Giáo trình chăn nuôi trâu bò (nghề chăn nuôi thú y trung cấp)

Sä LAO ĐÞNG - TH¯¡NG BINH & Xà HÞI ĐÀK LÀK
TR¯âNG TRUNG CÂP TR¯âNG S¡N

GIÁO TRÌNH
MƠ ĐUN: CHN NI TRÂU BỊ

NGHÀ: CHN NUÔI – THÚ Y
TRÌNH ĐÞ: TRUNG CÂP

Ban hành kèm theo Quyết định số:140 /QĐ-TCTS ngày 02 tháng 8 năm 2022
của Hiệu trưởng Trường Trung cấp Trường Sơn

Đắk Lắk, nm 2022

TUYÊN Bà BÀN QUYÀN
Tài liáu này thc lo¿i sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể đ°ợc phép
dùng ngun bÁn hoặc trích dùng cho các mÿc đích về đào t¿o và tham khÁo.
Mọi mÿc đích khác mang tính lách l¿c hoặc sử dÿng vái mÿc đích kinh doanh
thiếu lành m¿nh sẽ bị nghiêm cÃm.

ii

LâI GIàI THIÞU
Trong nhÿng nm gần đây viác đổi mái ph°¡ng pháp giÁng d¿y đã đ°ợc nhiều
ng°ãi quan tâm. Giáo trình học tập là cơng cÿ khơng thể thiếu đ°ợc nhằm góp phần
thāc hián tát viác đổi mái ph°¡ng pháp giÁng d¿y.
Cn giáo trình chn ni trâu bị đ°ợc biên so¿n nhằm cung cÃp cho học sinh
học chuyên nghiáp ngành chn nuôi thú y há trung cÃp chuyên nghiáp nhÿng kiến thăc
về kỹ thuật chn ni trâu bị. Giáo trình đ°ợc biên so¿n gồm các nßi dung:
- Bài må đầu
- Bài 1: Đặc điểm sinh học cāa trâu bò

- Bài 2: Giáng và cơng tác giáng trâu bị
- Bài 3: Thăc n cho trâu bị
- Bài 4: Chn ni trâu bị đāc giáng
- Bài 5: Chn ni trâu, bị cái sinh sÁn
- Bài 6: Chn nuôi bê nghé
- Bài 7: Chn ni trâu bị sÿa
- Bài 8: Chn ni trâu bị thịt
- Bài 9: Chn ni trâu bị cày kéo
- Phần thāc hành, phÿ lÿc và tài liáu tham khÁo
Để hoàn thành cn giáo trình này nhóm tác giÁ bián so¿n đã nhận đ°ợc nhiều
góp ý xây dāng cāa b¿n bè đồng nghiáp, hßi đồng phÁn bián giáo trình. Tuy nhiên
khơng thể tránh khßi nhÿng sai sót. RÃt mong b¿n đọc có nhÿng ý kiến đóng góp để
cn giáo trình cāa chúng tơi đ°ợc hồn thián h¡n.

Đắk Lắk, ngày 02 tháng 8 năm 2022
Tham gia biên so¿n

1. Nguyßn Thị Duyên - Chā biên
2. Mai Thị Xoan

iii

MỤC LỤC

LâI GIàI THIàU .......................................................................................................... iii
GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN CHN NI TRÂU BỊ .......................................................1
Bài 1: Đặc điểm sinh học cāa trâu, bị.............................................................................2
1. Đặc điểm sinh lý tiêu hố ............................................................................................2
1.1. Tiêu hoá å xoang miáng ...........................................................................................2
1.2 Tiêu hoá å d¿ dày ......................................................................................................3

1.3. Tiêu hố å rt .........................................................................................................4
2. Đặc điểm sinh lý sinh sÁn ............................................................................................5
2.1. Tuổi thành thÿc về tính.............................................................................................5
2.2. Tuổi thành thÿc về thể vóc .......................................................................................5
3. Đặc điểm sinh lý tiết sÿa .............................................................................................7
3.1. Sā hình thành sÿa .....................................................................................................7
3.2. Sā thÁi, tiết sÿa .........................................................................................................8
3.3 Thành phần tính chÃt cāa sÿa ....................................................................................9
4. Đặc điểm sinh lý sinh tr°ång ....................................................................................10
BÀI 2: GIàNG VÀ CƠNG TÁC GIàNG TRÂU BỊ..................................................12
1. Mßt sá giáng trâu, bị nhập nßi..................................................................................12
1.1 Giáng bị Red sindhi ................................................................................................12
1.2. Giáng bị Hà Lan ....................................................................................................13
1.3. Giáng bò Hereford .................................................................................................13
1.4. Giáng bò San tagertrudist .......................................................................................14
1.5 . Giáng trâu Murrah .................................................................................................14
2. Mßt sá giáng trâu, bị nßi ..........................................................................................15
2.1. Giáng bị Thanh Hố ..............................................................................................15
2.2. Giáng bò Nghá An..................................................................................................15
2.3. Giáng bò Phú Yên ..................................................................................................16
2.4. Giáng bò lai sind ....................................................................................................16
2.5 Giáng trâu Viát Nam ...............................................................................................16
3. Chọn giáng và nhân giáng thuần chāng ....................................................................17
3.1. Khái niám về ngo¿i hình, thể chÃt ..........................................................................17
3.2. Đặc điểm ngo¿i hình, thể chÃt trâu bò ....................................................................18
3.3. Các chã tiêu giám định trâu bò................................................................................18
3.4. Nhân giáng thuần chāng.........................................................................................20

iv

4. Lai t¿o ........................................................................................................................20
4.1. Lai kinh tế...............................................................................................................20
4.2. Lai cÁi tiến ..............................................................................................................21
4.3 Lai gây thành ...........................................................................................................24
BÀI 3: THĂC N CHO TRÂU BÒ .............................................................................25
1. Ý nghĩa, tầm quan trọng ............................................................................................25
2. Các lo¿i thăc n cho trâu bò ......................................................................................25
2.1. Thăc n xanh ..........................................................................................................25
2.2. Thăc n tinh............................................................................................................26
2.4. Thăc n bổ sung .....................................................................................................27
3. Trồng cß cho trâu bị..................................................................................................28
3.1. Trồng cß voi............................................................................................................28
3.2 Trồng cß có nhiều hàm l°ợng protein .....................................................................28
3.3. Trồng cß Pangola....................................................................................................30
4. Ph°¡ng pháp giÁi quyết thăc n cho trâu bò .............................................................30
4.1. Dā trÿ thăc n.........................................................................................................30
4.2.Tận thu thăc n ........................................................................................................31
4.3. Ā thăc n ................................................................................................................33
BÀI 4: CHN NI TRÂU, BỊ ĐĀC GIàNG..........................................................36
1. Ý nghĩa, tầm quan trọng cāa trâu bò đāc giáng ........................................................36
2. Đặc điểm sinh lý sinh sÁn cāa trõu, bũ đāc giáng.....................................................37
3. Nuôi d°ỡng trâu bũ đāc giáng...................................................................................37
3.1. Nhu cầu dinh d°ỡng cho trâu, bũ đāc giáng ..........................................................37
3.2 Thăc n cho trâu, bò đāc giáng ...............................................................................38
Bài 5: Chn ni trâu, bị cái sinh sÁn ...........................................................................52
1. Mùa vÿ sinh sÁn cāa trâu bò ......................................................................................52
2. Chọn trâu, bị cái sinh sÁn..........................................................................................53
2.1. Chọn ngo¿i hình .....................................................................................................53
2.2. Chọn tổ tiên ............................................................................................................53
2.3 Chọn săc sÁn xuÃt....................................................................................................53

