Quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học và trung học cơ sở huyện điện biên đông, tỉnh điện biên
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.37 MB, 136 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM </b>
<b>LÒ VĂN TỈNH </b>
<b>QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM </b>
<b>Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, </b>
<b>TỈNH ĐIỆN BIÊN </b>
<b>LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC </b>
<b>THÁI NGUYÊN - 2023 </b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM </b>
<b>LÒ VĂN TỈNH </b>
<b>QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM </b>
<b>Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, </b>
<b>TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục </b>
<b>Mã số: 8140114 </b>
<b>LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC </b>
<i><b>Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đinh Đức Hợi </b></i>
<b>THÁI NGUYÊN - 2023 </b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3"><b>LỜI CAM ĐOAN </b>
Tôi cam đoan đã thực hiện việc kiểm tra mức độ tương đồng nội dung luận văn qua phần mềm Turnitin một cách trung thực và đạt kết quả mức độ tương đồng 29%. Bản luận văn kiểm tra qua phần mềm là bản cứng đã nộp để bảo vệ trước hội đồng. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.
<i><small>Thái Nguyên, tháng 8 năm 2023 </small></i>
<b><small>TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lò Văn Tỉnh </small></b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4"><b><small>LỜI CẢM ƠN </small></b>
Đầu tiên, em xin bày tỏ sự kinh trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo - PGS.TS. Đinh Đức Hợi, người thầy đã tận tình giúp đỡ, định hướng khoa học và ln động viên, khích lệ em hoàn thành luận văn.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu, tập thể các thầy cô giáo Khoa Tâm lý - Giáo dục, Khoa sau đại học, Phòng đào tạo Trường Đại học Sư phạm Thái nguyên đã trực tiếp giảng dạy và định hướng trong quá trình học tập và nghiên cứu..
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông đã giúp đỡ, chia sẻ, cung cấp cho tôi nhiều tư liệu, thông tin cũng như đóng góp cho tơi nhiều ý kiến q báu để hoàn thiện luận văn này.
Cuối cùng, xin cảm ơn những người thân trong gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều kiện tốt nhất cho tơi hồn thành luận văn.
Trong q trình học tập và nghiên cứu, mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng, tâm huyết và trách nhiệm, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy giáo, cơ giáo và các bạn đồng nghiệp chỉ dẫn, góp ý.
<i>Xin chân thành cảm ơn! </i>
<i><small>Thái nguyên, tháng 8 năm 2023 </small></i>
<b><small>Tác giả luận văn </small></b>
<i><b><small>Lò Văn Tỉnh </small></b></i>
</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ... 3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu ... 3
5. Giả thuyết khoa học ... 4
6. Phạm vi nghiên cứu ... 4
7. Phương pháp nghiên cứu ... 5
8. Cấu trúc luận văn ... 6
<b>Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG ... 7</b>
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu... 7
1.1.1. Nghiên cứu về trải nghiệm và hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 ở trường phổ thông theo hướng trải nghiệm ... 7
1.1.2. Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 11
1.2. Khái niệm cơ bản ... 12
1.2.1. Dạy học ... 12
1.2.2. Hoạt động dạy học ... 13
1.2.3. Dạy học theo hướng trải nghiệm ... 14
1.2.4. Hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 15
1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 16
</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">1.3. Lý luận hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải
nghiệm ở trường phổ thơng ... 18
1.3.1. Chương trình mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 18
1.3.2. Ưu thế của dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 19
1.3.3. Mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 20
1.3.4. Phương pháp hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng ... 21
1.3.5. Hình thức hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 24
1.3.6. Đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 27
1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 28
1.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 28
1.4.2. Quản lý thực hiện nội dung hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 29
1.4.3. Quản lý thực hiện phương pháp và hình thức hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 32
1.4.4. Quản lý thực hiện điều kiện hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 34
1.4.5. Quản lý thực hiện đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông ... 35
1.5. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm ở trường PTDTBT tiểu học ... 37
1.5.1. Yếu tố chủ quan ... 37
1.5.2. Yếu tố khách quan ... 39
Tiểu kết chương 1 ... 42
</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7"><b>Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN ... 43</b>
2.1. Khái quát khách thể nghiên cứu ... 43 2.1.1. Khái quát tình hình giáo dục huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.... 43 2.1.2. Tổ chức nghiên cứu ... 47 2.2. Thực trạng hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng
trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở huyện Điện Biên Đơng, tỉnh Điện Biên ... 49 2.2.1. Chương trình dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải
nghiệm ở các trường ... 49 2.2.2. Ưu thế hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng
trải nghiệm ở các trường ... 50 2.2.3. Mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng
trải nghiệm ở các trường ... 53 2.2.4. Phương pháp hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo
hướng trải nghiệm ở các trường ... 55 2.2.5. Hình thức hoạt động dạy học mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng
trải nghiệm ở các trường ... 58 2.2.6. Đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng
trải nghiệm ở các trường ... 60 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo
hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ... 61 2.3.1. Quản lý thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội
lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường ... 61 2.3.2. Quản lý thực hiện nội dung hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội
lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường ... 64 2.3.3. Quản lý thực hiện phương pháp và hình thức hoạt động dạy học mơn
tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường ... 67
</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">2.3.4. Quản lý thực hiện điều kiện hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội
lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường ... 72
2.3.5. Quản lý thực hiện đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường ... 74
2.4. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ... 77
2.4.1. Yếu tố chủ quan ... 77
2.4.2. Yếu tố khách quan ... 79
Tiểu kết chương 2 ... 85
<b>Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC BÁN TRÚ TIỂU HỌC VÀ TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN ... 86</b>
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ... 86
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ... 86
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ... 86
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ... 87
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ... 87
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính tích hợp ... 88
3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và Trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ... 88
3.2.1. Đổi mới công tác lập kế hoạch quản lý dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hình thức trải nghiệm... 88
3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và xã hội lớp 3 cho giáo viên ... 93
3.2.3. Chỉ đạo rà soát, đánh giá hiệu quả của các phương pháp, hình thức dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm để điều chỉnh cho phù hợp ... 97
</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">3.2.4. Trang bị bổ sung cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu về dạy học môn
TN&XH lớp 3 theo hướng trải nghiệm ... 100
3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ... 103
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ... 103
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm ... 103
3.3.3. Nội dung khảo nghiệm ... 103
3.3.4. Phương pháp khảo nghiệm ... 103
3.3.5. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp ... 104
</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10"><b>DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT </b>
CBQL : Cán bộ quản lý
CTGDPT : Chương trình giáo dục phổ thông GD & ĐT : Giáo dục và đào tạo
PTDTBT-TH : Phổ thông dân tộc bán trú - Tiểu học TH&THCS : Tiểu học và Trung học cơ sở
THCS : Trung học cơ sở TN&XH : Tự nhiên và xã hội UBND : Ủy ban nhân dân
</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11"><b>DANH MỤC BẢNG </b>
Bảng 2.1. Quy mô các trường PTDTBT TH và THCS năm học 2022 - 2023 .. 45 Bảng 2.2. Cơ sở vật chất các trường PTDTBT TH và THCS ... 46 Bảng 2.3. Ý nghĩa thang đo ... 49 Bảng 2.4. Thực trạng chương trình dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3
theo hướng trải nghiệm ... 50 Bảng 2.5. Ưu thế khi tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn TN
& XH lớp Ba ... 52 Bảng 2.6. Đánh giá về mục tiêu của hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã
hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ... 54 Bảng 2.7. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn
TN & XH lớp Ba ... 56 Bảng 2.8. Hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn TN &
XH lớp Ba ... 58 Bảng 2.9. Đánh giá hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn TN & XH lớp Ba ... 60 Bảng 2.10. Quản lý mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3
theo hướng trải nghiệm ... 62 Bảng 2.11. Quản lý nội dung hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp
3 theo hướng trải nghiệm ... 65 Bảng 2.12. Quản lý phương pháp hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội
lớp 3 theo hướng trải nghiệm ... 67 Bảng 2.13. Quản lý hình thức hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp
3 theo hướng trải nghiệm ... 70 Bảng 2.14. Quản lý điều kiện hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp
3 theo hướng trải nghiệm ... 73 Bảng 2.15. Quản lý đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3
theo hướng trải nghiệm ... 75 Bảng 2.16. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng tới quản lý hoạt động dạy học
môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ... 78 Bảng 2.17. Các yếu tố khách quan ảnh hưởng tới quản lý hoạt động dạy học
môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ... 80 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của biện pháp ... 104 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của biện pháp ... 105
</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12"><b>MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài </b>
Trong giai đoạn hiện nay, dạy học tích hợp khơng phải là những vấn đề q mới đối với giáo viên phổ thông. Họ là những người đã từng sử dụng các hình thức dạy học tích hợp ở một chừng mực nào đó trong q trình dạy học để hồn thành mục tiêu dạy học giúp cho học sinh biết được những điều hữu ích và thú vị của cuộc sống.
