Luận văn thạc sĩ Luật học: Người lập di chúc theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (9.31 MB, 109 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BO GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO. BỘ TƯPHÁP. TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

BUI THỊ TRÀ GIANG

NGƯỜI LẬP DI CHÚC THEO QUY ĐỊNH CUA BO LUẬT DÂN SỰ NĂM2015

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

(Định hướng nghiên cứu).

HÀ NỘI, NĂM 2022

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

TRƯỜNG ĐẠI HI

BUI THỊ TRÀ GIANG

NGƯỜI LẬP DI CHÚC THEO QUY ĐỊNH CUA BO LUẬT DÂN SỰ NĂM2015

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Chuyên ngành: Luật Dân sự và Tổ tung dân sự

Mã số: 8380103

Người hướng dẫn khoa hoc: TS. Hoang Thi Loan

HÀ NỘI, NĂM 2022

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI CẢM ƠN

Lời đầu tiên, em xin gữi lời cảm ơn chân thành tới các thay, cô trong

Khoa pháp luật Dân sự đã luôn hưởng dẫn, giúp đỡ vả quan tâm em hết sức

tên tinh trong suốt quá trình em học tập vả nghiên cứu tại trường Đại hocLuật Hà Nội

Đặc biết, em xin được bảy tư lịng biết ơn sâu sắc đến TS. Hoang Thị

Loan đã trực tiếp giúp 48, hướng dẫn, chỉ bảo em hoan thành bai luôn văn nay."Nhân đây, em cũng xin được gũi lịi cảm on đến bơ me, gia đính nhõ của

em, người thân, bạn bè, đơng nghiệp đã hỗ trợ, động viên va là điểm tựa tinh thân để em nghiên cứu hoàn thành luận văn này.

Luận văn này được hoàn thành lả kết quả của qua trình nỗ lực học tập va

nghiên cửu của em tại trường Đại học Luật Ha Nội. Do cịn có sự hạn chế

trong kiến thức và kinh nghiệm cá nhân nên luận văn không thể tránh khôi thiếu sot, em rất mong nhân được sw góp ý và chỉ bảo của thay, cơ va hội đồng đánh giá để em có thể bé sung kiển thức vả hoàn thiện luận văn hơn nữa.

Em sản chân thành cảm ơn!

_Hà Nội, ngày... thẳng ... năm 2022

HỌC VIÊN

Bùi Thị Trà Giang.

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

"Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi do

tôi tự nghiên cứu, doc, dich tải liêu, tổng hop và thực hiện dưới sự hướng dẫn.

của TS. Hoang Thi Loan. Các sé liệu, ví du trong Luận văn đảm bao độ tincây, chính xác và trung thực Những nội dung trong Luận văn có sử dụng tai

liệu tham khảo đều được trích dẫn nguồn day đủ va chính xác. Những kết

luận khoa học của Luận văn chưa từng được ai công bổ trong bat ki cơng trình.khoa học nao khác /

TÁC GIÁ LUẬN VAN

Bai Thị Trà Giang

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

DANH MỤC NHUNG TỪ VIET TAT

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

LỜI CẢM ƠN i

LOI CAM BOAN ti

PHAN MO BAU 1

1. Ly do chon để tải 1

4, Các phương pháp nghiên cửu 9

6. Ý nghĩa khoa học va thực tiễn của dé tải 0

T. Bổ cục của luận văn. "

CHƯƠNG 1. MỘT S6 VAN DE LÝ LUẬN VE DI CHÚC VÀ NGƯỜI

1.1.1. Khái niệm của di chúc 1

1.12. Dac điểm của di chúc, 15 1.2. Khai niêm va đặc điểm của người lap di chúc 16

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUY ĐỊNH CUA BỘ LUẬT DAN SỰ: NĂM 2015 VE NGƯỜI LẬP DI CHÚC 42

2.1. Quy đính của Bộ luất dân sự năm 2015 về người lập di chúc 43.1.1. Điều kiện của pháp luật về người lập di chúc 42.1.2. Quyền của người lập di chúc 502.2. Danh giá quy định cia Bộ luật dân sự năm 2015 vẻ người lập di chúc60

2.2.1. Vêưu điểm. 60

2.2.2. Vệ hạn chế 61Kết luân chương 2 66

CHƯƠNG 3. THỰC TIEN ÁP DUNG VA MOT SỐ DE XUAT HOÀN THIEN QUY ĐỊNH CUA BỘ LUAT DÂN SU NĂM 2015 VE NGƯỜI

LẬP DI CHÚC. 6T 3.1. Thực tiễn áp dụng pháp luật về người lập di chúc 67

3.1.1. Một số vụ việc về người lập di chúc 673.1.2. Một số đánh giá trong việc áp dung pháp luật. 163.2. Để xuất hoàn thiên quy định của BLDS năm 2015 n

3.3.1. Cơ si của việc dé xuất hoàn thiện quy định của Bộ luật dân sự năm.

2015 về người lập di chúc. n3.2.2. Một sổ dé xuất hoàn thiện quy định của BLDS năm 2015 về ngườilập di chúc 803.2.3. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật tronggiải quyết tranh chấp về người lập di chúc 82Kết luân chương 3 85

KET LUẬN 86DANH MỤC TAI LIEU THAM KHẢO. 88

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

PHAN MỞ BAU 1. Lý do chon đề

“Xét vé mit bản chất, “cái chết” là mốt sự ngưng lại, sự chấm đút của một đời sống “sinh - vật - i” của một cá thể. Vảo thời điểm đó, sự sống của con người sẽ kết thúc, sự tổn tại hữu hình của con người được cham dứt.

Những thứ như nha của, tài sản, vàng bac, châu báu, . là những vật ngoài

thân ma khi cá nhân “Tia đời ” không thé mang theo. Vi vậy, cá nhân nao cũng.

sé có mong muốn được gửi gim, tao di những tài sản dé cho những người

cịn sơng để tiếp nói, duy trì. Tuy nhiên, mỗi một việc xây ra trong cuộc sống, đều khơng có sự báo trước, chẳng cho cá nhân nao có thời gian để chuẩn bị tâm lí và cái chết cũng vay. Để tránh những xung đốt trong việc tranh chấp tải sản, hạn chế mẫu thuẫn giữa những người có quan hệ với nhau vẻ mất hôn nhân, huyết thống, nuôi đưỡng, giải quyết théa đáng tai sản của người "ra đi để lai, pháp luật đã ghỉ nhận hình thức thừa kế theo đi chúc. Chế định thừa kế

theo di chúc ra đời như một diéu khách quan tất yêu vả xuất phát từ chínhnhững nhu cầu thực tế của con người Di chúc 1a một loại giao dich dân sựđược ác lập thông qua hảnh vi pháp lý đơn phương, Nhưng khác với giaodich dân su thông thường thi di chúc lại có sự khác biệt đặc trưng ma khơngcó giao dịch dân sự nào có được đó là mục dich của giao dịch này “dich

chuyén đi sẵn của người chết”. Chủ thé xác lập nên giao dịch dân sự đặc biệt nay đó chính là người lập di chúc Từ ”sgưởi” ở đây phải được hiểu theo ghia hẹp đó la chỉ cá nhân ma khơng thé là pháp nhân, hộ gia định hay bat kì tổ chức nao. Việc định đoạt tài sản của người lập di chúc ln gắn lién với n tơ ý chí của ho, phan ánh tính độc lập va tự định đoạt của người lập di chúc. Sự tự do ý chí trong việc lêp di chúc la sự thể hiện cái tôi cá biệt của cá nhân nhưng su cá biết nay không được vượt qua khỏi khuôn khổ của cái

chung Khi cá nhân sở hữu tai sản một cách hợp pháp thi pháp luật tôn trong

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

vả bảo vệ quyền chiếm hữu và định đoạt của cá nhân đối với tai sản đó thậm.

chi cả sau khí họ qua đời. Đây chính la sự nhân văn của pháp luật

Dé tôn trong và bão đảm quyền của người lập di chúc đẳng thời tạo ra sự.

cân bằng đối với các quan hệ sở hữu vẻ tải sản, pháp luật dân sự đã đất ranhững nguyên tắc và quy định đổi với người lập di chúc. Trong chiều dai lich

sử lập pháp của Việt Nam ta, quy định pháp luật về người lập di chúc đã được hình thành và ngày công được hoản thiện tao ra hành lang pháp lý để người lập di chúc thực hiện các quyển cia minh. Tuy nhiên, bên cạnh đỏ vẫn có

những bat cập trong quy định về người lập di chúc như hình thức đồng ý việc

lập di chúc với người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi thực

hiện việc lập di chúc; thiểu nhất quán trong các quy định vé người lập di chúc

đười mười lãm tuổi, điều kiên minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc với người từ đủ mười lăm tuổi đến đưới mười tám tuổi, giới hạn quyền tư định.

đoạt của người lập di chúc,.. Tử những bắt cập trong quy đính của pháp luật

Gn đến việc ap dụng trở nên khó khăn, thiêu thống nhất Khiến người lập di

chúc đính đoạt tài sản của mình vượt qua phạm vi pháp luật cho phép hoặclập di chúc khơng có hiệu lực,.. kéo theo những tranh chấp vé thừa kế theo dichúc Từ đó, ảnh hưởng đến những giá tri dao đức, truyền thơng gia đính.Đảng thời, khiển cả nhân này sinh tâm lí e ngại khi lập di chúc vi quy định.

pháp luật chưa thực sự rõ rang và dé áp dụng. Do vậy, việc nghiền cứu, tìm. hiểu các quy định pháp luật vé người lập di chúc để đưa ra những phân tích, đánh giá, kiến nghị hồn thiện là hết sức cân thiết để các quy định pháp luật

về người lập di chúc phù hợp va dap ting các yêu cầu của cuộc sống.

