Hoàn thiện công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố hòa bình, tỉnh hòa bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

DƯƠNG THỊ HẢI VÂN

HỒN THIỆN CƠNG TÁC QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ
HỘI BẮT BUỘC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỊA BÌNH,

TỈNH HỊA BÌNH

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ
MÃ SỐ: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN TIẾN THAO

Hà Nội, 2023

i

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận văn về đề tài “Hồn thiện cơng tác quản lý
chi bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Hịa Bình, tỉnh Hịa
Bình” là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tôi trong thời gian vừa qua,
dưới sự hướng dẫn nhiệt tình của TS. Nguyễn Tiến Thao. Các số liệu sử
dụng trong luận văn và kết quả nghiên cứu là do tơi tự tìm hiểu, phân tích

khách quan, trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và chưa được cơng bố dưới
bất kỳ hình thức nào.
Nếu nội dung nghiên cứu của tôi sao chép với bất kỳ cơng trình nghiên
cứu nào đã cơng bố, tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm và tuân thủ kết luận
đánh giá luận văn của Hội đồng khoa học.

Hà Nội, ngày tháng năm 2023
Người cam đoan

Dương Thị Hải Vân

ii

LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành nhất, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn
đến các thầy cô giáo khoa Kinh tế và quản trị kinh doanh Trường Đại học
Lâm nghiệp đã nhiệt tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức quý báu cũng như
tạo mọi điều kiện quan tâm, giúp đỡ để tác giả có thể hồn thành tốt khố học
và nghiên cứu để hồn thiện đề tài luận văn của mình.
Tác giả xin cảm ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Tiến Thao vì sự tận tình
hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện luận văn thạc sỹ với đề
tài ““Hồn thiện cơng tác quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa
bàn thành phố Hịa Bình, tỉnh Hịa Bình”.
Xin chân thành cảm ơn các cơ quan chức năng trên địa bàn Thành phố
Hịa Bình đã tạo điều kiện cung cấp các thông tin để tác giả hoàn thành bản
luận văn được thuận lợi.
Tác giả gửi lời cảm ơn các bạn học viên lớp QK29A1.4 đã cùng đồng
hành, hỗ trợ, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện bản
luận văn này.

Hà Nội, ngày tháng năm 2023
Tác giả

Dương Thị Hải Vân

iii

MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii
MỤC LỤC.......................................................................................................iii
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT...................................................... v
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. vi
DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ...............................................................vii
ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................. 1
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO
HIỂM XÃ HỘI BẮT BUỘC .......................................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH bắt buộc ........................................ 4
1.1.1. Những vấn đề chung về bảo hiểm xã hội bắt buộc........................... 4
1.1.2. Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc .............................................. 8
1.1.3. Nội dung quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ............................. 12
1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt
buộc........................................................................................................... 22

1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi bảo hiểm xã hội.................................... 26
1.2.1. Kinh nghiệm quản lý chi bảo hiểm xã hội của một số địa phương 26
1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Thành phố Hịa Bình - tỉnh Hịa Bình ... 31

Chương 2 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....33

2.1. Đặc điểm cơ bản của Thành phố Hịa Bình .......................................... 33
2.1.1. Đặc điểm cơ bản thành phố Hịa Bình ........................................... 33
2.1.2. Đặc điểm cơ bản của BHXH tỉnh Hịa Bình................................... 42
2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 46
2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu, tài liệu ........................................... 46
2.2.2. Tổng hợp, xử lý số liệu ................................................................... 47
2.2.3. Phân tích số liệu ............................................................................. 47
2.2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ................................................... 48

Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 49
3.1. Thực trạng quản lý chi BHXH bắt buộc trên địa bàn thành phố Hòa

iv

Bình .............................................................................................................. 49
3.1.1. Lập kế hoạch chi bảo hiểm xã hội bắt buộc ................................... 49
3.1.2. Tổ chức thực hiện chi BHXH bắt buộc........................................... 52
3.1.3. Báo cáo và quyết toán chi BHXH bắt buộc .................................... 68
3.1.4. Kiểm tra, giám sát chi BHXH bắt buộc ......................................... 69

3.2. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa
bàn thành phố Hịa Bình .............................................................................. 73