Dạy học gắn với hoạt động trải nghiệm là cách kết nối kiến thức, kỹ năng với thực tiễn cuộc sống phong phú, sinh động mà học sinh đã và sẽ trải qua trong cuộc sống. Hoạt động trải nghiệm khơng chỉ giúp hình thành kiến thức mới mà quan trọng hơn là tạo cho các em có niềm say mê tìm hiểu, thích khám phá và biết cách lĩnh hội những kiến thức mới, cách hình thành kỹ năng mới. Hình thức dạy học trải nghiệm có ý nghĩa tăng cường khả năng thực hành cho học sinh, học đi đôi với hành. Mỗi học sinh phải được hành động với kinh nghiệm cá nhân, đưa ra các sáng kiến trải nghiệm từ thực tế, không ngừng sáng tạo, nuôi dưỡng tính sáng tạo, ham học hỏi của bản thân.
Môn Tự nhiên xã hội lớp 3 tích hợp những kiến thức về thế giới tự nhiên và xã hội, có vai trị quan trọng trong việc giúp học sinh học tập các môn Khoa học, Lịch sử và Địa lý ở các lớp 4, 5. Góp phần đặt nền móng ban đầu cho việc giáo dục về khoa học tự nhiên và khoa học xã hội ở các cấp học trên. Môn học coi trọng việc tổ chức cho học sinh trải nghiệm thực tế, tạo cho các em cơ hội tìm tịi, khám phá thế giới tự nhiên và xã hội xung quanh; vận dụng kiến thức vào thực tiễn, học cách ứng xử phù hợp với tự nhiên và xã hội.
Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên là một huyện vùng cao đặc biệt khó khăn thuộc 59 huyện nghèo của cả nước. Những năm qua, nhiều trường học vẫn đang gặp không ít khó khăn trong cơng tác giảng dạy và học tập, do thiếu thốn về cơ sở vật chất, thiếu giáo viên đứng lớp. Hiện nay, trong bối cảnh đổi mới chương trình phổ thơng cơng tác tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học
</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn cũng đã được quan tâm nhưng chưa thực sự đáp ứng được mục tiêu của hoạt động trải nghiệm trong trường tiểu học đặt ra nói chung và môn Tự nhiên xã hội cho học sinh lớp 3 nói riêng. Các hoạt động trải nghiệm chưa được tổ chức theo kế hoạch bài bản, chưa có nhiều đổi mới trong phương pháp cũng như hình thức tổ chức hoạt động dẫn đến hiệu quả của các hoạt động chưa đạt được mục tiêu mong muốn. Bên cạnh đó cơng tác quản lý tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh của Hiệu trưởng các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở còn nhiều hạn chế, năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh của giáo viên cũng cần phải được bồi dưỡng, nâng cao để đáp ứng được những yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Tiểu học.
Thực tiễn cho thấy công tác quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đơng, tỉnh Điện Biên cịn nhiều bất cập như: việc xác định mục tiêu vẫn còn chưa cụ thể, thiếu sự định lượng và khó khăn trong việc đo lường kết quả thực hiện (kết quả khảo sát ở mức trung bình vơi 2,78 điểm), một số mục tiêu còn xa vời, chưa xuất phát từ thực tế hoạt động trong nhà trường. Hoạt động khen thưởng, kỷ luật trong quá trình quản lý dạy học mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm là động lực thúc đẩy các cá nhân tham gia vào quá trình dạy học mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm nhưng đây là lại là nội dung xếp thứ hạng thấp nhất trong số các nội dung quản lý, đòi hỏi Hiệu trưởng cần quan tâm điều chỉnh. Các nội dung “Chỉ đạo đánh giá hiệu quả của từng phương pháp dạy học môn TN&XH lớp 3 theo hướng trải nghiệm” và “Coi trọng trách nhiệm và quyền hạn của giáo viên khi sử dụng phương pháp dạy học môn TN&XH lớp 3 theo hướng trải nghiệm” có điểm trung bình chung lần lượt là 3,23 và 3,14 điểm, ở mức trung bình.
</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">Xuất phát từ những nội dung nói trên và điều kiện làm việc thực tế cụ thể của bản thân hiện nay, để có thể quản lý tốt hoạt động dạy học dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm và đánh giá đúng thực trạng của
<i><b>hoạt động này, tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên” để nghiên cứu. </b></i>
<b>2. Mục đích nghiên cứu </b>
Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên, luận văn đề xuất biện pháp tăng cường quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
<b>3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu </b>
<i><b>3.1. Đối tượng nghiên cứu </b></i>
Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
<i><b>3.2. Khách thể nghiên cứu </b></i>
Hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Tiểu học.
<b>4. Nhiệm vụ nghiên cứu </b>
4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm ở trường tiểu học.
4.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">4.3. Đề xuất và khảo nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
<b>5. Giả thuyết khoa học </b>
Quá trình triển khai dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đơng, tỉnh Điện Biên cịn có những hạn chế nhất định. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, trong đó có nguyên nhân thuộc về quản lý, do vậy nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lý phù hợp với tình hình thực tiễn thì việc triển khai dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên sẽ được nâng cao.
<b>6. Phạm vi nghiên cứu </b>
<i><b>6.1. Nội dung nghiên cứu </b></i>
Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên với các nội dung quản lý gồm: Quản lý mục tiêu hoạt động dạy học, quản lý nội dung hoạt động dạy học, quản lý phương pháp và hình thức hoạt động dạy học, quản lý điều kiện hoạt động dạy học, quản lý đánh giá hoạt động dạy học.
<i><b>6.2. Đối tượng khảo sát </b></i>
- 5 cán bộ quản lý, chuyên viên Phòng Giáo dục và đào tạo; Phòng Nội vụ huyện Điện Biên Đơng.
- 8 cán bộ quản lý (hiệu trưởng, phó hiệu trưởng các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở thuộc huyện Điện Biên Đông).
</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">- 77 giáo viên ở 4 trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở thuộc huyện Điện Biên Đông.
<i><b>6.3. Thời gian nghiên cứu </b></i>
Nghiên cứu tập trung số liệu từ tháng 8 năm 2022 đến tháng 5 năm 2023.
<b>7. Phương pháp nghiên cứu </b>
Để thực hiện mục đích và nhiệm vụ của đề tài, tác giả sử dụng nhóm phương pháp sau:
<i><b>7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận </b></i>
Phân tích và tổng hợp các tài liệu liên quan đến chính sách của Đảng và Nhà nước; các văn bản chỉ đạo, triển khai của Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND tỉnh Điện Biên, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Điện Biên Đơng. Trên cơ sở đó hệ thống hóa, khái quát hóa tài liệu để xây dựng khung lý luận nền tảng cho vấn đề nghiên cứu.
<i><b>7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn </b></i>
- Phương pháp điều tra: Điều tra thực trạng hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên thông qua hệ thống các bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, giáo viên của các nhà trường.
- Phương pháp phỏng vấn: Nhằm bổ sung, làm rõ thêm những thông tin thu được thông qua phương pháp điều tra, làm căn cứ để nhận xét, đánh giá, khẳng định tính chính xác thực trạng các biện pháp quản lý của Ban giám hiệu, các tổ trưởng chuyên môn. Đồng thời, những thơng tin này cũng giúp người nghiên cứu có thêm căn cứ để khẳng định tính trung thực và độ tin cậy của kết quả nghiên cứu. Đối tượng phỏng vấn gồm: cán bộ quản lý, giáo viên.