2.4 Chọn trâu, bò đāc làm giáng ...................................................................................53
3. Ni d°ỡng trâu bị cái sinh sÁn ................................................................................54
3.1. Nhu cầu dinh d°ỡng ...............................................................................................54
3.2. Thăc n cho trâu bị cái sinh sÁn ............................................................................56
4. Chm sóc trâu bị cái sinh sÁn ...................................................................................57

v

4.1. Vận đßng.................................................................................................................57
4.2. Tắm chÁi .................................................................................................................57
4.3. Chuồng tr¿i .............................................................................................................58
5. Đỡ đẻ .........................................................................................................................58
6. Nhÿng yếu tá Ánh h°ång đến khÁ nng sinh sÁn.......................................................59
6.1. Giáng, cá thể...........................................................................................................59
6.2. Dinh d°ỡng .............................................................................................................59
6.3. Mùa vÿ, thãi tiết khí hậu ........................................................................................60
6.4. Kỹ thuật cāa thÿ tinh nhân t¿o................................................................................60
BÁng đánh giá kết quÁ học tập.......................................................................................61
Bài 6: Chn nuôi bê, nghé .............................................................................................62
1. Đặc điểm cāa bê, nghé...............................................................................................62
1.1. Kỳ s¡ sinh ...............................................................................................................62
1.2. Kỳ bú sÿa và tập n thăc n thāc vật .....................................................................63
1.3. Kỳ thành thÿc về tính .............................................................................................64
2. Chn nuôi bê nghé thãi kỳ s¡ sinh ............................................................................64
2.1. Sÿa đầu ...................................................................................................................64
2.2. Sÿa đầu thay thế và sÿa thay thế ............................................................................65
2.3 Chm sóc bê nghé....................................................................................................65
3. Các hình thăc chn ni bê nghé ..............................................................................65
3.1. Chn ni bê nghé tách mẹ hồn tồn....................................................................65
3.2. Chn ni theo mẹ hồn tồn .................................................................................66

3.3. Chn ni theo mẹ ban ngày, tách mẹ ban đêm .....................................................67
4. Chn nuôi bê nghé sau cai sÿa ..................................................................................68
4.1. Đặc điểm cāa bê nghé sau cai sÿa ..........................................................................68
4.2. Tiêu chuẩn khẩu phần.............................................................................................68
4.3. Kỹ thuật chm sóc ..................................................................................................69
Bài 7: Chn ni trâu, bị sÿa ........................................................................................70
1. Chọn trâu bị sÿa........................................................................................................70
1.1. Chọn ngo¿i hình .....................................................................................................70
Tầm vóc và khái l°ợng..................................................................................................71
1.2. Chọn lý lịch ............................................................................................................71
1.3. Chọn theo l°ợng sÿa và chÃt l°ợng sÿa .................................................................71
2. Kỹ thuật nuôi d°ỡng và chm sóc .............................................................................71
2.1. Ni d°ỡng .............................................................................................................71

vi

2.2. Kỹ thuật cho n.......................................................................................................72
2.3. Chm sóc ................................................................................................................74
Chuồng tr¿i ....................................................................................................................74
3. Tập luyán và khai thác cho bò sÿa ............................................................................75
3.1. Tập luyán ................................................................................................................75
3.2. Vắt sÿa ....................................................................................................................75
3.3 Cách vắt sÿa.............................................................................................................75
4. Kỹ thuật chn ni trâu, bị c¿n sÿa ..........................................................................76
4.1. C¿n sÿa nhanh ........................................................................................................77
4.2. C¿n sÿa chậm..........................................................................................................77
4.3. Ni d°ỡng, chm sóc trâu bị c¿n sÿa ..................................................................77
5. Nhÿng yếu tá Ánh h°ång tái sÁn l°ợng chÃt l°ợng sÿa ............................................78
5.1. Ành h°ång cāa di truyền ........................................................................................78
5.2. Ành h°ång cāa giáng .............................................................................................79

5.3. Ành h°ång cāa tuổi có thai lần đầu........................................................................79
5.4. Ành h°ång về tuổi cāa trâu bò cái sÿa ...................................................................79
5.5. Ành h°ång cāa nhân tá dinh d°ỡng .......................................................................79
5.6. Ành h°ång cāa trọng l°ợng c¡ thể trâu bị ............................................................79
5.7. Ành h°ång cāa mơi tr°ãng ....................................................................................79
5.8. Ành h°ång cāa thãi gian từ khi đẻ đến phái giáng l¿i...........................................80
5.9. Ành h°ång cāa kỹ thuật vắt sÿa .............................................................................80
5.10. Ành h°ång cāa bánh tật........................................................................................80
Bài 8: Chn ni trâu, bị lÃy thịt ..................................................................................84
1. Chã tiêu đánh giá trâu, bị ni lÃy thịt ......................................................................84
1.1. Đái vái trâu, bò kiêm dÿng.....................................................................................84
1.2. Đái vái trâu, bị chun dÿng .................................................................................86
2. Ni d°ỡng trâu, bị thịt ............................................................................................87
2.1. Quy luật sinh tr°ång...............................................................................................87
2.2. Quy luật tích luỹ mỡ ...............................................................................................88
2.3. Ni d°ỡng .............................................................................................................88
3. Tuổi giết mổ thích hợp ..............................................................................................90
4. Nhÿng yếu tá Ánh h°ång tái săc sÁn xuÃt thịt...........................................................90
4.2. Ành h°ång cāa giáng .............................................................................................91
4.3. Ành h°ång cāa tính biát và thiến ...........................................................................91
4.4 Ành h°ång cāa nuôi d°ỡng .....................................................................................91

vii

* Bài tập thāc hành:.......................................................................................................92
Bài 9: Chn ni trâu, bị cày kéo .................................................................................94
1. Chọn trâu bò cày kéo .................................................................................................94
1.1. Săc cày kéo cāa trâu bị..........................................................................................94
1.2. Quan sát ngo¿i hình bằng mắt th°ãng....................................................................94
1.3. Ph°¡ng pháp đo và tính cơng .................................................................................95