3.2.1. Các yếu tố thuộc về chính sách, pháp luật của Nhà nước đang được
thực hiện tại Thành phố Hịa Bình - tỉnh Hịa Bình ................................. 73
3.2.2. Các yếu tố thuộc về cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh Hịa Bình........ 74
3.2.3. Các yếu tố thuộc về đối tượng thụ hưởng bảo hiểm xã hội trên địa
bàn Thành phố Hịa Bình - tỉnh Hịa Bình ............................................... 75
3.2.4. Các yếu tố khác............................................................................... 77
3.3. Đánh giá chung về công tác quản lý chi BHXH bắt buộc trên địa bàn

thành phố Hịa Bình ..................................................................................... 78
3.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................. 78
3.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ................................. 80
3.4. Giải pháp hồn thiện cơng tác quản lý chi BHXH bắt buộc trên địa bàn
thành phố Hịa Bình ..................................................................................... 85
3.4.1. Định hướng hồn thiện cơng tác quản lý chi BHXH bắt buộc trên
địa bàn thành phố Hòa Bình..................................................................... 85
3.4.2. Giải pháp nhằm hồn thiện công tác quản lý chi BHXH bắt buộc
trên địa bàn Thành phố Hịa Bình. ........................................................... 87
3.5. Một số kiến nghị ................................................................................... 94
3.5.1. Kiến nghị với Bảo hiểm xã hội Việt Nam.................................... 94
3.5.2. Kiến nghị với UBND thành phố Hịa Bình tỉnh Hịa Bình.......... 95
KẾT LUẬN .................................................................................................... 96
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 97
PHỤ LỤC

v

DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU VIẾT TẮT

Từ viết tắt Viết đầy đủ
ASXH An sinh xã hội
BHTN Bảo hiểm thất nghiệp
BHXH Bảo hiểm xã hội
BHYT Bảo hiểm y tế
BNN Bệnh nghề nghiệp
CB Cán bộ
CBCC Cán bộ công chức
CBXP Cán bộ xã phường
CNTT Công nghệ thông tin

CS Cộng sự
CSHT Cở sở hạ tầng
Dưỡng sức phục hồi sức khỏe
DSPHSK Định suất cơ bản
ĐSCB Định suất nuôi dưỡng
ĐSND Khám chữa bệnh
KCB Mất sức lao động
MSLĐ Người lao động
NLĐ Ngân sách nhà nước
NSNN Sử dụng lao động
SDLĐ Tổ chức cán bộ
TCCB Tai nạn lao động
TNLĐ Ủy ban nhân dân
UBND Bảo hiểm thất nghiệp
BHTN

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1: Các đối tượng thụ hưởng quỹ hưu trí – tử tuất tuất trong nguồn kinh phí
quỹ BHXH bắt buộc ......................................................................................... 15
Bảng 1. 2: Các đối tượng thụ hưởng TNLĐ-BNN từ nguồn quỹ BHXH bắt
buộc ................................................................................................................. 15
Bảng 2.1: Đất đai và tình hình sử dụng đất đai............................................... 37
Bảng 2.2: Dân số thành phố Hịa Bình............................................................ 38
Bảng 2.2. Cơ cấu cán bộ, viên chức của BHXH tỉnh Hịa Bình ..................... 45
Bảng 3.1. Chênh lệch giữa thực hiện so với dự toán chi BHXH bắt buộc, giai
đoạn 2020-2022............................................................................................... 50
Bảng 3.2. Tổng hợp kết quả đánh giá của cán bộ, nhân viên cơ quan BHXH,
nhân viên Bưu điện và nhân viên các đại lý chi về cơng tác lập dự tốn chi

BHXH tại BHXH tỉnh Hịa Bình (n = 40) ...................................................... 52
Bảng 3.3. Đánh giá của cán bộ, nhân viên BHXH, nhân viên Bưu điện và
nhân viên các đại lý về quy trình, thủ tục chi BHXH bắt buộc (n = 40) ........ 55
Bảng 3.4. Đánh giá của đối tượng hưởng BHXH về hướng dẫn, giải quyết
chế độ và thái độ của nhân viên BHXH tại BHXH Hịa Bình (n = 100)........ 57
Bảng 3.5. Đối tượng hưởng BHXH bắt buộc hàng tháng từ quỹ BHXH hưu
trí, tử tuất ......................................................................................................... 59
Bảng 3.6. Đối tượng hưởng BHXH bắt buộc một lần từ quỹ BHXH hưu trí, tử
tuất ................................................................................................................... 60
Bảng 3.7. Đối tượng hưởng TNLĐ-BNN từ nguồn quỹ BHXH bắt buộc ..... 61
Bảng 3.8. Đối tượng hưởng BHXH quỹ ốm đau. thai sản dưỡng sức từ nguồn
quỹ BHXH bắt buộc ........................................................................................ 61
Bảng 3.9. Kết quả khảo sát về hình thức chi trả BHXH ................................. 63
Bảng 3.10. Tổng hợp chi lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng trên địa bàn
thành phố Hịa Bình, giai đoạn 2020-2022 ..................................................... 64
Bảng 3.11. Tổng hợp kết quả thực hiện chi các chế độ BHXH một lần từ