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Xin ý kiến tư vấn của lãnh đạo, các chuyên gia, chuyên viên của Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Điện Biên Đơng để có thêm thông tin tin cậy đảm bảo tính khách quan của kết quả
</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">nghiên cứu. Đặc biệt, xin ý kiến đóng góp cho những đề xuất biện pháp nhằm quản hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
<i><b>7.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu bằng toán thống kê </b></i>
Sử dụng phương pháp xử lý số liệu (tính %, điểm trung bình, thứ bậc) thu được từ quá trình điều tra thực trạng và kết quả thực nghiệm làm cơ sở để phân tích thực trạng.
<b>8. Cấu trúc luận văn </b>
Ngồi phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và trung học cơ sở huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18"><b>Chương 1 </b>
<b>CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI LỚP 3 THEO HƯỚNG TRẢI NGHIỆM </b>
<b>Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu </b>
<i><b>1.1.1. Nghiên cứu về trải nghiệm và hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 ở trường phổ thông theo hướng trải nghiệm </b></i>
<i>1.1.1.1. Nghiên cứu về trải nghiệm </i>
Trong cơng trình nghiên cứu “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo”, Tác giả Nguyễn Thị Liên (chủ biên) đã trình bày tổng quan về hoạt động TN, đặc biệt là định hướng đánh giá hoạt động TN. Đánh giá kết quả hoạt động của học sinh được thể hiện ở hai cấp độ đánh giá cá nhân và đánh giá tập thể bằng cách hình thức đánh giá.
Tác giả Đỗ Ngọc Thống, trong công trình nghiên cứu “Hoạt động trải nghiệm sáng tạo từ kinh nghiệm giáo dục quốc tế và vấn đề của Việt Nam”, đã phân tích kinh nghiệm giáo dục hoạt động TN của một số nước cụ thể là Anh, Hàn Quốc và liên hệ đến Việt Nam. Theo tác giả, giáo dục sáng tạo là một yêu cầu quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thơng của rất nhiều nước. Khơng có sáng tạo thì khơng thể có phát triển. Sáng tạo địi hỏi mọi cá nhân phải nỗ lực, năng động, có tư duy độc lập.
<i>1.1.1.2. Nghiên cứu về hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 ở trường phổ thông theo hướng trải nghiệm </i>
a. Hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 ở trường phổ thông Nghiên cứu của Nguyễn Hữu Tuyến (2018) về “Một số phương pháp tổ chức trò chơi trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 trường Tiểu học Xuân Lẹ”. Nghiên cứu cho thấy với nội dung đổi mới phương pháp dạy học mơn Tự nhiên và Xã hội nói riêng và các mơn học nói chung, trong các tiết
</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">học, học sinh đều rất hứng thú học tập. Các em mạnh dạn, tự tin và cởi mở trong giao tiếp. Do vậy, để hình thành kiến thức mới, kinh nghiệm mới và tăng sự chú ý, nhớ nhanh, nhớ lâu kiến thức, cần tạo cơ hội cho HS huy động tất cả vốn kinh nghiệm và sử dụng tất cả các giác quan trong học tập. Riêng đối với HS lớp Ba, đặc điểm nhận thức của các em bắt đầu chuyển từ giai đoạn tư duy trực quan cụ thể sang tư duy trừu tượng thì việc dạy học bằng hoạt động trị chơi là vơ cùng cần thiết.
Nghiên cứu của Nguyễn Bích Ngọc (2019) về “Một số biện pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực môn tự nhiên và xã hội lớp 3”. Nghiên cứu cho thấy dạy học theo hướng phát triển năng lực trước hết cần quan tâm nhiều tới hứng thú, kinh nghiệm, vốn sống của học sinh. Học sinh cần được tạo cơ hội để phát triển năng lực, phù hợp với nhu cầu, điều kiện và đặc điểm cá nhân. Dạy học theo hướng phát triển năng lực được thực hiện trên cơ sở dạy học phân hóa - đáp ứng sự khác biệt của học sinh về trình độ,nhịp độ, phong cách. Đối với mỗi giai đoạn học tập, giáo viên cần chú ý và hướng đến hiệu quả học sâu. Đối với môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3 sẽ hình thành và phát triển ở học sinh năng lực khoa học, bao gồm các thành phần: nhận thức khoa học, tìm hiểu môi trường tự nhiên và xã hội xung quanh, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học.
Nghiên cứu của Phạm Thị Hà (2020) về “Dạy học theo định hướng giáo dục STEM môn TNXH lớp 3”. Kết quả nghiên cứu cho thấy trong rất nhiều các hình thức và phương pháp dạy học thì dạy học theo định hướng STEM đang được chú trọng, nhằm trang bị cho người học những kiến thức, kĩ năng liên quan đến các lĩnh vực Khoa học, Công nghệ, Kĩ thuật và Tốn học theo cách tiếp cận liên mơn, giúp người học có thể áp dụng giải quyết vấn đề trong cuộc sống hàng ngày.
Qua các nghiên cứu này, tác giả xác định được hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 ở trường phổ thơng có thể thực hiện theo nhiều
</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">phương pháp khác nhau nhằm hình thành và phát triển ở học sinh năng lực khoa học.
b. Hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông
Nghiên cứu của Võ Kim Long (2017) về “Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp 3”. Nghiên cứu cho thấy học tập bằng hoạt động trải nghiệm hay học tập dựa vào trải nghiệm tạo cơ hội để HS tiếp xúc trực tiếp với môi trường xung quanh, huy động tất cả vốn kinh nghiệm và các giác quan để khám phá kiến thức. Qua đó, HS được phát huy tối đa vai trị chủ thể tích cực, độc lập, sáng tạo và rèn luyện các phẩm chất và năng lực tích cực cho bản thân: trung thực, trách nhiệm; tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo,... Mục tiêu và chương trình mơn Tự nhiên - Xã hội có những điểm phù hợp để dạy học bằng hoạt động trải nghiệm: hoạt động trải nghiệm chú trọng đến những kinh nghiệm sẵn có của người học, nó là nguyên liệu đầu vào, là công cụ để người học giải quyết những vấn đề cần lĩnh hội, đi tìm và hình thành kinh nghiệm mới. Trong khi đó, với Tự nhiên - Xã hội, HS có nhiều vốn kiến thức, kinh nghiệm nhất, bởi vì đối tượng học tập trực tiếp của môn học này là các sự vật, hiện tượng cụ thể và mối quan hệ của chúng với môi trường xung quanh.
Nghiên cứu của Trần Thanh Dư (2018) về “Thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn Tự nhiên và Xã hội lớp Ba tại các trường tiểu học quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh”. Kết quả nghiên cứu cho thấy trong chương trình giáo dục tiểu học, bên cạnh những mơn học như Tốn, Tiếng Việt, Mĩ thuật,... môn Tự nhiên - Xã hội cũng góp phần khơng nhỏ trong việc hình thành phẩm chất và năng lực cho HS tiểu học. Đề tài đã thực hiện các nội dung nghiên cứu sau: 1) Nghiên cứu, xác định cơ sở lí luận của đề tài Thiết kế hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn TN&XH lớp Ba tại các trường tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh.
</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">2) Khảo sát, giải thích, đánh giá thực trạng dạy học môn TN&XH lớp Ba bằng hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh. 3) Thiết kế và thử nghiệm một số hoạt động trải nghiệm trong dạy học môn TN&XH lớp Ba tại các trường tiểu học trên địa bàn Quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh theo chương trình giáo dục tiểu học hiện hành.
Nghiên cứu của Đỗ Văn Bình (2022) về “Phát triển dạy học trải nghiệm môn tự nhiên xã hội cho học sinh lớp 3”. Kết quả nghiên cứu cho thấy dạy học trải nghiệm môn tự nhiên xã hội là hoạt động bắt buộc dành cho học sinh lớp 3 cấp Tiểu học. Đây là hoạt động vô cùng quan trọng nhằm cung cấp tri thức về thế giới tự nhiên và xã hội, góp phần đặt nền móng giúp học sinh học tập các môn Khoa học, Lịch sử và Địa lý ở các lớp 4, 5. Nghiên cứu tập trung phân tích 4 phương pháp dạy học trải nghiệm môn tự nhiên xã hội: Khai thác kiến thức, kinh nghiệm của học sinh về cuộc sống xung quanh; Tổ chức hoạt động quan sát; Tổ chức trải nghiệm, khám phá, vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống; Tổ chức thực hành, tương tác… từ đó giáo viên có sự vận dụng phù hợp với từng chuyên đề.