2. Ni d°ỡng, chm sóc, sử dÿng trâu bị cày kéo ......................................................96
2.1. Định tiêu chuẩn n cho trâu bò cày kéo .................................................................96
2.2. Ph°¡ng pháp cho n ...............................................................................................96
2.3. Chm sóc ................................................................................................................97
Tập luyán .......................................................................................................................98
3. Nhÿng yếu tá Ánh h°ång đến săc kéo .......................................................................98
3.1. Giáng ......................................................................................................................98
3.2. Cá thể ......................................................................................................................99
3.3Tầm vóc, ngo¿i hình .................................................................................................99
3.4. Tính biát và thiến....................................................................................................99
3.5. Chm sóc, ni d°ỡng............................................................................................99
3.6. Cơng cÿ và trình đß sử dÿng.................................................................................100
3.7. Thãi tiết, khí hậu ..................................................................................................100
3.8. Tính chÃt mặt đ°ãng và rußng .............................................................................100
Tài liáu tham khÁo .......................................................................................................101

viii

GIÁO TRÌNH MƠ ĐUN CHN NI TRÂU BÒ

Tên mơ đun: CHN NI TRÂU BỊ
Mã mô đun: MĐ16

I. Vị trí, tính chÃt, ý nghĩa và vai trị cÿa mơn học:
1. Vị trí:Mơn học đ°ợc bá trí giÁng d¿y sau các mơn học/ mơn học c¡ så, song
hành vái các môn học chuyên môn nghề trong ch°¡ng trình đào t¿o.
2.Tính chÃt:Chn ni trâu bị là mơn học chun ngành trong ch°¡ng trình đào
t¿o trình đß trung cÃp Chn nuôi thú y.
II. Mục tiêu cÿa mô đun:

1. Về kiến thăc
- Trình bày đ°ợc nßi dung về nguồn gác, đặc điểm sinh học, nhu cầu dinh
d°ỡng và kỹ thuật chn ni các lo¿i trâu, bị.

2. Về kỹ nng
- Thāc hián đ°ợc viác tổ chăc chn nuôi các lo¿i trâu, bị đúng quy trình kỹ
thuật và hiáu q.

3. Về nng lāc tā chā và trách nhiám
- Nghiêm túc, trung thāc, an toàn và bÁo đÁm vá sinh môi tr°ãng.
III. Nßi dung

Bài 1: Đặc điểm sinh học cÿa trâu, bị
Giái thißu:
Bài này cung cÃp cho sinh viên mßt tầm nhìn tổng thể các đặc điểm sinh học,
đặc điểm sinh sÁn, đặc điểm sinh lý tiết sÿa cāa trâu bị. Từ đó sinh viên có thể có cái
nhìn c¡ bÁn về đặc điểm sinh học phÿc vÿ cho các ch°¡ng tiếp theo.
Mục tiêu bài học:
- Trình bày đ°ợc mßt sá đặc điểm sinh học về: Tiêu hố, sinh tr°ång, sinh sÁn
và tiết sÿa cāa trâu, bò.
- Xác định đ°ợc đặc điểm tiêu hoá, sinh sÁn, tiết sÿa và sinh sÁn å trâu, bò.
- Có ý thăc tā giác, nghiêm túc, trung thāc, an tồn trong các thao tác chun
mơn.
1. Đặc điểm sinh lý tiêu hoá
1.1. Tiêu hoá å xoang miáng
N°ác bọt å trâu bò đ°ợc phân tiết và nt xng d¿ cß t°¡ng đái liên tÿc. N°ác
bọt có kiềm tính nên có tác dÿng trung hồ các sÁn phẩm axit sinh ra trong d¿ cß. Nó
cịn có tác dÿng quan trọng trong viác thÃm °át thăc n, giúp cho q trình nt và
nhai l¿i đ°ợc dß dàng. N°ác bọt cịn cung cÃp cho mơi tr°ãng d¿ cß các chÃt đián giÁi
nh° Na+, K+, Ca++, Mg++. Đặc biát trong n°ác bọt cịn có urê và phát-pho, có tác

dÿng điều hoà dinh d°ỡng N và P cho nhu cầu cāa VSV d¿ cß, đặc biát là khi các
nguyên tá này bị thiếu trong khẩu phần.
Sā phân tiết n°ác bọt chịu tác đßng båi bÁn chÃt vật lý cāa thăc n, hàm l°ợng
vật chÃt khơ trong khẩu phần, dung tích đ°ãng tiêu hố và tr¿ng thái tâm-sinh lý. Trâu
bò n nhiều thăc n x¡ thô sẽ phân tiết nhiều n°ác bọt. Ng°ợc l¿i trâu bò n nhiều
thăc n tinh, thăc n nghiền quá nhß sẽ giÁm tiết n°ác bọt nên tác dÿng đám đái vái
dịch d¿ cß sẽ kém và kết quÁ là tiêu hoá thăc n x¡ sẽ giÁm xuáng.
Tham gia vào quá trình lÃy và nhai nghiền thăc n có mơi, rng hàm và l°ỡi.
Bị khơng có rng hàm trên, chã có 8 rng cửa hàm d°ái và 24 rng hàm, vai trò là
nghiền nát thăc n giúp cho d¿ dày và rußt tiêu hóa dß dàng. L°ỡi giúp lÃy thăc n và
nhào trßn thăc n trong miáng, ngồi ra l°ãi cịn có vai trị vị giác và xúc giác nhã các
gai hình nÃm, gai thịt hình đài hoa và gia thịt hình sợi.

2

Bị có 3 đôi tuyến n°ác bọt (d°ái tai, d°ái l°ỡi và d°ái hàm) rÃt phát triển, tiết
130 – 180 lít/ngày. Thành phần n°ác bọt là muái Cacbonat và phosphat đ°ợc phân tiết
và nt xng d¿ cß liên tÿc, để trung hịa các sÁn phẩm sinh ra trong d¿ cß để duy trì
pH å măc thuận lợi cho vi sinh vật phân giÁi s¡ ho¿t đßng.

