Giáo trình sinh lý thực vật (nghề trồng trọt và bảo vệ thực vật trung cấp)

Sæ LAO ĐàNG TH¯¡NG BINH VÀ Xà HàI
TR¯äNG TRUNG CÂP TR¯äNG S¡N

GIÁO TRÌNH
MÔN HâC/MÔ ĐUN: SINH LÝ THĀC VÀT
NGÀNH/NGHÀ: TRèNG TRâT VÀ BÀO Và THĀC VÀT

TRÌNH Đà: TRUNG CÂP

Ban hành kèm theo Quyết định số: 226/QĐ - TCTS ngày 15 tháng 12 năm 2022
của Hiệu trưáng trưßng Trung Cấp Trưßng Sơn

Đắk Lắk, năm 2022

i

TUYÊN Bæ BÀN QUYÀN

Tài liáu này thuác lo¿i sách giáo trình nên các ngn thơng tin có thÅ đ°āc phép
dùng ngun bÁn ho¿c trích dùng cho các măc đích và đào t¿o và tham khÁo.

Mãi măc đích khác mang tính lách l¿c ho¿c sử dăng vãi măc đích kinh doanh
thiÁu lành m¿nh s¿ bá nghiêm cÃm.

ii

LäI GIâI THIàU

Nái dung cuán giáo trình mơ đun này h°ãng d¿n ng°åi hãc và các khái niám c¢
bÁn cąa thāc vÁt.

Ban biên so¿n chúng tôi xin chõn thnh cm Ân s hóng dn, chò o ca Ban
giám hiáu tr°ång Trung cÃp Tr°ång S¢n, cùng vãi sā giúp đÿ, đóng góp ý kiÁn, t¿o điÃu
kián thuÁn lāi cąa q th¿y, cơ phịng Đào t¿o; các kiÁn thćc, t° liáu, nghiên cću cąa
các tác giÁ đã giúp xây dāng hồn thián giáo trình này.

Các thơng tin trong giáo trình này có giá trá h°ãng d¿n giáo viên thiÁt kÁ, tá chćc
giÁng d¿y và vÁn dăng phù hāp vãi điÃu kián, bái cÁnh thāc tÁ cąa từng vùng trong quá
trình d¿y hãc.

Trong quá trình biên so¿n giáo trình. Dù đã hÁt sćc cá gắng nh°ng chắc chắn
khơng tránh khßi nhÿng khiÁm khut. Chúng tơi rÃt mong nhÁn đ°āc ý kiÁn đóng góp
từ các nhà giáo, các chuyên gia, ng°åi sử dăng lao đáng và ng°åi trāc tiÁp lao đáng
trong l*nh vāc sinh lý đÅ giáo trình đ°āc điÃu chßnh, bá sung cho hồn thián h¢n, góp
ph¿n nâng cao chÃt l°āng, hiáu q và đáp ćng đ°āc nhu c¿u hãc nghà trong thåi kỳ đái
mãi.

Xin chân thành cÁm ¢n!.

Đắk Lắk, ngày 26 tháng 12 năm 2022
Tham gia biên so¿n

1. Chą biên: Th.S Phan Thá Thu Hà

iii

MìC LìC

TUYÊN Bà BÀN QUYÂN............................................................................................ ii
LäI GIâI THIàU .......................................................................................................... iii
MĂC LĂC ..................................................................................................................... iv

GIÁO TRÌNH MƠN HâC ..............................................................................................1
Ch°¢ng I: SINH LÝ TÀ BÀO THĀC VÀT ..................................................................2
Giãi thiáu:........................................................................................................................2
Măc tiêu:..........................................................................................................................2
Nái dung bài hãc..............................................................................................................2
1. Đ¿i c°¢ng và tÁ bào thāc vÁt.......................................................................................2
2. Khái quát và cÃu trúc và chćc năng sinh lý cąa tÁ bào thāc vÁt..................................3
2.1. Vß tÁ bào.............................................................................................................................3
2.2. ChÃt nguyên sinh tÁ bào.....................................................................................................6
2.3. Các bào quan ......................................................................................................................8
2.4. Các bào quan có cÃu trúc siêu hiÅn vi.............................................................................10
2.5. Khơng bào ........................................................................................................................11
3. Thành ph¿n hóa hãc chą yÁu cąa chÃt nguyên sinh ..................................................11
3.1. Protein...............................................................................................................................11
3.2. Lipit...................................................................................................................................15
3.3. N°ãc .................................................................................................................................16
3.4. Đá nhãt cąa chÃt nguyên sinh .........................................................................................18
3.5. Tính đàn hßi cąa chÃt ngun sinh .................................................................................20
3.6. Đ¿c tính hóa keo cąa chÃt nguyên sinh ..........................................................................20
4. Sā trao đái n°ãc cąa tÁ bào thāc vÁt .........................................................................23
Ch°¢ng II: SĀ TRAO ĐàI N¯âC CĄA THĀC VÀT................................................32
Giãi thiáu .......................................................................................................................32
Măc tiêu .........................................................................................................................32
Nái dung ch°¢ng ...........................................................................................................32
1. Vai trò cąa n°ãc đái vãi đåi sáng thāc vt ...............................................................32
2. S hỳt nóc ca rò cõy ..............................................................................................33
2.1. CÂ quan hút n°ãc.............................................................................................................33
2.2. Các d¿ng n°ãc trong đÃt và khÁ nng s dng ca cõy.................................................34
2.3. Nỗc trong t cú nhng dng no v kh nng hp thu ca rò vỗi chúng nh° thÁ
nào? ..........................................................................................................................................35

2.4. Sā vÁn đáng cąa n°ãc từ đÃt vào rÅ................................................................................38
3. Quá trình vÁn chuyÅn n°ãc trong cây và sā cân bằng n°ãc trong cây .....................42
3.1. Quá trình vÁn chuyÅn n°ãc trong cây.............................................................................42
3.2. Sā vÁn chuyÅn n°ãc g¿n..................................................................................................43
3.3. Sā vÁn chuyÅn n°ãc xa....................................................................................................44
3.4. Há tháng quÁn bào ...........................................................................................................44
3.5. Há tháng m¿ch gß (xylem)..............................................................................................44
3.6. Đáng lāc cąa sā vÁn chun n°ãc trong cây .................................................................45
3.7. Sćc kéo cąa thốt h¢i n°ãc .............................................................................................46
3.8. Đáng lāc bá trā khác .......................................................................................................47
3.9. Sā thoát h¢i n°ãc cąa lá ..................................................................................................48