vii

BHXH bắt buộc trên địa bàn thành phố Hịa Bình, giai đoạn 2020-2022 ...... 65
Bảng 3.12. Tổng hợp kết quả chi các chế độ BHXH ngắn hạn trên địa bàn
thành phố Hịa Bình - tỉnh Hịa Bình, giai đoạn 2020-2022 ........................... 67
Bảng 3.13. Thực hiện kiểm tra của BHXH Tỉnh Hịa Bình năm 2022........... 72
Bảng 3.14. Kết quả khảo sát sự hiểu biết của người dân về chế độ và mức
chi BHXH........................................................................................................ 76

DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 2.1: Bản đồ thành phố Hịa Bình ............................................................ 34
Sơ đồ 2.1. Cơ cấu bộ máy tổ chức của bảo hiểm xã hội tỉnh Hịa Bình ......... 44
Hình 3.1. Sơ đồ quy trình chi trả chế độ BHXH hàng tháng .......................... 53

1

ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Tính cấp thiết của đề tài

Bảo hiểm xã hội (BHXH) là một chính sách lớn của Đảng và Nhà nước
ta đối với người lao động. Vì vậy, ngay từ những ngày đầu thành lập nước,
chế độ chính sách Bảo hiểm xã hội đã được ban hành, từng bước được thực
hiện đối với công nhân viên chức khu vực Nhà nước và dần mở rộng ra khu
vực ngoài quốc doanh. Trong q trình thực hiện, chế độ chính sách về
BHXH không ngừng được bổ sung, sửa đổi để phù hợp với nền kinh tế trong
từng thời điểm, có thể nói các chính sách BHXH ln mang tính cấp thiết thể
hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước ta về vấn đề an sinh xã hội.

Quản lý chi trả các chế độ bảo hiểm xã hội là một nhiệm vụ đặc biệt
quan trọng trong công tác quản lý BHXH, làm tốt công tác chi trả và quản lý
người hưởng các chế độ BHXH sẽ góp phần củng cố niềm tin của người thụ
hưởng đối với đường lối chính sách của Đảng, Nhà nước và cơ quan BHXH..
Trong thời gian qua, với những kết quả đạt được, ngành BHXH đã góp phần
ổn định chính trị, thúc đẩy sự phát triển KT- XH, đảm bảo quốc phòng, an
ninh trên địa bàn. Tuy nhiên, q trình thực hiện chính sách BHXH tại thành
phố Hịa Bình trong thời gian qua cịn bộc lộ những hạn chế, thiếu sót, đặc
biệt trong cơng tác quản lý chi BHXH đã và đang đặt ra những vấn đề cần
quan tâm giải quyết. Tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH ngày càng có
chiều hướng gia tăng… Đặc biệt, trong cơng tác tổ chức quản lý chi trả
BHXH cũng bộc lộ nhiều khó khăn, bất cập như: khó khăn trong việc thanh
quyết toán giữa cơ quan BHXH với đơn vị SDLĐ; hệ thống cơ quan BHXH
được tổ chức theo ngành dọc từ trung ương đến cấp thành phố, công tác quản
lý đối tượng và chi trả trợ cấp BHXH gặp rất nhiều khó khăn, số đối tượng

hưởng BHXH ngày càng tăng, đa dạng, phức tạp, số tiền chi BHXH ngày
càng lớn đã và đang là những khó khăn, thách thức khơng nhỏ đối với vấn đề
quản lý chi BHXH trên địa bàn thành phố Hịa Bình hiện nay.

2

Xuất phát từ thực trạng trên, tác giả lựa chọn đề tài “Hồn thiện cơng
tác quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố Hịa Bình,
tỉnh Hịa Bình” làm luận văn tốt nghiệp của mình.

2. Mục tiêu nghiên cứu
2.1. Mục tiêu tổng quát
Trên cơ sở đánh giá thực trạng công tác quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt
buộc trên địa bàn thành phố Hịa Bình, luận văn đề xuất giải pháp nhằm hồn
thiện cơng tác quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc trên địa bàn thành phố trong
thời gian tới.
2.2. Mục tiêu cụ thể
- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi BHXH
bắt buộc;
- Đánh giá thực trạng công tác quản lý chi BHXH bắt buộc trên thành phố
Hòa Bình;
- Xác định những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi BHXH trên
địa bàn thành phố Hịa Bình;
- Đề xuất giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi BHXH bắt buộc
trên địa bàn thành phố Hịa Bình trong thời gian tới.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề tài là thực trạng công tác quản lý chi BHXH
bắt buộc và các giải pháp hoàn thiện quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc trên
địa bàn thành phố Hịa Bình, tỉnh Hịa Bình.