Thāc quÁn: là áng nái liền miáng qua hầu xng tiền đình d¿ cß, có tác dÿng
nt thăc n và ợ các miếng thăc n lên để nhai l¿i, Thāc qn cịn có vai trị ợ h¡i để
thÁi các khí thừa sinh ra trong q trình lên men d¿ cß (CH4)

1.2 Tiêu hoá å d¿ dày
1.2.1. D¿ cß : là túi lán nhÃt, chiếm hầu hết nÿa trái cāa xoang bÿng, từ c¡
hoành đến x°¡ng chậu. D¿ cß chiếm tái 85 – 90 % dung tích d¿ dày, 75% dung tích
đ°ãng tiêu hóa, có tác dÿng trÿ, nhào trßn và lên men phân giÁi thăc n. Ngồi chăc
nng lên men, d¿ cß cịn có vai trị hÃp thu các axit béo bay h¡i sinh ra trong quá trình
lên men vi sinh vật, acid béo bay h¡i đ°ợc vách tế bào d¿ cß hÃp thu vào máu cung

cÃp nng l°ợng cho vật chā.
Vai trò cāa há vi sinh vật trong d¿ cß: Thăc n đ°ợc vi khuẩn tiêu hóa thành
nhÿng chÃt đ¡n giÁn , vi khuẩn sẽ dùng 1 phần để t¿o nên tế bào chÃt cho chính
nó.Nếu lÃy xác cāa vi khuẩn trong d¿ cß ra phân tích, có 45% Protid, 20% Glucid, 2%
lipid. Glucid trong xác vi khuẩn giáng glucid cāa bò,. Protid cāa vi khuẩn tổng hợp từ
cß hay bằng cách dùng các chÃt đ¿m phi Protein (NH3, ure)

Mặt cắt bên trong d¿ cß
1.2.2. D¿ tổ ong:
Là phần kéo dài cāa d¿ cß có niêm m¿c đ°ợc cÃu t¿o trông giáng nh° tổ ong.
Chăc nng là đẩy các thăc n rắn và các thăc n ch°a đ°ợc nghiền nhß trå l¿i
d¿ cß, đồng thãi đẩy các thăc n d¿ng n°ác vào d¿ lá sách. D¿ tổ ong cũng giúp cho
viác đẩy các miếng thăc n ợ qua thāc quÁn lên miáng để nhai l¿i. Sā lên men trong tổ
ong t°¡ng tā nh° d¿ cß.
1.2.3. D¿ lá sách:

3

Có niêm m¿c gÃp nếp nhiều lần (tng dián tích tiếp xúc), có chăc nng là
nghiền nát các tiểu phần thăc n, hÃp thu n°ác, các muái khoàng và các acid béo bay
h¡i

Mặt trong cāa d¿ lá sách
1.2.4. D¿ múi khế:
Có há tháng các tuyến phát triển m¿nh và có chăc nng t°¡ng tā nh° d¿ dày
cāa đßng vật d¿ 3.14, thành phần 95% là n°ác, 0.5% là vật chÃt khơ, vật chÃt khơ
gồm có: chÃt hÿu c¡ (các men tiêu hóa), chÃt vơ c¡ ( Hcl, Clorm, natri, Kali&).
1.2.5. Rãnh thāc quÁn:
Là phần kéo dài cāa thāc quÁn gồm có đáy và hai mép khi khép l¿i sẽ t¿o ra cái
áng để dẫn thăc n lßng. Đái vái gia súc cịn non, d¿ cß và d¿ tổ ong ch°a phát triển

nên sửa sẽ theo rãnh thā quÁn đỗ trāc tiếp vào d¿ lá sách và d¿ muái khế.
1.3. Tiêu hố å rt
1.3.1. Rußt non:
Có chăc nng nh° cāa gia súc d¿ dày đ¡n, là tiêu hóa và hÃp thu d°ỡng chÃt.
Nhÿng phần thăc n đ°ợc lên men å d¿ cß và sinh khái vsv đ°ợc đ°a xuáng rt non
sẽ đ°ợc tiêu hóa bằng men (Lipase, Amylase, peptidase, Maltase) . Trong rt non có
các enzym tiêu hóa tiết qua thành rt và tuyến tÿy để tiêu hóa các lo¿i tinh bßt,
đ°ãng, protein và lipid. Rt non cịn có chăc nng hÃp thu n°ác, muái khoáng
vitamin và các Gluco, amino, và các axit béo.
1.3.2. Rußt già:
Có chăc nng lên men, hÃp thu và t¿o phân. Trong phần manh tràng có há vi
sinh t°¡ng tā nh° d¿ cß có vai trị lên men các sÁn phẩm đ°a từ trên xuáng, và hÃp thu
các d°ỡng chÃt, các acid béo bay h¡i. HÃp thu n°ác, t¿o khn vfa tích trÿ phân.

4

2. Đặc điểm sinh lý sinh sÁn

2.1. Tuổi thành thÿc về tính

Thành thÿc về tính å đßng vật là tuổi (thãi kỳ) mßt con đāc hay mßt con cái đ¿t
đ°ợc măc đß thành thÿc tính dÿc, khi đó có khÁ nng giÁi phóng giao
tử (trăng hoặc tinh trùng) và biểu lß tồn bß há q cāa tập tính sinh dÿc (đßng
dÿc, chịu đāc, giao phái, xt tinh...)[1][2]. Thơng th°ãng, tuổi thành thÿc về tính khi c¡
thể đßng vật đ¿t trọng l°ợng, tầm vóc 30 - 70% lúc thành thÿc về thể vóc. Tuổi thành
thÿc về tính å con cái th°ãng sám h¡n con đāc. Ví dÿ, trâu cái thành thÿc khi đ¿t 18 -
24 tháng tuổi, trong khi đó trâu đāc thành thÿc về tính khi 20-30 tháng tuổi. Các giáng
khác nhau thì tuổi đßng dÿc khác nhau. Th°ãng giáng gà h°áng trăng thành thÿc h¡n
giáng gà h°áng thịt. Đßng vật đ°ợc ni d°ỡng tát sẽ thành thÿc sám h¡n đßng vật
cho n uáng kham khổ, không đầy đā và cân đái dinh d°ỡng.

Tuổi thành thÿc về tính là khoÁng thãi gian đ°ợc tính bằng ngày, tháng tuổi mà
å đó gia súc bắt đầu có ho¿t đßng sinh dÿc và có biểu hián muán giao phái lần đầu.
Đây đ°ợc xem là mßt chã tiêu đánh giá tính mắn đẻ cāa giáng. Gia súc nói chung là có
tuổi thành thÿc sinh dÿc sám h¡n tuổi thành thÿc về thể vóc. Chính vì thế mà mặc dù
đã có khÁ nng ho¿t đßng sinh sÁn å tuổi thành thÿc về tính, nhiều tác giÁ vẫn cho rằng
không nên sử dÿng chúng ngay. Nếu ta sử dÿng trâu đāc ngay å thãi điểm này, chÃt
l°ợng tinh dịch sẽ kém, dẫn tái tỷ lá thÿ thai thÃp, săc sáng cāa đàn con sinh ra kém và
thãi gian sử dÿng trâu đāc bị giÁm sút. Vái trâu cái, nếu đ°ợc phái giáng và mang thai
vào thãi điểm này thì tỷ lá sÁy thai sẽ cao h¡n, tỷ lá đẻ khó tng lên, sÁn l°ợng sÿa
thÃp, con non sinh ra yếu, sinh tr°ång chậm và khÁ nng làm viác cāa trâu giÁm
xuáng. Tuy nhiên, nếu phái giáng cho trâu quá mußn sẽ làm cho nng suÃt sinh sÁn
ván có cāa trâu cũng nh° khÁ nng tiết sÿa cāa trâu bị giÁm sút. Các ý kiến cho rằng:
phái giáng cho trâu tát nhÃt là vào lúc nó đ¿t 70% khái l°ợng tr°ång thành.