iv

3.10. Cỏc loi cõn bng nóc..................................................................................................59
4. CÂ sỗ sinh lý cąa viác t°ãi n°ãc hāp lý cho cây trßng .............................................60
4.1. Xác đánh nhu c¿u n°ãc cąa cây trßng.............................................................................61
4.2. Xác đánh thåi điÅm t°ãi n°ãc thích hāp cho cây trßng.................................................61
4.3. Xác đánh ph°¢ng pháp t°ãi thích hāp ............................................................................62
Ch°¢ng III: Q TRÌNH QUANG HĀP.....................................................................64
Giãi thiáu .......................................................................................................................64
Măc đích ........................................................................................................................64
Nái dung ch°¢ng ...........................................................................................................64
1. Khái niám chung và quang hāp .................................................................................64
1.1. Đánh ngh*a quang hāp .....................................................................................................64
1.2. Vai trò cąa quang hāp đái vãi thāc vÁt và tā nhiên.......................................................65
2. Quá trình quang hāp ..................................................................................................65
3. Các yÁu tỏ nh hỗng n quang hp .......................................................................66
3.1. nh sỏng...........................................................................................................................66
3.2. Nòng đá CO2 ....................................................................................................................66

3.3. N°ãc .................................................................................................................................66
3.4. Nhiát đá ............................................................................................................................67
3.5. Dinh d°ÿng khống .........................................................................................................67
4. Thāc hành ..................................................................................................................67
Ch°¢ng IV: Q TRÌNH HƠ HÂP .............................................................................68
Giãi thiáu .......................................................................................................................68
Măc đích ........................................................................................................................68
Nái dung ch°¢ng. ..........................................................................................................68
1. Khái niám chung........................................................................................................68
1.1. Đánh ngh*a ........................................................................................................................68
2. Q trình hơ hÃp ........................................................................................................68
3. Mái quan há giÿa hô hÃp và ho¿t đáng sáng trong cây.............................................69
3.1. Hô hÃp và quang hāp .......................................................................................................69
3.2. Hô hÃp và sā hÃp thu n°ãc và chÃt dinh d°ÿng cąa cây...............................................70
3.3. Hơ hÃp và tính cháng cháu cąa cây đái vãi điÃu kián bÃt thn ...................................72
3.4. Hơ hÃp và tính cháng cháu sâu bánh - tính mißn dách thāc vÁt.....................................72
4. Các yu tỏ nh hỗng n hụ hp .............................................................................73
5. Thc hnh ..................................................................................................................77
Ch°¢ng V: SINH TR¯ỉNG VÀ PHÁT TRIÄN THĀC VÀT ....................................78
Giãi thiáu .......................................................................................................................78
Măc đích ........................................................................................................................78
Nái dung bài hãc............................................................................................................78
1. Khái niám chung v sinh trỗng v phỏt trin ca thc vt......................................78
2. Cỏc cht iu hũa sinh trỗng ca thc vt...............................................................80
2.1. Khỏi niỏm .........................................................................................................................80
2.2. Phõn loi cỏc cht iu hũa sinh trỗng ca thāc vÁt....................................................80
2.3. T¿m quan trãng cąa các chÃt điÃu hòa sinh trỗng .......................................................81
3. S ny mm ca ht...................................................................................................82
3.1. Bin ỏi hố sinh..............................................................................................................82
3.2. BiÁn đái sinh lí .................................................................................................................82

v

4. Sā hình thành hoa ......................................................................................................84
4.1. Sā cÁm ćng hình thnh hoa bỗi nhiỏt ỏ........................................................................84
5. S hỡnh thnh qu v sā chín cąa q .......................................................................86
5.1. Sā hình thành q ............................................................................................................86
5.2. nh hỗng ca iu kiỏn ngoi cnh .............................................................................86
5.3. S hỡnh thnh v sinh trỗng ca qu ............................................................................87
5.4. Qu khụng ht ..................................................................................................................87
5.5. Sā chín cąa quÁ ................................................................................................................88
5.6. Các biÁn dái sinh lí...........................................................................................................88
6. Sā răng cąa các c¢ quan............................................................................................90
6.1. Sā răng lá và quÁ..............................................................................................................90
6.2. VÃ m¿t giÁi ph¿u ..............................................................................................................90
6.3. Cân bằng hocmon cąa sā răng........................................................................................91
6.4. Ngo¿i cÁnh cÁm ćng sā răng...........................................................................................91
7. Tr¿ng thái ngą nghß cąa thāc vÁt ...............................................................................92
7.1. Khái niám và sā ngą nghß................................................................................................92
7.2. Phân lo¿i các tr¿ng thái ngą nghß ....................................................................................92
7.3. Nguyên nhân ngą nghß sâu ..............................................................................................93
7.4. ĐiÅu chßnh tr¿ng thỏi ng nghò........................................................................................94
8. Thc hnh ..................................................................................................................96
ChÂng 6: TNH CHNG CHU CĄA THĀC VÀT...................................................97
Giãi thiáu .......................................................................................................................97
Măc đích ........................................................................................................................97
Nái dung bài hãc............................................................................................................97
1. Khái niám chung........................................................................................................97
2. Tính cháng cháu h¿n ..................................................................................................98
2.1. Các lo¿i h¿n đái vãi thāc vÁt...........................................................................................98

2.2. Tác h¿i cąa h¿n đái vói cõy.............................................................................................99
2.3. Quỏ trỡnh sinh trỗng v phỏt trin bỏ kìm hãm...........................................................100
3. Tính cháng cháu nóng ..............................................................................................104
3.1. Tác h¿i cùa nhiát đá cao đái vãi cây.............................................................................104
3.2. Triáu ch°ng bá h¿i v thÂng tỏn ỗ nhiỏt ỏ cao .........................................................105
3.3. Vn dng vào sÁn xuÃt...................................................................................................107
4. Tính cháng cháu l¿nh ...............................................................................................107
4.1. Tác h¿i cąa nhiát đá thÃp đái vãi cây ...........................................................................107
5. Tính cháng cháu ngÁp úng .......................................................................................112
5.1. Tác h¿i cąa ngÁp n°ãc đái vãi cây trßng......................................................................112
5.2. Các đ¿c điÅm thích nghi cąa thāc vÁt cháu úng ...........................................................113
5.3. VÁn dăng vào sÁn xuÃt...................................................................................................113
6. Tính cháng cháu m¿n ...............................................................................................114
6.1. ĐÃt nhiÅm m¿n ...............................................................................................................114
6.2. Tác h¿i cąa m¿n đái vãi cây..........................................................................................115
6.3. VÁn dăng vào thāc tißn sÁn xuÃt...................................................................................117
7. Thāc hành ................................................................................................................119
8. KiÅm tra đánh kỳ ......................................................................................................119
TÀI LIàU THAM KHÀO: ..........................................................................................120

vi

GIÁO TRÌNH MƠN HâC

Tên môn hãc: Sinh lý thāc vÁt
Mã môn hãc: MH01
Vá trí, tính chÃt, ý nghĩa và vai trị cïa mơn hãc:
- Vá trí: là mụn hóc c sỗ chuyờn ngnh trong chÂng trỡnh mụn hãc bắt buác
dùng đào t¿o trình đá Trung cÃp ngành Trßng trãt và BÁo vá thāc vÁt.
- Tính chÃt: mơn hãc Sinh lý thāc vÁt là môn hãc lý thuyÁt kÁt hāp vãi thāc hành.