3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Phạm vi về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác
quản lý chi BHXH bắt buộc trên địa bàn thành phố Hịa Bình trên các nội dung:
+ Phân cấp chi trả bảo hiểm xã hội bắt buộc
+ Quản lý đối tượng chi trả bảo hiểm xã hội bắt buộc

3

+ Lập và xét duyệt dự toán chi bảo hiểm xã hội bắt buộc
+ Quản lý quy trình tổ chức thực hiện chi BHXH bắt buộc
+ Báo cáo và quyết toán chi BHXH bắt buộc
+ Kiểm tra, giám sát chi BHXH bắt buộc
- Phạm vi về không gian: Nghiên cứu được thực hiện trên phạm vi địa
bàn thành phố Hịa Bình, tỉnh Hịa Bình.
- Phạm vi về thời gian:
Luận văn nghiên cứu thực trạng công tác quản lý chi BHXH bắt buộc
trên địa bàn thành phố Hịa Bình trong giai đoạn 2020-2022, khảo sát tháng
3/2023. Đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2023-2025.
4. Nội dung nghiên cứu
- Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi BHXH bắt buộc;
- Thực trạng công tác quản lý chi BHXH bắt buộc trên thành phố Hịa
Bình;
- Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chi BHXH trên địa bàn
thành phố Hịa Bình;
- Giải pháp nhằm hồn thiện cơng tác quản lý chi BHXH bắt buộc trên địa
bàn thành phố Hịa Bình trong thời gian tới.

4

Chương 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI BẢO HIỂM XÃ

HỘI BẮT BUỘC
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý chi BHXH bắt buộc
1.1.1. Những vấn đề chung về bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.1.1. Bảo hiểm xã hội bắt buộc

Để thỏa mãn nhu cầu sống tối thiểu, mỗi người phải tham gia vào quá
trình lao động sản xuất. Tuy nhiên, trong thực tế không phải ai cũng có đủ
điều kiện về sức khỏe, trình độ và khả năng lao động để tham gia vào quá
trình lao động và có được cuộc sống ấm no hạnh phúc. Bởi lẽ, ai cũng có thể
gặp phải những rủi ro như: có thể thiếu cơng việc do những ảnh hưởng của tự
nhiên, dịch bệnh, điều kiện sống và các tác động xã hội hoặc các rủi ro không
mong muốn như bệnh tật, tai nạn, tuổi già và chết. Do đó, khi gặp phải các
trường hợp trên, các nhu cầu cần thiết của cuộc sống NLĐ khơng mất đi,
thậm chí có những nhu cầu cịn tăng lên và có thể xuất hiện thêm các nhu cầu
mới như khi ốm đau cần được chăm sóc, được khám chữa bệnh, được nghỉ
ngơi, ăn uống, bồi dưỡng...

Do đó, BHXH được xem là giải pháp hữu hiệu giúp con người vượt
qua những khó khăn gặp phải trong cuộc sống. BHXH trở thành nền tảng cơ
bản của hệ thống an sinh xã hội của mỗi quốc gia, được thực hiện ở hầu hết
các nước trên thế giới và ngày càng phát triển.

Theo Luật BHXH năm 2014, BHXH được định nghĩa như sau: “BHXH
là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của NLĐ khi họ bị
giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề
nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ BHXH” [18].

Từ đó, có thể thấy, BHXH là một lĩnh vực kinh tế - xã hội tổng hợp và

có thể tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau:

Từ góc độ chính sách xã hội: BHXH là một chính sách xã hội nhằm
đảm bảo đời sống vật chất và chia sẻ khó khăn về kinh tế cho NLĐ khi họ

5

không may gặp phải các rủi ro trong cuộc sống, nhằm góp phần đảm bảo an
sinh xã hội.

Từ góc độ pháp luật: BHXH là một chế độ pháp định bảo vệ NLĐ, sử
dụng tiền đóng góp của ĐVSDLĐ, NLĐ và được sự bảo hộ của Nhà nước,
nhằm trợ cấp vật chất cho người tham gia và gia đình họ trong trường hợp bị
giảm hoặc mất thu nhập bình thường do ốm đau, tai nạn lao động - bệnh nghề
nghiệp, thai sản, hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật (nghỉ hưu)
hoặc chết.