‘Tinh đền thời điểm hiện tại, hi nghiên cứu về người lập di chúc, tác giã nhận thấy đã có một số cơng trình nghiên cứu cơ sở lý luận về người lập di chúc nhưng dựa trên quy định của BLDS cũ, thời điểm BLDS năm 2015 chưa được ban hành hoặc chưa có hiệu lực pháp luật nên không thé áp dung vào

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

khác nhau được công bồ nhưng những công trình này chủ u nghiên cứu về

chế đính thừa kế nói chung hoặc nghiên cứu vẻ thừa ké theo di chúc nói riêng

khơng di sâu vào khía cạnh người lập di chúc

Trước những vẫn để lý luận và thực tiến cấp thiết đặt ra đối với van để

người lập di chúc, đồng thời cũng nhận thấy rõ được vai trò của quy định

pháp luật về người lập di chúc, tác giả xin lựa chon dé tai: “Người lập di chúc theo quy định của Bộ luật din sự năm 2015.” để nghiên cửu nhằm

mang lại giá tr lý luận va thực t

2. Tình hình nghiên cứu dé tài

Thửa kể theo di chúc nói chung và khía cạnh người lập di chúc nói

iêng là vấn để được đặc biết quan têm trong Tĩnh vực khoa học pháp ly. Tinh đến thời điểm hiên tai, đã có rat nhiễu sách chuyên khảo, luận án tiễn si luận

văn thac si, khóa luân tốt nghiệp, các bai báo, tap chi của các tác giả khác

sâu sắc,

nhau nghiên cứu về van dé nay. Có thể kể đến một số cơng trình tiêu biểu đã

được công bổ như sau:

Hoang Thi Loan (2022), Dĩ chúc và điều kiện có hiệu Tue cũa đi chic,

Ngb Cơng an nhân dân, Ha Nội. Trong cuén sách này, tác giã Hoang Thị

Loan đã viết và phân tích mốt số van để ly luận vé di chúc, diéu kiên có hiểu. lực của di chúc, điều kiện để di chúc hợp pháp, điều kiện để di chúc phát sinh:

hiệu lực pháp luật, diéu kiện để di chúc được hình thành, kiến nghị hoàn thiênquy định của pháp luật vẻ điều kiến có hiệu lực của di chúc

~ Tiến Thành (2012), Những điều cần biết về đi chúc và lập di chúc, Neb Chính trị Quốc gia ~ Sw that, Hà Nội. Cuỗn sách này gồm hai phản, phản.

một là các câu hôi và trả lời về di chúc vả thừa kế theo di chúc, phan thứ hai1a hình thức, nội dung di chúc và trình tự, thủ tục cơng chứng, chứng thực, gửigiữ di chúc,

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

(2003), Thừa ié theo di chúc theo quy đmh của

BLDS, Luận án tiền sĩ luật học, Trường đại học Luật Ha Nội, Ha Nội. Ln án.đã phân tích các điều kiên có hiệu lực của di chúc, bình luân quy định pháp

uất và thực tiễn xét xử của Toa án vé một số vụ việc về điều kiện có hiệu lực

của di chúc. Từ đó, tác giả luân án đưa ra một số giai pháp hoàn thiên quyinh pháp luật hiện hành về điều kiên có hiệu lực cũa di chúc

- Trin Thị Huệ (2007), Di sản thừa kế trong pháp luật dân sự Việt

Nem, Luận án tiên si luật học, Trường đại hoc Luật Hà Nội, Hà Nội. Tác giã

đã phân tích các van dé về di sản thừa kế trong pháp luật dân sự Việt Nam.

Trên cơ sử đó nêu lên các han chế, bắt cập của quy định pháp luật về di sinthửa kế

~ Bao Thi Nhuận (201 1), Người lập di chú và quyển cũa người lấp diciric, Khoa luận tốt nghiệp, Trường đại học Luật Ha Nội, Hà Nội. Bai khỏaluận đã phân tích đánh giá các quy đình vẻ người lập di chúc và quyền của

người lập di chúc tại BLDS năm 2005. Qua đó đưa ra các giãi pháp, kiến nghị để hoàn thiện pháp luật vé người lập di chúc và quyền cla người lập di chúc

= Đỗ Thị Thơ (2015), Qurén đinh đoạt cũa người lập di chúc theo guy định của BLDS 2005 - Một số vấn đề i} luận và thực tiễn. Luận văn thạc sĩ

uật học, Trường đại học Luật Hà Nội, Hà Nội. Luân văn đã phân tích các quy.định pháp luật về quyền định đoạt của người lập di chúc. Đơng thời trình bay

những van dé lý luận vẻ quyên định đoạt của người lêp di chúc. Từ đó, đánh. giá thực tiễn áp dung va đưa ra một số dé xuất nhằm hoàn thiện quy định của.

BLDS năm 2005 vé quyền định đoạt của người lập di chúc.

- Trinh Hữu Tồn (2016), Điểu Riện có hiệu lực cũa đi chúc, Luận vănthạc sĩ luật học, Trường đai học Luật Hà Nội, Hà Nội. Tác giã đã phân tích.

một số vấn để lý luận vé điều kiện có hiệu lực của di chúc, phân tích thực

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

trạng pháp luật vả thực tiễn áp dụng những quy định nay, dé xuất, kiến nghị các giãi pháp hoàn thiên quy định pháp luật vẻ điều kiên có hiệu lực của di chúc,

~ Bùi Thi Phương Tủ (2016), Hién iực pháp luật của đi chúc — Một số é , Luân văn thạc sĩ luật hoc, Trường dai học Luật Ha Nội, Hà Nôi. Dung như tên dé tải, luận văn phân tích các van dé lý luận vẻ. hiệu lực của di chúc va thực tién quy định pháp luật về vẫn để nay.

~ Lê Thi Mỹ Lanh (2018), Điều Riên có hiệu iực của di chúc theo quy

inh của BLDS năm 2015, Luận văn thạc si luật hoc, Trường Bai học Luật HàNội, Ha Nội. Luân văn đã trình bay những vẫn dé chung vẻ di chúc. Qua đóphân tích, đánh giá các quy định vẻ điều kiên có hiệu lực của di chúc tai

BLDS năm 2015, Đưa ra những thực trang tranh chap vé điều kiện có hiệu lực của di chúc, từ đó đưa ra một số kiến nghị để hoàn thiện pháp luật.

~ Hoàng Thị Loan (2019), Điển iiện có hiệu lực của di chúc theo guy

ainh cũa pháp luật dân sự Việt Neon, Luận án tiên i luật học, Trường Đại họcLuật Hà Nội, Ha Nội. Luận án đã trình bay những vẫn để lý luân về di chúc,các điều kiện có hiệu lực của di chúc. Đồng thời, tác giã phân tích, đánh giá,so sánh các quy định của pháp luật hiện hanh với văn bản pháp luật của cácthời kỷ trước, một số quốc gia trên thé giới vé điển kiện có hiệu lực của di

chúc. Ln án cũng nêu một số bản án có hiệu lực pháp luật để qua đó có cơ sở đánh giá hoạt động xét xử tranh chấp vé thửa kể theo di chúc, hoàn thiên

pháp luật.

~ Lê Mai Chỉ (2019), Hinh thức cũa dt civic, Luân văn thạc s luật học,Trường Đại học Luật Ha Nội, Ha Nội. Trong luận văn này, tác giã phân tích

những van dé lý luận vả quy định của BLDS năm 2015 vé di chúc va hình.

thức của di chúc. Trinh bay việc áp dung những quy đình của pháp luật vao

thực tiễn. Trên cơ sở đó, tác giả đã đưa ra một số kiến nghị nhằm hoan thiện. pháp luật về van dé nay.

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

- Hoàng Thi Hương Giang (2020), Di chúc hợp pháp theo quy định của_pháp luật dân swe Việt Nan và thực tiễn thực hiện tại tinh Hà Nam, Luận văn.thạc si luật hoc, Trường Đại học Luật Ha Nội, Hà Nội. Tác giả luân văn phân.

tích một số vẫn dé lý luận vẻ di chúc và di chúc hợp pháp. Trinh bay thực trang pháp luật về di chúc hợp pháp và thực tiễn thực hiện tai tỉnh Ha Nam. Trén cơ sé đó đưa ra một số kiến nghỉ hồn thiên quy định của pháp luật vẻ di

chúc hợp pháp

~ Phùng Ngoc Yến (2020), Thừa kế theo đi chúc và thực tiễn áp dung

tai tinh Lang Son Luân van thạc š luật hoc, Trường Đại học Luật Hà Nội, Ha

Nội. Tac giả đã nghiên cửu vả phân tích van để lý luận vẻ thừa kế theo di chúc va thực tiễn áp dụng pháp luật hiền hành về thừa kế theo di chúc tại Tòa án nhân dân tinh Lang Sơn. Để xuất một số kiến nghị nhằm hoan thiện pháp

luật, nâng cao hiệu qua áp dụng pháp luật về thừa kế theo di chúc

~ Trần Minh Châu (2021), Di chúc chang cña vợ chồng và thực tiễn giải quyết hiện nay, Luân văn thạc si luật hoc, Trường Đại học Luật Hà Nội,

Hà Nội. Luận văn đã trình bay một số van dé lý luận vẻ di chúc chung của vợ

chẳng va nghiên cứu quá trình hình thành, phát triển của quy đính pháp luật

về van dé này. Dựa vào những phên tích đó, tác giả đưa ra những kiến nghịnhằm hồn thiện quy đính pháp luật

~ Nguyễn Vân San (2021), Điều kiện có hiệu lực của at chúc theo quy

ainh của BLDS năm 2015, Luận văn thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật HaNội, Hà Nội. Với dé tài nghiên cửu nay, tác giả đã phân tích về điều kiện cóhiệu lực của di chúc va thực trạng áp dụng quy định của BLDS năm 2015 về

vấn dé nay, đưa ra kiến nghị hoàn thiện.

- Trin Khanh Trinh (2021), Hiệu lực của đi chúc theo guy định của“pháp luật Việt Nam, Luân văn thạc sĩ luật học, Trường Đại học Luật Hà Nội,

Ha Nội. Luận văn đưa ra một số van dé lý luận vẻ hiệu lực của di chúc, Phân.

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

sỡ đỏ, đưa ra kiến nghị, giãi pháp nhằm hoàn thiện pháp luật vẻ

Ngoài ra, còn một số bai đăng trên các tap chỉ chuyển ngành như.

niêm di chúc, điểu kiên hợp pháp của di chúc, di chúc miệng, di chúc bằng

văn bản, người lam chứng di chúc. Để xuất một số kién nghị sửa đổi nhằm.

"hoàn thiện các quy định nay.