- Ý ngh*a và vai trị cąa mơn hãc:
Míc tiêu cïa mơn hãc:
- VÃ kiÁn thćc:
+ Mô tÁ đ°āc giÁi ph¿u và chćc năng sinh lý cąa từng tá chćc, từng c¢ quan,
từng há tháng trong c th ỗ iu kiỏn sỏng bỡnh thồng (c thÅ và mơi tr°ång có mái
quan há tháng nhÃt)
- VÃ kỹ năng:
+ Phân biát đ°āc vá trí, hình d¿ng, cÃu t¿o cąa các tá chćc, c¢ quan và bá máy
trong c¢ thÅ vÁt ni (trồng hp c th vt nuụi hon ton khòe mnh) lm c sỗ
phõn biỏt khi cú quỏ trỡnh bỏnh lý xÁy ra.
- VÃ năng lāc tā chą và trách nhiám:
+ Áp dăng đ°āc nhÿng kiÁn thćc cąa môn hãc vào thāc tÁ, biÁt đ°āc mát sá c¢
chÁ tính cháng cháu cąa thāc vÁt vào thāc tÁ sÁn xuÃt.
Nái dung cąa môn hãc/mô đun:

1

Ch°¢ng I:
SINH LÝ T¾ BÀO THĀC VÀT

Giãi thiáu:

- Sinh lý hãc thāc vÁt là khoa hãc sinh hãc nghiên cću và các ho¿t đáng sáng cąa
thāc vÁt. Ðây là môn khoa hãc thāc nghiám và l khoa hóc c sỗ cho cỏc ngnh khoa
hóc k tht nơng nghiáp.

Míc tiêu:

- Mô tÁ đ°āc giÁi ph¿u và chćc năng sinh lý cąa từng tá chćc, từng c¢ quan, từng
há tháng trong c¢ th ỗ iu kiỏn sỏng bỡnh thồng (c th v mơi tr°ång có mái quan

há tháng nhÃt)

- Phân biát đ°āc vá trí, hình d¿ng, cÃu t¿o cąa các tá chćc, c¢ quan và bá máy
trong c¢ thÅ vÁt ni (tr°ång hāp c¢ th vt nuụi hon ton khòe mnh) lm c sỗ
phõn biỏt khi cú quỏ trỡnh bỏnh lý xy ra.

- Áp dăng đ°āc nhÿng kiÁn thćc cąa môn hãc vào thāc tÁ, biÁt đ°āc mát sá c¢
chÁ tính cháng cháu cąa thāc vÁt vào thāc tÁ sÁn xuÃt.

Nái dung bài hãc

1. Đ¿i c°¢ng vÁ t¿ bào thāc vÁt

Ngày nay, ai cũng biÁt các c¢ thÅ sáng đ°āc xây dāng nên từ các tế bào. Tuy
nhiên, cách đây vài thÁ kß, điÃu đó v¿n cịn bí Án.

Ng°åi đ¿t nÃn móng cho viác phát hián và nghiên cću và tÁ bào là Robert Hooke
(1635-1763). Ông là ng°åi đ¿u tiên phát hián ra nhÿng cÃu trúc nhß bé mà mắt th°ång
khơng thÅ nhìn thÃy nhå kính hiÅn vi - dăng că cho phép nhìn mát vÁt đ°āc phóng đ¿i
rÃt nhiÃu l¿n. Khi quan sát lát cắt mßng lie d°ãi kính hiÅn vi, ơng nhÁn thÃy nó khơng
đßng nhÃt mà đ°āc chia ra nhiÃu ngăn nhß mà ơng gãi là "cell" - tćc là tÁ bào. Sau phát
minh cąa Robert Hooke, nhiÃu nhà khoa hãc đã đi sâu vào nghiên cću cÃu trúc hiÅn vi
cąa tÁ bào nh° phát hián ra chÃt nguyên sinh, nhân cąa tÁ bào...

Viác nghiên cću tÁ bào hãc có b°ãc nhÁy vãt thāc sā khi kính hiÅn vi đián tử cú
ỏ phõn gii cao vỗi vt liỏu sinh hóc cú kích th°ãc vơ cùng nhß (0,001540,002pm),

2

gÃp 100 l¿n so kính hiÅn vi th°ång ra đåi. Nhị kính hiÅn vi đián tử mà ng°åi ta có thÅ

quan sát thÁ giãi nái tÁ bào có cÃu trúc rÃt tinh vi, phát hián ra rÃt nhiÃu cÃu trúc siêu
hiÅn vi mà kính hiÅn vi th°ång khơng nhìn thÃy đ°āc.

Ng°åi ta phân ra hai mćc đá tá chćc tÁ bào: các tế bào nhăn nguyên thủy gãi là
các thÅ procariota (vi khn, tÁo lam...) chưa có nhăn định hình và các tế bào có nhân
thực gãi là các thÅ eucariota (tÁ bào cąa thāc vÁt, đáng vÁt và nÃm).

Hãc thuyÁt tÁ bào khẳng đánh rằng tÁ bào là đ¢n vá cÃu trúc và chćc năng cąa c¢
thÅ sáng. Sā sơng cąa mát c¢ thÅ là sā kÁt hāp hài hòa giÿa cÃu trúc và chćc năng cąa
từng tÁ bào hāp thành. Theo quan niám và tính tồn năng cąa tÁ bào thì mßi mát tÁ bào
chća mát l°āng thơng tin di trun t°¢ng Âng vói mỏt c th hon chònh. Mòi t bo
tÂng đ°¢ng vãi mát c¢ thÅ và có khÁ năng phát trin thnh mỏt c th hon chònh. S
khỏc nhau ỗ tờ bo ỏng vt v thc vt ỗ chò kh năng tái sinh cąa tÁ bào thāc vÁt lãn
h¢n rÃt nhiÃu so vãi tÁ bào đáng vÁt. Vì vÁy, đơi vãi thāc vÁt thì viác ni cÃy tÁ bào in
vitro đÅ tái sinh cây, nhân bÁn chúng dß dàng thành cáng vãi h¿u hÁt tÃt cÁ đái t°āng
thāc vÁt.