Từ góc độ tài chính: BHXH là một trong những hình thức chia sẻ rủi ro
và chia sẻ tài chính giữa những người tham gia BHXH theo quy định của
pháp luật.

* Khái niệm theo Luật BHXH năm 2014:
Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ
chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia. “Trích dẫn
Quyết định số 58/2014/QH13 ngày 20/11/2014”
Bảo hiểm xã hội bắt buộc có các chế độ: Ốm đau; Thai sản; nghỉ dưỡng
sức phục hồi sức khỏe, Tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp; Hưu trí; Tử tuất.
* Vai trò:
- Đối với người lao động: Thay thế hoặc bổ sung một phần thu
nhập bị mất đi khi bị suy giảm khả năng lao động, nhằm ổn định cuộc sống

cho người lao động. Tham gia bảo hiểm xã hội sẽ tạo sự tin tưởng cho người
lao động khi gặp rủi ro, tạo tâm lý an toàn đảm bảo cho dời sống tinh thần,
giúp người lao động yên tâm làm việc
- Đối với xã hội: Tạo mối liên hệ gắn kết, bền chặt giữa 3 bên:
Nhà nước, NSDLĐ và NLĐ. Chia sẻ rủi ro cho các bên tham gia BHXH. Bảo
hiểm xã hội thể hiện tính nhân đạo của tồn xã hội, đồng thời thể hiện tinh
thần đoàn kết, tương thân tương ái trong cộng đồng. Trên góc độ xã hội, bảo
hiểm xã hội là phương tiện đảm bảo đời sống cho người lao động và là công
cụ đánh giá sự phát triển của chính sách an sinh xã hội.

6

- Đối với nền kinh tế thị trường
+ Thứ nhất: Khi nền kinh tế xảy ra rủi ro, BHXH góp phần ổn định đời
sống cho NLĐ và gia đình của họ;
+ Thứ hai: Đối với các doanh nghiệp, khi những người lao động khơng
may gặp rủi ro thì chuyển giao cho cơ quan BHXH chi trả. Nhờ vậy tình hình
tài chính của các doanh nghiệp ổn định hơn. Hệ thống BHXH đã bảo đảm ổn
định xã hội tạo tiền đề để phát triển kinh tế thị trường.
+ Thứ ba: Quỹ BHXH do các bên tham gia đóng góp được tập trung lại
rất lớn, phần nhàn rỗi được đem đầu tư tạo ra sự tăng trưởng phát triển kinh tế.
+ Thứ tư: BHXH vừa tạo động lực cho các thành phần kinh tế phát
triển nhưng mặt khác tạo sự bình đẳng giữa các tầng lớp dân cư thông qua hệ
thống phân phối lại thu nhập góp phần lành mạnh hóa thị trường lao động.
1.1.1.2. Chi BHXH bắt buộc
Chi BHXH là quá trình phân phối và sử dụng quỹ BHXH để chi trả các
chế độ BHXH cho người tham gia, nhằm góp phần chia sẻ tài chính và ổn định
cuộc sống cho người tham gia, đồng thời phát huy vai trò và đảm bảo hoạt động
của hệ thống BHXH. Theo đó, thực chất cơng tác chi BHXH là quá trình phân
phối lại các nguồn tài chính đã được tập trung vào quỹ BHXH theo từng mục

đích sử dụng khác nhau.
Qua đó, hoạt động chi BHXH được thực hiện thơng qua hai q trình là
q trình phân phối và quá trình sử dụng quỹ BHXH.
Quá trình phân phối quỹ BHXH: Là việc phân bổ các nguồn tài chính
từ quỹ BHXH để hình thành các quỹ thành phần như quỹ ốm đau và thai sản,
quỹ tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, quỹ hưu trí và tử tuất, hoặc phân bổ
cho các mục đích sử dụng khác nhau như: quỹ đầu tư phát triển, quỹ chi trả
các chế độ BHXH…
Quá trình sử dụng quỹ BHXH: Là việc chi quỹ BHXH đến các đối
tượng được thụ hưởng hoặc cho từng mục đích sử dụng quỹ cụ thể.
Trong thực tế, phân phối và sử dụng quỹ BHXH là hai phạm trù khác

7

nhau và là hai hoạt động khác nhau. Song, hai quá trình này cũng thường có
sự đan xen lẫn nhau. Mặc dù, có những trường hợp, từ mục đích sử dụng quỹ
địi hỏi phải tách riêng hai quá trình này theo trình tự trước/sau. Chẳng hạn
như hoạt động bảo tồn và tăng trưởng quỹ địi hỏi phải kết thúc q trình phân
phối quỹ, tức là trước tiên phải phân phối đủ cho mục đích chi trả các chế độ
BHXH, sau đó số cịn lại mới phân phối vào quỹ bảo tồn tăng trưởng, nghĩa là
quỹ phải có số dư mới thực hiện đầu tư tăng trưởng.

