Dinh dưỡng và bệnh ung thư

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>DINH DƯỠNG & BỆNH UNG THƯ</b>

Bs. Lưu Ngân Tâm

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>Nội dung</b>

Tổng quan về bệnh ung thư.

Dinh dưỡng trong phòng ngừa bệnh.Dinh dưỡng trong bệnh ung thư.

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>NGUYÊN NHÂN TỬ VONG Ở MỸ?</b>

<i><small>Nguoàn: NCHS. National Vital Statistics Report, Vol 56, no.10, April 24,2008</small></i>

<small> class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>CÁC LOẠI UNG THƯ THƯỜNG GẶP Ở VIỆT NAM</b>

<small>Đại trực tràng9.5Đại trực tràng 6.4Đại trực tràng14.8Phổi8.7Vòm hầu6.5Cổ tử cung4.6Tiền liệt tuyến4.8Dạ dày8.2Thực quản4.1Buồng trứng4.3Hốc miệng4.6Gan 5.6</small>

<small>Thanh quản2.0Thân tử cung3.4Thực quản4.3Tuyến giáp3.8Tiền liệt tuyến1.5Tuyến giáp 2.0Lymphoma N-H3.9Thân tử cung3.1Khoang miệng 0.8Khoang miệng0.3Bệnh bạch cầu3.6Bệnh bạch cầu 3.0</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Ung thư là 1 loại bệnh phức tạp do sự

tương tác của hàng trăm loại gien và yếu tố môi trường gây nên.

Yếu tố di truyền: gien p53, BRCA, PIK3CA

Yếu tố môi trường:

-_{Ăn uống}

-_{Tiếp xúc với các nhân tố sinh ung khác}

trong môi trường

<b>UNG THƯ LÀ GÌ?</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>NGUYÊN NHÂN</b>

<small>5%</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<b>CÁC GIAI ĐOẠN TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT SINH UNG THƯ</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<b>CÁC BIẾN ĐỔI CHÍNH TRONG QUÁ TRÌNH PHÁT SINH UNG THƯ</b>

 Khi nhiều đột biến DNA tích lũy, sẽ hình thành nên 1 dịng tế bào ung thư

 Sang thương tiền ung thư (polyp, u tuyến, loạn sản) đại diện cho dòng tế bào trong giai đoạn sớm của ung thư

- _{Một ung thư phát triển thường phải mất}

nhiều năm.

 Chế độ ăn uống và lối sống thường quyết định sự phát triển của một ung thư

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<b>DI CĂN?</b>

 Một hay nhiều tế bào ung thư lan tràn từ vị trí ban đầu đến vị trí mới & tiếp tục tăng trưởng ở đó <i>(ung thư thứ phát)</i>

 Di căn bằng nhiều cách:

<small> Ăn lan tại chỗ</small>

<small> Xâm lấn đến các mô lân cận</small>

<small> Di chuyển vào hệ tuần hoàn, hệ bạch </small>

<small>huyết, sau đó xun qua thành mạch đến vị trí mới (di căn xa)</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

<b>CƠ CHẾ HÌNH THÀNH UNG THƯ</b>

1. Đột biến gien

2. Vai trò các enzymes phase 1 và 2 3. Vai trò của “gốc tự do”

4. Gien ức chế khối u và gien gây ung thư 5. Vai trò của G-protein

6. Các chất hoạt động giống hormone 7. Vai trò của hệ miễn dịch

8. Vai trò của chất dinh dưỡng trong ung thư

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

<b>Nội dung</b>

Tổng quan về bệnh ung thư.

Dinh dưỡng trong phòng ngừa bệnh.Dinh dưỡng trong bệnh ung thư.

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

<b>CHẤT SINH UNG THƯ</b>

<small>Thịt xơng khói, ướp muối được bảo quản bằng Na-nitrite  sẽ hình thành Nitrosamin (chất gây đột biến gien)</small>

<small>Nitrite: thịt, cá, thị gia cầm đã chế biến</small>

<small>Nitrate: rau xanh bón phân đạm nitrate: nitrate  nitrite (VK </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

<b>CHẤT SINH UNG THƯ</b>

<small>o</small> <b>_{Thực phẩm mốc}</b>_{: aflatoxin B1 có trong các loại thực phẩm bị nấm mốc (đậu nành, đậu}