2. Khái quát vÁ cÃu trúc và chức năng sinh lý cïa t¿ bào thāc vÁt
2.1. Vå t¿ bào

Đ¿c tr°ng khác nhau c¢ bÁn giÿa tÁ bào thāc vÁt và đáng VÁt là cÃu trúc vß tÁ
bào. TÁ bào thāc vÁt có cÃu trúc thành tÁ bào khá vÿng chắc bao bãc xung quanh.

a) Chćc năng cąa vß tÁ bào

- Làm nhiám vă bao bãc, bÁo vá cho cho há tháng chÃt nguyên sinh bên trong.

- Cháng l¿i áp lāc cąa áp suÃt thÁm thÃu do không bào trung tâm gây nên. Không
bào chća dách bào và t¿o nên mát áp suÃt thÁm thÃu. TÁ bào hút n°ãc vào không bào và
t¿o nên áp lāc tr°¢ng h°ãng lên trên thành tÁ bào. NÁu khơng có vß tÁ bào bÁo vá thì tÁ

bào dß bá vÿ tung.

b) Đ¿c tr°ng cąa võ tÁ bào

ĐÅ đÁm nhiám hai chćc năng đó, vß tê bào c¿n phÁi bÃn vÿng và c¢ hãc nh°ng
cũng phÁi mÃm dẻo đÅ có th sinh trỗng c.

3

- Tính bÃn vÿng và c¢ hãc có đ°āc là nhå vÁt liáu cÃu trúc có tính đàn hßi và án
đánh cąa các phân tử xenluloz¢.

- Tính mÃm dẻo cąa vß tÁ bào là do các vÁt liáu cÃu trúc mÃm m¿i d°ãi d¿ng
khuôn vơ đánh hình cąa các phân tử protopectin, hemixenluloz¢.

Hai lo¿i vÁt liáu ú cựng cu trỳc nờn vò t bo ỗ mỏt tß lá nhÃt đánh tùy theo giai
đo¿n phát triÅn cąa tÁ bào.

* Thành ph¿n hóa hãc
- Xenlulozơ Đây là thành ph¿n c¢ bÁn cÃu trúc nên thành tÁ bào thāc vÁt. Thành
ph¿n cÃu trúc nờn phõn t xenluloz l cỏc phõn t glucozÂ. Mòi phân tử xenluloz¢ có
khng 10000 gác glucoz¢. Các phân tử xenluloz¢ liên kÁt vãi nhau t¿o nên các sāi
xenluloz¢ là đ¢n vá cÃu trúc nên thành tÁ bào.

Hình 1.2. CÃu t¿o cùa phán tử xenluloz¢
Hemixenlulozơ Đây là các polisaccarit gßm các monosaccarit khác nhau liên kÁt
vãi nhau t¿o nên: galactozÂ, manozd, xylozÂ, arabinozd... (gòm 150-300 monome).
Các chất pectin là thành ph¿n quan trãng cÃu trúc nên thành tÁ bào. Pectin kÁt
dính các tê bào vãi nhau t¿o nên mát khôi vÿng chắc cąa các mô. Đ¿c biát quan trãng
là các protopectin. Nú gòm chuòi axit pectinic kt hp vỗi canxi to nên pectat canxi.

4

Khi thành t bo phõn hy thỡ thnh phn trỗc tiờn bỏ phân giÁi là pectin. Các
pectin bá phân giÁi làm cho các t¿ bào tách khßi nhau, khơng dính kÁt vãi nhau, nh° khi
quÁ chín, ho¿c lúc xuÃt hián t¿ng råi tr°óc khi răng.

CÃu trúc cąa vß tÁ bào
Vß tÁ bào có cÃu trúc ba lãp chą yÁu: lãp giÿa, lãp 1 và lãp 2. Lớp giữa có nhiệm
vụ gắn kết các tế bào với nhau nên có cÃu trúc chą yÁu là pectin d°ãi d¿ng pectat canxi.
Hai lớp còn lại rất quan trọng bảo đảm độ bền cơ học của vỏ tế bào. Thành ph¿n
c¢ bÁn cÃu trúc nên chúng là các sāi xenlulozd. Tùy theo từng lo¿i mơ và ti cąa tÁ bào
mà tß lá cąa xenlulozd khác nhau; càng nhiÃu xenlulozd thì vß tÁ bào càng bÃn vÿng
(cćng).
Nhÿng biÁn đái cąa vß tÁ bào
Trong quá trình phát triÅn cąa tÁ bào, tùy theo chćc năng đÁm nhiám mà vß tÁ
bào có thÅ có nhÿng biÁn đái sau:
- Hóa gỗ: Mát số mơ nh° mơ d¿n trun có thành tÁ bào bá hóa gß do các lãp
xenlulozd ngÃm hāp chÃt lignin làm cho thành tÁ bào rÃt rắn chắc. ỉ mơ d¿n, các tÁ bào
hóa gß bá chÁt t¿o nên há thông áng d¿n làm nhiám vă vÁn chuyÅn n°ãc đi trong cây.
Há thơng m¿ch gß này thơng st từ rễ đÁn lá t¿o nên "m¿ch máu" l°u thơng trong tồn
c¢ thÅ.
— Hóa bần:, Mát số mô làm nhiám vă bÁo vá nh° mụ bỡ, lỗp vò c... thỡ cỏc t
bo u húa b¿n. nh° lãp vß cą khoai tây, khoai lang... Vß tÁ bào cąa chúng bá ngÃm
các hāp chÃt suberin và sáp làm cho chúng n°ãc và khí khơng thÅ thÃm qua, ngăn cÁn

Hỡnh SÂ ò cỏc lóp khác nhau cąa vß tÁ bào
q trình trao đái chÃt và vi sinh vÁt xâm nhÁp. T¿o lãp b¿n bao bãc cũng là mát trong
nhÿng nguyên nhân gây nên tr¿ng thái ngą nghß sâu cąa cą, h¿t. Các cą, h¿t này c¿n có

5

thåi gian ngą nghß đÅ làm tăng d¿n tính thÃm cąa láp b¿n cąa chúng thì mãi nÁy m¿m
đ°āc.