Qua các nghiên cứu này, tác giả xác định được tầm quan trọng của hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội theo hướng trải nghiệm đối với học sinh lớp 3, từ đó xây dựng được khung lý luận hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thơng cho nghiên cứu gồm: Chương trình mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông; Ưu thế của dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông; Mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông; Phương pháp hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng; Hình thức hoạt động dạy học mơn tự nhiên và xã hội lớp
</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông; Đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông.
<i><b>1.1.2. Nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Nghiên cứu của Nguyễn Chí Quân (2020) về: “Quản lý dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và xã hội ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang”. Kết quả nghiên cứu dựa trên kết quả khảo sát cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tại 8 trường tiểu học thuộc địa bàn huyện Lục Nam. Cụ thể: Trường Tiểu học thị trấn Đồi Ngô số 1, Tiểu học thị trấn Đồi Ngô số 2, Tiểu học Lan Mẫu, Tiểu học Bảo Đài, Tiểu học Bình Sơn, Tiểu học Lục Sơn, Tiểu học Cương Sơn, Tiểu học Vô Tranh 1. Trên cơ sở đó đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và xã hội ở các trường tiểu học huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang.
Nghiên cứu của Đỗ Ngọc Thủy (2020) về: “Quản lý hoạt động dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và Xã hội ở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội”. Đề tài đã hệ thống hóa và làm sáng tỏ những lý luận cơ bản về quản lý HĐDH trải nghiệm môn TN&XH ở các trường tiểu học, qua đó bổ sung một số lý luận về vấn đề này vào khoa học quản lý giáo dục. Luận văn đã chỉ ra thực trạng quản lý HĐDH trải nghiệm môn TN&XH ở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội. Trên cơ sở đó, đánh giá thành công, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý hoạt động này, đề xuất được các biện pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý HĐDH trải nghiệm môn TN&XH ở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội.
Nghiên cứu của Lê Hữu Bình (2020) về “Quản lý hoạt động dạy học trải nghiệm môn tự nhiên xã hội ở các trường tiểu học huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh”. Quản lý hoạt động dạy học mơn Tự nhiên xã hội ở trường tiểu học theo hướng trải nghiệm là một trong những yêu cầu cấp thiết hiện nay. Nghiên cứu trình bày kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt
</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">động dạy học môn tự nhiên xã hội theo hướng trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh gồm: quản lý chương trình, kế hoạch dạy học mơn tự nhiên xã hội, quản lý hoạt động dạy môn tự nhiên xã hội của giáo viên, quản lý hoạt động học môn tự nhiên xã hội của học sinh, quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn tự nhiên xã hội và quản lý các điều kiện dạy học môn tự nhiên xã hội theo hướng trải nghiệm. Kết quả này là cơ sở để đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn tự nhiên xã hội ở các trường tiểu học.
Như vậy, những nghiên cứu đã đề cập đến vai trò và tầm quan trọng của việc về quản lý dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm, đồng thời cũng đưa ra được nhiều giải pháp để nâng cao hiệu quả và chất lượng công tác về quản lý dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm. Tuy có nhiều bài viết và cơng trình nghiên cứu, luận văn về quản lý hoạt động dạy học như đã nêu ở trên nhưng vấn đề về quản lý dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm theo yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay vẫn chưa được quan tâm nghiên cứu một cách đầy đủ, có hệ thống. Tính đến thời điểm hiện nay, có khá ít những cơng trình nghiên cứu về hoạt động trải nghiệm trong môn học ở tiểu học và hầu như chưa có cơng trình nào đi sâu nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thông. Cũng như chưa có cơng trình nghiên cứu nào về về về quản lý dạy học môn Tự nhiên và Xã hội theo hướng trải nghiệm ở trường PTDTBT Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Đây chính là khoảng trống để tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài.
<b>1.2. Khái niệm cơ bản </b>
<i><b>1.2.1. Dạy học </b></i>
Dạy học là quá trình tập hợp những hành động liên tiếp, thâm nhập vào nhau của người dạy và người học dưới sự hướng dẫn của người dạy nhằm làm cho người học nắm vững hệ thống tri thức khoa học, phát triển
</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">năng lực nhận thức, năng lực hành động, hình thành thế giới quan và nhân sinh quan đúng đắn.
Từ khái niệm trên, tác giả luận văn định nghĩa dạy học là quá trình song song, biện chứng giữa truyền đạt và lĩnh hội của người dạy và người học. Trong đó, người dạy giữ vai trò chủ đạo trong việc tổ chức, hướng dẫn người học phát huy năng lực và phẩm chất cá nhân, còn người học thể hiện vai trò chủ động, sáng tạo trong việc tìm hiểu, khám phá và lĩnh hội những năng lực và phẩm chất cần thiết cho chính mình.
<i><b>1.2.2. Hoạt động dạy học </b></i>
Hoạt động dạy học (HDDH) là quá trình giáo viên tiến hành các thao tác có tổ chức, có định hướng và học sinh bằng hoạt động của bản thân, từng bước có năng lực tư duy và năng lực hành động với mục đích chiếm lĩnh các giá trị tinh thần, các hiểu biết, các kĩ năng, các giá trị văn hóa mà nhân loại đã đạt được [19].
Giáo viên giữ vai trò chủ đạo trong tồn bộ tiến trình dạy học. Người xây dựng và thực thi kế hoạch giảng dạy bộ môn, người tổ chức cho học sinh thực hiện hoạt động học tập với mọi hình thức, trong những thời gian và không gian khác nhau, người điều khiển các hoạt động trí tuệ và hướn dẫn thực hành của học sinh trên lớp, trong phịng thí nghiệm… Giáo viên là người chỉ dẫn, giúp đỡ học sinh học tập, rèn luyện, đồng thời là người kiểm tra uốn nắn và giáo dục học sinh trong mọi phương diện.
Trên nguyên tắc phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh, giáo viên tổ chức và điều khiển quá trình học tập của học sinh, làm cho việc học tập của học sinh trở thành một hoạt động độc lập có ý thức. Bằng sự khéo léo của phương pháp sư phạm, giáo viên khai thác tiềm năng trí tuệ, kiến thức và kinh nghiệm sống của học sinh, giúp họ tìm ra những phương pháp học tập sáng tạo, tự lực nắm lấy kiến thức và hình thành các kỹ năng hoạt động.
</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">- Học sinh là chủ thể của hoạt động học tập. Chủ thể có ý thức, chủ động, tích cực và sáng tạo trong nhận thức và rèn luyện nhân cách. Tuy nhiên, học sinh còn là đối tượng giảng dạy và giáo dục của giáo viên, người học vừa phải chủ động và sáng tạo trong học tập, vừa phải tiếp thu sự chỉ dẫn, dạy bảo từ phía giáo viên. Người học quyết định chất lượng học tập của mình.
Hoạt động dạy và hoạt động học ln gắn bó, khơng tách rời nhau tạo thành một hoạt động chung. Dạy điều khiển học, học tuân thủ dạy. Tuy nhiên, việc học phải chủ động, cách học phải thông minh và phương pháp phải sáng tạo. Dạy tốt dẫn đến học tốt, học tốt đòi hỏi phải dạy tốt. Thi đua dạy tốt, học tốt là một phong trào hướng vào cải tiến phương pháp dạy và học, là việc làm phù hợp với quy luật của quá trình dạy học [17].
<i><b>1.2.3. Dạy học theo hướng trải nghiệm </b></i>
Trải nghiệm là sự trải qua (kinh qua) thực tiễn của con người để kiểm nghiệm vốn hiểu biết của bản thân, đồng thời hình thành và phát triển những kiến thức, kỹ năng cần thiết.