~ Phạm Thị Thi (2017), "Một số van dé về chế định thừa ké theo di chúc trong BLDS năm 2015”, Tạp chi Nhà nước và pháp luật, (số 6/2017), tr33 — 36, 47. Trên cơ sử bình luân một số điểm bat cập liên quan đến chế định thừa

kế theo di chúc, tác giả dé xuất một số kién nghỉ nhằm hoàn thiên pháp luật vềvan đê này,

~ Hoàng Thi Loan (2018), “Một số vẫn để lý tuân vé di chúc và hiệu lựccủa di chúc", Tạp chỉ Luật hoc, (số 3/2018), tr31 - 41. Bai viết chỉ ra quan

niém và đặc điểm của di chúc dua trên việc phân tích các quan điểm khoa hoc

về di chúc, phân tích, bình ln các yêu tổ thuộc về hiệu lực pháp luật của di

chúc, chỉ ra bản chất điều kiện có hiệu lực của di chúc - cơ sở cho các quy

định về điều kiện có hiệu lực của di chúc.

- Hoang Thị Loan (2019) "Người lập di chúc và diéu kiện luật định đốivới người lâp di chúc”, Tạp chi Nghiên cửu Lập pháp số 17 (193) (số tháng9/2019), tr44 - 52. Trong bai viết này, tác giã Hoang Thí Loan đã phân tích

người lap di chúc theo quy định của BLDS năm 2015 và nêu lên một số bat cp, ‘han chế va đề xuất hoàn thiện quy định của pháp luật về người lập di chúc.

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

Qua các cơng trình nghiên cửu kể trên, các tác giả với những góc nhìn,

góc nghiên cứu khác nhau đã đưa ra những quan điểm lý luận khác nhau. Từ đó, mang lai giá trị lý luận vả thực tiễn sâu sắc, góp phan hoản thiện các quy. định của pháp luật Đây chính là nguồn tải liệu phong phú để tác gia tham khảo và tiếp cân thêm được nhiễu quan điểm và nhiễu góc nghiên cứu. Tuy nhiên, như đã để cập ở mục lý do lựa chọn dé tai, những cơng trình kể trên. chủ u nghiên cứu về một mang lớn của pháp luật về thừa kế theo di chúc

hoặc một vải khía cạnh trong thừa kể theo di chúc mà chưa di sâu vao nghiêncửu khía cạnh người lập di chúc hoặc có nghiên cứu quy định pháp luật vẻngười lêp di chúc nhưng khi đó BLDS năm 2015 chưa được ban hành và có

hiệu lực. Vì vay, viếc nghiên cứu dé tài "Người lập di chúc theo quy dink của Bộ luật dan sự năm 2015” là hét sức cần thiết đễ đâm bao việc nghiên cứu pháp luật luôn bắt kịp với sự thay đổi không ngừng của cuộc sing. Qua.

luận văn nảy, tác giả cũng mong muồn dem lại góc nhìn, góc nghiên cứu mớivề người lập di chúc nhằm tăng hiệu quả áp dung pháp luật.

3. Đối trong nghiên cứu, phạm vi nghiên cứu.

- ĐắI tương nghiên ci: Đôi tượng nghiên cứu của luôn văn là một số

vấn dé lý luân, quy định của BLDS năm 2015 và thực tiễn áp dung pháp luật

về người lập di chúc trong quá trình giãi quyết tranh chap.~ Phạm vi nghiên ca

+ VỀ không gian. Luận văn tập trung nghiên cứu quy định của pháp luậtViet Nam về người lập di chúc đấc biệt di sâu vào nghiên cứu quy đính phápluật về người lập di chúc trong BLDS năm 2015 đang có hiệu lực thi hành,

+ Về thời gian. Luận văn nghiên cứu người lập di chúc theo quy đính.của BLDS đang có hiệu lực thi hành. Đảng thời, trong luận văn nay, tác giãcũng mỡ rộng pham vi nghiên cứu về mất thời gian, nghiên cứu lich sử hình

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

thánh va phát triển quy đính cia pháp luật về người lập di chúc tử thời phong

kiến đến nay.

+ Về nội dung: Luận văn đi sâu nghiên cửu về một số van dé lý luận về.

di chúc và người lêp di chúc, thực trang quy định của BLDS năm 2015 vẻ

người lập di chúc, phân tích thực tiễn áp dụng và một số bat cập trong việc áp dung. Từ đó, tác giả đưa ra một số để xuất hoàn thiện quy định pháp luật về

vẫn dé này và giãi pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dung pháp luật trong giảiquyết tranh chấp vé người lập di chúc.

4. Các phương pháp nghiên cứu.

Đổ việc nghiên cứu hiệu quả và tìm ra những tri thức mới, tác giả sit

dụng phương pháp nghiên cứu dựa trên phương pháp luận vẻ biện chứng duyvật va duy vật lich sử của Chủ ngiĩa Mác ~ Lênin, Tư tưỡng Hé Chi Minh vé

‘Nha nước và pháp luật, quan điểm chi đạo của Đảng Công sản Việt Nam va

Nha nước Việt Nam về xây dựng, hoàn thiên hệ thống pháp luật Việt Nam nóichung và pháp luật Dân sự nói riêng,

Đơng thời để phù hợp với yêu cầu của để tai, tac giả sử dụng kết hợp các. phương pháp nghiên cứu khoa học khác nhau: Phương pháp tổng hợp;

phương pháp phân tích kết hợp giải thích, phương pháp bình luận, đánh giả.

Ngồi ra để các quan điểm, lập luận của luận văn được chất chế hon, tác giả đã sử dụng phương pháp so sảnh (so sánh guy định của pháp luật về người

lập ải chúc của BLDS năm 2015 với pháp luật thời Rỳ trước), kết hợp giữa lý

luận va thực tiến, lồng ghép dan chứng. 5. Mục dich và nhiệm vụ nghié

~ Mi đích nghiên cia: Việc nghiên cứu luận văn nhằm làm sáng rổ một

số van dé lý luận vé người lập di chúc. Phân tích các quy đính của BLDS năm

2015 về người lập di chúc và thực tiễn áp dung quy định nay. Từ đó đẻ xuất một số kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiên các quy định của pháp luật vé

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

người lập di chúc, nâng cao hiệu qua áp dung pháp luật trong giải quyết tranh.chấp về người lập di chúc

Nhiệm vụ nghiên cit

"Nghiên cứu là lâm rổ những van dé lý luận vé di chúc va người lập d chúc,

"Phân tích, đảnh giá các quy định vé người lập di chúc tại BLDS năm 2015,

Phan tích, đánh giá thực tiến áp dụng các quy đính của pháp luật hiện. ‘hanh về người lập di chúc,

Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quy định của BLDS năm 2015 vẻ

người lap di chúc và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật

trong giải quyết tranh chấp về người lap di chúc

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

'Về mặt khoa học, luận văn nghiên cửu phân tích các van để lý luận về di

chúc và người lập di chúc một cách rõ ràng, chất chẽ, cùng với đó, luận vănphân tích các quy định pháp luật về người lap di chúc trong BLDS năm 2015

một cách có hệ thông, chỉ ra ưu điểm va hạn chế trong quy định pháp luật.Vẻ mat thực tiến, tác giả phân tích và đánh giá thực tiễn áp đụng quy định pháp

uất hiện hành vẻ người lập đi chúc.

Trên cơ sở lý luận va thực tiễn, tác giả để xuất một số giải pháp hoàn

thiện quy định của BLDS năm 2015 về người lập di chúc và giải pháp nhằm.nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong giễi quyết tranh chấp về người lapdã chúc

Luận văn có thể được sử dụng dui dang tải liệu tham khảo, góp phan giúp các cá nhân, tổ chức có góc nhìn mới về khía cạnh pháp luật về người lập di chúc. Những quan điểm trong luận văn có thé góp phan giúp các nha lập pháp tai Việt Nam nhân thấy một số bất cập trong việc áp dung va tham. khảo những kiến nghị được dé xuất để hoản thiện các quy định của pháp luật

về người lập di chúc, nông cao hiệu quả áp dụng,

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

7. Bố cục của luận văn

"Ngoài phan mỡ đâu, phin kết luân vả danh mục tả liệu tham khảo, phnnội dung của luận văn gồm 3 chương như sau:

Chương 1: Một số vẫn dé lý luận về di chúc và người lập di chúc.

Chương 2: Thực trang quy định của BLDS năm 2015 vẻ người lập di chúc.

Chương 3: Thực tiến áp dung va một số đề xuất hoàn thiện quy định của

BLDS năm 2015 vé người lập đ chúc

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

CHUONG 1. MỘT SỐ VAN DE LY LUẬN VE DI CHÚC VA

NGƯỜI LẬP DI CHÚC

111 Khái quát về di chúc.

LLL Khái niệm của di chúc

Trong zã hội nguyên thủy, sự cơng bằng vả binh đẳng chính là ngun tắc vàng, ở đó mọi người sống theo cộng đồng, của cải của chung, mọi việc. làm chung Nhưng sự xuất hiện của cải dư thừa đã dấn đến s ra đời của chế

độ tư hữu, cá nhân muốn sở hữu của cải cho riêng minh Đó là lúc thời kỳ?

“cling nhan làm ra và dìng chung là tài sẵn clnøg ” ` đã chấm đứt. Quan hệ

sỡ hữu bắt đầu được ra đời và hình thành Quan hệ sở hữu suất hiện song

song với đó là quan hệ thừa kế cũng ra đời vả phát triển cùng với sự phát triển của con người “Theo Ph Angghen q trình sản xuất cùng sự phát triển của cơng cụ lao động đã làm gia tăng năng suất lao động của xã hội và cùng với 6 thì “tự itu và trao đối, những chênh lệch về của cải, khã năng sứ dùng

sức lao động của người khác... “ đã dẫn làm thay đỗi cẩu trúc của xã hôi “2

“Xã hội bắt đâu có sự phân chia giai cấp, nha nước và pháp luật được hình.thánh Nha nước bit đâu ghỉ nhận quan hệ thừa kế va ban hanh các quy định.pháp luật vé vẫn để nay. Theo đó, pháp luật quy định các điều kiện, trình tự

địch chuyển những tải sản của cá nhân đã chết cho những người cịn sống, Và.

thừa kế theo di chúc chính lâ một hình thức thừa ké được các nha lêm luật ghỉ

nhận để cá nhân có quyên ty do phân chia tài sin, han chế tranh chap trong chia thừa ké Di chúc ra đời 1a một hiện tượng khách quan tat yêu nhằm thể hiện. nguyện vọng, mong muén của cá nhân vé cách phân chia tải sin sau khi chết.

“asic va Be Ăngghen (1995), Ton p21, Chih ni ốc Gà, 237.

'Ngyễn Đaơng Hing C0), Trtming Pa Angghn vt vw củ imran qu tí hm “Men,

be ein ga da, của đó reba va cu nhà nước", 1 lợn chino Học viện Chin Quốc gia Hồ Ch

Mou, 58 1a 56.