Hóa cutin: TÁ bào biÅu bì cąa lá, quÁ, thân cây... th°ång đ°āc bao phą bằng mát
lãp cutin mßng. Vß tÁ bào cąa các tÁ bào biÅu bì thÃm thêm tá hāp cąa cutin và sáp. Láp
cutin này khơng thÃm n°ãc và khí nên cú th lm nhiỏm v che chỗ, hn ch thoỏt h¢i
n°ãc và ngàn cÁn vi sinh vÁt xâm nhÁp... Tuy nhiên, khi tê bào cịn non, lãp cutm cịn
mßng thì mát ph¿n h¢i n°ãc có thÅ thốt qua lãp cutin mòng, nhng ỗ t bo trỗng
thnh, khi lóp cutin ó hình thành đą thì thốt h¢i n°ãc qua cutin là không đáng kÅ.

2.2. ChÃt nguyên sinh t¿ bào

ChÃt nguyên sinh giãi h¿n giÿa khơng bào và vß tÁ bào, là thành ph¿n sáng c¢
bÁn cąa tÁ bào. ChÃt nguyên sinh chća các bào quan và mßi bào quan thāc hián chćc
năng sinh lí đ¿c tr°ng cąa mình. Có thÅ nói rằng chÃt nguyên sinh tÁ bào là n¢i thāc hián
tÃt cÁ các ho¿t đáng sinh lí cąa cây. ChÃt ngun sinh gßm ba bá phÁn hāp thành là há
tháng màng, các bào quan và chÃt nÃn (khuôn tÁ bào chÃt).

Há tháng màng(membran)

Membran trong tÁ bào có ngh*a là màng sinh hãc, là tá chćc có cÃu trúc đ¿c tr°ng
bao bãc chÃt nguyên sinh, kháng bào, các bào quan và có thÅ xuyên sâu vào các c¢
quan...

+ Chćc năng cąa màng

Bao bãc, bÁo vá cho tÁ bào chÃt, các bào quan, ngăn cách các bào quan và các
ph¿n cÃu trúc cąa tÁ bào vãi nhau, đánh hình cho các bào quan đÅ tránh sā trán l¿n nhau...

Điêu chßnh tính thÃm cąa các chÃt đi ra ho¿c đi vào tÁ bào và các bào quan. Sā
xâm nhÁp các chÃt tan vào tÁ bào và các bào quan đ°āc kiÅm tra rÃt ch¿t ch¿; mßi mát
màng có tính đ¿c hiáu riêng cąa mình đái vãi từng chÃt tan riêng biát. Khi sā điÃu chßnh
tính thÃm bá rái lo¿n, gây nên sā rị rß chÃt tan và ion ra ngoài tÁ bào làm rái lo¿n q
trình trao đái chÃt, câv có thÅ chÁt. Chẳng h¿n, khi g¿p điÃu kián ngo¿i cÁnh bÃt thuÁn
ho¿c đác tá nÃm bánh... cÃu trúc nguyên vẹn cąa màng bá Ánh hỗng v s rỏi lon tớnh
thm ca mng...

6

TiÁn hành quá trình trao đái chÃt và năng l°āng. Các màng ăn sâu vào trong lăc
l¿p (màng quang hāp) làm nhiám vă biÁn quang năng thành hóa năng trong quang hāp
và màng trong cąa ti thÅ làm nhiám vă táng hāp ATP đÅ cung cÃp năng l°āng cho các
ho¿t đáng sáng cąa c¢ thÅ.

+ Phân lo¿i màng

Ng°åi ta phân thành ba lo¿i màng là màng bao bãc, màng trong và màng l°ãi nái
chÃt.

Màng bao bãc: Vá trí cąa màng này là bao bãc các bào quan và tê bào chÃt...
Chúng gßm: Màng sinh chÃt (plasmalem) bao bãc quanh chÃt nguyên sinh và nằm sát
thành tÁ bào; màng không bào (tonoplast) ngăn cách chÃt nguyên sinh và kháng bào và
các màng bao bãc xung quanh các bào qu¿n nh° màng nhân, lăc l¿p, ti thÅ và các bào
quan siêu hiÅn vi... Các màng này th°ång làm chćc năng bÁo vá và quyÁt đánh tính thÃm.

Màng trong: Đây là há tháng màng ăn sâu vào trong mát số c¢ quan. Có hai bào
quan quan trãng có há thơng màng trong là lăc l¿p và ti thÅ. Há tháng màng trong cąa
lăc l¿p gãi là màng quang hāp hay thilacoit; còn ỏ ti thÅ là há thông màng trong. Chćc

năng cąa màng trong là trao đái chÃt và năng l°āng.

Mng lỗi nỏi cht: õy là mát há tháng màng chằng chát ăn sâu vào trong chÃt
nguyên sinh ngăn cách chÃt nguyên sinh thành các khoang riờng biỏt, nỏi lin khỏng bo
vỗi nhõn v cỏc c¢ quan, xuyên qua các sāi liên bào đÅ nái liÃn các tÁ bào vãi nhau...
Trên chúng có thÅ có nhiÃu riboxom - c¢ quan táng hāp protein. Chćc năng cąa há thơng
màng này ch°a hồn tồn sáng tß, nh°ng mát trong nhÿng vai trò quan trãng là làm c¿u
nái l°u thơng giÿa các c¢ quan và các tÁ bào vãi nhau và là n¢i táng hāp protein.

+ CÃu trúc cąa màng

NhiÃu mơ hình cÃu trúc cąa các màng đã đ°āc các nhà khoa hãc đà xt. Nói
chung, mßi lo¿i màng, mßi bào quan có cÃu trúc màng khác nhau, nh°ng có mát điÃu
đ°āc tháng nhÃt là chúng đÃu đ°āc kiÁn t¿o từ màng c sò.

Mng c sò Ân gin nht (hỡnh 1.4) bao gòm hai lãp đ¢n phân tử protein và hai
lãp lipit. Các phân tử protein có thÅ á d¿ng hình c¿u hay hình sāi; cịn lipit thì chß có
d¿ng photpholipit là hāp chÃt ca lipit vỗi axit photphoric. Photpholipit cú mỏt u a

7

nỗc v mỏt u kỏ nỗc. Thụng thồng thỡ u a nỗc quay vờ' lỗp phõn t protein
cũn u kỏ n°ãc thì quay vào nhau. Tß lá lipit thay đái tùy theo chćc năng cąa màng.
Màng có chćc năng bÁo vá và bao bãc th°ång có tß lá l)D)t can h¢n (80%) so vãi màng
đÁm nhiám chćc năng trao đái chÃt và năng l°āng nh° cąa lăc l¿p và ti thÁ (70%). Hàm
l°āng và thành ph¿n lipit cÃu t¿o nên màng quyÁt đánh tính bÃn vÿng và khÁ năng cháng
cháu cąa cây.

