Nhân vật nữ trong truyện ngắn lưu thị mười

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

NGUYỄN THỊ BÍCH OANH

NHÂN VẬT NỮ TRONG TRUYỆN NGẮN
LƯU THỊ MƯỜI

Ngành: Văn học Việt Nam
Mã số: 8220121

NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. LÊ NHẬT KÝ

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đề án Thạc sĩ Nhân vật nữ trong truyện ngắn Lưu
Thị Mười, là cơng trình nghiên cứu của tơi.

Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề án này là trung thực và chưa
từng được cơng bố trong các cơng trình khoa học khác. Việc tham khảo các
nguồn tài liệu được trích dẫn và ghi nguồn theo đúng quy định.

Tác giả

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 2

1. Lí do chọn đề tài...................................................................................... 1
2. Lịch sử vấn đề ......................................................................................... 2

3. Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 4
4. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 5
5. Đóng góp của đề án................................................................................. 5
6. Cấu trúc của đề án ................................................................................... 6
Chương 1: VĂN XI BÌNH ĐỊNH VÀ NỮ TÁC GIẢ LƯU THỊ MƯỜI ..... 7
1.1. Khái quát về văn xi Bình Định ........................................................ 7
1.1.1. Diễn trình vận động của văn xi Bình Định ................................... 7
1.1.2. Thành tựu của văn xi Bình Định ................................................... 9
1.2. Lưu Thị Mười, cây bút tiêu biểu của văn xi Bình Định đầu thế
kỉ XXI........................................................................................................ 10
1.2.1. Lưu Thị Mười và cảm hứng viết về người phụ nữ ........................ 10
1.2.2. Hệ thống nhân vật nữ trong truyện ngắn Lưu Thị Mười ................ 17
Chương 2: NHÂN VẬT NỮ TRONG TRUYỆN NGẮN LƯU THỊ MƯỜI
NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NỘI DUNG .................................................... 26
2.1. Bi kịch của người phụ nữ trong tác phẩm Lưu Thị Mười ................. 26
2.1.1. Bi kịch về đời sống gia đình ........................................................... 27
2.1.2. Bi kịch đời sống xã hội ................................................................... 36
2.2. Vẻ đẹp của người phụ nữ trong truyện ngắn Lưu Thị Mười ............. 40
2.2.1. Vẻ đẹp của lòng yêu thương, chung thủy ....................................... 40
2.2.2. Vẻ đẹp của ý chí, nghị lực............................................................... 44
Chương 3: NHÂN VẬT NỮ TRONG TRUYỆN NGẮN LƯU THỊ MƯỜI
NHÌN TỪ PHƯƠNG DIỆN NGHỆ THUẬT ............................................. 48

3.1. Khắc hoạ nhân vật nữ thơng qua tình huống và xung đột ................. 48
3.1.1. Hệ thống tình huống….. .…............................................................ 48
3.1.2. Hệ thống xung đột……................................................................... 55
3.2. Khắc họa nhân vật nữ thông qua ngôn ngữ và giọng điệu trần thuật 58
3.2.1. Ngôn ngữ ........................................................................................ 58
3.2.2. Giọng điệu trần thuật ...................................................................... 65
KẾT LUẬN .................................................................................................... 70

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 72
QUYẾT ĐỊNH GIAO TÊN ĐỀ TÀI (BẢN SAO)

1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Những năm gần đây, văn chương Bình Định có nhiều thành tựu cả cả
về thơ ca lẫn truyện ngắn. Nhiều tác giả đã tìm tịi đề tài, nhân vật giàu ý nghĩa
nhân văn, nhân bản, thể hiện trách nhiệm của người cầm bút trước những vấn
đề có tính thời đại và địa phương. Điều này đã văn chương Bình Định có một
vị trí và bản sắc riêng trong bức tranh chung của nền văn học Việt Nam đương
đại.
Thuộc thế hệ trưởng thành sau năm 2000, nữ tác giả Lưu Thị Mười thời
gian gần đây được đánh giá cao, là một cây bút có nhiều đóng góp về thể loại
truyện ngắn.
1.2. Nổi bật lên trong sáng tác của Lưu Thị Mười là hình tượng nhân vật
người phụ nữ. Có thể nói, khi sáng tác truyện ngắn, Lưu Thị Mười rất ý thức
về vai trò của nhân vật trong tác phẩm – đúng như nhà văn Tơ Hồi đã viết
trong Sổ tay viết văn: "Nhân vật là nơi duy nhất tập trung hết thảy, giải quyết
hết thảy trong một sáng tác" [6, tr. 127]. Trên nhận thức như vậy, tác giả Lưu
Thị Mười đã dụng tâm xây dựng các nhân vật nữ, góp một tiếng nói về vẻ đẹp,
số phận con người trong bối cảnh đời sống hiện đại.
1.3. Theo tinh thần Quyết định số 404/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ
phê duyệt Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông,
Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đã ban hành Chương trình giáo
dục phổ thông mới, kèm theo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày
6/12/2018. Trong Thơng tư này có quy định về nội dung giáo dục địa phương,
xác định: “Nội dung giáo dục của địa phương là những vấn đề cơ bản hoặc
thời sự về văn hố, lịch sử, địa lí, kinh tế, xã hội, môi trường, hướng nghiệp

của địa phương bổ sung cho nội dung giáo dục bắt buộc chung thống nhất
trong cả nước” [1, tr.31]. Như vậy, giáo dục địa phương đã trở thành một mơn
học bắt buộc trong chương trình Giáo dục phổ thông mới. Chúng tôi nghĩ, việc

2

nghiên cứu về Lưu Thị Mười cịn có thêm tác dụng là hỗ trợ hoạt động dạy
học trong nhà trường, cung cấp nguồn tư liệu văn học liên quan trực tiếp đến
con người, địa danh quê hương Bình Định.