Từ đó, có thể hiểu: “chi BHXH là việc cơ quan BHXH sử dụng số tiền
từ nguồn ngân sách Nhà nước cấp (nếu có) và nguồn quỹ BHXH để chi trả
các chế độ BHXH cho các đối tượng tham gia theo luật định”.

Tại Điều 4 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 quy định về các chế độ bảo
hiểm xã hội cụ thể như sau:

Điều 4. Các chế độ bảo hiểm xã hội

1. Bảo hiểm xã hội bắt buộc có các chế độ sau đây:
a) Ốm đau;
b) Thai sản;
c) Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp;
d) Hưu trí;
đ) Tử tuất.
2. Bảo hiểm xã hội tự nguyện có các chế độ sau đây:
a) Hưu trí;
b) Tử tuất.
3. Bảo hiểm hưu trí bổ sung do Chính phủ quy định.
Như vậy Chi BHXH bắt buộc là chi BHXH cho các chế độ: Ốm đau;
Thai sản; Tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; Hưu trí; Tử tuất.
* Vai trò của chi bảo hiểm xã hội bắt buộc
Chi BHXH là một nhiệm vụ quan trọng của ngành BHXH góp phần
thực thi chính sách BHXH của Đảng và Nhà nước đối với NLĐ. Chi BHXH
được thể hiện chủ yếu ở những vai trò sau:

8

- Giúp NLĐ có nguồn thu nhập để giảm bớt những khó khăn gặp phải
trong cuộc sống như: chia sẻ chi phí khám chữa bệnh, ni con, phục hồi sức
khỏe, ổn định cuộc sống…;

- Là tiêu chí căn bản giúp cơ quan quản lý Nhà nước có thể kiểm tra
tính đúng đắn, hợp lý cũng như những tồn tại bất cập của chính sách BHXH
để kịp thời sửa đổi, bổ sung nhằm đảm bảo quyền lợi cho NLĐ; hạn chế tối đa
tình trạng khiếu nại, đảm bảo cơng bằng giữa các đối tượng tham gia BHXH;

- Thơng qua q trình thực hiện chi BHXH sẽ giúp cơ quan BHXH
phát hiện những sai sót trong quá trình xét duyệt hưởng trợ cấp BHXH, phát

hiện những đối tượng hưởng sai chế độ, từ đó có những biện pháp ngăn chặn,
giảm thiểu hành vi giả mạo hồ sơ, chứng từ để hưởng chế độ BHXH;

- Là tiêu chí quan trọng để đánh giá được nguyên nhân tăng, giảm chi
để có giải pháp kịp thời trong việc tính phí BHXH, tiết kiệm chi, đảm bảo chi
đúng, chi đủ và bảo toàn quỹ BHXH;

- Tuyên truyền về chính sách BHXH tới mọi người nhằm thực hiện tốt
chính sách, chế độ BHXH theo quy định của pháp luật, đồng thời nắm bắt
được tâm tư, nguyện vọng của người tham gia và thụ hưởng chính sách
BHXH. Từ đó, nâng cao hiệu quả của cơng tác chi trả, góp phần hồn thiện
các chế độ BHXH;

- Là cơ sở để thực hiện tốt cơng tác thu BHXH, góp phần tạo niềm tin
của người tham gia BHXH đối với Đảng, Nhà nước về chính sách BHXH.
1.1.2. Quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.2.1. Khái niệm quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc

Quản lý là việc quản trị của một tổ chức (doanh nghiệp, tổ chức phi lợi
nhuận hoặc cơ quan chính phủ) bao gồm các hoạt động thiết lập chiến lược và
điều phối các nỗ lực của nhân viên (hoặc tình nguyện viên) để hồn thành các
mục tiêu của tổ chức thơng qua việc áp dụng các nguồn lực sẵn có như các
nguồn tài chính, tự nhiên, cơng nghệ và nhân lực.

9

Trong các hoạt động của ngành BHXH thì hoạt động chi BHXH là một
nhiệm vụ chuyên môn chủ yếu của ngành, theo đó quản lý chi BHXH cũng là
một hoạt động quan trọng để đảm bảo hoạt động chi BHXH được thực hiện
đúng, đủ, kịp thời theo quy định.