Theo Chương trình giáo dục phổ thơng mới của Bộ GD&ĐT thì hoạt động trải nghiệm (HĐTN) là các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến hành song song với HĐDH trong nhà trường và là một bộ phận của q trình giáo dục. HĐTN được tổ chức ngồi giờ học các mơn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho HĐDH. Bản chất của giáo dục trải nghiệm là tổ chức cho HS tiến hành các hành động theo cá nhân hoặc nhóm đảm bảo: HS được trực tiếp hoạt động; Có sự liên kết, tương tác giữa kinh nghiệm đang có với kinh nghiệm tiếp thu được; Hình thành kinh nghiệm mới dưới các dạng kiến thức, kĩ năng, thái độ, giá trị (năng lực); Sử dụng kinh nghiệm vào hoạt động mới, theo chu kì trải nghiệm mới [18].
Dạy học theo hướng trải nghiệm là một phương pháp giảng dạy tập trung vào việc tạo ra những trải nghiệm thực tế và thú vị cho học sinh, giúp họ học thông qua việc trực tiếp tham gia vào các hoạt động, thử nghiệm, và
</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">trải nghiệm thực tế. Phương pháp này đặt trọng điểm vào việc học bằng cách làm và trải nghiệm, thay vì chỉ ngồi nghe giảng hoặc đọc sách.
Dạy học trải nghiệm là một phương thức dạy học, trong đó, từng cá nhân học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong môi trường giáo dục dưới sự hướng dẫn và tổ chức của giáo viên, qua đó học sinh tích cực lĩnh hội các nội dung tri thức, tạo cơ sở cho việc phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, các năng lực thực tiễn... một cách hài hịa [14].
Mục tiêu chính của dạy học theo hướng trải nghiệm là kích thích tư duy sáng tạo, khám phá, và giúp học sinh hiểu sâu hơn về các khái niệm và kiến thức bằng cách áp dụng chúng vào thực tế. Phương pháp này thường đi kèm với việc thực hiện các hoạt động thực tế như thí nghiệm, dự án, cắm trại, thăm quan, học ngoại khóa, và các trải nghiệm thực tế khác.
<i><b>1.2.4. Hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Trải nghiệm là sự trải qua (kinh qua) thực tiễn của con người để kiểm nghiệm vốn hiểu biết của bản thân, đồng thời hình thành và phát triển những kiến thức, kỹ năng cần thiết.
Theo Chương trình giáo dục phổ thơng mới của Bộ GD&ĐT thì hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục thực tiễn được tiến hành song song với HĐDH trong nhà trường và là một bộ phận của quá trình giáo dục. HĐTN được tổ chức ngồi giờ học các mơn văn hóa ở trên lớp và có mối quan hệ bổ sung, hỗ trợ cho HĐDH. Bản chất của giáo dục trải nghiệm là tổ chức cho HS tiến hành các hành động theo cá nhân hoặc nhóm đảm bảo: HS được trực tiếp hoạt động; Có sự liên kết, tương tác giữa kinh nghiệm đang có với kinh nghiệm tiếp thu được; Hình thành kinh nghiệm mới dưới các dạng kiến thức, kĩ năng, thái độ, giá trị (năng lực); Sử dụng kinh nghiệm vào hoạt động mới, theo chu kì trải nghiệm mới.
</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">Hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm là quá trình giáo viên dạy học thơng qua hình thức trải nghiệm nhằm phát triển năng lực cho học sinh (hình thành tri thức, phát triển kỹ năng).
Xuất phát từ đặc thù của môn học Tự nhiên và xã hội ở trường tiểu học chúng ta có thể hình dung về khái niệm dạy học môn Tự nhiên và xã hội theo hướng trải nghiệm như sau: Dạy học môn Tự nhiên và xã hội theo hướng trải nghiệm là một phương thức dạy học mơn học, trong đó, từng cá nhân học sinh được trực tiếp tham gia hoạt động thực tiễn trong môi trường giáo dục dưới sự hướng dẫn và tổ chức của giáo viên, qua đó học sinh tích cực lĩnh hội các nội dung tri thức của môn Tự nhiên và xã hội, tạo cơ sở cho việc phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân cách, năng lực thực tiễn,... một cách hài hòa.
Hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng là q trình giáo viên dạy học mơn tự nhiên xã hội lớp 3 thơng qua hình thức trải nghiệm nhằm phát triển năng lực cho học sinh (hình thành tri thức, phát triển kỹ năng).
<i><b>1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
* Quản lý
Tác giả Trần Kiểm cho rằng: “Quản lý nhằm phối hợp sự nỗ lực của nhiều người, sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội” [15].
Theo tác giả Đặng Thành Hưng thì "Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra” [14].
Mặc dù các tác giả nêu trên có nhiều cách diễn đạt khác nhau về khái niệm quản lý nhưng trong quan niệm của họ có những điểm chung, đó là:
</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">- Quản lý là thuộc tính bất biến nội tại của mọi quá trình hoạt động xã hội. Hoạt động quản lý là điều kiện quan trọng, làm cho tổ chức tồn tại, vận động và phát triển.
- Quản lý là sự tác động liên tục có định hướng, có chủ định của chủ thể quản lý lên khách thể trong một tổ chức thơng qua q trình lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo và kiểm tra nhằm đạt được mục tiêu đặt ra trong điều kiện biến động của môi trường.
Từ những quan niệm của các tác giả trên về quản lý có thể hiểu rằng: Quản lý là sự tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý trong việc huy động, phát huy, kết hợp, sử dụng, điều phối các nguồn lực nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức.
Các chức năng cơ bản của quản lý bao gồm: Lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo thực hiện, kiểm tra đánh giá.
* Quản lý dạy học môn TN&XH lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông
Quản lý dạy học môn TN&XH lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông là hoạt động quan trọng, cần thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục chung của nhà trường. Mục tiêu của quản lý dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và Xã hội là khuyến khích học sinh phát triển các kỹ năng cần thiết như khả năng tư duy logic, tư duy phản biện, khả năng làm việc nhóm, nghiên cứu và giải quyết vấn đề. Đồng thời, phương pháp này cũng giúp học sinh ứng dụng kiến thức vào cuộc sống hàng ngày và hiểu rõ hơn về thế giới xung quanh mình.
Quản lý dạy học mơn TN&XH lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông là tác động của Chủ thể quản lý (hiệu trưởng, hiệu phó và khối trưởng) đến khách thể quản lý (tập thể giáo viên, HS và q trình dạy học) mơn TN&XH lớp 3 theo hình thức trải nghiệm, cùng các lực lượng liên đới
</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">nhằm thực hiện mục tiêu phát triển năng lực của HS góp phần đáp ứng yêu cầu đổi mới CTGDPT năm 2018.
Quản lý dạy học môn TN&XH lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông tập trung vào các nội dung: Quản lý mục tiêu hoạt động dạy học, quản lý nội dung hoạt động dạy học, quản lý phương pháp và hình thức hoạt động dạy học, quản lý điều kiện hoạt động dạy học, quản lý đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm.
<b>1.3. Lý luận hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng </b>
<i><b>1.3.1. Chương trình mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Chương trình mơn TN&XH là chương trình mở. Trên cơ sở bảo đảm yêu cầu cần đạt đối với mỗi lớp học, cấp học, giáo viên có thể lựa chọn đối tượng học tập sẵn có ở địa phương để dạy học, thay đổi thứ tự các chủ đề học tập, đặt tiêu đề bài học trong mỗi chủ đề, xác định thời gian và điều chỉnh thời lượng học tập cho mỗi chủ đề cho phù hợp với thực tế địa phương, điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của nhà trường. Chương trình mơn TN&XH xác định mục tiêu đánh giá kết quả giáo dục môn học là cung cấp thơng tin chính xác, kịp thời, có giá trị về sự phát triển năng lực và sự tiến bộ của HS trên cơ sở yêu cầu cần đạt đã được quy định ở mỗi lớp; từ đó, giúp giáo viên, HS điều chỉnh phương pháp dạy, phương pháp học để đạt được kết quả tốt hơn; đồng thời tăng động cơ và hứng thú học tập mơn học cho HS.