Tuổi thành thÿc về tính cāa trâu phÿ thc vào lo¿i hình, giáng trâu và đặc biát
là chế đß chm sóc, ni d°ỡng nghé tr°ác và sau khi tách mẹ. Theo tác giÁ Mai Vn
Sánh (1996) thì trâu Murrah ni t¿i Sơng Bé - Viát Nam có tuổi thành thÿc sinh dÿc
là 33,81 tháng.

2.2. Tuổi thành thÿc về thể vóc

Gia súc mái sinh ra cÁ con đāc và con cái ch°a có biểu hián về ho¿t đßng tính
dÿc, đều phÁi trÁi qua q trình ni d°ỡng, tích luỹ nng l°ợng để sinh tr°ång và phát
triển đến mßt giai đo¿n nào đó thì có sā thay đổi về sinh lí. Thành thÿc về tính là tuổi
con vật bắt đầu có phÁn x¿ sinh dÿc và có khÁ nng sinh sÁn. Lúc đó cÁ gia súc cái và
gia súc đāc, bß máy sinh dÿc đều đã phát triển t°¡ng đái hoàn chãnh. å gia súc cái
buồng trăng, tử cung, âm đ¿o, âm hß phát triển hồn chãnh, có hián t°ợng rÿng trăng
và đßng dÿc. å gia súc đāc tuyến sinh dÿc phÿ phát triển, phÿ tinh hồn và dịch hồn
có khÁ nng sÁn sinh ra tinh trùng, có phÁn x¿ nhÁy. Tinh trùng và trăng gặp nhau có

khÁ nng thÿ tinh.

Các giáng lợn khác nhau thì tuổi thành thÿc về tính có khác nhau. Các giáng
lợn nßi (Móng Cái, ã&) thì tuổi thành thÿc về tính sám khng 4 – 5 tháng tuổi, cịn å
lợn ngo¿i thì khoÁng 6 – 7 tháng (Đinh Thị Nông, Bài giÁng chn nuôi lợn chuyên
khoa, 2001).

Thành thÿc về thể vóc là tuổi có sā thay đổi về thể vóc đ¿t tái măc đß hồn
chãnh, x°¡ng đã cát hố hồn tồn, tầm vóc ổn định. Thãi gian thành thÿc về thể vóc

5

th°ãng chậm h¡n về tính, đây là đặc điểm cần chú ý trong chn nuôi không nên cho
gia súc sinh sÁn quá sám khi ch°a thành thÿc về thể vóc. Båi vì, lúc này trong thãi
gian có chửa sā phân tán chÃt dinh d°ỡng °u tiên cho sā phát triển cāa bào thai trong
khi c¡ thể mẹ vẫn cần chÃt dinh d°ỡng để phát triển c¡ thể nên Ánh h°ång đến cÁ mẹ
lẫn con, mẹ yếu con nhß. Mặt khác, khung x°¡ng chậu ch°a phát triển hồn tồn, nhß
hẹp làm con vật đẻ khó. Nh°ng cũng khơng nên cho gia súc giao phái q mn sẽ
khơng có lợi cho sinh sÁn, Ánh h°ång khơng nhß tái gia súc. Do đó, viác quyết định
tuổi giao phái lần đầu đái vái gia súc có ý nghĩa trong chn ni. Trong thāc tế sÁn
xt nên bß qua 1 – 2 chu kì đßng dÿc đầu tiên. Tuổi giao phái lần đầu đái vái lợn nái
ngo¿i nên đ¿t 9 – 10 tháng tuổi khi đó trọng l°ợng lợn nái đ¿t 70 – 90kg là vừa.

2.3. Chu kỳ sinh sÁn

Chu kì đßng dÿc cāa lợn nái kéo dài trong khoÁng 18 – 23 ngày th°ãng là 21
ngày ( Võ Trọng Hát và cßng tác viên, Giáo trình chn ni lợn NXB Nơng nghiáp,
2000). Lợn đßng dÿc cao đß trong vịng 24 – 72 giã tính từ ngày thă hai sau khi bắt
đầu đßng dÿc. Sau cai sÿa chừng 3 – 5 ngày lợn sẽ đßng dÿc trå l¿i. Tuy nhiên, đây là
khÁ nng tái °u cāa lợn đ°ợc nuôi d°ỡng và chm sóc mßt cách hợp lí. Sau khi đẻ và

nuôi con, lợn mẹ th°ãng bị hao hÿt, do đó thãi gian đßng dÿc trå l¿i th°ãng khơng ổn
định, đôi khi kéo dài tái 30 – 40 ngày hoặc có thể h¡n. Nng suÃt sinh sÁn cāa lợn nái
phÿ thußc rÃt nhiều vào khoÁng cách lăa đẻ và sá lăa/nái/nm. Để nâng cao nng suÃt
sinh sÁn cāa nái mẹ cần phái giáng ngay sau khi đßng dÿc trå l¿i.

Đặc điểm động dục của lợn nái.

Mßt chu kì đßng dÿc cāa lợn th°ãng đ°ợc chia làm 4 giai đo¿n:

* Giai đoạn trước động dục
Giai đo¿n này kéo dài 1 – 2 ngày. Quan sát bên ngoài thÃy: Âm hß cāa lợn bắt
đầu s°ng lên, h¡i må ra, màu hồng t°¡i, có dịch lßng chÁy ra, lợn bắt đầu biếng n,
hay kêu rít, thích nhÁy lên l°ng con khác nh°ng ch°a cho con khác nhÁy lên l°ng. Lợn
ch°a chịu đāc.

Quan sát bên trong thÃy: Trên buồng trăng có mßt sá nỗn bào đang phát triển.
å đầu giai đo¿n, đ°ãng kính cāa noãn bào là 4mm, cuái giai đo¿n là 10 – 12mm.

* Giai đoạn động dục.

Giai đo¿n kéo dài 2 – 3 ngày. Quan sát bên ngồi thÃy: Âm hß må to h¡n và bắt
đầu chuyển dần sang mầu mận chín, chÃt keo nhầy đặc h¡n, con vật biếng n, tß ra
khơng n, hay phá chuồng, chịu đăng yên cho con khác nhÁy lên l°ng. Lợn có biểu
hián chịu đāc.