Đáng chú ý, liên quan đến hoạt động chi BHXH bao gồm nhiều mối quan
hệ, trực tiếp nhất là quan hệ giữa Nhà nước, cơ quan BHXH, NLĐ và ĐVSDLĐ.
Trong đó, chủ thể quản lý chi BHXH là Nhà nước và cơ quan BHXH các cấp từ
Trung ương tới địa phương (theo Nghị định 19/CP ngày 16/02/1995 của Chính
phủ về việc thành lập BHXH Việt Nam, cơ quan quản lý BHXH ở trung ương là
BHXH Việt Nam; ở địa phương có BHXH các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung
ương; BHXH huyện, quận, thành phố trực thuộc tỉnh), còn NLĐ và ĐVSDLĐ là
đối tượng quản lý.

Từ đó, trong luận văn này chúng tôi thống nhất cách hiểu, “quản lý chi
BHXH bắt buộc là sự tác động của các chủ thể quản lý vào đối tượng quản lý
trong các hoạt động lập, xét duyệt dự toán, tổ chức thực hiện, điều hành và kiểm
tra, giám sát hoạt động chi trả các chế độ BHXH bắt buộc nhằm đạt mục tiêu
theo những nguyên tắc và phương pháp quản lý nhất định”.
1.1.2.2. Vai trò quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc

Quản lý chi Bảo hiểm hiểm xã hội đóng vai trị quan trọng trong việc
đảm bảo chi đúng, chi đủ như sau:

*Đối với đối tượng thụ hưởng: “Việc thực hiện tốt công tác Quản lý chi
Bảo hiểm xã hội là nhằm đảm bảo trực tiếp quyền lợi của người thụ hưởng.
Đây là vai trò được thể hiện rõ nhất trong các nội dung chi bảo hiểm xã hội
hiện nay. Theo quy định của Luật bảo hiểm xã hội, người sử dụng lao động và
người lao động thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc phải đóng
bảo hiểm xã hội đầy đủ thì người lao động mới được hưởng trợ cấp các chế độ
bảo hiểm xã hội khi gặp các vấn đề rủi do hay không cịn khả năng lao động.
Tiền đóng BHXH được phân phối vào các quỹ BHXH tương ứng với các chế

10

độ bảo hiểm xã hội. Sau khi người sử dụng lao động và người lao động”đóng
bảo hiểm xã hội đầy đủ, người lao động đủ các điều kiện theo quy định hiện
hành sẽ được hưởng trợ cấp của các quỹ BHXH đó. Nhưng để tiền trợ cấp đến
được tay“người lao động, người sử dụng lao động và người lao động phải thực
hiện các hoạt động thuộc phạm vi quản lý chi BHXH, tương ứng với các chế
độ bảo hiểm xã hội khác nhau có các hoạt động chi khác nhau.”

*Đối với người sử dụng lao động: Thực hiện tốt cơng tác Quản lý chi
Bảo hiểm xã hội cũng góp phần đảm bảo ổn định tình hình sản xuất kinh
doanh của doanh nghiệp, khi tâm lý người lao động tin tưởng vào bảo hiểm xã
hội, mối quan hệ giữa người lao động và chủ doanh nghiệp thêm gắn kết,
niềm tin đối với doanh nghiệp được củng cố.

*Đối với hệ thống bảo hiểm xã hội: Thực hiện tốt quản lý chi BHXH sẽ
góp phần quan trọng trong việc đảm bảo, phát triển và tăng trưởng quỹ, khơng
bị thất thốt, đặc biệt là quỹ tiền mặt, từ đó tăng được niềm tin, thu hút thêm
nhiều nguồn viện trợ và đầu tư để phát triển quỹ. Đồng thời góp phần tiết
kiệm chi phí xây dựng đầu tư cơ bản, cân đối quỹ BHXH và chi phí quản lý
hành chính bộ máy BHXH.

*Đối với hệ thống an sinh xã hội: Thực hiện tốt công tác Quản lý chi
Bảo hiểm xã hội là thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, hướng vào con
người, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển bền vững đất nước. Bởi thực
hiện tốt công tác chi bảo hiểm xã hội là góp phần thực hiện tốt đảm bảo đời
sống cho người lao động tham gia bảo hiểm xã hội trong các trường hợp suy
giảm hoặc khơng cịn khả năng lao động, nghỉ hưu hoặc chết; chính vì thế nó
là nền cơ bản để phát triển con người. Đồng thời thực hiện tốt “Quản lý chi
Bảo hiểm xã hội” là đảm bảo cho quỹ BHXH được an tồn và phát triển bền
vững, điều đó tạo động lực góp phần tăng trưởng kinh tế và phát triển bền

vững đất nước.