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Dưới góc đơ ngơn ngữ, thuật ngữ “ai chic” được định nghĩa như sau:

“Di chúc là sự dặn iat trước kit chết những việc người san cần làm và nên

Jam“, Di chúc chính là một hình thức để cá nhân gửi gắm,

nguyện, tình cảm, ý chi, niém tia, trách nhiêm của minh với người còn sốngDi chúc có nhiễu tên gọi khác nhau như di ngơn, di thư, di nguyên, .. nhưng,

tựu chung lại déu được hiểu lả di chúc.

Dưới gúc đơ khoa học pháp lí, thuật ngữ “at clmie” lại được hiểu dưới

hiện tâm.

góc nhìn của những nha làm luật và được định nghĩa trên cơ sở lý luận, khoa

học về pháp luật

Trong các cơng tình nghiên cứu khoa học khác, các tác giã có quan

điểm và sự định nghĩa khác nhau vé thuật ngữ “đi ciric ”. Theo quan điểm của.

tác giả Pham Văn Tuyết. “Di chúc là phương tiên pha ảnh ƒ chi tee nguyên

cuỗi cùng trước khi chết của cá nhân về việc dinh đoạt tài sản của họ cho người khác phit hợp với quy dimh’*. Hay theo quan điểm của tác giả Hoàng. Thị Loan: “Di chic là sự tễ hiện ÿ chi của cá nhân nhằm thé hiện các quyên

năng luật định về tài sản của mình đối với người khác trước knit chết "Š Có

thể thay được cùng la thuật ngữ “ai chúc ” nhưng mỗi tác giả lại có cách hiểu

khác nhau nhưng tựa chung lại thi di chúc chính là ý chi của cá nhân đổi vớivới tài sẵn của mình trước khi chết

Ở thời phong kiến Việt Nam, di chúc được dé cập trong chương Điển San của Bộ luật Héng Đức dưới tiểu đại Vua Lê Thai Tổ với tên gọi là chúc thư tại Điều 354 và chúc thư văn khé tai Điều 366. Sau đó, tên goi chúc thư lại tiếp tuc được để cập tới trong Bộ luật Gia Long hay con được biết đến với 'tên Hoang triều luật lệ dưới triều đại của Vua Gia Long. Thời ky 1858 - 1945,

“Pham Vin Rye (2003), Tú Số theo đ ch theo cit BLDS Pet Nw, La tn sf, Tong

“Bing Lown (208), Dit in 6 Hi he sa 4 ch theo ence pháp hột đ sự Tt Ne,

Trận ta tần.“ athe, ñuờng Đilọc Lak H Nội NBL 2)

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

tại Bơ Dân luật Bắc Ky vả Hồng Viết Trung Kỳ hộ luật, chúc thư tiếp tục

được nhc tới va quy định trong luật. Đền giai đoạn 1945 - 1954, Bộ Dân luật

năm 1972 nhắc đến chúc thư tự tả tại Điều 574, chúc thư cơng chính tại Điều

575 và chúc thư bí mật tai Điều 573. Điểm chung của pháp luật ba thời kì kế

trên déu chỉ để cập đến di chúc đưới tên gọi là chúc thư và không đính ngiãa16 rang chúc thư la gỉ

‘Sau nay, khi Việt Nam được giải phóng, đất nước thống nhất, hệ thơng. pháp luật của Việt Nam có su thay đổi và phát triển Di chúc được quy định. một cách cu thé va rổ rang hơn. Tại thông tư số 81/TANDTC ngày 24/7/1981 của Tịa án nhân dân tơi cao hướng dẫn giải quyết các tranh chấp vẻ thửa kể quy đính về thừa kế theo di chúc tại mục IV như sau: “Thi id theo đi chúc là việc di chuyễn di sản thừa kế của một người đã chốt cho các người khác theo sự dmh đoạt của người đỏ hi cịn sống ˆ.

Sau đó đến Pháp lệnh Thừa ké năm 1990, quy định vé thừa kế theo dichúc được quy đính rõ rang và chi tiết hơn tại Điều 10: “Cơng dân có qun

lập ải chúc đễ chuyễn quyền sở Hữu một phẫn hoặc toda bộ tải sẵn của minh cho một hoặc nhiều người trong hoặc ngoài các hàng tỉnừa ké theo pháp iuật, ciing niue cho Nhà nước, cơ quan Nhà nước, tổ chức xã hội, tổ chức kinh tế.

Tuy nhiên phải đến BLDS năm 1995 vả BLDS năm 2005, di chúc mới

được định nghĩa cụ thể như sau: “Di chúc là sự thé hiện ý chí của cá nhân nhằm chun tài sẵn của mình cho người khác san khi chết ”. Và kế thừa quan điểm nảy, BLDS năm 2015 dang có hiệu lực thi hành tiép tục định nghĩa đi chúc 1a sự thể hiện ý chi của cá nhân nhằm chuyển tải sản của minh cho

người khác sau khí chết.

"Như vậy, qua hai góc 46 phân tích, có thé thay được thuật ngữ “ai chúc

có thể định nghĩa theo nhiều cách khác nhau. Dưới góc độ ngơn ngữ, di chúc được hiểu theo nghĩa rộng hon Ja tâm nguyện, tinh cm, ý chí, niém tin, trách.

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

nhiệm của cá nhân git gắm, dn dò người còn sing sau khi chết. Di chúc ởđây còn bao ham cả tinh cảm và vật chất. Dưới góc đơ khoa học pháp lý, di

chúc chi 1a sự thể hiện ý chi của cá nhân đối với tai sản của mình cho người cịn sống sau khi chết. Tác giả kết hop cách hiểu dưới góc đơ ngơn ngữ va

khoa học pháp lý đưa ra định nghĩa như sau: “Di chic là sự ể hiện ý chí của

cá nhân nhằm định đoạt tài sẵn tude quyền sở hữm, quyền đốt với tài sẵn của. cá nhân đỏ cho người Ride sau kin chết Rhông trải với quy đmh cũa pháp luật. 1.12. Đặc điểm của di chúc

Dua trên khái niệm và quy định của pháp luật về di chúc, có thể khái quát những đặc điểm cơ bản của di chúc như sau:

Thứ nhất, di chúc là sự thể hiện ý chi đơn phương của cá nhân đổi với tài

sản của minh, Lập di chúc là bảnh vi pháp ly đơn phương cia cá nhân. Cánhân tự nguyện lập di chúc, thực hiện việc lập di chúc hồn tồn do y chí don

phương của mình khơng có sự can thiệp của bắt kj chủ thé nào, Cá nhân. ‘mong muôn lập di chúc va thể hiện điển đó trong di chúc. Thơng qua di chúc, cá nhân thể hiện mong muén zác lập một giao dich dân sự về thừa ké để định.

đoạt toàn bộ hoặc một phan tải sản thuộc quyển sở hữu của minh Việc xácđịnh nay không dựa trên việc người hưởng di sản sẽ nhân phân thửa kế đượcgiao trong di chúc ma chi là ý chi đơn phương của người lập di chúc. Nếu hợp

đẳng dân sự là sự thöa thuân giữa các bên vé việc xac lập, thay đổi hoặc chém

đứt quyển, ngiĩa vụ dân sự, nghĩa là phải có sự thống nhất ÿ chí giữa các chủ

thể tham gia thi di chúc là một giao dịch dân sự được sác lập theo ý chỉ cá

nhân của người lập di chúc. Tuy nhiên, ý chí của người lập di chúc cũng phảiphù hợp với ý chí của nha nước và đạo đức xã hội, không trai với quy đính

của pháp luật. Ngoai ra, do là sự thể hiện ý chí đơn phương của cá nhân nên di chúc có thé bị hủy bé hoặc được thay đổi, bổ sung, sửa đổi bat cử lúc nao

bởi người lập di chúc

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Thú hai, di chúc ghi nhận sự dịch chuyển tai sin của người chết sang cho

cho chủ thể khác được ghi nhân trong nội dung của di chúc. Đặc điểm nay thể hiện điểm đặc trưng nhất của di chúc. La căn cứ quan trọng để sắc định việc địch chuyển tai sản của người để lại di sản sang cho chủ thé khác có hợp pháp. khơng Xét đến cùng, mục đích của di chúc chính là dich chuyển tải sẵn nên. nến di chúc không ghi nhân sự định đoạt, dich chuyển tai sẵn thi nó sẽ khơng

phải là di chúc chiu sự điểu chỉnh của pháp luật, không làm phát sinh giao

dịch dn sự về thừa kế. Việc dịch chuyển tai sản ở đây phải là dich chuyển tai

sản sau khi người lập di chúc qua đời vì di chúc chỉ cỏ hiệu lực và được thực

hiện sau khi người lập di chúc qua đời. Đây cũng là điểm khác biệt giữa di chúc vả hợp đông tặng cho tải san.

Thứ ba, di chúc có hiệu lực kể từ thời điểm mỡ thừa kế, khi người lập di chúc chết. Thời điểm mở thừa kế ở đây là thời điểm người có tải sản chết, trong trường hợp Tòa án tuyến bổ một người là đã chết th thời điểm mỡ thừa

kế là ngày Tòa án sác định ngày chết của người bị tuyên bổ 1a đã chết. Dovay, néu người lập di chúc cịn sống thi di chúc sẽ khơng phát sinh hiểu luc,quyền và ngiữa vụ của người nhân thửa kế cũng khơng phat sinh, Đây chính

Ja điểm khác biệt giữa hợp đồng dan su (phat sinh hiệu lực kể từ thời điểm.

giao kết hop đồng hoặc các bên có théa thuên khác) và di chúc (chỉ phát sinh

thiệu lực kể từ thời điểm mở thừa kê).

1.2. Khái niệm và đặc điểm của người lập di chúc

12.1. Khái niệm

Dưới góc độ ngôn ngữ vả khoa học pháp lý hiện nay, khái niệm “ngưởi

lập di chúc" chưa được định nghĩa một céch cu thé va rõ rang. Vay "agưới

lập đi chúc” là ai?