Quan sát bên trong thÃy: Các noãn bào đã thành thÿc, xung quanh có các tế bào
h¿t tiết Oestrogen, l°ợng Hormone này tng cao tái 112mg% (bình th°ãng là 64mg%)
gây kích thích tồn thân. å lợn nái hậu bị có khng 10 – 15 nỗn bào chín, nái c¡ bÁn
có 15 – 20 nỗn bào chín.

* Giai đoạn sau động dục.

Quan sát bên ngồi thÃy: Ho¿t đßng sinh dÿc cāa lợn giÁm dần, âm hß teo dần
l¿i và chuyển sang màu tái nh¿t, lợn n uáng tát h¡n.

6

Quan sát bên trong thÃy: Thể vàng đã hình thành và tiết Progesteron ăc chế
tuyến Yên tiết FSH dẫn đến nồng đß Oestrogen giÁm thÃp. Giai đo¿n này th°ãng kéo
dài hai ngày.

* Giai đoạn yên lặng.

Đây là giai đo¿n dài nhÃt, thãi gian cāa giai đo¿n này phÿ thußc vào thãi gian
tồn t¿i cāa thể vàng và th°ãng kéo dài 8 – 9 ngày. Trong giai đo¿n này, lợn nái hồn
tồn khơng có phÁn x¿ vái lợn đāc, lợn n ng bình th°ãng, âm hß trå l¿i tr¿ng thái
ban đầu. Con vật å vào tr¿ng thái yên tĩnh đến khi thể vàng dần teo l¿i và tiêu biến đi
d°ái tác dÿng cāa prostagladin. Lúc này, vùng d°ái đồi – tuyến yên h°ng phÃn trå l¿i,
tiếp tÿc tiết FSH và LH kích thích nỗn bào phát triển, chu kì mái bắt đầu.

Mỗi giai đo¿n cāa chu kì đßng dÿc con vật đều có nhÿng biểu hián đặc tr°ng dể
nhận biết. Cho phái giáng å giai đo¿n chịu đāc sẽ cho tỷ lá thÿ thai cao nhÃt, hiáu quÁ
khai thác là tát nhÃt. Tuy nhiên viác xác định thãi điểm để giao phái là rÃt khó khn,
địi hßi phÁi theo dõi chặt chẽ. Thông th°ãng, trăng rÿng kéo dài khoÁng 6 giã sau khi
chịu đāc 36 giã. Sá l°ợng trăng rÿng trong mßt lần từ 18 đến 25 trăng, trung bình là
20 trăng. Các tế bào nỗn hồng có khÁ nng tồn t¿i 36giã å 1/3 áng dẫn trăng phía
trên để đợi tinh trùng. Qua nghiên cău và tính tốn cho thÃy thãi điểm phái giáng thích
hợp nhÃt là vào cuái ngày thă 3 hoặc đầu ngày thă 4, tính từ lúc lợn bắt đầu mßt chu kì
đßng dÿc mái

- Sinh lí gia súc mang thai.

Có thai là mßt hián t°ợng sinh lí đặc biát cāa c¡ thể cái, nó đ°ợc bắt đầu từ khi
thÿ tinh đến khi đẻ xong. Thông th°ãng lợn mang thai khoÁng 114 ngày và chia làm 3
thãi kì:

* Thời kì phơi thai: Tính từ ngày thÿ tinh đến ngày thă 22, đây là thãi kì phát
dÿc m¿nh, q trình sinh lí sinh dÿc dißn ra m¿nh, tinh trùng đi vào tử cung và đ°ợc
thÿ tinh å 1/3 phần trên cāa áng dẫn trăng

*Thời kì tiền thai.

Tính từ ngày 23 – 29 sau khi phái giáng có chửa. Thãi kì này bắt đầu hình
thành nhau thai, khái l°ợng thai tng nhanh đến 30 ngày đ¿t 3 gram, ngày thă 39 đ¿t 6
– 7gram, chÃt dinh d°ỡng chā yếu lÃy từ c¡ thể mẹ. Trong giai đo¿n này con mẹ trông
lông m°ợt h¡n.

* Thời kì bào thai.

Từ ngày thă 40 – 114, thãi kì này trao đổi chÃt dißn ra mãnh liát, hình thành
đầy đā các đặc điểm cāa giáng. Bào thai phát triển rÃt nhanh là 30 ngày tr°ác khi sinh,
đến cuái thãi kì khái l°ợng bào thai tng gÃp 600 – 1300 lần.

3. Đặc điểm sinh lý ti¿t sÿa

3.1. Sā hình thành sÿa

Sā phát triển cāa tuyến sÿa dißn ra trong suát thãi kỳ mang thai. Song song vái q
trình trên, mßt sá thành phần cāa sÿa nh° protein, xitrat cũng đã xuÃt hián å tế bào
tuyến. Tuy nhiên sā t¿o sÿa trong thãi gian có thai rÃt chậm ch¿p. KhoÁng 3-4 ngày

tr°ác khi đẻ, sā phân tiết sÿa trong tuyến bào dißn ra rÃt nhanh chóng, bầu vú cng to,
khoang tuyến bào chăa đầy sÿa đầu. Ho¿t đßng chế tiết xuÃt hián đßt ngßt å tuyến bào
gần thãi điểm sinh đẻ đ°ợc điều chãnh båi các hocmôn.

7

Quan há cāa prolactin, progesteron và estrogen
Prolactin do thuỳ tr°ác tuyến yên tiết ra có chăc nng chā yếu là xúc tiến sā tiết
sÿa cāa tuyến sÿa. Trong thãi gian mang thai nồng đß prolactin trong máu tng lên
song song vái progesteron nh°ng nồng đß cao cāa progesteron trong suát thãi gian
mang thai đã ăc chế chăc nng t¿o sÿa cāa prolactin. Tr°ác khi đẻ 3-
4 ngày, thể vàng tiêu biến làm cho progesteron giÁm đßt ngßt, mặt khác estrogen do
nhau thai tiết ra vẫn duy trì å măc đß cao đã ăc chế hypothalamus phân tiết yếu tá ăc
chế prolactin (PIF). Nh° vậy, prolactin mßt mặt đ°ợc giÁi phóng khßi sā ăc chế cāa
progesteron, mặt khác đ°ợc thuỳ tr°ác tuyến yên tiết m¿nh h¡n, do đó xúc tiến t¿o sÿa
nhanh chóng å tuyến sÿa.
Vai trò cāa hocmôn adrenal corticoid (ACH)
Hócmơn ACH cāa vß tuyến th°ợng thận có Ánh h°ång khác nhau đến sā điều
chãnh các iôn trong máu. Tiêm androsteron vào c¡ thể đßng vật bình th°ãng thì sā thÁi
Na+; Cl-; HCO3- giÁm, cịn sā thÁi K+ tng. Cortizol làm tng l°ợng glycogen và
nồng đß đ°ãng huyết, đồng thãi thúc đẩy sā phân giÁi protein, tng mỡ huyết, axit béo
và colesterin. Hai lo¿i hocmôn prolactin và adrenal corticoid có tác đßng t°¡ng hỗ cần
thiết cho sā khåi đầu phân tiết sÿa.
Vai trị cāa hóc mơn kích thích sinh tr°ång (GSH)
Nồng đß hocmôn sinh tr°ång không thay đổi trong thãi gian mang thai, nh°ng
tng chút ít å thãi gian gần sinh đẻ. Chăc nng chā yếu cāa GSH là điều chãnh quá
trình trao đổi chÃt. Trong sā trao đổi lipit nó thúc đẩy q trình oxy hố mỡ, mỡ dā trÿ
d°ái da giÁm. GSH gây tác dÿng tng đ°ãng huyết.
3.2. Sā thÁi, tiết sÿa
Khác vái các tuyến khác trong c¡ thể chăc nng tiết sÿa cāa tuyến vú khơng