Từ những lý do kể trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài Nhân vật nữ
trong truyện ngắn Lưu Thị Mười. Chúng tôi hi vọng thông qua việc nghiên
cứu này sẽ sáng tỏ đặc điểm sáng tác của Lưu Thị Mười, góp phần hỗ trợ cho
hoạt động dạy học theo chương trình Giáo dục phổ thơng mới.

2. Lịch sử vấn đề
Lưu Thị Mười là tác giả mới, chưa được nghiên cứu trên tư cách một đối
tượng độc lập. Các tài liệu viết về Lưu Thị Mười chủ yếu là các bài đọc sách,
phê bình và trả lời phỏng vấn được đăng tải trên nhật báo địa phương và trung
ương, Tạp chí Văn nghệ Bình Định... Các tài liệu chủ yếu đề cập tới quá trình
sáng tác truyện ngắn của Lưu Thị Mười, thành tích và ảnh hưởng, chưa có luận
bàn riêng về nhân vật nữ.
Trên trang Blog cá nhân, Nguyễn Thị Phụng có bài viết Hình tượng tác
giả trong truyện ngắn 10 năm văn xi Bình Định (2009 – 2019) của những
cây bút nữ đã điểm tên các tác giả nữ Bình Định sáng tác trong thập niên thứ
hai của thế kỉ XXI. Nguyễn Thị Phụng nhận thấy những truyện ngắn sau đây
của Lưu Thị Mười đều viết về nhân vật nữ: Lũ, Bức chân dung dang dở, Âm ỉ
tàn tro, Đàn bà, Người đàn bà nghe nhạc đêm. Tác giả chưa đưa ra nhận định
chung, chỉ dừng lại tóm tắt nội dung từng tác phẩm [23].
Báo điện tử Hà Nội mới, số ra ngày 6/2/2020, có bài viết “Trồng” người

và “gieo” văn của Diên Khánh. Tác giả ghi nhận, Lưu Thị Mười là một trong
số những nhà giáo tiêu biểu, thành công ở cả hai phương diện dạy học và sáng
tác: “Trong rất nhiều tác giả nữ là nhà giáo viết văn thành cơng, có thể kể đến
các gương mặt tiêu biểu như Nguyễn Hải Yến, Mai Thị Hồng Quế, Khánh Liên,
Nguyệt Chu, Nguyễn Thị Kim Hòa, Vũ Thị Thanh Hòa, Nguyễn Thu Hằng,
Trần Thúy Lành, Lưu Thị Mười, Lưu Tử Anh, Trần Thị Tú Ngọc, Bảo Thương,

3

Võ Diệu Thanh, Đào An Duyên...” [11].
Trong Văn học Bình Định 10 năm (2011 – 2021) – Tiếp nối và hy vọng,

nhà văn Lê Hoài Lương ghi nhận Lưu Thị Mười thuộc thế hệ nối tiếp các cây
bút chuyên tâm cho văn xi như Trần Quang Lộc, Lê Hồi Lương, Nguyễn
Mỹ Nữ, Phạm Hữu Hoàng, Trần Văn Bạn… So với các các cây bút cùng thế
hệ (Phạm Kim Sơn, Bùi Tấn Phước, Hương Văn, Nguyễn Anh Nhật…), Lưu
Thị Mười sớm khẳng định giá trị bằng các giải thưởng văn học nghệ thuật – nổi
bật là giải B với tập truyện ngắn Âm ỉ tàn tro do Liên hiệp Các Hội VHNT Việt
Nam trao tặng, năm 2021 [8, tr.72-73].

Đáng chú ý, trên tạp chí Văn nghệ Bình Định (số 102/2021), Lê Hồi
Lương có bài viết riêng về truyện ngắn Lưu Thị Mười – bài Lưu Thị Mười và
những góc phận đàn bà. Bài viết này về sau được tác giả in trong cuốn tiểu luận
– phê bình Những hoa cỏ mùa xuân, do nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành,
2022. Ngay từ đầu bài viết, Lê Hoài Lương cho rằng, “các truyện ngắn đều khai
thác đề tài người phụ nữ, với cách đào sâu tâm lí, tâm trạng, về nỗi buồn, nỗi
bức bối những nghịch cảnh, về tình yêu, đời sống gia đình”. Lê Hoài Lương
cũng nhận thấy “đặc tả tâm trạng nhân vật” là một đặc điểm nổi bật trong nghệ
thuật xây dựng nhân vật nữ của Lưu Thị Mười, vì điều đó giúp người đọc “có
thể đi sâu vào những góc khuất hồn người”, cảm nhận rõ rệt tình trạng của “cái

bi, cái bức bối, bế tắc…”. Theo Lê Hoài Lương, sự chuyên tâm về đề tài người
phụ nữ đã làm nên dấu ấn phong cách của Lưu Thị Mười trong bức tranh chung
của văn xi Bình Định đầu thế kỉ XXI: “Những góc phận đàn bà từ trang viết
nhà văn nữ là đóng góp quý. Mười năm cầm bút, Lưu Thị Mười khá bản lĩnh
và tự tin chuyên chú vào góc phận ấy, và đã tạo nên dấu ấn cho mình về đề tài,
về chữ nghĩa …” [17, tr. 66].