Thuật ngữ “ngưởi" ở đây phải được hiểu theo ngiĩa hẹp đó là chỉ ca

nhân Người ở đây chính lả đổi tượng chỉnh của việc lập di chúc. Họ cũng

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

giống như bao đổi tượng khác tham gia vao các quan hệ xã hội thông qua hành vi có ý thức của minh nhằm đạt được mục đích nhất định. Họ tự nguyện. thiết lập nên một quan hệ x4 hội ma họ chính l chủ thể của quan hệ đó. Đó

chính là quan hệ thửa kế theo di chúc. Quan hệ nay hoàn toàn khác những

quan hé 2 hội bình thường bởi hảnh vi của các chủ thé trong những quan hệ thông thường dù phủ hop hay đi ngược lai với các quy pham zã hơi, có thể gây ảnh hưởng sấu nhưng khơng gây ra hậu quả pháp lý. Nhưng đổi với quan. hệ thửa kế theo di chúc thì khác, Đây là một quan hệ pháp luật và chủ thể

tham gia vảo quan hệ này phải thực hiện những hảnh động theo đúng quyđịnh pháp luật ma không được phép di ngược lại

Khơng phải moi cá nhân, tổ chức déu có thể trở thành người lập di chúc

mà chỉ những cá nhân được pháp luật zác định mới trở thành người lập di

chúc Khi một cả nhân muốn lập di chúc tức là ho dang chuẩn bi sắc lập nên

một giao dich dân sự Ai tham gia vào giao dich dân sự cũng mong muốn đạtđược những lợi ích nhất định khi xác lập va thực hiện giao dịch đó. Khi các"bên trong giao dich thực hiện đúng quyền vả nghĩa vu của minh theo luật định.thi ho sẽ đạt được lợi ich hop pháp được pháp luật tôn trong và bão vệ Néunhư giao dich dân sự mà các bên tham gia là bất hợp pháp hoặc các bênkhông tuân thủ, tn thủ khơng đúng các quyển, nghĩa vụ của mình thì điềutất yếu là hậu quả pháp lý xảy ra sẽ ngược lại với mong muốn của họ. Ngườilập di chúc cũng vậy. Ho cũng mong muôn đạt được những lợi ích hợp phápkhi lập đi chúc nhưng đơng cơ ác lập và mục đích chính của việc xác lập

giao dich của họ khác hồn tốn với những chủ thể khác.

Đơng cơ chính là su định hướng, “Tà ngun nhiên thúc đấy các bên Than gia giao dich dân sự 5. Đông cơ thông thường sẽ gồm đông cơ bên

ˆ Euờng Đại học Ldật HA Nội 2019), Giáo minh Luật Đn Fide Now 18H Công tnhên din, H NỘI,_

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

trong và động cơ bên ngoài. Va một cả nhân để trở thành một người lập di

chúc thì cả nhân 46 phải có động cơ ác lập việc này. Như phân tích ở trên,

tiểu một cách ngắn gon, di chúc là phương tiện để cá nhân thé hiện ý chí địch. chuyển tải sản thuộc sở hữu của minh cho người khác sau khi chết. Do vay, động cơ dé cá nhân lập di chúc chính lả mong muôn được gửi gắm, trao đi những tải sản ma cá nhân đó đã phân đầu lao động để sở hữu được cho những. người cịn sơng dé tiếp nối, duy trì sau khi cá nhân đó chết. Tâm lý của cả

nhân khi sở hữu tải sẵn bao giờ cũng muốn di sin của minh sau khi chết sẽ

được định đoạt theo đúng ý minh nhưng việc thể hiện ý muồn đó như thé mào

và làm sao được bao đầm, cơng nhận thì di chúc chính là chia khỏa giúp cánhân thực hiện điểu đó. Ngay từ thời phong kiến, con người đã có mong

muốn được gửi gim, để lai những tải sin thuộc si hữu cũa mình sau khi qua đời như tu liêu sản xuất, điển sản, .. để cũng cổ địa vi của những người thừa kế và tiếp tục đuy tri sự bóc lột người khác từ đời nảy qua đời khác. Việc dé lại di sẵn là một quy luật khách quan và xuất hiện khi con người sở hữu tải

sản của riêng minh, Đông cơ tác đồng đến một cá nhân trỡ thành người lập di

chúc cũng co thể xuất phát từ những yêu tổ bên ngoài. Thực tiẫn hiện nay,

tranh chấp về thửa kế 6 Việt Nam là một trong những loại an dân sự phổ biến,phức tap, có những vụ tranh chấp vẻ thửa kế kéo dai hằng chục năm Một

trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến van dé nảy do đây là tranh chấp

giữa những người thân thích có quan hệ với nhau vẻ mặt hôn nhân, huyếtthống, nuôi dưỡng. Chính vì lẽ đó, c& cả nhân sé hữu tai sản vả người thửa kế

tải sản đêu mong muốn có một văn bản pháp lý để hạn chế tranh chấp về di sản. Vì vay, động cơ để một cả nhân xác lập di chúc zuất phát từ chính têm tư, tình cễm, mong muốn cia cả nhân đó, từ chính những tranh chấp thửa kế

"xây ra hiền nay và mong muôn của những người thửa kể.

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

‘Mic dù một cả nhân có động cơ để tham gia vào giao dich dân sự nhưng,

một trong những yếu tơ quyết định để họ có thể trở thành chủ thé của lập di

chúc hay không phụ thuộc vảo mục dich của cả nhân đó. Mục đích chính làlợi ích mà cả nhân đó hướng tới khi thực hiện hành vi lập di chúc va sé trởthành hiện thực khi cá nhân bắt tay vào việc lập di chúc theo đúng quy định

của pháp luật. Đơng cơ có thể xác định hoặc khơng nhưng muc đích của cả

nhân thi ln được xác định. Do đó, mục đích của cả nhân thực hiện việc lap

di chúc phải được thể hiện rõ rằng trong di chúc, không được trai với đạo đức thuần phong mỹ tục va quy đính của pháp luật. Di chúc phải thể hiến rõ mục dich của cá nhân đó la sự dịch chuyển tai sẵn thuộc sở hữu của cá nhân sang cho người khác sau khi chết. Nêu di chúc không thể hiện mục dich nay thì di

chúc đó sẽ khơng phải là dã chúc chịu sự điều chỉnh của pháp luật dân sự và

cá nhân lêp di chúc không thể trở thành người lập di chúc theo quy định của

pháp luật,

Tuy nhiên có đủ động cơ và mục đích thơi là chưa đủ, để trở thành người lập đi chúc, ngoải việc có mong mn được để lại di sản cho người khác sau. khi chết, cá nhân phải có khả năng nhất định vả théa mãn điều kiện pháp luật

đất ra. Điều 625 BLDS năm 2015 quy định như sau về người lập di chúc

“1. Người thành niên có đủ diéu kiện theo quy đinh tại điễn a khodin 1 Điều 630 của Bộ Indt này có quyén lập di chúc a8 định đoạt tài sẵn của minh, 3. Người từ đủ mười lắm tuổi đến ciuưa aii mười tám mdi được lập đi chúc, néu được cha, me hoặc người giảm hộ đẳng ƒ về việc lập di chic.”

Đôi với mỗi quan hệ pháp luật khác nhau thi Nha nước lại xác định các điểu kiện khác nhau với chủ thể tham gia. Một chủ thể được coi là có năng.

lực tham gia vao quan hệ pháp luật thì phải có năng lực pháp luật và nănglực hành vi. Và pháp luật dân sự cũng dit ra những điều kiện nhất định đổi

với một cá nhân muốn trở thành chủ thể của việc lap di chúc. Không giống

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

những giao dich dân sự khác như hop déng dân su, hửa thưởng, thi có giải,

i chúc là một giao dich dân sự chỉ có một bên chủ thé và được sác lập

thông qua hành vi phép lý đơn phương của người lập di chúc. Giao dich naychi phụ thuộc duy nhất vào người lập di chúc do đó pháp luật đã đất ra

những quy định nghiêm ngất vé đô tuổi vả năng lực nhên thức, làm chủ hành. vi đối với cả nhên muốn tré thành người lập di chúc. Dưa trên quy định cũa pháp luật, có thể thay rằng cá nhân muốn trở thanh người lập di chúc phải la người thành niên minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lửa đối, đe doa, cưỡng ép có quyển lập di chúc để định đoạt tài sản của ‘minh Tuy nhiên, pháp luật vẫn dành một ngoại lệ cho người từ đủ mười lãm. tuổi đến chưa đủ mudi tám tuổi được lập di chúc khi được cha, mẹ hoặc người giám hộ đông ý về việc lập đi chúc. Bởi ở độ tuổi nay, cá nhân đã có thể lao đồng va tao ra tải sin thuộc sở hữu của mình một cách hop pháp do đó thơng qua sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ, cá nhên được pháp

uất trao cho quyên lập di chúc

"Như vậy, người lập di chúc chính là người thể hiện ý chí của minh thơng qua nội dung của di chúc nhằm dịch chuyển tài sản cia mình cho người khác

sau khi chết. Cá nhên tự do định đoạt tài sẵn của minh thông qua hành vi pháp

lý đơn phương — lập di chúc. Để dm bảo quyên và lời ich hợp pháp cia chủ thể tham gia quan hệ thừa kế cũng như hạn ch tranh chấp về thừa kế theo di chúc, pháp luật quy định rất rõ rang về năng lực hành vi dân sự vả 46 tuổi để

một cá nhân trở thành người lập di chúc.122.ặc diém

Để giao dich dân sự có thể được xác lập va thực hiện thi một trong

những u tơ quyết đính đỏ chính là người tham gia giao dich Ho là nhân tổquyết định dén việc mét giao dich dan sự có được xác lập hay khơng và khixác lập có hiệu lưc pháp luất hay khơng. Người lâp di chúc chính là người

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

tham gia giao dịch dân sự. Để hiểu được một cách bao quát và cụ thể hơn về đặc điểm của người lập di chúc, ta cần phải hiểu được đặc điểm cơ bản của.

người tham gia giao dịch dân sự.