Mơn TN&XH có những đặc điểm sau:
Thứ nhất, chương trình được xây dựng theo tư tưởng tích hợp. Tùy theo trình độ nhận thức của HS ở từng giai đoạn mà chương trình có cấu trúc cho phù hợp, cụ thể: Chương trình mơn TN&XH lớp 1, 2,3 cấu trúc thành 3 chủ đề lớn: con người và sức khỏe, xã hội, tự nhiên. Chương trình được cấu trúc đồng tâm và được mở rộng dần qua từng lớp.
</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">Thứ hai, chương trình có cấu trúc đồng tâm và phát triển qua các lớp Trong chương trình mơn TN&XH, các kiến thức được trình bày từ gần đến xa, từ dễ đến khó nhằm phù hợp với đặc điểm nhận thức của HS. Chương trình chú trọng đến việc hình thành và phát triển kĩ năng trong học tập và kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống. Đặc điểm này giúp cho quá trình tương tác giữa giáo viên, HS, môi trường thuận lợi hơn. Cụ thể là giúp cho HS vận dụng kiến thức đã học, đã có tìm ra kiến thức một cách dễ dàng hơn, tạo động cơ, động lực HS học tập.
Thứ ba, kiến thức môn học gần gũi với cuộc sống xung quanh các em. Nội dung chương trình được lựa chọn thiết thực gần gũi và có ý nghĩa với HS giúp các em có thể áp dụng được các kiến thức khoa học vào cuộc sống hàng ngày.
Chương trình chú trọng đến việc hình thành và phát triển các kĩ năng trong học tập và kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào cuộc sống. Đối tượng học tập của mơn học chính là các sự vật hiện tượng cụ thể, gần gũi với HS (với các môn học khác thì chúng chỉ là phương tiện). Các sự vật hiện tượng này các em đã được tiếp xúc từ trước khi tới trường từ nhiều nguồn khác nhau: gia đình, các phương tiện thông tin đại chúng, cộng đồng, bạn bè… Đặc điểm này tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên tạo tình huống trong dạy học nhằm gắn kiến thức với thực tiễn và liên hệ tới vốn sống của HS. Đồng thời tạo được bầu khơng khí học tập thân thiện, cởi mở trong lớp học giúp HS tích cực, chủ động hơn trong hoạt động học tập của mình [10].
<i><b>1.3.2. Ưu thế của dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng có những ưu thế như sau:
Tăng cường sự tò mò và khám phá: Phương pháp dạy học trải nghiệm cho phép học sinh thực hành và khám phá các khái niệm một cách trực quan
</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">và thú vị, giúp tăng cường sự tò mò và ham muốn học tập của học sinh.
Phát triển kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề: Khi tham gia vào các hoạt động trải nghiệm, học sinh sẽ được khuyến khích để tìm ra các giải pháp cho các vấn đề phức tạp, từ đó phát triển kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề.
Khuyến khích học sinh học tập tự chủ: Khi tham gia các hoạt động trải nghiệm, học sinh được khuyến khích để đưa ra quyết định của riêng mình và học tập theo cách của mình, từ đó khuyến khích sự tự chủ và trách nhiệm cá nhân.
Thúc đẩy tinh thần đồng đội: Khi tham gia các hoạt động trải nghiệm, học sinh sẽ phải làm việc cùng nhau để đạt được mục tiêu chung, từ đó thúc đẩy tinh thần đồng đội và kỹ năng làm việc nhóm.
Giúp học sinh kết nối kiến thức với thực tế: Phương pháp dạy học trải nghiệm giúp học sinh kết nối kiến thức với thực tế và hiểu rõ hơn về cách thức mà các khái niệm được áp dụng trong thực tế.
Tóm lại, dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng có nhiều ưu thế để khuyến khích sự học tập chủ động, tăng cường kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề, phát triển tinh thần đồng đội và kết nối kiến thức với thực tế.
<i><b>1.3.3. Mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Theo CTGDPT mới, dạy học theo hình thức trải nghiệm trải nghiệm nhằm hình thành và phát triển phẩm chất nhân cách, các năng lực tâm lý - xã hội...; giúp HS tích lũy kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm năng sáng tạo của cá nhân mình, làm tiền đề cho mỗi cá nhân tạo dựng được sự nghiệp và cuộc sống hạnh phúc sau này.
Ở bậc tiểu học, HĐDH theo hình thức trải nghiệm nhằm hình thành những thói quen tự phục vụ, kỹ năng học tập, kỹ năng giao tiếp cơ bản; bắt đầu có các kỹ năng xã hội để tham gia các hoạt động xã hội. Dạy học theo
</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">hình thức trải nghiệm được xác định mục tiêu cơ bản là củng cố kiến thức, kỹ năng đã được học của HS, đồng thời chú trọng vào hình thành và phát triển những phẩm chất nhân cách, những tố chất, tiềm năng đặc biệt của người học, nuôi dưỡng ý thức sống tự lập, biết quan tâm, chia sẻ với những người xung quanh, phát triển ý thức cộng đồng, tinh thần đoàn kết và những năng lực chung của con người trong xã hội hiện đại. Cụ thể như sau:
- Củng cố, khắc sâu và phát triển kiến thức, kinh nghiệm đã được học thông qua những chủ đề hoạt động gắn với nghiên cứu khoa học, tìm hiểu thực tiễn.
- Hình thành và phát triển những năng lực hoạt động xã hội chung như: năng lực ứng phó với biến đổi khí hậu một cách tích cực với vai trò là một thành viên của xã hội. Năng lực sáng tạo thông qua việc phát huy sở thích và những năng lực riêng đặc biệt của bản thân. Phát triển năng lực hợp tác, khả năng làm việc nhóm, đồn kết trong học tập và xây dựng ý thức ln tìm tịi, khám phá cái mới. Năng lực quản lý, định hướng phát triển nghề phù hợp với khả năng, nhu cầu của bản thân.
- Hình thành và phát triển những phẩm chất, giá trị, tình cảm, đam mê, ý chí tích cực như: Thói quen bảo vệ mơi trường, tình yêu thương đồng loại, biết quan tâm chia sẻ, giúp đỡ bạn bè, hàng xóm, mọi người xung quanh.
<i><b>1.3.4. Phương pháp hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng </b></i>
Các phương pháp, kĩ thuật và hình thức tổ chức dạy học thường được sử dụng trong môn Tự nhiên và xã hội là: Quan sát, thảo luận nhóm, trị chơi học tập, đóng vai, động não, sơ đồ tư duy, tham quan,... Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là cần sử dụng những phương pháp, kĩ thuật dạy học và hình thức tổ chức dạy học đó như thế nào để hình thành năng lực khoa học cho học sinh trong môn Tự nhiên và Xã hôi. Phương pháp tổ chức dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và xã hội ở trường tiểu học có thể đáp ứng được yêu cầu trên.
</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">Có nhiều phương pháp dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và xã hội, có thể kể đến một số phương pháp sau đây:
(1) Phương pháp giải quyết vấn đề
Giải quyết vấn đề là một phương pháp giáo dục nhằm phát triển năng lực tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề của HS. Các em được đặt trong tình huống có vấn đề, thơng qua việc giải quyết vấn đề giúp HS lĩnh hội tri thức, kỹ năng và phương pháp. Trong dạy học theo hình thức trải nghiệm môn TN&XH, phương pháp giải quyết vấn đề thường được vận dụng khi HS phân tích, xem xét và đề xuất những giải pháp trước một hiện tượng, sự việc nảy sinh trong quá trình hoạt động. Phương pháp giải quyết vấn đề có ý nghĩa quan trọng, phát huy tính tích cực, sáng tạo của HS, giúp các em có cách nhìn tồn diện hơn trước các hiện tượng, sự việc nảy sinh trong hoạt động, cuộc sống hàng ngày. Để phương pháp này thành cơng thì vấn đề đưa ra phải sát với mục tiêu hoạt động, kích thích HS tích cực tìm tịi cách giải quyết. Đối với tập thể lớp, khi giải quyết vấn đề giáo viên phải coi trọng ngun tắc tơn trọng, bình đẳng, tránh gây ra căng thẳng khơng có lợi khi giáo dục HS [16].