Màng cú th l mng Ân chò bao gòm mỏt mng c sò nh mng bao bóc cỏc
bo quan siờu hin vi nh° riboxom, peroxixom. lisoxom, glioxixom... Màng cũng có thÅ

là mng kộp bao gòm hai mng c sỗ hp thnh nh° màng nhân, lăc l¿p, ti thÅ..

Các màng sinh hãc rÃt đa d¿ng, rÃt linh đáng vê' cÃu trúc và thành ph¿n hóa hãc
giúp cho há tháng màng đÁm nhiám các chćc năng rÃt khác nhau: ranh giói, bÁo vá,
ngăn ch¿n, thÁm thÃu, trao đái chÃt và năng l°āng, điÃu chßnh các thơng tin từ bên
ngồi...

2.3. Các bào quan

Các c¢ quan nằm trong chÃt ngun sinh tùy theo kích th°ãc cąa chúng mà có
thÅ chia ra các bào quan hiÅn vi gßm nhân, lăc l¿p và ti thÅ; còn các bào quan siêu hiÅn
vi gßm các thÅ nh° riboxom, peroxixom, lisoxom, glioxixom... Mßi mát c¢ quan đÁm
nhiám chćc năng sinh lí đ¿c tr°ng cho c¢ thÅ. Có ba c¢ quan chća ADN, ARN và
riboxom riêng nên có khÁ năng thāc hián di truyÃn đác lÁp là nhân, lục lạp và ti thể - di
truyÃn nhân và di truyÃn tê bào chãt (qua lăc l¿p và ti thÅ) 4 ng°åi ta gãi chúng là các
yếu tố cấu trúc.

* Nhân

8

+ Hình thái, cÃu trúc

Mßi tÁ bào có mát nhân hình c¿u hay hình trćng vái kích th°ãc 7-8pm.
Nhân đ°āc bao bãc bằng mát màng kép. Trên bê' m¿t cąa màng có rÃt nhiÃu lß
đÅ các thơng tin di trun đ°āc trun ra ngồi dß dàng. Trong nhân cịn có h¿ch nhân
và dách nhân.

Thành ph¿n hóa hãc chą yÁu cąa nhân là ADN, ARN và protein. ADN chća
thông tin di truyÃn cąa c¢ thÅ.

+ Vai trò cąa nhân

Duy trì thơng tin di trun đ¿c tr°ng cho mßi lồi. Thơng tin di trun chća đāng
trong cÃu trúc cąa phân tử ADN.

TruyÃn thông tin di truyÃn từ nhân đÁn tÁ bào chÃt thông qua viác táng hāp các
ARN thơng tin mang tồn bá thơng tin di truyÃn cąa ADN cąa nhân.

TruyÃn thông tin di truyÃn từ tÁ bào này sang tÁ bào khác bằng c¢ chÁ nhân đái
ADN giáng nhau mát cách tuyát đái và tiÁp theo là c¢ chê phân chia tÁ bào cũng giáng
hát nhau.

* L¿p thÅ
L¿p thÅ là các bào quan làm nhiám vă táng hāp và tích lũy cht hu cÂ. Chỳng
bao gòm lc lp lm nhiỏm v quang hāp, sắc lap chća các sắc tô t¿o nên màu sắc cąa
hoa, quÁ và vô sắc lạp là trung tâm tích lũy tinh bát và các chÃt khác.

Trong ba bào quan đó thì lục lạp là quan trọng nhất vì nó th°c hián chćc năng
quang hāp táng hāp nên các hāp chÃt hÿu c¢ cung cÃp cho đåi sáng cąa tÃt cÁ sinh vÁt.
Ngồi ra lăc l¿p cịn chća ADN, ARN và riboxom cąa riêng mình nên có khÁ năng thāc
hián di trun mát sơ' tính tr¿ng đ¿c tr°ng ngồi nhân gãi là di truyÃn tÁ bào chÃt (VÃ
hình thái, cÃu trúc và chćc năng cąa lăc l¿p s¿ đ°āc đà cÁp trong ch°¢ng quang hāp).

* Ti thÅ

Ti thÅ là bào quan quan trãng vì nó gắn liÃn vãi ho¿t đáng sáng, ho¿t đáng trao
đái chÃt cąa tÁ bào và c¢ quan. à đâu có hoạt động sống mạnh thì á đó tập trung nhiều
ti thể.

9

Chćc năng c¢ bÁn cąa ti thÅ là tiÁn hành q trình hơ hÃp trong cây, tćc là phân
giÁi oxi hóa các chÃt hÿu c¢ đÅ giÁi phóng năng l°āng hÿu ích cung cÃp cho các ho¿t
đáng sáng cąa cây. Có thÅ nói ti thÅ là các "tr¿m biÁn thÁ" năng l°āng cąa tÁ bào.

Ngồi ra, cũng giơng nh° lăc l¿p, ti thÅ cịn có chćc năng thāc hián di truyÃn tÁ
bào chÃt mát sá tính tr¿ng đ¿c tr°ng vì chúng có ADN, ARN và riboxom đác lÁp cąa
mình.

2.4. Các bào quan có cÃu trúc siêu hiÃn vi

Các c¢ quan này có đ¿c điÅm chung là chúng có sá l°āng rÃt nhiÃu, có d¿ng hình
c¿u và cú mng bao bóc l mng Ân... Mòi mỏt bo quan đÁm nhiám mát chćc năng
đ¿c tr°ng cąa t¿ bào.

Riboxom là đáa điÅm dißn ra q trình táng hāp protein cąa t¿ bào.

- Peroxixom đÁm nhiám chćc năng quang hơ hÃp, tćc q trình thÁi CO2 ỏ ngoài
sáng, mát chćc năng làm tán h¿i đÁn năng suÃt cąa cây.

Glioxixom thāc hián chu trình glioxilic nhằm chuyÅn hóa axit béo thành đ°ång
ỏ các h¿t dā trÿ chÃt béo phăc vă cho nÁy m¿m cąa h¿t.

Lizoxom thāc hián chćc năng tiêu hóa trong tÁ bào. Chúng chća nhiÃu enzim
thąy phân nh° nucleaza, proteaza, lipaza đÅ phân giÁi các vÁt l¿ khi xâm nhÁp vào tê
bào...