Trên báo Bình Định điện tử (2/7/2022), tác giả Ngơ Phong có bài viết Văn
học Bình Định 10 năm (2011 – 2021): Hai dấu ấn nổi bật, đánh giá về thành
tựu văn xuôi trong mười năm, từ 2011 đến 2021. Bài báo khẳng định Bình Định

4

có một lực lượng văn xuôi khá đông đảo; và trong số ấy, Lưu Thị Mười thuộc
thế hệ kế cận rất đáng tin cậy: “Nếu tạm xem văn xuôi bao gồm truyện, tiểu
thuyết, tản văn, nghiên cứu… thì hai thập niên gần đây, văn xi Bình Định đã
ghi dấu ấn với nhiều tác giả tham gia sáng tác. Trong đó, có những cây bút văn
xi quen thuộc, chuyên mảng truyện ngắn như: Lê Hoài Lương, Nguyễn Mỹ
Nữ, Phạm Hữu Hoàng, Trần Văn Bạn, Trần Quang Lộc… Thế hệ kế cận, có
Phạm Kim Sơn, Lưu Thị Mười, Hương Văn, Nguyễn Anh Nhật…” [22].

Tóm lại, nhân vật người phụ nữ nói riêng, truyện ngắn Lưu Thị Mười
nói chung chưa được quan tâm nghiên cứu một cách đầy đủ, hệ thống. Tuy vậy,
những ghi nhận ban đầu là rất quan trọng, gợi ý cho chúng tôi đi sâu nghiên
cứu về nhân vật người phụ nữ trong sáng tác của Lưu Thị Mười.

3. Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của đề án này là nhân vật nữ trong truyện ngắn của
Lưu Thị Mười. Đề án sẽ khảo sát nhân vật nữ trong toàn bộ truyện ngắn của

Lưu Thị Mười, được in trong hai tập Trăng khóc (Nxb Hội Nhà văn, 2015) và
Âm ỉ tàn tro (Nxb Văn hóa – Văn nghệ TP.HCM, 2020), tổng cộng có 23 tác
phẩm. Trên cơ sở đó, đề án sẽ khái quát đặc điểm nhân vật nữ ở hai phương
diện nội dung và nghệ thuật.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Làm rõ vị trí nhân vật nữ trong truyện ngắn Lưu Thị Mười; qua đó, khẳng
định việc viết về người phụ nữ là cảm hứng sáng tác chủ đạo của ngòi bút Lưu
Thị Mười.
- Phân tích các đặc điểm của hệ thống nhân vật nữ trong truyện ngắn Lưu
Thị Mười. Trên cơ sở đó, chỉ ra phong cách nghệ thuật truyện ngắn của tác giả
Lưu Thị Mười.
- So sánh với một số tác giả khác ở địa phương cùng viết về người phụ
nữ để làm sáng tỏ bản sắc ngịi bút Lưu Thị Mười; qua đó, khẳng định đóng

5

góp của tác giả trong việc nối tiếp dịng văn chương Bình Định viết về người
phụ nữ.

4. Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện đề án này, chúng tôi vận dụng linh hoạt các phương pháp và
thao tác nghiên cứu sau:
4.1. Phương pháp thống kê
Phương pháp thống kê nhằm khảo sát những đặc điểm nội dung và nghệ
thuật trong lối viết về nhân vật nữ của tác giả.
4.2. Phương pháp phân tích – tổng hợp
Phân tích những tác phẩm cụ thể để đi đến nhận định có tính chất khái
qt tổng hợp các đặc trưng cơ bản trong những sáng tác về người phụ nữ của
Lưu Thị Mười.
4.3. Phương pháp so sánh

Đối chiếu các sáng tác truyện ngắn của Lưu Thị Mười với các tác giả cùng
địa phương viết về người phụ nữ. Từ đó, phát hiện những nét riêng trong sáng
tác của tác giả.
4.4. Phương pháp nghiên cứu tác giả
Lưu Thị Mười là nhà văn mới nổi trên thi đàn nên khi tìm hiểu thế giới
nhân vật nữ trong truyện ngắn của nhà văn, chúng tôi vận dụng những tri thức
liên quan đến đời tư, quá trình sáng tác; quan niệm về văn chương của tác giả.
5. Đóng góp của đề án
Đề án là cơng trình đầu tiên nghiên cứu về truyện ngắn Lưu Thị Mười nói
chung, nhân vật người phụ nữ nói riêng. Đóng góp của đề án thể hiện ở mấy
điểm sau:
Thứ nhất, khảo sát một cách hệ thống nhân vật nữ trong truyện ngắn của
Lưu Thị Mười cả về phương diện nội dung lẫn nghệ thuật.
Thứ hai, khẳng định vị trí và đóng góp của tác giả đối với văn học Bình
Định nói riêng và văn học dân tộc nói chung.

6

Thứ ba, kết quả nghiên cứu của đề án cũng có thể phục vụ cho nội dung
giáo dục địa phương theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018.