11

*Đối với xã hội: Thực hiện tốt quản lý chi BHXH góp phần đảm bảo an
sinh “xã hội, trật tự an tồn xã hội” vì đáp ứng được nhu cầu cần thiết nhất
của con người, giúp cân đối ngân sách quốc gia trong trường hợp phải bù
thiếu từ số tiền nhàn rỗi của quỹ bảo hiểm xã hội, giúp ngân sách đầu tư được
vào những hạng mục thiết yếu cho sự phát triển kinh tế xã hội đất nước.
1.1.2.3. Nguyên tắc quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc

BHXH tỉnh, BHXH huyện, BHXH khối quốc phòng, an ninh là cơ
quan tổ chức thực hiện chi các chế độ BHXH cho NLĐ, người hưởng lương
hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng và thân nhân của họ theo quy định.

Các tổ chức, cá nhân thực hiện chi trả đảm bảo đúng nguyên tắc; quản
lý chặt chẽ tình hình biến động tăng, giảm của đối tượng hưởng và số tiền chi
trả; chấp hành đúng chế độ kế toán, báo cáo thống kê; thực hiện thanh quyết
toán và quản lý lưu giữ chứng từ kế toán theo quy định; cung cấp đầy đủ hồ
sơ, chứng từ chi BHXH khi có yêu cầu kiểm tra của cơ quan nhà nước có
thẩm quyền; thực hiện thu hồi số tiền người hưởng đã lĩnh sai chế độ khi phát
hiện chi sai hoặc khi có kết luận của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

BHXH cấp trên có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra, giám sát quá trình
thực hiện chi trả và quản lý người hưởng của cơ quan BHXH cấp dưới theo
quy định. Đặc biệt, cán bộ BHXH không được lĩnh thay các chế độ BHXH
của người hưởng.

* Nguyên tắc quản lý chi BHXH
Quản lý chi BHXH cần được đảm bảo các nguyên tắc sau:

- Một là, đối với đối tượng thụ hưởng:
+ Cần đảm bảo thu nhập khi gặp những rủi ro, làm cho công tác chi trả
thực sự có ý nghĩa và cần thiết đối với người lao động khi gặp khó khăn;
+ Đảm bảo sự công bằng trong việc chi trả các chế độ BHXH,
để người lao động nhận thấy BHXH là một chính sách cần thiết và có ý nghĩa
thiết thực;

12

+ Đảm bảo chi trả đúng chế độ, kịp thời và đầy đủ quyền lợi của người
tham gia;

+ Đảm bảo thủ tục chi trả đơn giản, thuận tiện.
- Hai là, đối với hệ thống bảo hiểm xã hội bắt buộc:
+ Đảm bảo cân đối quỹ BHXH không để xảy ra tình trạng thiếu hụt
quỹ BHXH;
+ Đảm bảo chi trả đúng chế độ, chính sách hiện hành, đúng đối tượng
hưởng và khơng để xảy ra tình trạng trục lợi từ quỹ BHXH;
+ Đảm bảo an toàn tiền mặt trong chi trả, theo nguyên tắc tiền mặt rút
ra được chi hết trong ngày, cuối ngày phải kiểm kê lại và giao trả cho ngân
hàng, nếu tiền mặt tồn lại qua đêm còn nhiều tại các địa điểm chi trả chế độ
BHXH hàng tháng thì phải có phương án, biện pháp đảm bảo an tồn. Đặc
biệt, cần đảm bảo nguyên tắc trong vận chuyển tiền mặt phải có ít nhất hai
người thực hiện;
+ Việc chi trả các chế độ BHXH được quản lý thống nhất, công khai,
minh bạch.
1.1.3. Nội dung quản lý chi bảo hiểm xã hội bắt buộc
1.1.3.1. Lập kế hoạch chi bảo hiểm xã hội bắt buộc
Kế hoạch chi BHXH hàng năm được thực hiện theo hướng dẫn của Bộ
Tài chính và được lập theo hướng dẫn từ BHXH Việt Nam xuống BHXH

tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và xuống đến BHXH quận, huyện,
thành phố, thị xã.
Dự toán chi BHXH phải đầy đủ nội dung theo từng khoản mục, loại đối
tượng, mức hưởng, nguồn kinh phí (NSNN và quỹ BHXH), các quỹ thành
phần; đồng thời phải có thuyết minh về sự biến động tăng, giảm đối tượng
hưởng và nội dung chi khác trong năm.
Kế hoạch chi BHXH được xây dựng phải sát với nhu cầu của địa
phương, đảm bảo đủ nguồn kinh phí chi, tránh tồn đọng quá lớn trên các tài
khoản ở BHXH tỉnh, huyện sẽ gây lãng phí việc sử dụng vốn.