(2) Phương pháp sắm vai
Sắm vai là phương pháp giáo dục giúp HS thực hành cách ứng xử, bày tỏ thái độ trong những tình huống giả định hoặc trên cơ sở óc tưởng tượng và ý nghĩ sáng tạo của các em. Sắm vai thường khơng có kịch bản cho trước mà HS tự xây dựng trong quá trình hoạt động. Đây là phương pháp giúp HS suy nghĩ sâu sắc về một vấn đề bằng cách tập trung vào cách ứng xử cụ thể mà các em quan sát được. Việc “diễn” không phải là phần quan trọng nhất của phương pháp này mà là xử lí tình huống khi diễn và thảo luận sau phần diễn đó. Mục đích của phương pháp trên khơng phải chỉ ra cái cần làm mà bắt đầu cho một cuộc thảo luận. Để bắt đầu cho một cuộc thảo luận thú vị người sắm vai nên làm một cái gì đó sai, hoặc phải thực hiện nhiệm vụ vơ cùng khó khăn. Nếu người sắm vai làm đúng mọi chuyện thì chẳng có gì để thảo luận.
</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">Sắm vai có ý nghĩa rất lớn trong việc hình thành và phát triển các kỹ năng giao tiếp cho HS. Thông qua sắm vai, HS được rèn luyện, thực hành những kỹ năng ứng xử và bày tỏ thái độ trong mơi trường an tồn trước khi thực hành trong thực tiễn, tạo điều kiện phát triển óc sáng tạo của các em, khích lệ thay đổi thái độ và hành vi theo hướng tích cực trước một vấn đề hay đối tượng nào đó [18].
(3) Phương pháp trị chơi
Trị chơi là tổ chức cho HS tìm hiểu một vấn đề hay thực hiện những hành động, việc làm hoặc hình thành thái độ thơng qua một trị chơi nào đó. Trị chơi là một hoạt động mang tính sáng tạo cao, thể hiện ở việc lựa chọn chủ đề chơi, phân vai tạo ra tình huống, hồn cảnh chơi, sử dụng phương tiện thay thế trong các trò chơi sáng tạo, lựa chọn các phương thức hành động và phân chia tình huống chơi để giải quyết nhiệm vụ chơi trong những trị chơi có luật. Trị chơi là một phương thức giải trí tích cực, hiệu quả, mang lại niềm vui, sự hứng khởi, hồn nhiên, yêu đời cho HS,... để các em tiếp tục học tập và rèn luyện tốt hơn. Về mặt tâm lý học, trong quá trình diễn ra trị chơi tất cả các thành viên của nhóm đều tham gia hết mình và từ đó các em sẽ được trải nghiệm, bởi vì mỗi cá nhân cũng như cả nhóm đang sống trong một tình huống khác với những gì các em đã sống trong cuộc sống thực.
(4) Phương pháp làm việc nhóm
Làm việc theo nhóm nhỏ là phương pháp tổ chức dạy học - giáo dục, trong đó, giáo viên sắp xếp HS thành những nhóm nhỏ theo hướng tạo ra sự tương tác trực tiếp giữa các thành viên, từ đó HS trong nhóm trao đổi, giúp đỡ và cùng nhau phối hợp làm việc để hồn thành nhiệm vụ chung của nhóm. Làm việc nhóm có ý nghĩa rất lớn trong việc: Phát huy cao độ vai trò chủ thể, tính tự giác, tích cực, sáng tạo, năng động, tinh thần trách nhiệm của HS, tạo cơ hội cho các em tự thể hiện, tự khẳng định khả năng, thực hiện tốt hơn nhiệm vụ được giao; Giúp HS hình thành các kỹ năng xã hội và phẩm chất
</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">nhân cách cần thiết như: kỹ năng tổ chức, quản lí, giải quyết vấn đề, hợp tác, có trách nhiệm cao, tinh thần đồng đội, sự quan tâm và mối quan hệ khăng khít, sự ủng hộ cá nhân và khuyến khích tinh thần học hỏi lẫn nhau, xác định giá trị của sự đa dạng và tính gắn kết; Thể hiện mối quan hệ bình đẳng, dân chủ và nhân văn: tạo cơ hội bình đẳng cho mỗi cá nhân người học được khẳng định và phát triển. Nhóm làm việc sẽ khuyến khích HS giao tiếp với nhau và như vậy sẽ giúp cho những em nhút nhát, thiếu tự tin có nhiều cơ hội hịa nhập với lớp học,...[17].
<i><b>1.3.5. Hình thức hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thơng </b></i>
Có nhiều hình thức dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và xã hội ở trường tiểu học, có thể kể đến một số phương pháp sau đây:
(1) Hình thức thực hành
Hình thức thực hành là hình thức dạy học dựa trên cơ sở sự quan sát giáo viên làm mẫu và thực hiện tự lực của học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên nhằm hồn thành các bài tập, từ đó hình thành các kỹ năng, kỹ xảo cho học sinh. Thêm vào đó, hình thức dạy học thực hành cịn giúp học hình thành các phẩm chất và phát triển năng lực tư duy để có đủ khả năng xử lí các tình huống trong thực tế cuộc sống.
Thơng thường một q trình dạy học thực hành trải qua 3 giai đoạn: giai đoạn chuẩn bị, giai đoạn thực hiện và giai đoạn kết thúc.
Trong mơn Tự nhiên và xã hội: Hình thức dạy học thực hành được sử dụng phổ biến nhất là các bài có nội dung về giáo dục sức khoẻ. Tác dụng của hình thức dạy học thực hành: Củng cố những kiến thức mà học sinh đã lĩnh hội; Hình thành, củng cố kỹ năng cho học sinh; Hình thành một số thói quen tốt cho học sinh; Làm cho giờ học sinh động, học sinh học tập hứng thú, tích cực [12].
</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">(2) Hình thức thí nghiệm
Hình thức dạy học thí nghiệm là hình thức mà giáo viên tổ chức cho học sinh sử dụng các dụng cụ thí nghiệm tái tạo lại những hiện tượng xảy ra trong thực tế để tìm hiểu và rút ra kết luận khoa học.
Thí nghiệm là nền tảng của dạy học. Thí nghiệm giúp học sinh chuyển từ tư duy cụ thể sang tư duy trừu tượng và ngược lại. Khi làm thí nghiệm học sinh rút ra được các khái niệm, định luật. Thí nghiệm được sử dụng theo đúng mục đích sẽ là nguồn học sinh khai thác, tìm tịi, phát hiện kiến thức, giúp học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và phát triển năng lực nhận thức tư duy khoa học.
Đối với học sinh tiểu học, tư duy trực quan cụ thể cịn chiếm ưu thế, thí nghiệm tuy khơng nhiều trong chương trình mơn Tự nhiên và xã hội nhưng lại có ý nghĩa lớn lao trong việc tạo ra niềm tin có cơ sở khoa học vào kiến thức mới. Học sinh dễ hiểu các hiện tượng phức tạp, do đó kích thích được sự say mê khoa học và hứng thú học tập. Chủ đề được áp dụng nhiều hình thức thí nghiệm như: Chủ đề thực vật và động vật; Trái đất và bầu trời,…
(3) Hình thức tham quan dã ngoại
Dạy học theo hình thức tham quan, dã ngoại là một hình thức tổ chức học tập thực tế hấp dẫn đối với học sinh. Mục đích của tham quan, dã ngoại là để các em học sinh được đi thăm, tìm hiểu và học hỏi kiến thức, tiếp xúc với các di tích lịch sử, văn hóa, cơng trình, nhà máy... ở xa nơi các em đang sống, học tập, giúp các em có được những kinh nghiệm thực tế, từ đó có thể áp dụng vào cuộc sống của chính các em. Từ đó tăng kiến thức thực tế cho học sinh.
Trong mơn Tự nhiên và xã hội: Hình thức dạy học tham quan dã ngoại được sử dụng phổ biến nhất là các bài có nội dung tìm hiểu về môi trường tự nhiên và xã hội xung quanh ta: Cộng đồng nơi mà em sinh sống, Trường học, Gia đình, Thực vật và động vật,…
</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">(4) Hình thức sản xuất thử
Hình thức sản xuất thử là hình thức mà dưới dạng công cụ, thiết bị dạy học, các thành tố của hoạt động sản xuất, giúp cho quá trình học tập của học sinh trở nên hấp dẫn hơn, học sinh hứng thú học tập và hiểu bài sâu sắc hơn, phát triển tư duy độc lập sáng tạo, giúp học sinh được trải nghiệm thực tiễn cuộc sống và sản xuất, vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các vấn đề của thực tiễn cuộc sống, góp phần hình thành một số phẩm chất và năng lực của học sinh.