6. Cấu trúc của đề án
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục,
Nội dung luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Văn xi Bình Định và nữ tác giả Lưu Thị Mười
Chương 2: Nhân vật nữ trong truyện ngắn Lưu Thị Mười – nhìn từ phương diện
nội dung
Chương 3: Nhân vật nữ trong truyện ngắn Lưu Thị Mười – nhìn từ phương diện
nghệ thuật

7

Chương 1
VĂN XI BÌNH ĐỊNH VÀ NỮ TÁC GIẢ LƯU THỊ MƯỜI

Nữ tác giả Lưu Thị Mười trưởng thành từ môi trường văn chương Bình
Định, thuộc thế hệ những cây bút nối tiếp truyền thống sáng tác văn xuôi của
tỉnh nhà vốn được khai sinh, vun đắp bởi nhiều thế hệ khác nhau. Trên cơ sở
tiếp nối ấy, Lưu Thị Mười tự chọn cho mình một lối đi riêng, thể hiện rõ qua
việc chuyên tâm vào đề tài người phụ nữ. Cốt lõi của nội dung chương này là
giải thích, làm rõ cảm hứng sáng về người phụ nữ của Lưu Thị Mười.

1.1. Khái quát về văn xi Bình Định
1.1.1. Diễn trình vận động của văn xi Bình Định
Văn hóa, văn học Bình Định nảy sinh và phát triển gắn với những điều
kiện lịch sử, địa lý và con người cụ thể. Trước năm 1471, Bình Định là một
trong những trung tâm của vương quốc Champa. Sau này, nơi này trở thành
kinh đô của triều Tây Sơn; vì thế, Bình Định đã hội tụ được nhiều bậc kỳ tài,
góp phần làm nên bề dày của văn hóa truyền thống Bình Định.
Văn học Bình Định nói chung và văn xi Bình Định nói riêng cũng có
một q trình vận động gắn với lịch sử địa phương. Theo dòng thời gian, lịch
sử văn học Bình Định ghi nhận những tác giả tiêu biểu qua các thế kỉ như Đào
Duy Từ, Đào Tấn, Pierre Lục, Bùi Văn Lăng, Xuân Diệu, Yến Lan, Phạm Văn
Ký, Phạm Hổ… Những thành tựu do các thế hệ cầm bút nói trên đã tạo đà cho
văn học Bình Định cuối thế kỉ XX và đầu thế kỉ XXI tiếp tục phát triển với
những thuận lợi rõ rệt.
Năm 1978, Hội Văn học Nghệ thuật Bình Định đã được thành lập, cùng
với sự phát triển trên mọi phương diện của kinh tế - xã hội ở địa phương Bình
Định, văn học nghệ thuật Bình Định cũng ngày càng khởi sắc, ngày càng xuất
hiện những tài năng với nhiều đóng góp quan trọng cho sự phát triển của nền

văn học nước nhà.

8

Đầu tiên phải kể đến là giai đoạn những năm 90 đến đầu những năm 2000,
là thời kì đặc biệt của đất nước, cùng với những ảnh hưởng của văn hóa phương
Tây, văn học Bình Định xuất hiện những cây bút văn xuôi đáng chú ý, đã làm
nên một “cái nền” kiên cố cho văn học Bình Định tự hào, vững bước tiến. Tiêu
biểu là nhà văn Nguyễn Mộng Giác với bộ trường thiên tiểu thuyết về đề tài
Tây Sơn: Sông Côn mùa lũ. Bộ tiểu thuyết này đến nay vẫn rất hấp dẫn bạn đọc
ở mọi lứa tuổi.

Giai đoạn từ 2011 đến năm 2021, Bình Định với nhiều chính sách khuyến
khích tài năng văn học nghệ thuật của Hội Văn học Nghệ thuật Bình Định đã
đạt được những thành tựu căn bản. Một diện mạo mới của văn học Bình Định
đã được tạo dựng và ngày càng phát triển, nắm giữ sứ mệnh quan trọng là sáng
tạo để phục vụ cho công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Đến cuối năm
2018, Hội Văn học Nghệ thuật Bình Định đã cho xuất bản tập sách Văn trẻ Bình
Định 2012 – 2018, tập sách dày hơn 400 trang giới thiệu sáng tác của 22 tác giả
ở lứa tuổi dưới 35. Sau đó, Hội tiếp tục cho xuất bản Tuyển tập 10 năm văn
xi Bình Định (2009 – 2019) gồm các thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, tản
văn, tùy bút, bút ký, hồi ký …

Đặc biệt, giai đoạn từ 2011 đến 2021, lực lượng sáng tác văn xi Bình
Định phát triển mạnh. Nhiều tác giả đã có được những khẳng định đáng kể trên
các diễn đàn chính của lớn Văn Nghệ, Văn Nghệ Quân Đội… với những cảm
quan riêng đầy bản lĩnh, đang dần được chú ý nhất định trên văn đàn chung cả
nước, nhiều cây bút trẻ có tiềm năng, đang cống hiến nhiều tác phẩm có giá trị
cho văn học Bình Định, lược kể như: Lê Hoài Lương, Triều La Vĩ, Nguyễn Mỹ
Nữ, Phạm Hữu Hồng… Thế hệ kế cận có thể kể đến: Lưu Thị Mười, Trần

Minh Nguyệt, Phạm Kim Sơn, Võ Thị Hạnh, Vân Phi, Trần Hoa Khá, Thái An
Khánh, Viễn Trình, Bùi Tấn Phước, Đào Thị Quý Thanh, Lê Hứa Huyền Trân,
Nguyễn Trọng Nghĩa, Trường Văn, Võ Thị Thanh Nhi … Với số lượng đông
đảo những cây bút trẻ nhiều tâm huyết, Văn học Bình Định đã và đang có nhiều

9

đóng góp tích cực, đa dạng và phong phú hơn đối với nền văn học nước nhà.
Sự tiếp nối của các thế hệ nhà văn từ thời tiền chiến trở lại đây là nền

tảng để hình thành thế hệ nhà văn Bình Định đương đại. Được ni dưỡng từ
một cái nơi văn hóa và có sự tiếp sức từ sự đam mê và dấn thân của nhiều thế
hệ nhà văn trên hành trình khám phá và sáng tạo, văn học Bình Định vẫn đang
trong cuộc nối tiếp khơng ngừng và tràn đầy hy vọng.