"Dù là ca nhân hay pháp nhân thì người tham gia giao dich dân sự đều có

những đặc điểm chung sau đây. (1) Bản chất cia giao dịch dân sự chỉnh la sự bay tô ý chi của người tham gia giao dich do đó một trong những đặc điểm. khơng thể khơng nhắc đến đó chính là người tham gia giao dich dân sự là

người có năng lực pháp luật dân sac năng lực hành vi dân swe phù hop với

giao dich dân sư được xác lập. Bối chi khi có năng lực pháp luật thì chủ thể

mới được tham gia vào các giao dich dân sự chíu sự điều chỉnh của pháp luật

Đây chính là điều tối thiểu ma chủ thể phải có. Đồi với năng lực hành vi dân. su đây chính là khả năng của chủ thể tự thực hiện các quyền và nghĩa vụ dân. su của minh bằng chính năng lực hành vi tư thân của chủ tÌ

lực hành vi dan sự đơng ngiđa với việc người tham gia giao dich có thể tự

đó. Khi có năng

nhận thức và làm chủ hành vi theo ý chí của minh. (ii) Người tham gia giao

dich dân sự đều có những mục đích nhất dh. Đặc điểm này là một điều di nhiên ma mỗi người tham gia giao dich dân sự déu có. Khơng phải ngẫu nhiên một chủ thể tham gia vào giao dich dân sự. Họ tham gia giao dịch déu nhằm làm phát sinh, thay đổi hoặc cham dit quyển, nghĩa vụ dan sự của

‘minh, Một hậu quả pháp lý sẽ phát sinh từ chính hanh vi pháp lý đơn phươnghoặc đa phương của người tham gia giao dịch Va đó chính là mục đích mãngười tham gia giao dịch hưởng tới - Loi ích hợp pháp. Chỉ những lợi ichkhơng tréi với đạo đức thuần phong my tục của xã hôi vả pháp luật thì mớiđược nha nước tơn trọng và bao hô. (ii) Người tham gia giao dich dân sự đền

xuất phát từ sự tự nguyên. Tự nguyện chính là tự mình muốn thực hiện; khơng có ai cưỡng ép, de doa, lừa dối. Giao dịch dân sự là sự thể hiến ý chi của chủ thể ma ý chi là thứ vơ hinh, khó thể xác định được. Pháp luật chỉ co

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

thể dựa trên việc tư nguyện của người tham gia giao dich để xác định được. chủ thể đó có tự do bảy tỏ ý chi của minh hay khơng, Chỉ khi tự ngun thì

người tham gia giao dich mới có mục đích tham gia. Sự tư nguyện vả mục

đích ln phải đi liễn với nhau. Nếu như người tham gia giao dich dân sự không tự nguyên, bi cướng ép, de dọa, lừa dối thi giao dich dân sự do sẽ được.

pháp luật sắc định là vô hiệu. (iil) Người theom gia giao dich dân se làm phát

sinh, thay đỗi hoặc chém đứt quyền, nghữa vụ dân sư thông qua giao dich đân

sue Người tham gia giao dich sé tạo ra kết quả của việc xác lập giao dich dân.

sự là lam phát sinh, thay đổi hoặc cham dứt quyền, nghĩa vụ dan sự của chính.

người đó trong quan hệ pháp luật dân sự Những quyển và ngiĩa vụ này sẽ

được Nha nước tôn trong, bão hộ va cu thé hỏa trong pháp luật dan sự Người tham gia giao địch chi có thể xử sự trong khuôn khổ những quyên và nghĩa vu đó.

Khi một cá nhân thực hiện hảnh vi lập di chúc tức là cá nhân đó dangxác lập một giao dịch dân sư theo ý chí của chính cá nhân đó, Người lập di

chúc là người tham gia giao dich dân sự vả chiu sự điều chỉnh của pháp luật

dân su. Dựa trên những đặc điểm cơ ban của người tham gia giao dich dân sự ‘va những đặc điểm đặc thủ chỉ có ở người lập di chúc, tác gã một số đặc điểm. cụ thể như sau,

‘Tine nhất, người lập ủi chúc là cá nhân va chỉ có thể là cá nhân. Pháp luật có sự quy đính rất 16 rang di chúc là sư thể hiện ý chí của cá nhân. Lập di

chúc chính là hảnh vi pháp lý đơn phương của cá nhân, hành vi này luôn phải

gin liên với ý chi của cá nhân. Hon nữa, pháp luật không cho pháp việc lập di

chúc được thực hiện thông qua cơ chế đại điện bởi việc lập di chúc còn nhằm

giúp người lập di chúc gửi gắm tâm tư, tỉnh cảm va mong muốn những tài sẵn thuộc sở hữu của mình được sử dụng như thé nao trong tương lai. Nếu chủ thể lập di chúc la pháp nhân, td chức thi rất khó để xác định được ý chí của những. chủ thể nay. Việc định đoạt tai sin có thể được thơng nhất dưới ý chí chung

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

g nhất được sé đặt ra van dé

pháp lý như thé nào cũng la một câu hoi khó tra lời

Thủ hai, người lập di chúc phải đăm bão diéu kiện nhất định vẻ kha năng

của những chủ thể nảy hay không vả khi

nhận thức và điều khiển hành vi. Di sin la toàn bộ những tai sản thuộc quyền. sở hữu, quyển về tai sản hợp pháp của người chết. No được tao nên từ sự lao động, tích lũy của cả nhân vả có giá tri cả vẻ mất vật chất lẫn tinh than. Do đó, khi quyết định việc dich chuyển một tài sin có gia trị như vậy, cá nhân. cẩn phải đảm bảo điểu kiên nhất định vẻ khả năng nhân thức va điểu khiển thành vi. Sự dim bão ở đây với muc đích rằng ý chi mà cá nhân bay tỏ, thé

hiên trong nội dung di chúc đúng với mong muốn, nguyên vong chủ quan của

cá nhân đó, Pháp luật đã đất ra điều kiện vé khả năng nhân thức và điều khiển hành vi của người lập di chúc như sau: “Người hẻnh niên có đi điền kiện theo quy dinh tại diém a khodn 1 Điều 630 của Bộ luật này có quyền lập di chúc đỗ định Goat tài sản của minh.” Các nhà làm luật đã lựa chon độ tuôi thảnh niên tức 1a từ đũ mười tám tuổi trở lên để lam căn cứ xác định khả năng. nhận thức và diéu khiển hành vicủa người lập di chúc. Bởi BLDS năm 2015

quy dink: “Người thành niên có năng lực hành vi dân sự đây ci, trừ trường

hop qny dinh tại các điễu 22, 23 và 24 của Bộ luật này,” Ki đồ tự cách chủ thể của cá nhân đã hoàn thiên và độc lập có khả năng ác lập, thực hiện các quyền va ngbia vu dân sư bằng năng lực hành vi của mình. Sự hồn thiện ở đây 1a sự hoàn thiện cả về mặt thé chất lẫn tinh thân, cá nhân tự nhận thức vả.

lâm chủ được hành vi của bản thin Đôi với trường hợp người từ đủ mười lãm.

tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi thi cá nhân ở độ tuổi nay dù chưa thảnh niên. vẫn được lap di chúc, nêu được cha, me hoặc người giám hô đồng ý về việc lập di chúc. Mặc dù năng lực của chủ thể nay chưa thực sự hoàn thiện nhưng họ vẫn được lập di chúc dưới sự theo dõi, đồng ÿ của cha, me, người giảm hộ.

Tuần 1 Đền 625, BLDSaim 2015,"hoàn 3,Đều 20, BLDSwim 2015

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

Cha, me, người giám hô trong trường hop nảy sẽ là người giảm sắt và xác

định chủ thể khi lập di chúc có đủ năng thức vẻ việc họ chuẩn bị lam và sẽ Jam hay không và ho đủ khả năng dé xac lập, thực hiện hay không Với những. giao dịch thông thường, cá nhân vẫn có thể tham gia vao giao dich dân sự má. chưa hoàn thiên về năng lực nhân thức và điều khiển hảnh vi thậm chí là khơng cần có su đồng ý của người gidm hộ hoặc có sư hạn chế trong năng lực ‘hanh vi dân sự. Vi du như người từ đủ sáu tuổi đến chưa đủ mười lãm tuổi

được quyên sắc lêp, thực hiện giao dịch dân suphục vu nhu câu sinh hoạt

hàng ngày phù hợp với lứa tuổi hay người từ đủ mười lãm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được tự mình xac lập, thực hiện giao dich dân sự như mua xe

dap, tham gia hop đồng lao động,

Thứ ba, người lập di chúc lả người phải minh mẫn, sảng suốt khi thực

hiện viếc lap di chúc Không chỉ phải đảm bảo diéu kiện nhất định vẻ khả

năng nhận thức vả điều khiển hanh vi, khi cá nhân lập di chúc phải minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc. Nêu cả nhân không được minh mẫn, sáng suốt

khi lập di chúc nghĩa là cá nhân có khó khăn trong nhận thức, lâm chủ hành vịhoặc khơng có năng lực hành vi dân sự day di, Tiêu chi nảy ngoài là điểukiên với người lập di chúc còn là một trong những điều kiện để ác định di

chúc được lập có hợp pháp hay khơng. “Minh mẫn” va “sáng suốt” thể hiện khả năng nhận thức đúng đẫn rõ rang và không bi nhằm lẫn hành vi trong ý

chi của người lập di chúc. Tức 1a việc lập di chúc yêu cầu sự nhân thức vatinh thân tỉnh táo tuyệt đổi với người lập di chúc Thâm chí, điều nay cản.được sự chứng minh thông qua đổi tượng khác như cơng chứng viên, ngườilâm chứng, bác sĩ có tình détheo quy đính pháp luật. Đổi với những giao dich

dân sự thông thường, thi sự minh mẫn, sáng suốt của cá nhân thưởng chỉ nằm trong sự tương đôi. Như đã dé cập ở trên, cá nhân van có thể tham gia giao dich dân sự ma chưa hoan thiện về năng lực hành vi dân sự tức là vé mat thể

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

chất va tâm lý, nhận thức của cá nhân vin đang trong q trình hốn thiên hoặc có sự hạn chế nhưng pháp luật vẫn cho phép ho ác lập giao dich dân sự

trong một giới hạn nhất định

Thứ te người lập di chúc thực hiện việc lập di chúc nhằm mục dich

chuyển tải sin của mình sau khi chết cho người khác. Tâm lý thơng thường của con người khi sở hữu tai sản là muốn toản quyển được định đoạt tải sản. đó theo cách ma mình muốn kể cả sau khi chết. Bồi định đoạt lê một trong ba

quyền năng cia chủ si hữu tải san. Trước đây, BLDS năm 2005 đã ghi nhận:

“.. Chủ sở hu là cá nhân, pháp nhân, chủ thé khác có ait ba quyén là quyễn

chiém hữu, quyển sit dung quyền dinh đoạt tài sản “®, Hiện tại, BLDS năm.