liên tÿc mà mang tính giai đo¿n. Sau khi đẻ tuyến sÿa bắt đầu tiết và liên tÿc cho đến
khi c¿n sÿa. Giai đo¿n tiết sÿa nh° vậy gọi là chu kỳ tiết sÿa. Tiếp sau đó, tuyến sÿa
ngừng ho¿t đßng trong mßt thãi gian ngắn để chuẩn bị cho chu kỳ tiếp theo. Thãi gian
ngừng tiết sÿa cho đến lăa đẻ sau là giai đo¿n c¿n sÿa. Nhÿng trâu bị cái đ°ợc ni
d°ỡng tát trong giai đo¿n vắt sÿa thì chu kỳ tiết sÿa kéo dài đến 300 ngày hoặc h¡n và
giai đo¿n c¿n sÿa là 45-60 ngày.
Trong mỗi mßt chu kỳ cho sÿa, l°ợng sÿa thu đ°ợc trong mßt ngày đêm có
khác nhau. Sā biến đổi nng st sÿa hàng ngày trong chu kỳ tiết sÿa phÿ thußc vào cá
thể cũng nh° điều kián chm sóc và ni d°ỡng. Nhìn chung, sau khi đẻ l°ợng sÿa
trong mßt ngày đêm tng lên và đ¿t cao nhÃt å tháng thă 2 hoặc thă 3, sau đó dần dần
giÁm xng (hình 8.4). đái vái bị có săc sÁn xt cao, há sá hÿt sÿa khng 5-
6%/tháng, cịn å trâu bị có săc sÁn xt trung bình là 9-12%/tháng. Khi có thai l°ợng
sÿa giÁm nhanh, đặc biát từ tháng có thai thă 5 trå đi.

8

Dißn biến nng suÃt sÿa trong chu kỳ tiết sÿa cāa bị

Có thể chia ra 4 lo¿i trâu bò sÿa dāa vào đặc điểm cāa đồ thị chu kỳ cho sÿa:

 M¿nh và vÿng: KhÁ nng ho¿t đßng cā chu kỳ tiết sÿa vÿng, lo¿i này có nhiều
sÿa,

 đồng hoá thăc n tát.

 M¿nh nh°ng không vÿng: Sÿa giÁm thÃp sau khi đ¿t đãnh cao và mßt lần nÿa
l¿i tng lên å cuái kỳ phân tiết, biểu hián thể tr¿ng yếu.

 Cao nh°ng không vÿng: L°ợng sÿa cao ngay sau khi đẻ, sau đó l°ợng sÿa
giÁm đi nhanh chóng. Trâu bị thc lo¿i này tim th°ãng yếu, há tháng tim m¿ch

không đáp ăng vái săc tiết sÿa cao và lâu dài.

 Tiết sÿa thÃp: Lo¿i này l°ợng sÿa đ¿t thÃp, bầu vú kém phát triển, con vật béo
phì.

3.3 Thành phần tính chÃt cāa sÿa

Trong sÿa bò có n°ác, các chÃt hÿu c¡ (casein, albumin, globulin, lactose, lipit,
vintamin, hoocmơn, các chÃt ho¿t tính sinh học,&) và các chÃt khống đa vi l°ợng,
tính ra có đến trên 100 lo¿i các chÃt dinh d°ỡng khác nhau.

Sÿa bò trong 5-7 ngày đầu cāa chu kỳ tiết sÿa gọi là sÿa đầu, nhÿng ngày tiếp
theo gọi là sÿa th°ãng.

Thành phần sÿa đầu và sÿa th°ãng có nhiều điểm khác nhau.

Thành phần sữa đầu và sữa thường.

Thành phần Sÿa đầu Sÿa th°ãng

Mỡ (%) 3,6 3,5

ChÃt khô tách mỡ (%) 18,5 8,6

Lactose (%) 3,1 4,6

Khoáng (%) 0,97 0,75

9

Vitamin A (ppm trong mỡ) 42-48 8,0
Choline (ppm)
Protein (%) 370-690 130
Casein (%)
Albumin (%) 14,3 3,0

lmmunoglobulin (%) 5,2 2,6

1,5 0,47

5,5-6,8 0,09

4. Đặc điểm sinh lý sinh tr°ång

* Quy luật sinh tr°ång:

Sinh tr°ång cāa vật ni đ°ợc đặc tr°ng båi tác đß sinh tr°ång, đß dài sinh
tr°ång và đ°ợc đánh giá bằng khái l°ợng và kích th°ác các chiều đo c¡ thể. Sinh
tr°ång là tính tr¿ng sá l°ợng chịu tác đßng cāa hai yếu tá di truyền và ngo¿i cÁnh.

Cũng nh° các gia súc khác, đặc điểm c¡ bÁn cāa sinh tr°ång trâu là quy luật
phát triển theo giai đo¿n. Sinh tr°ång theo giai đo¿n không chã là đặc tr°ng cāa c¡ thể
nói chung mà cịn là cāa từng bß phận, từng há tháng. Tính giai đo¿n cịn thể hián
trong ho¿t đßng cāa các tuyến nßi tiết và do nhiều yếu tá tác đßng nh° trao đổi chÃt,
dinh d°ỡng, môi tr°ãng. . . Nhiều nghiên cău đã cho thÃy nghé non phát triển m¿nh
nhÃt å thãi kỳ mái sinh, sau đó tng trọng giÁm dần.

Sinh tr°ång cāa trâu có thể chia làm hai giai đo¿n chính: giai đo¿n bào thai
(trong c¡ thể mẹ) và giai đo¿n sau bào thai (ngoài c¡ thể mẹ). Giai đo¿n sau bào thai
l¿i chia làm hai thãi kỳ: thãi kỳ bú sÿa và thãi kỳ sau cai sÿa. Sā tng tr°ång å giai

đo¿n bào thai chịu Ánh h°ång nhiều cāa mẹ, còn å giai đo¿n sau bào thai thì chịu Ánh
h°ång cāa tính di truyền nhiều h¡n trong mái t°¡ng tác vái điều kián ngo¿i cÁnh, vì c¡
thể và mơi tr°ãng là mßt khái l°ợng nhÃt.