1.1.2. Thành tựu văn xi Bình Định
Hòa cùng dòng chảy văn học của các địa phương mọi miền đất nước, văn
học Bình Định đã có những đóng góp tích cực, liên tục, khơng ngừng nghỉ với
những dấu ấn mạnh mẽ, những thành tựu nổi bật. Tiêu biểu là thành tựu của
văn xuôi. Nhận xét về thành tựu của văn học Bình Định, trong Khái quát văn
học Bình Định 43 năm (1975 – 2018), nhà văn Mang Viên Long khẳng định:
“Thành quả Văn học Bình Định đã đạt được trong 43 năm (1975 – 2018) là rất
to lớn - đây là niềm vui, niềm tự hào chung của những người Bình Định đã và
đang cầm bút; đang ngày đêm miệt mài bên những trang viết tâm huyết, để tiếp
tục cống hiến cho Văn học Bình Định thêm sắc và hồn thiện” [15].
Chỉ tính trong khoảng 3 năm, từ 2019 đến nửa đầu năm 2022, Hội Văn
học Nghệ thuật Bình Định đã có khá nhiều cơng trình xuất bản quy mô, khẳng
định rõ bước tiến quan trọng của cả một giai đoạn văn của địa phương Bình
Định với sự sáng tạo không mệt mỏi của các nhà cầm bút, góp phần vào phát
triển nền văn học của nước nhà. Cụ thể:

- 10 năm văn xi Bình Định (2009 – 2019), NXB Hội Nhà văn 2019
- Nghệ sĩ, nghệ nhân Bình Định (2011 - 2020), NXB Văn hóa - Văn nghệ
2020
- Nhà văn Việt Nam tỉnh Bình Định (2011 - 2021), NXB Hội Nhà văn
2022.
Bên cạnh đó, nhiều cá nhân đã đạt được những giải thưởng từ các cuộc thi
văn chương lớn, từ giải thưởng Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, giải thưởng

10

các chuyên ngành trung ương hằng năm, tiêu biểu như:
- Triều La Vĩ giải 3 truyện ngắn Văn nghệ Quân đội 2018 – 2019.
- Lê Hồi Lương giải nhì truyện ngắn Nhà văn & Tác phẩm 2019 – 2020.
- Mai Thìn giải khuyến khích thơ báo Văn Nghệ, 2019 – 2020.
Giải thưởng Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam 3 năm liền Bình Định

đều có giải:
- Trương Cơng Tưởng giải B (khơng có giải A).
- Nguyễn Đặng Thùy Trang giải Trẻ - 2019.
- Trần Quang Lộc giải khuyến khích, 2020.
- Lưu Thị Mười giải B, 2021.
- Vân Phi giải C – 2021.
Trong bài viết Có một thế hệ mới của văn chương Bình Định, nhà văn Lê

Hồi Lương nhận xét về văn xi Bình Định như sau: “Hàng loạt các giải
thưởng truyện ngắn của Lê Hoài Lương, Nguyễn Mỹ Nữ, Trần Thị Huyền
Trang, nhiều truyện ngắn vào top ten năm, vào các tuyển tập truyện ngắn hay.
Có thể nói sự bừng rộ của văn xi hiện nay khiến cho “trời văn” Bình Định
một lần nữa trở lại thăng bằng và là tín hiệu mừng” [16].

Nữ tác giả Lưu Thị Mười đã trưởng thành trong bối cảnh văn học kể trên
của Bình Định. Chị đã hoạt động sáng tác và gặt hái thành tựu như thế nào ở
lĩnh vực văn xuôi, cụ thể là truyện ngắn về đề tài đương đại, đề tài cuộc sống
của người phụ nữ?

1.2. Lưu Thị Mười, cây bút tiêu biểu của văn xi Bình Định đầu thế
kỉ XXI

1.2.1. Lưu Thị Mười và cảm hứng viết về người phụ nữ
Lưu Thị Mười sinh năm 1978 tại xã Nhơn Khánh, thị xã An Nhơn. Hiện
nay, chị là giáo viên giảng dạy môn Tiếng Anh tại trường THPT Nguyễn Trung
Trực – huyện Phù Mỹ. Vốn có năng khiếu văn chương, từ năm học lớp 10, chị
đã có những sáng tác đầu tay đăng trên báo Mực Tím. Sau đó, chị tham gia vào

11

nhóm sáng tác Gia đình Áo trắng An Nhơn do nhà văn trẻ Nguyễn Đình Quang
làm trưởng nhóm. Từ đây, những tác phẩm của chị lần lượt ra đời và được đăng
tải thường xuyên trên tập san Áo Trắng.

