực tế đó chứng minh rằng nguồn gốc
của sự giàu có của nước Anh không phải từ ngoại thương mà là từ công nghiệp. vì

15

vậy học thuyết trọng thương khơng cịn giá trị. Đơng thời, chủ nghĩa trọng nơng
với lập luận của nó về bản chất hồn tồn khơng mang lại lợi nhuận của cơng
nghiệp cũng khơng phù hợp, địi hỏi phải có một chương trình kinh tế mới và sự ra
đời của lý thuyết Adam Smith.

Adam Smith là người đứng trên lập trường của tư bản công nghiệp để phê phán
chủ nghĩa trọng thương. Ông xác định đánh tan chủ nghĩa trọng thương là niệm
quan trọng bậc nhất để đánh tan ảo tưởng làm giàu bằng thương nghiệp.

+ Ông phê phán chủ nghĩa trọng thương đã đề cao quá mức vai trò của tiền tệ.
Theo ơng, sự giàu có khơng phải ở chỗ có tiền mà là ở chỗ người ta có thể mua
được cái gì với tiền. Ơng cho rằng lưu thơng hàng hố chỉ thu hút được một số tiền
nhất định và khơng bao giờ dung nạp q số đó.
+ Ông phê phán chủ nghĩa trọng thương đề cao quá mức vai trò của ngoại thương
và cách làm giàu bằng cách trao đổi khơng ngang giá. Ơng cho rằng việc nâng cao
tỷ suất lợi nhuận trong thương nghiệp bằng độc quyền thương nghiệp sẽ làm chậm
việc cải tiến sản xuất. Muốn làm giàu phải phát triển sản xuất.
+ Ông phê phán chủ nghĩa trọng thương dựa vào nhà nước để cưỡng bức kinh tế,
ông cho rằng chức năng của nhà nước là đấu tranh chống bọn tội phạm, kẻ
thù...nhà nước có thể thực hiện chức năng kinh tế khi các chức năng đó vượt q
sức của các chủ xí nghiệp riêng lẻ như xây dựng đường sá, sơng ngịi và các cơng
trình lớn khác. Theo ơng, sự phát triển kinh tế bình thường khơng cần có sự can
thiệp của nhà nước.

4. Phê phán chủ nghĩa trọng nông.
+ Mục tiêu phê phán của ông là đánh tan các ảo tưởng của phái trọng nơng về tính
chất đặc biệt của nơng nghiệp, và phá vỡ những luận điểm kỳ lạ của họ về tính chất
khơng sản xuất của cơng nghiệp.

+ Ơng phê phán quan điểm của trọng nông coi giai cấp thợ thủ công, chủ công
trường là giai cấp không sản xuất.

+ Ông đưa ra nhiều luận điểm để chứng minh ngành công nghiệp là một ngành sản
xuất vật chất như luận điểm về năng suất lao động, tích luỹ tư bản…

16

5. Lý luận về thuế khoá
Adam Smith là người đầu tiên luận chứng cương lĩnh thuế khoá của giai
cấp tư sản, chuyển gánh nặng thuế khoá cho địa chủ và tầng lớp lao động, ông xác
định thu nhập của nhà nước có thể từ hai nguồn: một là từ quỹ đặc biệt của nhà
nước, tư bản đem lại lợi nhuận, ruộng đất đem lại địa tô, hai là lấy từ thu nhập của
tư nhân bắt nguồn từ địa tơ. lợi nhuận, tiền cơng.
+ Ơng đưa ra bốn nguyên tắc để thu thuế:
- Các thần dân phải có nghĩa vụ ni chính phủ, "tuỳ theo khả năng và sức lực của
mình".
- Phần thuế mỗi người đóng phải được quy định một cách chính xác.
- Chỉ thu vào thời gian thuận tiện, và với phương thức thích hợp.
- Nhà nước chi phí ít nhất vào cơng việc thu thuế.
+ Ông đưa ra hai loại thuế phải thu: đó là thuế trực thu và thuế gián thu:
- Thuế trực thu là thuế đánh trực tiếp vào thu nhập: địa tô, lợi nhuận, tiền công, và
tài sản kế thừa.