2015 vẫn tiếp tục ghi nhận quyền định đoạt của chủ sở hữu tải sản tại tiểu

mục 3 Chương XIII vé Quyên Sở hữu của bộ luật nay. Do vay, pháp luật ln.tơn trong và bao vệ việc đính đoạt tài sản của cá nhân. Sau khi cả nhên qua

đời, việc kiểm soát tài sản được sử dụng như thé nào, chuyển giao cho ai hay ‘bao quan, duy trì như thé nao,... rat khó để kiểm sốt. Vi vậy, di chúc chính lả ‘vin ban pháp lý thể hiện rõ rang nhất mục đích chuyển tải sẵn của cá nhân sau.

khi chết cho người khác. Người lập di chúc thông qua nôi dung của di chúc sẽchi định người hưởng di sản, phân định tai sẵn, quyền tải sẵn và giao nghĩa vụ

cho người hưởng di sản,.. Qua đó, người lập di chúc thé hiển mong muốn của

cải của minh được sử dụng như thể nao trong tương lai. Đồng thời dim bảođược ý chi chủa người lập di chúc luôn được tôn trong và đảm bảo thực hiện bởinhững người thừa kế, những người có quyển vả ngiĩa vụ liên quan, Nha nước,

Thứ năm ý chi thé hiện trong di chúc ác lập là của người lập di chúc, Day là một đặc điểm đặc trưng của người lập di chúc. Chủ thể của lập di chúc

chính là cá nhân. “Cú nhiên” ở đây chính là một đổi tương riêng lẽ, độc lập

Khí nhắc đến cá nhân người ta sẽ nghĩ ngay đến sư chú trong đến lợi ích của

"Đầu 1st, BLD Sam 2005

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

riêng minh và không bao ham, liền quan đến quyển, lợi ích của người khác

Do vay, pháp luật đã ấn định ngay từ đầu ring di chúc chỉ thể hiện ý chỉ của người lập di chúc, Nếu đi chúc thể hiện ¥ chí của hai cả nhân hoặc của nhiều

cá nhân thì di chúc đó khơng phải là di chúc chịu sư điều chỉnh của pháp luậtdân sự và người sác lập cũng không phải là người lập di chúc. Do đó, trong dt

chúc, cá nhân được thoải mái thể hiện y chỉ của minh trong phạm vi pháp luật

cho phép. Ý chi này chi la tiếng của cả nhân và khơng được có sur can thiệp từ

chủ thé khác. Trong khi lập di chúc, người lập di chúc không được bị lửa déi, đe doa, cưỡng ép dé dam bao ý chí xuất phat từ chính nội tại bên trong của.

người lập di chúc, khơng có u tổ bên ngồi tác đơng và. Trong trường hop,cá nhân bị lừa đối, đe doa, cưỡng ép lập di chúc thi việc lập di chúc đỏ trái với ýchí của cá nhân. Va pháp luật sẽ không công nhân việc lập di chúc là hợp pháp

1⁄3. Sự khác biệt giữa người lập di chúc và người tham gia các giao dịchdân sự khác

Khi muôn hiểu biết tường tận một su vật, hiện tượng hay van dé nao,

người ta thường đặt những sự vật, hiền tượng, van dé nay trong cái chung

để thây được sự tương quan giữa cái chung với cái riêng cũng như thấy

được chính sự khác biệt của những cái riêng đó với cái chung Thơng qua

việc so sánh, tri thức sẽ được năm bắt va phát triển hơn giúp ta vừa có cái nhìn toản điện bao qt vừa có cái nhìn cụ thể, chỉ tiết. Đồng thời, sự hiểu tiết về trí thức được nâng cao vả bổ sung vào những tn thức đã sẵn co. Từ. đó, các kiến thức vẻ mặt lý ln có chiều sâu và mang lại những giá tri thiết thực hơn. Để hiểu hơn về người lập di chúc, tác gid sé so sánh sự khác

biệt giữa người lập di chúc va người tham gia các giao dich dân sự khác.Đặt trong sự đối sánh giữa hai đối tượng nay, tác giả sẽ phân tích dựa trên

các tiêu chi để lam rõ sự khác biệt

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

Trong điển Tiếng Việt, giao dịch là một động từ được định nghĩa ngắn

sự, giao dich “Tà hành vi có ý thức của chủ thé nhằm đạt được muc đích nhất

aman". Và hành vinày chiu sư điều chỉnh của pháp luật dân sư. Việc lập di

chúc chính lả một giao địch dân sự, do cá nhân thực hiện hành vi pháp lý đơn.

phương lâm phát sinh. Chủ thể của giao dich la người lập di chúc. Nhưng

không giống với người tham gia các giao dịch dân sự khác, người lập di chúc

vấn có những điểm khác biệt riêng. Cu thể như sau:

Thứ nhất, về chủ thé của giao dịch. Người lập di chúc chỉ có thể là cá

nhân. Đây là điểm khác biệt cơ bản giữa người lập di chúc và người tham gia

giao dịch dân sự khác. Như đã phân tích ở phan đặc điểm của người lập di chúc, di chúc là sự thể hiện y chí của cá nhân, hành vi lập di chúc luôn phải

gin liễn với ý chỉ của cá nhân. Do vậy, người lập di chúc phải là cá nhân.

Nhung hợp đồng dân sự va han vi pháp lý đơn phương khác thi chủ thể tham gia có thé 1a cá nhân, pháp nhân hoặc tổ chức. Theo pháp luật dân sự thi chủ thể của hợp đồng dan sự có thé la cá nhân hoặc pháp nhân Người tham gia

hợp đồng dân sự không nhất thiết phải là cá nhân, pháp nhân có đũ các diéukiện vé tai sẵn riêng, tu chịu trách nhiệm bằng tai sản của mình, tham gia vào

các quan hệ pháp luật một cách độc lập thì có quyển tham gia hop đồng dânsự Đôi với các hành vi pháp lý đơn phương khác như từ chối hưởng thừa kê,

hứa thưởng, ... thì có thể có nhiều chủ thé cùng tham gia vào một bên của giao. địch nhữ bat cá nhân, cơ qiần,1Ổ chức ˆVì Way, lũ liêu là: chủ tHỂ the giá

giao dịch dân sự nhưng người lập di chúc đã được các nhà lâm luật ấn đính

chỉ có thể là cá nhân.

‘vain Ngôn ngit (2010), Tờ in Ting Vật hỗ thông, Ngõ Thanh Mien 348

ˆ*Eưông Đạ học Lait Bà Nội G019), Gio nh Lue Dân Việt Năm IN Công nhân dẫn, Hà Nột,tri

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

‘Tht hai, mục đích tham gia giao dịch. Mục đích tham gia giao dich là

một trong những yếu tổ quyết định đến sự khác biệt giữa các chủ thể. Tên gọi “người lập at chic đã thé hiện ngay mục đích của cá nhân khi thực hiện hành vi pháp ly đơn phương, Đó chính la tạo ra một bản di chúc chuyển tải

sản là di sản của minh cho người khác. Khác với người lập di chúc, thơngthường, mục đích của người tham gia các giao dịch dân sukhác là lợi ích hop

tham gia đó mong muốn đạt được khi xác lập giao dịch như

quyển sở hữu tải sản, quyền chiếm hữu tai sản, quyền sử dung tải sản,... Mục đích tham gia giao dich của các chủ thể khác rắt da dang vả phong phú nhưng với người lập di chúc thì ho chỉ có một mmục đích duy nhất đó lả tạo lập di

chúc của chính minh Vì vậy, khi mục dich tham gia giao dịch dân sư của cá“nhân không phải là tao lập di chúc thi cả nhân đó khơng phải người lập di chúc.

Thứ ba phải tự mình lập di chúc. “Trong giao lưm dân swe các chủ thểpháp ma chủ

c thé tre mình xác lập, thuc hiện giao dich ân sự nhưng trong những trường

hop nhất dmh có thé thông qua hành vi vũa người khác“? Từ nhận định.

nay, có thể thay rằng chủ thé khi thực hiện giao dich dân sự có thé tự mình.

thực hiện hoặc thực hiến thông qua người khác. Việc thực hiện thông qua

người khác nay chính la sử dụng người đại diện. Đây là điểm khác biết giữa

người tham gia giao dich dan sự khác và người lập di chúc. Đại điện theo quy.định pháp luật “Ta việc cá nhân, pháp nhiên (semi đập got chung là người datđiên) nhân danh và vì lợi ích của cả nhân hoặc pháp nhân khác (san đập gọi

chung là người được đại diện) xác lập, thuee hiện giao dich đân sie". Người

đại diện sẽ thay mặt người được đại diện xác lập, thực hiện giao dịch dân sự

Trong các trường hợp khác nhau thì người đại điện có thể do cá nhân, pháp.

tying Đạihọc Lait Hi Nội 2019, Giáo nd Luật Dân sự Vide Năm 1, Xk Công m nhân din, Hà NỘI,is?

"wawin 1 Đầu 134, BLD Sim 2015

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

nhân ủy quyển hoặc được zác lập theo quy định pháp luật. Cá nhân có đủ

năng lực hành vi dân sự hoặc pháp nhân có di điều kiện theo quy định của

pháp luật có thể ủy quyên cho cả nhân hoặc pháp nhân khác đại điên cho minh thực hiện giao dich dân sự Hoặc người đại điện cũng có thé do pháp luật quy định, do quyết định của cơ quan nha nước co thẩm quyển Vi du như

cha, me là người đại điện theo pháp luật của con chưa thành niên; người giámhộ do tòa án chỉ định là người đại diện của người có khó khăn trong nhận

thức, làm chủ hanh vi; người được pháp nhân chỉ định theo điều lê là người

đại điện theo pháp luật của pháp nhân,

Tuy nhiên, cơ chế đại điên không được áp dung đối với người lập dichúc. Người lập di chúc không được thực hiện việc lập di chúc thông quangười dai điện. Bồi cá nhân khi thực hiện hành vi lập di chúc không được phụ.

thuộc vào ý chỉ của chủ thể khác, việc bay tổ ý chi phải toan tw do khơng có su tác động của các yếu tổ khách quan bên ngoài. Lap di chúc là hoạt động mà theo quy định pháp luật là phải xuất phat từ “ÿ chi trực tiép” của cá nhân.

nên nêu thông qua người khác tức là “ƒ chi gid tiếp ”, khơng có cơ chế nâođâm bảo việc thực thi ý chí gián tiếp đó đúng theo ý chi của người lập di

chúc. Ngồi ra, pháp luật cũng khó kiểm sốt được ý chí người đại điện khi

xác lap, thực hiện việc lập di chúc có đúng với ý chí của người lập di chúc

hay không. Việc lập đi chúc là hảnh vi mang lại ý nghĩ vé vật chất lẫn tinh

thén với người lập di chúc nên khí thực hiện thơng qua người dai điện thì ýnghĩa này phan nào sẽ mắt di giá tri của nó, Hơn nữa, di chúc là giao dich dânsu phát sinh hiệu lực khi người lập di chúc chết. Do đó đủ quan hệ đại diện cóđược thiết lập thì khi người lập di chúc chết, quan hệ pháp luật nảy cũng

cham đứt. Riêng đối với người chưa thành niên, theo quy định pháp luật thì cha, mẹ là người đại điện theo pháp luật của con chưa thành niên nhưng đối với việc lập di chúc của người chưa thành niên ở đô tuổi từ đũ mười sáu đến