Thời gian còn là sinh viên khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học sư phạm Quy
Nhơn, chị đã yêu thích sáng tác văn chương. Trong khoảng thời gian này, cái
tên Lưu Thị Mười đã bắt đầu ghi dấu ấn với giọng văn đầy nữ tính ở thể loại
truyện ngắn. Thế nhưng, trong khoảng thời gian mười năm, kể từ sau khi chị
tốt nghiệp đại học (năm 1999) và bước vào nghề giáo viên dạy Tiếng Anh, bạn
đọc không thấy bất cứ sáng tác nào của chị, hay bất kỳ tờ báo nào nhắc tới cái
tên Lưu Thị Mười. Thực tế cho thấy, cũng như bất kì một giáo viên mới ra
trường đầy nhiệt huyết, khoảng thời gian mười năm ấy, phần lớn chị dành thời
gian cho việc dạy học. Sự mới lạ trong việc áp dụng thực tế của việc dạy học
như ứng dụng phương pháp giảng dạy mới, kĩ thuật dạy học mới … Thêm nữa,

vốn từ vựng mới, những cấu trúc ngữ pháp Tiếng Anh phải truyền đạt như thế
nào với đối tượng học sinh vùng q… Chính lịng nhiệt huyết, sự đam mê với
nghề, với sự nghiệp trồng người đã chiếm đa số quỹ thời gian của chị. Đam mê
sáng tạo văn chương tạm thời lắng xuống, nhường chỗ cho tình yêu đối với sự
nghiệp trồng người. Nhưng sâu thẳm trong chị vẫn nung nấu một khát khao
được viết, được thỏa sức thể hiện sự sáng tạo của riêng mình.

Cuối năm 2011 - 2012, vượt qua những khó khăn riêng, Lưu Thị Mười đã
trở lại sáng tác. Nguyên nhân làm nên một bước ngoặt quan trọng, khiến cho
ngọn lửa đam mê sáng tác trong chị bùng cháy trở lại là từ tác động không nhỏ
của yêu cầu đổi mới văn học trên khắp cả nước và bối cảnh văn chương Bình
Định nói riêng. Thực tế, trước yêu cầu đổi mới sâu sắc và toàn diện nền văn
học từ Đại hội VI của Đảng, từ năm 1986, nền văn học Việt Nam đã có nhiều
chuyển biến quan trọng. Đồng hành cùng công cuộc đổi mới đất nước, giới văn
nghệ sĩ Việt Nam trong giai đoạn này đã trăn trở, tìm tịi, trải nghiệm để có
những thay đổi trong nhận thức, tư duy, bút pháp... góp phần phản ánh hiện

12

thực những năm cả nước “gồng mình” khắc phục hậu quả nặng nề của chiến
tranh, từng bước làm quen với cơ chế thị trường, phát triển và hội nhập... Bước
chuyển ấy là điểm “mốc” thật sự quan trọng làm nên sự khởi sắc cho văn học
trên nhiều phương diện, góp phần đưa văn học nước ta bước sang một giai đoạn
mới - giai đoạn văn học đương đại, bắt đầu từ năm 1986.

Hịa cùng khơng khí ấy, văn học địa phương Bình Định cũng đã có nhiều
đóng góp quan trọng. Hội Văn học Nghệ thuật Bình Định được thành lập từ
năm 1978, Ban chấp hành Hội qua các thời kì đã tích cực hoạt động, tập hợp
lực lượng gần trăm cây bút (cả trong và ngoài tỉnh) qua các thời kì với đủ các
lứa tuổi, nhiều cây bút tài năng, tràn trề khát vọng, đầy nội lực đã xuất hiện. Để

tạo được cơ hội cho các tài năng văn học thể hiện, Hội đã dành những điều kiện
tốt nhất, ưu tiên nhất cho việc sáng tác để tìm ra những cây bút tiềm năng, góp
phần tiếp nối và phát triển hơn nữa nền văn học của địa phương mình. Điều đó
ảnh hưởng khơng nhỏ đến quyết tâm của Lưu Thị Mười. Hơn nữa, chính cuộc
tái ngộ năm 2011 giữa chị cùng người anh cả của bút nhóm Gia đình Áo trắng
An Nhơn xưa (lúc này anh đã giành giải nhất cuộc thi viết truyện mini trên tập
san Áo trắng) đã thôi thúc, khơi dậy niềm đam mê và động lực, và chị lại tiếp
tục viết văn.

Lưu Thị Mười thực sự trở lại với văn nghiệp từ cuối năm 2011. Sau 10
năm vắng bóng, với mười hai truyện ngắn đầy nội lực, chị đã trình làng những
“điều khác đi” vốn là những dự định, thai nghén từ rất lâu. Điều ấy đã được chị
chia sẻ tại buổi lễ nhận giải thưởng của Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam năm
2021: “Phải chuẩn bị để khác đi” [3]. Làm “khác đi” như Lưu Thị Mười nói đó
là điều tất yếu của hoạt động sáng tạo văn chương nghệ thuật. Chúng ta hiểu vì
sao, trong một thời gian dài ngưng sáng tác, Lưu Thị Mười vẫn gìn giữ tình u
văn chương, vẫn ln âm thầm quan sát, ni dưỡng cảm xúc, chuẩn bị xây
dựng cho mình một lối đi riêng.

Thật vậy, đến với những trang viết của Lưu Thị Mười, người đọc không

13

khó để nhận ra dấu ấn riêng của chị. Những trang văn của chị có sự chặt chẽ
của chữ nghĩa, sự điềm đạm của cách hành văn, là ý thức phái tính đậm đặc và
sự phân tích tâm lý tinh tế, chạm đến những góc khuất lờ mờ nơi tâm hồn những
con người đã trưởng thành về mặt tuổi tác mà vẫn chưa “nhận ra được mình”,
làm nên Biển gọi, Cũng may em chưa ngoại tình, Trăng khóc và những tác
phẩm khác. Trân trọng tài năng của chị, Tạp chí Văn nghệ Bình Định (số 2, bộ
mới) đã giới thiệu Lưu Thị Mười trong mục Cây bút mới của tạp chí và cuối

năm 2012, chị được kết nạp vào Chi hội Văn học.