Ngồi ra cịn rÃt nhiÃu các bào quan và các tá chćc khác nhau trong tê bào có
nhiám vă thāc hián các biÁn đái, các chćc năng rÃt đa d¿ng và phćc t¿p cąa tê bào.

Khuôn tÁ bào chÃt

Khuôn tÁ bào chÃt là chÃt nÃn chća tÃt cÁ các bào quan và sÁn phÁm cąa quá trình
trao đái chÃt trong tÁ bào. Khn t¿ bào chÃt là mát khái nửa lßng, đßng nhÃt và quang
hãc và có thÅ coi là mát dung dách keo protein trong n°ãc. Các protein ph¿n lãn là c¿c
enzim thāc hián các quá trình biÁn đái trong tÁ bào nh° q trình đ°ång phân, chu trình
pentoz¢photphat, lên men, các phÁn ćng thąy phân và táng hāp... Khuôn tÁ bào chÃt còn
chća rÃt nhiÃu các sÁn phÁm cąa các phÁn ćng biÁn đái chÃt xÁy ra th°ång xuyên trong
tÁ bào.

10

Khuôn tÁ bào chÃt th°ång xuyên vÁn đáng, kéo theo các bào quan và các cÃu trúc
trong chúng cũng vÁn đáng theo. Sā vÁn đáng này làm cho các q trình dißn ra trong
tÁ bào đ°āc linh ho¿t h¢n. Ta có thÅ quan sát sā vÁn đáng cąa tÁ bào chÃt thông qua vÁn
đáng cąa các h¿t lăc l¿p d°ãi kính hiÅn vi.

ChÃt nguyên sinh là thành ph¿n sáng duy nhÃt cąa tÁ bào. Mãi ho¿t đáng sinh lí
đÃu dißn ra trong chÃt ngun sinh. Chính vì vÁy mà chúng ta c¿n đà cÁp n cỏc c
tớnh c bn ca cht nguyờn sinh gòm tính chÃt hóa hãc, hóa keo và vÁt lí...

2.5. Khơng bào

* Quá trình hßnh thành khơng bào

Đáng vÁt có há thơng bài tiÁt nên tê bào cąa chúng khơng có khơng bào. Thāc
vÁt khơng có há thơng bài tiÁt riêng nên trong q trình trao đái chÃt cąa tÁ bào, mát số
sÁn phÁm thừa đ°āc chća và thÁi ra trong các túi nằm trong mỗi tế bào gọi là không
bào.

Khơng bào bắt đ¿u hình thành khi tÁ bào b°ãc sang giai đo¿n dãn đÅ tăng kích
th°ãc cąa chúng.

Ban đ¿u khơng bào xt hián d°ãi d¿ng các túi nhß rÁi rác trong chÃt ngun
sinh. Sau đó, các túi nhß liờn kt vỗi nhau to nờn cỏc tỳi lỗn hÂn và cuái cùng, chúng
liên kÁt vãi nhau t¿o nên mát không bào trung tâm. Không bào trung tâm ngày càng lỗn
lờn v khi t bo gi thỡ khụng bo trung tâm chiÁm h¿u hÁt thÅ tích cąa tÁ bào, đÁy nhõn
v cht nguyờn sinh thnh mỏt lỗp mòng ỏp sỏt thành tÁ bào.

3. Thành phần hóa hãc chï y¿u cïa chÃt nguyên sinh

Khi phân tích thành ph¿n hóa hãc t°¢ng đáì cąa tÁ bào, ng°åi ta thu đ°āc các sá
liáu sau: n°ãc chiÁm 85%, protein 10%, lipit 2%, ADN 0,4%, ARN 0,7%, các chÃt hÿu
c¢ khác 0,4%, các chÃt khống 1,5%. Axit nucleic s¿ nghiên cću trong giáo trình di
trun, chÃt khống s¿ đ°āc đÅ cÁp đÁn trong ch°¢ng dinh d°ÿng khống cąa giáo trình
này. Trong ph¿n này, chúng ta s¿ nghiên cću ba thành ph¿n c¢ bÁn và cũng rÃt quan
trãng là protein, lipit và n°ãc.

3.1. Protein

11

Theo quan điÅm cąa Anghen thì sā sáng chính là sā tßn t¿i và ho¿t đáng cąa các
the protein. Vì vây, protein là cấu tử quan trong nhất của chất nguyên sinh. Chúng tham
gia cÃu t¿o nên há tháng chÃt nguyên sinh, cÃu t¿o nên màng sinh hãc; đßng thåi là thành
ph¿n bắt buác cąa tÃt cÁ các enzim xúc tác cho tÃt cÁ các phÁn ćng dißn ra trong cây. Có
thê nói rằng protein vừa là u tơ' cÃu trúc, vừa là yÁu tô chćc năng cąa tÁ bào.

Protein là các đ¿i phân tử có phân tử l°āng dao đáng rÃt lãn từ 10000 đÁn hàng

triáu tùy thuác vào lo¿i protein và chćc nng ca chỳng trong t bo. Chỳng cú th ỗ
dng Ân gin chò do cỏc axit amin liờn kt thnh, cng cú thờ ỗ dng phc tp khi chỳng
liờn kt vãi các chÃt khác nh° vãi kim lo¿i (metalloprotein), vãi lipit (lipoprotein), vãi
gluxit (glucoprotein), vãi axit nucleic (nucleoprotein)...

CÃu trúc cąa protein

Các axit amin liên kÁt vãi nhau bằng các liên kÁt peptit t¿o nên các phân tử
protein. Tuy nhiên, tùy theo chćc năng trong tÁ bào mà các protein có cÃu trúc rÃt khác
nhau; cÃu trúc quyÁt đánh ho¿t tính sinh hãc cąa chúng.

Có bán lo¿i cÃu trúc cąa protein:

* Cu trỳc bc mt c quy ỏnh bỗi trình tā sắp xÁp cąa các axit amin trong
phân tử protein bằng liên kÁt peptit. NÁu trÁt tā các axit amin thay đái thì xt hián
protein mãi và ho¿t tính cũng thay đßi. Do đó, có thÅ có vơ sơ cÃu trúc bÁc mát. Ví dă
mát protein có 1000 gßc axit amin t¿o nên mà trong đó chß có 20 axit amin c¢ bÁn thì
sơ kiêu cÃu trúc bÁc mát có khÁ năng là 2O1000. Sā phong phú cąa các cÃu trúc bÁc mát
cąa protein làm cho thÁ giãi sinh vÁt hÁt sćc đa d¿ng. CÃu trúc bÁc mát phÁn ánh đ¿c
tính di trun cąa giáng lồi, nên có thÅ sử dăng tiêu chn này đÅ xác đánh mơì quan
há hut thơng giÿa các giáng cây trßng.