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

đưới mười tám tuổi thì cha, me, người giám hộ chỉ có quyển đồng ý về việc. lập đi chúc ma khơng có qun xác lập, thưc hiện thay. Điểm khác biệt trong.

việc thực hiện giao dich giữa người lập di chúc và người tham gia các giao

địch dân sự khác là phù hợp với thực tiễn cũng như dam bảo quyền, lợi ích. cho các chủ thé

Thứ te về điều kiên luật định đổi với người lập di chúc và người thamgia giao dich

@ Điều kiện về 46 tuổi déivei người lập di chúc và độ tuổi của người

tham gia giao dich dân sự khác, Cá nhân khi xác lập di chúc phải thỏa man

điểu kiện vé độ tuổi. Theo quy định, người lập di chúc phải là người thành xiên. Tức là cá nhân phải ở độ tuổi thành niên từ đủ mười tám tuổi trở lên. Ở độ tuổi mười tám tuổi, cá nhân đã gan như phát triển toàn điện về cơ thé và.

não bộ niên nhận thức và tự chiu trách nhiệm được vẻ các hành vi của minh

Khi đó, cả nhân có đây đũ năng lực hảnh vi din sự dé xác lập, thực hiên việc. lập di chúc Đối với người chưa thành niền khơng thỏa mãn vẻ độ tuổi nên khơng có quyền lập di chúc nhưng căn cứ vảo độ tuổi lao động ở Việt Nam thì với người chưa thành niên từ đủ mười sáu đến đưới mười tám tuổi pháp luật vẫn cho phép lập di chúc nhưng cin có sự đồng ÿ của cha, mẹ, người giám hộ. Trong khi đó, pháp luật dân sự khơng đặt ra diéu kiện về đồ tuổi với

người tham gia giao dịch. Người tham gia giao dich cần “có nding iực phápluật dn swe năng lực hành vi dân sự phù hop với giao dich dân sự được xác

Jap’TM Do đó, người ở các đơ tuổi khác nhau có thể tham gia vào các giao

dich dan sự phù hợp với năng lực pháp luật dân su, năng lực hành vi dân sự

của mình Ví dụ như người chưa đủ sáu tuổi được xác lập, thực hiện thông. qua người đại diện theo pháp luật của người đó; người tử đủ sáu tuổi đến chưa.

“Đăm + Klwin ,Đu 17 BEDS nấm 2015

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

đủ mười lãm tuổi được xác lập các giao dich dân sự phục vụ nhu cầu sinh ‘hoat hàng ngày phù hop với lửa tuổi,

i Điều kiên minh mẫn, sảng suốt. Điều kiện nay chỉ đặt ra đối với

người lập di chúc và người tham gia giao dịch dân sự khác không phải daptứng điểu kiên nay. Cá nhân lập di chúc phải lả người thành niên có đủ điều

kiên minh mẫn, sang suốt trong khi lập di chúc, không bị lửa dối, de doa, cưỡng ép. Độ tuổi chính là một trong những yếu tổ quyết định đến sự minh. mẫn, sảng suốt của cá nhân. Dựa trên thé chat, tâm lý, kha năng nhận thức

lâm chủ hành vi, các nha làm luật đã quy định người thành niên từ đũ mười

tám tuổi trở lên được lập di chúc. Đây chính là độ tuổi trưởng thảnh về mặt pháp lý của cá nhân. Theo Tiến i Hoang Thị Loan: “Khi ở độ tuổi trưởng thành cả nhân sẽ đạt được khả năng vẻ trí tuệ, sự minh mẫn, sảng suốt "15. Ở đô tuổi nay, cá nhân nhận thức và lam chủ được hành vi của mình ma khơng chịu sự chỉ phối, tác đơng của chủ thể khác. Lúc này, vẻ mặt ý chi cả nhân dim bão được sự minh mẫn, sáng suốt. Pháp luật đất ra diéu kiện minh mẫn, sing suốt "tuyết đổi” với người lap di chúc. Do vay, trong một

số trường hợp việc lêp di chúc phải có người làm chứng, di chúc phải được

công chứng hoặc chứng thực để dim bao yếu tổ minh mẫn, sáng suốt của người lập di chúc. Đôi với người từ di mười sáu đến đưới mười tám tuổi, do chưa thành niên nên pháp luật đã đất ra diéu kiện đổi với chủ thể nay 1a

cẩn có sự đồng ý của cha, mẹ, người giám hô vẻ việc lập di chúc. Cha, me,

người giám hộ ỡ đây sẽ đóng vai trị xác định xem chủ thể có đủ đăm bao ý chi minh mẫn, sảng suốt, khả năng nhận thức và làm chủ hành vi hay không Người lập di chúc phải đáp ứng điển kiện minh mẫn, sing suốt “tuyệt đối" nhưng đổi với người tham gia giao dịch khác, pháp luật khơng có quy định chủ thể phải đáp ứng điều kiên này.

"ing Thị Lom G019), Bali Rf có lậu lục cũa chức đo cn nh cũa pháp bớt đân sự Pt New,

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

Dựa trên những điểm khác biệt để cập ở trên, có thé thay được rằng dù củng lả chủ thể tham gia giao dịch dân sự nhưng người lập di chúc vẫn có những điểm khác biệt riêng mà chỉ có thể thay trên chủ thể nay. Không chi đứng lại ở đặc điểm của người lập di chúc, việc tim ra sự khác biệt khiến tác

giã phải phân tích, đánh giá các tiêu chi khác nhau, đi sâu vào bản chất cia

người lập di chúc đồng thời cũng hiểu được ban chất của giao dich dân, người tham gia giao dich dân sự Từ đó, có cải nhìn vừa bao qt vừa cụ thể vẻ

người lập đi chúc.

1.4. Lịch sử hình thành và phát triển quy định của pháp luật về người lập

di chúc

Nhìn theo chiêu đài qua trinh lập pháp của Nhà nước Việt Nam, quy.

định pháp luật về người lap di chúc được hinh thành từ khá sém Qua từng giai đoạn, quy định này từng bước được thay đôi, Ư sung va hồn thiện giúp

việc áp dung phủ hợp với thực tiễn cuộc sống.

+ Giai đoạn trước năm 1945

"Thời phong kiến, quy định vẻ người lập di chúc đã được manh nha hìnhthánh. Trong bơ luật chính thức của nhà nước Đại Việt thời Lê sơ hiện còn.được lưu giữ đây đủ - Bộ luật Hồng Đức, tại Điểu 366 trong chương ĐiểnSản, người lập di chúc đã được nhắc đến dưới tên gọi "người làm chic từue

văn Riế'" cụ thé như sau: “MMiững người làm chúc tine văn khế mà hông nhờ quan trưởng trong làng viết thay và ching Miễn, thi phải phat 80 trượng phat tiền theo việc năng nhẹ. Chúc tne văn khễ Ấp không có giá trị. Nếu biết chữ: viết lắp thi được ”. Đên Bộ tuật Gia Long của triều Nguyễn, người lập di chúc

được gọi là “người lập chúc tae” và trong Bơ luật hoan tồn khơng có quyđịnh riêng đành cho người lập chúc thu.

Từ năm 1858 đến trước năm 1945, thời ky Việt Nam là thuộc dia củaPháp va bi chia thành ba xứ: Bắc kỷ, Trung kỳ, Nam kỳ với ba chế d6 chỉnh.

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

trị khác nhau dẫn đến sự phân hóa trong hệ thống pháp luật nước ta. Ở mỗi

xứ, thực dân Pháp lại áp dung một bộ luật riêng,

Tai Nam kỳ, B6 dén luật giãn yếu năm 1883 ban hành theo lệnh của tổng thống Pháp. Tuy nhiền, khác với Bộ dan luật Bắc Kỷ và Trung Kỷ thì Bộ dân luật giản yêu chỉ quy định các vẫn để vé nhân pháp không quy định hay

để cap tới vẫn để thừa kế

Đổi với Bắc Ky, Pháp ban hành va áp dung Bộ Dân luật Bắc Kỷ năm

1931, trong đó có quy định về thừa kế và dé cập đến “người iập cúc tine” Ở thiên thử XI nói về thửa kế tại chương thứ II nói về thửa kế có chúc thư của

Bộ Dân luật Bắc Ky năm 1931, Điểu thứ 321 đã quy định như sau: “Ngưới

nào đã thành niên, hoặc aa thốt quyền mà có đủ trí khơn thì đều có tư cách được chủ chúc và lập ra chúc tine đễ xử trí về tat cả tài sản của mình. Vợ chỉnh vo that trong khu đương giá thi phải do chẳng thuận hut mới được lập chúc te đễ xử trí về tài sẵn riêng của mink“. Và đến Điều thứ 322, người lập chúcthư được các nha lâm luật thời kỳ đó trao cho quyển như sau: “Ngưởi lập chúc tae có thé trudt quyền thừa ké của một người hoặc nhiều người trong các người được dự và quyền ay. Sự truất ấy phải công nhiên làm thành

chứng thae trước nô tê hoặc do viên chute thí xe. ”.Bộ Dân luật Bắc Ky đượcxây dựng dựa trên nên ting của BLDS Pháp năm 1804 nên quy định về người

lập chúc thư đã ét đến độ tuổi, năng lực nhận thức làm chủ hành vi và quyển.

của người lập trúc thư.

Tại Trung Kỳ, năm 1936, Bô Dân luật Trung Ky hay còn được goi làHoang Việt Trung Kỳ hô luật được ban hành với nghị định của Tồn quyền.

Đơng Dương và chỉ dụ của vua Bảo Đại. Bộ luật dưa trên căn bản khuôn mẫu. của Bộ Dân luật Bắc Ky năm 1931 nên người lập di chúc vẫn được goi 1a người lập chúc thư va được quy định giống như Bộ Dân luật Bắc Ky. Ở quyền.

thứ nhì nói vẻ việc thừa kể, thiên thứ 1 việc thừa kế thưởng, chương thứ hai

</div>