Truyện ngắn của Lưu Thị Mười xuất hiện trên báo Bình Định, tạp chí Văn
nghệ Bình Định, rồi trên báo Văn nghệ trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam, tạp chí
Văn nghệ Quân đội, tuần báo Văn nghệ TP Hồ Chí Minh... Tên tuổi Lưu Thị
Mười dần trở nên quen thuộc với bạn đọc gần xa; chứng tỏ năng lực văn chương
và niềm say mê với công việc sáng tác của chị đã đạt được sự ghi nhận, cộng
hưởng từ phía nhà quản lí văn nghệ và bạn đọc. Nhà văn Lê Hoài Lương, người
theo dõi kĩ từng bước đi của cây bút này, đã có lí khi ngay từ đầu xem chị là
“điều hi vọng của văn xi nữ Bình Định” [3].

Từ những tác phẩm in lẻ, Lưu Thị Mười đã tập hợp, xuất bản thành hai
tập truyện ngắn là Trăng khóc (NXB Hội Nhà văn, 2015) và Âm ỉ tàn tro (NXB
Văn hóa Văn nghệ, 2020); tổng cộng có 23 tác phẩm được viết rất đều tay. Năm
2021, Lưu Thị Mười được Liên Hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam
trao giải thưởng cho tập truyện Âm ỉ tàn tro, hạng B. Khơng lâu sau đó, tập
truyện này cũng đoạt giải B Giải thưởng Đào Tấn – Xuân Diệu lần thứ VI (2016
– 2020). Có thể nói, Lưu Thị Mười đã có được sự trưởng thành nhanh chóng,
tạo được ảnh hưởng khơng chỉ ở địa phương Bình Định mà còn trên phạm vi
cả nước. Tác phẩm của chị đã được chọn in trong 10 năm văn xi Bình Định
(2009 – 2019), gồm năm tác phẩm (Lũ; Âm ỉ tàn tro; Bức chân dung dang dở;
Đàn bà; Người đàn bà nghe nhạc đêm); tuyển truyện ngắn hay của Hội Nhà
văn Việt Nam, Tạp chí Văn nghệ Quân đội.

14

Truyện ngắn của Lưu Thị Mười được đánh giá là đầy tâm huyết và chất
lượng với cách viết tinh tế, sâu sắc. Những câu chuyện của chị thường xoay
quanh cuộc sống của người phụ nữ thời hiện đại trước mn vàn khó khăn, thử
thách. Đó là chất liệu làm nên sự thành công của chị. Sự tập trung vào đề tài

này đã giúp cho Lưu Thị Mười trở thành một trong những tác giả có những
sáng tác ln gắn chặt với “góc phận đàn bà”.

Tìm hiểu hành trình sáng tác của Lưu Thị Mười, chúng tôi thấy chị sau
khi phát hành tập truyện đầu tay Trăng khóc (NXB Hội Nhà văn, 2015) vẫn
tiếp tục viết về tình yêu và thân phận người phụ nữ. Đúng 5 năm sau, chị cho
in tập truyện ngắn Âm ỉ tàn tro; cho thấy đề tài người phụ nữ thực sự là một
hứng thú đặc biệt trong quá trình sáng tác của Lưu Thị Mười.

Lưu Thị Mười chọn hình ảnh người phụ nữ làm trung tâm cho sáng tác
của mình bởi trước tiên, ở chị có một trái tim đầy thấu cảm, giàu yêu thương.
Bằng sự tinh tế, bằng hiểu biết và tấm lòng nhân hậu, bao dung, Lưu Thị Mười
thấu hiểu tất cả những nỗi khổ đau, buồn tủi của người phụ nữ. Chị dường như
cũng đau khổ trước muôn nỗi cay cực khi người phụ nữ không hạnh phúc, đặc
biệt trong hơn nhân, tình u. Chị hiểu rằng, là phụ nữ, ai có một tuổi thanh
xuân tươi đẹp với những mơ mộng, những khát khao hạnh phúc ấp ủ đằng sau
nhan sắc trẻ trung, xinh đẹp. Yêu thương và sự tin tưởng, người phụ nữ gật đầu
trao gửi cả phần đời cịn lại cho người đàn ơng họ u, gửi gắm tất cả vào cuộc
hơn nhân với hy vọng có được niềm hạnh phúc trọn vẹn. Nhưng thực tế, đằng
sau đó là cả một chuỗi dài bi kịch, bế tắc mà họ phải dùng ý chí và nghị lực để
vượt qua. Cũng có thể đó là những vẫy vùng muốn thốt khỏi hồn cảnh đen
tối mà người phụ nữ giàu lịng tự trọng, ý thức rõ về mình nhưng lại càng ngập
chìm trong đắng cay, khơng lối thốt. Trái tim Lưu Thị Mười dường như đã
ngân lên những nhịp đập yêu thương trước những đớn đau vì mất con của người
mẹ trong Mùa xuân bên kia triền dốc; tê tái trước bi kịch của Hồi trong Người
đàn bà khóc - nạn nhân trong bi kịch đời sống hôn nhân mà phải trả cái giá rất