Cấu trúc bậc hai là cÃu trúc khơng gian cąa phân tử protein. Ngồi liên kÁt peptit
còn bá sung thêm các liên kÁt hiđro. Do các c¿u nái hiđro mà các chi polipeptit có
d¿ng hình xoắn theo kiÅu xoắn a (t°¢ng tā kiÅu cÃu trúc xoắn cąa ADN) và xoắn p có
d¿ng gÃp khúc. Các protein ç d¿ng sāi là điÅn hình cho cÃu trúc bÁc hai.

Cấu trúc bậc ba là cÃu trúc không gian cąa phân tử protein. Chuòi polipeptit
trong protein cuỏn trũn li gón hÂn nhồ các liên kêt bá sung nh° liên kÁt hiđro, liên kÁt

12

ion giÿa các nhóm mang đián tích, liên kÁt ká n°ãc, liên kÁt disulíìt giÿa các ngun tử
s trong protein. Trừ liên kÁt disulíìt có năng l°āng liên kÁt lãn h¢n, cịn các liên kÁt khác
có vai trị quan trãng trong án đánh cÃu trúc cąa protein đÃu là các liên kÁt u, có năng
l°āng liên kÁt nhß nên rÃt dß bá cắt đćt.

Cấu trúc bậc bốn là cÃu trúc không gian giÿa mát số phân tử protein có cÃu trúc
bÁc hai và bÁc ba t¿o nên mát thÅ protein có kích thóc lón hÂn, còng knh hÂn. Cỏc
lc liờn kt duy trì án đánh cÃu true bÁc bán đÃu là các liên kÁt yÁu t°¢ng tā nh° cÃu
trúc bÁc ba.

Sā biÁn tính cąa protein

Sự biến tính của phân tử protein gây nên sā biÁn tính cąa chÃt nguyên sinh, phá
vÿ cÃu trúc cąa chÃt nguyên sinh và tÁ bào chÁt.

Khi bá biÁn tính, protein mÃt ho¿t tính sinh hãc nh° mÃt sćc tr°¢ng, mÃt khÁ năng
tích đián, giÁm tính hịa tan và mÃt ho¿t tính xúc tác... Sā biêh tính cąa protein cũng làm
thay đái khÁ năng kÁt hāp cąa protein vãi các chÃt khác và giÁm sút ho¿t tính cąa chúng.
ỉ mćc đá tr¿m trãng, sā biÁn tính cąa protein d¿n đÁn biÁn tính chÃt nguyên sinh và
đßng ngh*a vãi sā chÁt cąa tÁ bào và cąa cây.

Các điều kiện gây biến tính protein và chát nguyên sinh th°ång là các điÃu kián
ngo¿i cÁnh bÃt thuÁn có khÁ năng làm chêt cây nh° nhiát đá quá cao ho¿c quá thÃp, pH
quá cao hay quá thÃp, đác tá" nÃm bánh, đián thÁoxi hóa khử cąa đÃt quá cao...

BÁn chÃt cąa sā biÁn tính protein

Các liên kÁt ván án đánh cÃu trúc cąa phân tử protein là nhÿng liên kÁt yÁu và

chúng rÃt dß dàng bi cắt đćt khi găp tác nhân gây biên tính. Chẳng h¿n, khi rß cây g¿p
đián thê oxi hóa khử cąa đÃt thay đái nhiÃu thì liên kÁt disulíìt bỏ phỏ v mc dự nng
lng hờn kt khỏ lỗn. Nhiát đá môi tr°ång cao quá s¿ cắt c¿u nái hiđro. Các dung mơi
hÿu c¢ nh° r°āu, axeton s¿ phá huỷ các liên kÁt ká n°ãc. Liên kÁt ion s¿ bá phá hąy d°ãi
tác dăng cąa pH môi tr°ång thay đái nhiÃu.

Chính vì vÁy mà khÁ năng cháng cháu cąa cây đái vỗi iu kiỏn ngoi cnh bt
thun gn lin vói tớnh bÃn vÿng cąa phân tử protein chông l¿i sā biÁn tính. Đây là đ¿c
tr°ng cąa các giáng có khÁ năng cháng chiu tát veil tác nhân "stress" cąa môi tr°ång.

13

Tính l°ÿng tính và điÅm đẳng đián cąa protein
Tính l°dng tính cąa phân tử protein
Các phân tử axit amin cÃu t¿o nên protein có tính l°ÿng tính: vừa có tính axit
(phân tử cąa nó có nhóm -COOH) và vừa có tính kiÃm (có nhóm -OH). Trong mơi
tr°ång axit (H+) thì nhóm -COOH bá ćc chÁ nên axit amin phân li cho ion mang đián
d°¢ng:
R-CH-COOH + H+ > R CH COOH
I I
NH2 nhí
Ng°āc l¿i, trong mơi tr°ång kiÃm (OH<) thì nhóm -NH2 bá ćc chÁ nên axit amin
phân li cho ion mang đián âm:
R-CH-COOH +OH > R-CH-COQ- + H,0
I L-
nh2 nh2
T¿i mát trá sơ= pH nhÃt đánh thì phân tử axit amin s¿ trung hòa và đián (R-CH-
COO ).
NH;.
Trá sơ pH đó gãi là điÅm đẳng đián cąa phân tử axit amin gãi là pl.

4 Trong cÃu trúc cąa phân tử protein thì các nhóm -COOH và -NH2 đ°āc sử
dăng vào viác hình thành nên các liên kÁt c¢ bÁn peptit (-CO-NH-). Tuy nhiên, ß CUàI
cùng cąa m¿ch peptit và các m¿ch nhánh tßn t¿i rÃt nhiÃu các nhóm -COOH và -NH2 tā
do nên chúng cũng bá phân li trong mơi tr°ång có pH khác nhau. NÁu sau khi phân, li
mà số gác COO< nhiÃu h¢n số gác -NH* thì phân tử protein đó tích đián âm và ng°āc
l¿i thì tích đián d°¢ng. KÁt q này hồn tồn phă thuác vào đá pH cąa môi tr°ång.
* ĐiÅm đẳng đián cąa protein (pl) và cąa chÃt nguyên sinh
T¿i trá số pH nào đó mà ta có sá gác mang đián d°¢ng bằng sá gác mang đián
âm trong phân tử protein thì ta có điÅm đẳng đián cąa phân tử protein đó (pl).

14