- Thuế gián thu, ông cho rằng không nên đánh thuế vào các vật phẩm tiêu dùng
thiết yếu, nên đánh thuế vào các hàng xa xỉ để điều tiết thu nhập của những người
"sống trung bình hoặc cao hơn trung bình".

6. Lý luận về kinh tế hàng hóa
6.1 Lý luận về phân công lao động
+ Adam Simith cho rằng phân công lao động là sự tiến bộ hết sức vĩ đại trong sự
phát triển sức sản xuất lao động.
+ Ông cho rằng phân công lao động sẽ làm tăng thêm hiệu suất lao động, tăng năng
suất lao động.
+ Ông khẳng định nguyên nhân dẫn đến phân công lao động là trao đổi, nên mức
độ phân công phụ thuộc vào quy mô thị trường, điều kiện để thực hiện phân công
là mật độ dân số cao và sự phát triển của giao thông liên lạc.

6.2 Lý luận về tiền tệ
Adam Simith đã trình bày lịch sử ra đời của tiền tệ thông qua sự phát triển
của lịch sử trao đổi, từ súc vật làm ngang giá đến kim loại vàng, ông đã nhìn thấy
sự phát triển của các hình thái giá trị. Ông đã chỉ ra bản chất của tiền là hàng hoá

17

đặc biệt làm chức năng phương tiện lưu thông và đặc biệt coi trọng chức năng này
của tiền tệ, ông là người đầu tiên khuyên nên dùng tiền giấy.
Ông đã có quan điểm đúng về số lượng tiền cần thiết trong lĩnh vực lưu thông là do
giá cả quy định.
Trong lý luận của A.Smith cịn có hạn chế là: khơng hiểu đầy đủ bản chất của tiền,
còn nhầm lẫn giá trị tiền với số lượng tiền, không thấy hết các chức năng của tiền
tệ.

6.3 Lý luận về giá trị - lao động

+ Adam Simith đã đưa ra thuật ngữ khoa học là giá trị sử dụng và giá trị trao đổi,
khi phân tích về giá trị trao đổi ơng đã tiến hành phân tích qua các bước:
- Xét hàng hố trao đổi với lao động: Ơng cho rằng, thước đo thực tế của giá trị
hàng hoá là lao động nên giá trị hàng hoá là do lao động sống mua được. Như vậy
là ông đã đồng nhất giá trị là lao động kết tinh trong hàng hoá với lao động mà
hàng hố đó đổi được.
- Xét trao đổi hàng hố với hàng hố: Ơng viết: "giá trị trao đổi của chúng bằng
một lượng hàng hố nào đó". Như vậy giá trị trao đổi của hàng hoá là quan hệ tỷ
lệ về số lượng giữa các hàng hoá.
- Xét trao đổi hàng hố thơng qua tiền tệ: Theo ơng, khi chấm dứt nền thương
nghiệp vật đổi vật thì giá trị hàng hoá được đo bằng tiền và giá cả hàng hoá là biểu
hiện bằng tiền của giá trị, giá cả hàng hố có hai loại thước đo đó là lao động và
tiền tệ, trong đó thước đo là lao động là thước đo chính xác nhất của giá trị, cịn
tiền tệ chỉ là thước đo trong một thời gian nhất định mà thôi.
+ Adam Simith là người đưa ra quan niệm đúng đắn về giá trị hàng hố đó là: giá
trị hàng hố là do lao động hao phí tạo ra, ơng cịn chỉ rõ giá trị hàng hố bằng số
lượng lao động đã chi phí bao gồm lao động quá khứ và lao động sống.
Tóm lại trong lý luận giá trị - lao động A.Smith đã có những bước tiến đáng kể so
với chủ nghĩa trọng nông và W.Petty. Cụ thể là:
- Ông đã chỉ ra cơ sở của giá trị, thực thể của giá trị chính là do lao động. Lao động
là thước đo giá trị (theo ông: lao động là nguồn gốc của sự giàu có của các quốc
gia, là thực thể giá trị của hàng hoá. Không phải vàng hay bạc mà sức lao động
mới là vốn liếng ban đầu và có khả năng tạo ra mọi của cải cần thiết).
- Ông khẳng định mọi thứ lao động sản xuất đều bình đẳng trong việc tạo ra giá trị
hàng hoá (đã khắc phục hạn chế của chủ nghĩa trọng thương và chủ nghĩa trọng
nông).

18