Vận chuyển vật chất qua màng tế bào pot

vËn chuyÓn vËt chÊt
qua mμng tÕ bμo
1- Cấu trúc, chức năng mng tế bo.
Mng tế bo rất linh động v tạo
hình, bề dy chỉ 7,5nm -10nm.
1.1-Thnh phần hoá học mng TB.
chủ yếu l protein v lipid, phần nhỏ l
glucid, nớc v muối khoáng.
-M« hinh cña Dawson vμ Danielli (1935)
-
2- VËn chuyÓn vËt chÊt qua
mμng tÕ bμo.
Gåm: khuÕch t¸n vμ vËn chuyÓn tÝch cùc.
2.1- KhuÕch t¸n (Diffusion).
KhuÕch t¸n (hay cßn gäi lμ vËn chuyÓn thô
®éng) lμ sù vËn chuyÓn chÊt qua mμng (do
chuyÓn ®éng nhiÖt) theo bËc thang chªnh
lÖch: chªnh lÖch nång ®é, chªnh lÖch ®iÖn
ho¸ trÞ, chªnh lÖch ¸p lùc.
2.1.1-KhuyÕch t¸n ®¬n thuÇn (Simple
diffusion)
*- KhuÕch t¸n ®¬n thuÇn qua líp lipid kÐp cña
mμng.
- C¸c chÊt tan trong mì: nh− O
2
, Nit¬, CO
2

,
r−îu …, tØ lÖ víi ®é hoμ tan trong lipid.
- ChÊt kh«ng tan trong lipid: N−íc kh«ng tan
trong lipid nh−ng khuÕch t¸n qua mμng tÕ bμo
rÊt nhanh; C¸c ion kh«ng khuÕch t¸n tù do qua
líp lipid kÐp.
2.1.2- KhuÕch t¸n tăng c−êng (facilitated
diffusion).
- Lμ sù khuÕch t¸n cã sù tham gia cña chÊt
mang (carier) cã bản chÊt protein.
- KhuÕch t¸n tăng c−êng kh¸c khuÕch t¸n
qua kªnh lμ cã tèc ®é tèi ®a (Vmax).
- Đ©y lμ c¬ chÕ vËn chuyÓn c¸c chÊt quan
träng qua mμng tÕ bμo, nh− c¸c
monosacarid (glucose, galactose,
fructose ), acid amin
2.1.3- C¸c yÕu tè anh h−ëng ®Õn tèc
®é khuÕch t¸n.
+ TÝnh thÊm mμng (P-Permeability)
TÝnh thÊm chÞu anh h−ëng: bÒ dμy mμng,
®é tan trong mì, sè kªnh protein, nhiÖt
®é, träng l−îng ph©n tö chÊt khuÕch t¸n.
+ HÖ sè khuÕch t¸n (Diffusion coefficient,
viÕt t¾t: D)
+Anh h−ëng cña hiÖu nång ®é:
+Anh h−ëng hiÖu ¸p suÊt:
* Khuếch tán nớc v thẩm thấu.

+ Nớc khuếch tán qua mng dễ dng với
tốc độ lớn. Sức khuếch tán của nớc từ nơi
có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp gọi
l sự thẩm thấu.
+ Ap suất thẩm thấu:
Ap suất thẩm thấu phụ thuộc vo số lợng
các hạt trong dd (nồng độ phân tử -mol)
đơn vị đo áp suất thẩm thấu l osmol
1 osmol lμ sè ph©n tö gam chÊt kh«ng ph©n
ly hay ion.
VÝ dô: - Glucose kh«ng ph©n ly,
1ptg G =180 D 180g glucose =1 osmol.
- NaCl cã ptg=58,5,
nh−ng ph©n ly D 58,5g NaCl = 2 osmol.
osmolality: hay nång ®é osmol kilogam cña
mét dung dÞch cã 1 osmol cho 1Kg dung dÞch
(cã 1 osmol chÊt tan trong 1Kg n−íc).
osmolarity: hay nång ®é osmol lÝt cña 1 dung
dÞch cã 1 mol chÊt tan cho 1 lÝt dung dÞch (cã 1
osmol chÊt tan/1 lÝt n−íc).
osmolality chÝnh x¸c h¬n, nh−ng
osmolarity tiÖn lîi h¬n, ta nãi t¾t lμ nång ®é
osmol.
- DÞch ngo¹i bμo cã nång ®é 300 mosmol.
ë37
0
C 1 mosmol t¹o ¸p suÊt thÈm thÊu 19,3
mmHg.
- DÞch mô cã ¸p lùc t/thÊu 300mosmol
≈ 5790 mmHg ( ≈ 7,6 atm.).

2.2- Vận chuyển tích cực.
Sơ đồ vận chuyển tích cực các chất qua mng.
X,Y l chất tải, C
i
v C
e
l chất đợc tải
Mặt ngoi
Mặt trong
CX
CX
X
X
Y Y
CY
CY
ATP
ADP
C
i
C
i
C
e
C
e
2.2.1-Vận chuyển tích cực tiên phát
(Primery Active Transport)
- L hệ vận chuyển chất m sử dụng nng
lợng trực tiếp từ thuỷ phân ATP.

- Theo cơ chế ny có sự vận chuyển các
ion qua mng: (Na
+
, K
+
, Ca
++
), nhờ hệ
bơm Ion -HệBơm Na
+
-K
+
l hệ đợc
nghiên cứu sớm nhất v nhiều nhất.
Thnh phần bơm Na
+
-K
+
gồm:
- protein nhỏ, M = 55.000, cha rõ chức nng.
- protein lớn, có m= 100.000, có 3 đặc tính:
+ Mặt trong mng có 3 site receptor để + với
Na
+
.
+ Mặt ngoimng có 2 site recoptor để + với
K
+
.
+ Phần protein ở bên trong tế bo gần vị trí

gắn Na
+
có hoạt tính ATPase v có ái lực cao
với Na
+
.
ATP
3Na
+
2K
+
3Na
+
2K
+
Nộibào
ATP-ase
ADP + Pi
Ngoạibào
B¬m Na
+
-K
+
ho¹t ®éng liªn tiªu 20-25%
năng l−îng ho¹t ®éng cña tÕ bμo.
2.1.3-VËn chuyÓn tÝch cùc thø ph¸t
(Secondary Active Transport)
-Đång vËn
chuyÓn (Co-
transport): do

thế năng
chªnh lÖch
nång ®ộ cña
Na
+
- ®ång vËn chuyÓn ng−îc (Counter-
transport):
HÕt