15

đắt là tự kết liễu đời mình trong âm thầm và u uất; đau lịng, đau như chính

mình bị chà đạp khi Hồi – người phụ nữ trong Người đàn bà khóc bị bạo hành.
Những con người nhỏ bé, dân dã, đời thường trong trang văn của chị ln hiện
lên một cách xót xa cảm thương, đầy tràn yêu quý, hiện ra một cách rất “đời”,
hết sức gần gũi, thân quen mà ta dễ dàng bắt gặp đâu đó giữa mn vàn ngã rẽ
của cuộc đời này. Lưu Thị Mười thấu rõ về người phụ nữ, vẫn đau đáu một
niềm riêng với những ẩn khuất bên trong tâm hồn người phụ nữ: đằng sau
những gánh nặng lo toan cơm, áo, gạo, tiền… là những nỗi niềm riêng không
thể sẻ chia. Những trải nghiệm từ cuộc sống giúp chị nhận ra rằng: niềm hạnh
phúc của họ thường luôn song hành với sự hi sinh. Song song với những phẩm
chất tốt đẹp: chăm chỉ, cần kiệm, thủy chung, giàu đức hi sinh, giàu tình yêu
thương với gia đình, chồng con… của người phụ nữ là sự nhẫn nhục, khơng
dám thay đổi mình, khơng dám sống như mình mong muốn, sẵn sàng chấp nhận
trói mình trong mọi nỗi vất vả bởi sự cam chịu vốn là bản năng ở người phụ
nữ. Vì thế, tại buổi giới thiệu tác phẩm Âm ỉ tàn tro, Lưu Thị Mười đã chia sẻ:
“Những giọt nước mắt, những nỗi đau, những giằng xé giữa cõi người luôn ám
ảnh tôi. Đặc biệt tôi càng đau đáu về những đớn đau rất đàn bà từ những số
phận tôi tiếp xúc, tôi biết được. Đàn bà và những ẩn khuất của họ là mạch cảm
xúc chưa bao giờ cạn trong tôi…” [22].

Chia sẻ với báo chí, Lưu Thị Mười cho rằng đề tài về người phụ nữ chưa
bao giờ “cũ”. Nó ln là hứng thú, đồng thời là thách thức với bất cứ ai – nhất
là những người đến sau. Quả thật, mỗi nhà văn khi sáng tác, đều có một hướng
lựa chọn riêng, một lối đi riêng khi quyết định lựa chọn cho mình một đề tài để
thể hiện cảm xúc. Với Lưu Thị Mười, đó là đề tài người phụ nữ với muôn nỗi
bất hạnh, đắng cay. Cũng là người phụ nữ, Lưu Thị Mười có lẽ đã rất thấu hiểu
những uất nghẹn, đẫm nước mắt của đớn đau chính từ số phận của người phụ
nữ. Đó chính là “mạch ngầm cảm xúc” chưa vơi cạn trong trái tim người sáng
tác mang tên Lưu Thị Mười, thôi thúc nhà văn tự mình khám phá, chắt lọc và

16

đào sâu xuyên qua lớp khổ đau giữa đời của người phụ nữ. Rõ ràng, từ những
nỗi đau của người phụ nữ giữa cuộc đời, những hoàn cảnh nghiệt ngã, nhà văn
viết để ngợi ca, để thể hiện niềm tin, sự khát khao vươn tới những điều tốt đẹp
hơn, vẹn tồn hơn. Dù khơng thể làm vơi đi “nỗi thống khổ” của những con
người bất toàn, nhưng với việc viết bằng cả trái tim, nhà văn đã phát hiện và
nâng niu thêm vẻ đẹp khuất lấp, ẩn sâu của con người dù trong những hoàn
cảnh éo le, khốn cùng, những khoảnh khắc chìm trong bi kịch, bế tắc. Đó là
suối nguồn của những cảm xúc trong sáng tác của nữ nhà văn.

Chuyên tâm viết về người phụ nữ, Lưu Thị Mười muốn góp phần khẳng
định, đề cao tầm quan trọng và giá trị của phụ nữ trong xã hội. Dân gian xưa có
câu: “Đàn ơng xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”, khẳng vai trò “thắp lửa” và “giữ
lửa” cho gia đình của người phụ nữ. Để có được ấm êm, hạnh phúc, tràn ngập
tiếng cười, phải có người phụ nữ biết thắp lên ngọn lửa của tình yêu, niềm tin,
hi vọng cho mỗi thành viên trong gia đình.

Lưu Thị Mười cũng hiểu rõ, người phụ nữ phải vượt qua rất nhiều gánh
nặng trong cuộc sống, phải hết sức cố gắng và nỗ lực rất nhiều để có thể làm
tốt hơn những thiên chức ấy của mình nên đã gửi trọn nét bút yêu thương để
ngợi ca về họ. Nhà văn ngợi ca vẻ đẹp của sự yêu thương, giàu đức hi sinh của
người phụ nữ. Sau mỗi trang viết về người phụ nữ, nhà văn gửi đến bạn đọc
nhiều thông điệp ý nghĩa về cuộc sống. Chị cho rằng, hãy giữ mãi ngọn lửa của
niềm tin và tình yêu, sự bao dung và nhân ái để cuộc sống thêm phần ý nghĩa;
phụ nữ là chìa khóa của hạnh phúc nên phải trân trọng, yêu thương cảm thông
và sẻ chia nhiều hơn với người phụ nữ.

Tóm lại, qua nhiều giai đoạn sáng tác khác nhau, Lưu Thị Mười vẫn
chuyên tâm, hứng thú với đề tài về người phụ nữ. Đó là kết tinh của sự từng
trải, tấm lòng yêu thương, cái tâm đau đáu hướng về người phụ nữ của người

cầm bút. Đề tài người phụ nữ sẽ mãi là một mảnh đất màu mỡ khơi lên nguồn
cảm hứng sáng tác nơi chị. Có thể khẳng định rằng, với đề tài này, nhà văn Lưu