Trong mơn Tự nhiên và xã hội: Hình thức dạy học sản xuất thử được sử dụng phổ biến nhất là các bài có nội dung tìm hiểu về mơi trường tự nhiên và xã hội xung quanh ta: Thực vật và động vật, Trái đất và bầu trời…
(5) Hình thức tổ chức trị chơi
Trị chơi có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau của hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm như làm quen, khởi động, dẫn nhập vào nội dung học tập, cung cấp và tiếp nhận tri thức; đánh giá kết quả, rèn luyện các kĩ năng và củng cố những tri thức đã được tiếp nhận,... Trò chơi giúp phát huy tính sáng tạo, hấp dẫn và gây hứng thú cho học sinh; giúp học sinh dễ tiếp thu kiến thức mới; giúp chuyển tải nhiều tri thức của nhiều lĩnh vực khác nhau; tạo được bầu khơng khí thân thiện; tạo cho các em tác phong nhanh nhẹn [12].
Trong dạy học môn Tự nhiên và xã hội: Trị chơi có thể được sử dụng trong nhiều tình huống khác nhau như làm quen, khởi động, dẫn nhập vào nội dung học tập, cung cấp và tiếp nhận tri thức; đánh giá kết quả, rèn luyện các kỹ năng và củng cố những tri thức đã được tiếp nhận.
(6) Hình thức học theo dự án
Hình thức học theo dự án là hình thức dưới sự hướng dẫn của giáo viên, người học tiếp thu kiến thức và hình thành kỹ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống (dự án) có thật trong đời sống, theo sát chương trình học, có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và tạo ra các sản phẩm cụ thể.
</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">Người học là trung tâm của dạy học dự án, người học không hoạt động độc lập mà làm việc theo nhóm, đóng vai là những người thuộc các lĩnh vực khác nhau, có nhiệm vụ hồn thành vai trị của mình theo mục tiêu đã đề ra.
Các loại dự án trong học tập có thể phân chia theo nội dung, theo thời gian thực hiện hoặc theo hình thức tham gia. Đối với dạy học mơn Tự nhiên và xã hội cấp tiểu học thì việc áp dụng hình thức dự án chủ yếu theo nội dung học tập của một môn học với nhiệm vụ học tập đơn giản vừa sức với các em.
<i><b>1.3.6. Đánh giá hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Phương pháp đánh giá là kết hợp đánh giá quá trình và đánh giá tổng kết; kết hợp nhiều hình thức đánh giá (quan sát, vấn đáp, trắc nghiệm khách quan, tự luận, thực hành, các dự án/sản phẩm học tập…), nhiều lực lượng tham gia đánh giá (đánh giá của giáo viên, tự đánh giá, đánh giá đồng đẳng của HS...). Năng lực của HS được đánh giá thông qua các mặt sau: Khả năng nhận thức ban đầu về một số sự vật, hiện tượng, mối quan hệ thường gặp trong môi trường TN&XH xung quanh, như: một số vấn đề liên quan đến sức khoẻ và sự an toàn trong cuộc sống; mối quan hệ của HS với gia đình, nhà trường, cộng đồng và thế giới tự nhiên; khả năng so sánh, phân loại các sự vật, hiện tượng đơn giản trong TN&XH theo một số tiêu chí; Khả năng tìm hiểu môi trường TN&XH xung quanh, bao gồm: kĩ năng đặt câu hỏi; kĩ năng quan sát, thực hành đơn giản; kĩ năng thu thập và ghi lại các dữ liệu đơn giản từ quan sát, thực hành; kĩ năng nhận xét so sánh sự giống và khác nhau giữa các sự vật, hiện tượng xung quanh và sự thay đổi của chúng theo thời gian,... Khả năng vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải thích được ở mức độ đơn giản một số sự vật, hiện tượng, mối quan hệ trong TN&XH xung quanh; phân tích được tình huống liên quan đến vấn đề an toàn, sức khoẻ của bản thân, người khác và môi trường sống xung quanh; giải quyết được vấn đề, đưa
</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">ra được cách ứng xử phù hợp trong các tình huống có liên quan (ở mức độ đơn giản) [17].
<b>1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b>
<i><b>1.4.1. Quản lý thực hiện mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Quản lý mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thơng là một q trình quan trọng để đảm bảo rằng hoạt động dạy học được thiết kế và thực hiện đúng mục tiêu và đạt được hiệu quả cao nhất. Dưới đây là một số bước để quản lý mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm:
Xác định mục tiêu: Đầu tiên, giáo viên cần xác định mục tiêu của hoạt động dạy học, bao gồm cả mục tiêu học tập và mục tiêu phát triển cá nhân của học sinh.
Thiết kế hoạt động: Sau đó, giáo viên cần thiết kế các hoạt động trải nghiệm phù hợp với mục tiêu của hoạt động dạy học. Xây dựng kế hoạch dạy học trải nghiệm môn Tự nhiên và xã hội phải xác định các nội dung như xác định hình thành mục tiêu, xác định và đảm bảo về các điều kiện, nguồn lực của tổ chức để đạt được mục tiêu và cuối cùng là quyết định xem hoạt động nào là cần thiết để đạt được những mục tiêu đặt ra.
Chọn phương pháp giảng dạy: Giáo viên cần chọn phương pháp giảng dạy phù hợp với mục tiêu và hoạt động dạy học, bao gồm cả phương pháp trực quan, thực hành và trải nghiệm. Để xây dựng kế hoạch HĐDH theo hình thức trải nghiệm, Hiệu trưởng cần chỉ đạo cán bộ, giáo viên thực hiện các yêu cầu sau:
Đánh giá được thực trạng của nhà trường liên quan đến HĐDH theo hình thức trải nghiệm, làm rõ điều kiện nguồn lực đáp ứng cho HĐDH theo hình thức trải nghiệm;
Quản lý thực hiện hiện mục tiêu là nhiệm vụ của hiệu trưởng trường
</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">tiểu học trong việc xác định hướng đi của q trình dạy học mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm, không để các thành tố trong quá trình giáo dục khi thực hiện đi lệch hướng mục tiêu đã đặt ra. Hiệu trưởng trường tiểu học cũng phải xác định rõ và hiểu sâu sắc mối quan hệ biện chứng, phụ thuộc lẫn nhau giữa mục tiêu dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm với các thành tố của quá trình dạy học. Do vậy, việc xác định mục tiêu dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm phải bám sát với nội dung, chương trình dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm; hình thức và phương pháp giáo dục cần phải được lựa chọn chính xác, phù hợp với mục tiêu, nội dung chương trình, đặc điểm riêng của học sinh được giáo dục; đặc điểm về nguồn nhân lực, cơ sở vật chất phục vụ dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm.
Như vậy, quản lý thực hiện mục tiêu dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm là quản lý nội dung chương trình dạy học mơn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm đã có xem có đạt được mục tiêu đề ra hay không và đánh giá được ưu điểm, hạn chế và chỉ ra được nguyên nhân hạn chế và đề xuất được các biện pháp khắc phục hạn chế.
Tóm lại, quản lý mục tiêu hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở các trường phổ thơng là q trình quan trọng để đảm bảo rằng hoạt động dạy học được thiết kế và thực hiện đúng mục tiêu và đạt được hiệu quả cao nhất.
<i><b>1.4.2. Quản lý thực hiện nội dung hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm ở trường phổ thông </b></i>
Quản lý nội dung hoạt động dạy học môn tự nhiên và xã hội lớp 3 theo hướng trải nghiệm là một quá trình quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động dạy học được thực hiện một cách có chất lượng và hiệu quả.
Trong chương trình giáo dục phổ thơng mới, mơn Tự nhiên và Xã hội được dạy từ lớp 1 đến lớp 3 ở cấp tiểu học và là môn học bắt buộc. Môn học
</div>