Nhìn chung sinh tr°ång theo giai đo¿n có liên quan mật thiết vái sā phát triển
cāa các bß phận c¡ thể: giai đo¿n đầu, x°¡ng phát triển m¿nh nhÃt, sau đó đến thịt và
mỡ, giai đo¿n tiếp theo, thịt phát triển m¿nh sau đó đến x°¡ng và mỡ, cịn giai đo¿n
sau thì mỡ phát triển m¿nh nhÃt sau đó đến thịt và x°¡ng. Sinh tr°ång å giai đo¿n sau
bào thai cāa trâu có thể đ°ợc chia ra bán pha về mặt kích th°ác: nm thă nhÃt chiều
cao, nm thă hai chiều dài và rßng, nm thă 3 chiều rßng, nm thă 4 chiều sâu và
rßng.

Sinh tr°ång cāa trâu chịu Ánh h°ång cāa yếu tá di truyền, măc đß dinh d°ỡng,
qn lý chm sóc, tính biát, thãi tiết, mùa vÿ v.v... Hiểu biết đ°ợc đặc điếm, quy luật
phát triển theo giai đo¿n và các yếu tơ Ánh h°ång đến sinh tr°ång có ý nghĩa quan
trọng đôi vái ng°¡i chn nuôi trong sÁn xuÃt để có bián pháp tác đßng tát nhÃt vào các
yếu tá trong từng giai đo¿n phát triển cāa trâu, nhằm thu đ°ợc nng suÃt và hiáu quÁ
kinh tế cao nhÃt.

- Tác đß sinh tr°ång

10

Tác đß sinh tr°ång cāa trâu phÿ thc vào chế đß ni d°ỡng, điều kián chm
sóc và yếu tá giáng. Trâu nßi cāa ta đ°ợc ni å gia đình nơng dân, chn thÁ tā do ãa
chính, ngồi ra có bổ sung thêm r¡m r¿ t¿i chuồng, chā yếu trong mùa đông. Trâu có
khái l°ợng s¡ sinh 20-25kg, lúc 1 nm tuổi đ¿t 120-140kg, lúc 2 nm tuổi đ¿t 200-
220kg. Bắt đầu từ thãi điểm này trâu đ°ợc huÃn luyán cho cày kéo hoặc vỗ béo lÃy thịt
là thích hợp. Nếu đ°ợc ni d°ỡng tát, trâu có thể cho tng trọng cao h¡n, đ¿t
500~700 g/ngày å nm thă nhÃt, 600-800 kg/ngày å nm thă hai, thãi kỳ vỗ béo có thể

tng trọng 800-1000 g/ngày. Tiềm. nng tng trọng cāa trâu để cây thịt ch°a đ°ợc khai
thác đúng măc vì cịn q ít các nghiên cău về nuôi béo trâu.

* Khái l°ợng và kích th°ác c¡ thề
Về nông nghiáp, n°ác ta đ°ợc chia thành nhiều vùng kinh tế sinh thái sÁn xuÃt
nông nghiáp. Do điêu kián sinh thái và tập quán chn nuôi khác nhau mà sá l°ợng trâu
phân bá và tầm vóc trâu giÿa các vùng cũng khác nhau, thể hián qua khái l°ợng và
kích th°ác các chiều đo c¡ thể trâu tr°ång thành å ba miền Bc, Trung, Nam.
Câu hßi ơn t¿p:
1. Nêu đặc điểm cāa mßt sá giáng trâu bị nhập nßi
2. Trình bày ph°¡ng pháp giÁi quyết nguồn thăc n cho trâu bò
3. Đặc điểm sinh lý sinh sÁn cāa trâu, bò đāc giáng
4. Chm sóc trâu bị cái sinh sÁn
5. Chã tiêu đánh giá trâu, bị ni lÃy thịt

11

BÀI 2: GIàNG VÀ CÔNG TÁC GIàNG TRÂU BÒ
Giới thiệu
Ch°¡ng này nhằm cung cÃp nhÿng thông tin c¡ bÁn về các giáng trâu bị nßi và
mßt sá giáng trâu bị ngo¿i đ°ợc nuôi phổ biến trên Thế giái. Đồng thãi nhÿng nßi
dung c¡ bÁn về cơng tác giáng trong chn ni trâu bị sẽ đ°ợc trình bày; tuy nhiên,
các ph°¡ng pháp tính tồn chi tiết về các tham sá liên quan đến chọn lọc và nhân
giáng sẽ không đ°ợc nhắc l¿i vì sinh viên đã đ°ợc học. Ci ch°¡ng mßt sá vÃn đề về
ph°¡ng h°áng công tác giáng và các ch°¡ng trình giáng trâu bị cÿ thể å Viát Nam
cũng sẽ đ°ợc đề cập tái.
Mục tiêu bài học:
- Mô tÁ đ°ợc đặc điểm các giáng trâu bị nßi, nhập nßi, ph°¡ng pháp chọn và
nhân giáng trâu, bò thuần.
- Thāc hián đ°ợc viác chọn giáng, nhân và lai t¿o giáng trâu bò đÁm bÁo yêu

cầu kỹ thuật.
- Có ý thăc tā giác, nghiêm túc, trung thāc, an toàn trong các thao tác chuyên
môn.
Nội dung
1. Mßt sá giáng trâu, bị nh¿p nßi
1.1 Giáng bò Red sindhi
Nguồn gác: Bò Sind là mßt giáng bị có nguồn gác từ vùng Sindhi (Pakistan).
Bị Sind là mßt giáng bị kiêm dÿng sÿa – thịt – lao tác, th°ãng đ°ợc nuôi theo ph°¡ng
thăc chn thÁ tā do.
Đặc điểm ngo¿i hình: Bị có màu lơng đß cánh dán hay nâu thẫm. Bị này có
thân hình ngắn, chân cao, tai to và rũ xuáng, có yếm và nếp gÃp da d°ái rán rÃt phát
triển. Đây là mßt đặc điểm tát giúp bị này thích nghi vái điều kián khí hậu nóng nhã
tng tỷ dián t nhiát. Bị đāc có u vai rÃt cao, đầu to, trán gồ, rßng, sừng ngắn, cổ
ngắn, v¿m vỡ, ngāc sâu nh°ng khơng nå. Bị cái có đầu và cổ nhß h¡n, phần sau phát
triển h¡n phần tr°ác, vú phát triển, núm vú to, dài, tĩnh m¿ch nổi rõ.

Hình 2.1. Bị Sind
KhÁ nng sÁn xuÃt: Khi tr°ång thành bò đāc có trọng l°ợng 450 – 500 kg, bị
cái 350 – 380 kg.

12