<small>phộng, gạo, bắp…)  Gây ung thư gan</small>

<small>o</small> _{Những loại}<b>_{thịt nướng ở nhiệt độ cao 250}<small>0C</small></b><small> mỡ cháy sẽ tạo ra Benzopyren (PAH) bám trên bề mặt thịt  ung thư đường tiêu hóa</small>

<small>o</small> _{Acid amin Asparagin trong thực phẩm dưới tác động của}<b>_{nhiệt độ cao}</b>_{sẽ kết hợp với}

<small>đường tự nhiên trong rau quả sẽ tạo thành Acrylamide gây đột biến gien & những khối u lành hoặc ác tính</small>

<small>o</small> <b>_{Mỡ rán nhiều lần}</b>_{, xoong chảo chiên rán rử không sạch, rán qua nhiều lần  Benzopyren} <small>o</small> <b>_{Nitrate và nitrite:}</b>_{chất bảo quản cá, thịt, phân bón...}

<small>o</small> <b>_{Thực phẩm ướp muối hay ngâm muối}</b>_{: cá muối, dưa muối khú có Nitrosamine cao }

<small>ung thư dạ dày, vú</small>

<small>o</small> <b>_Rượu</b>_{: ung thư hốc miệng, thanh quản, đại tràng, vú, gan, dạ dày}

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

<small>o</small> _{Các loại thịt mỡ giàu béo: ung thư đại tràng, phổi, vú} <small>o</small> _{Chất béo bão hòa: ung thư vú, phổi, đại tràng, tiền liệt}

<small>o</small> _{Quá nhiều đường: ung thư tụy, vú, đại tràng}

<small>o</small> _{Chế độ ăn có đậm độ năng lượng cao thường liên}

<small>quan đến ung thư</small>

<small>o</small> _{Rau quả nhiễm hóa chất trừ sâu}

<small>o</small> _{Thừa cân, béo phì: ung thư dạ dày...}

<b>CHẤT SINH UNG THƯ</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

<b>YẾU TỐ MƠI TRƯỜNG</b>

- Hút thuốc & khói thuốc (thụ động)

<small> Người hút thuốc  Ung thư phổi tăng gấp 10 lần</small>

<small> hút >1 gói/ngày: tăng gấp 15-20 lần</small>

- Nhai thuốc lá: nguy cơ K hốc miệng & liên quan đến 1 số K khác: miệng, thanh quản, bàng

quang, tụy, thận

- Tia phóng xạ: xạ trị, tia cực tím, bom nguyên tử - Hóa chất thường liên quan đến nghề nghiệp:

Arsenic, bụi da, bụi gỗ

- Virus VGB, VGC, Epstain Barr Virus, HPV, H.Pylori

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

<b>CHẤT CHỐNG UNG THƯ </b>

Thực phẩm giàu chất xơ (rau tươi, quả chín, hạt cốc lức)

Thúc đẩy lưu thơng ống tiêu hóa, làm giảm thời gian tiếp xúc các chất gây ung thư với niêm mạc ruột.

Gắn kết và cố định những yếu tố gây

ung thư để bài xuất theo phân ra ngoài.

<small>Giai đoạn ở đường tiêu hóa</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

<b>CHẤT CHỐNG UNG THƯ</b>

<small></small> <b><small>Giai đoạn sớm </small></b><small>: (khởi phát)</small>

<small>  </small><b><small>Can thiệp dinh dưỡng có hiệu quả</small></b>

<small>* Nhiều rau trái chứa hoạt chát tăng cường hoạt động enzyme phase 2: giúp giải độc và bài tiết nhanh các chất sinh ung thư</small>

<small>- Rau cải, củ cải, bông cải xanh (isothiocyanate, sulphoraphane, indoles)- Tỏi (ajoene), hành (quercetin), hẹ (sulphoraphane và S-allyl Cystein)</small>

<small>* Các hoạt chất trung hòa gốc tự do :</small>

<small>- Rau quả giàu vitamin E, C, beta-carotene sẽ vơ hiệu hóa các gốc tự </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

<b>CHẤT CHỐNG UNG THƯ</b>

<small></small> <b><small>Giai đoạn hình thành tế bào ung thư:</small></b>

<small>Polyphenols (Monoterpens: perillyl alcohol, limonene, ellagic acid) ức chế Farnesyl làm nhiệm vụ gắn G-protein vào màng tế bào  ngắt hoạt động của G-protein </small>

<small> </small>

<small>–</small> _{Nhiều loại rau quả và đậu nành chứa Isoflavon ức}

<small>chế hình thành ung thư (đặc biệt những ung thư liên quan đến tuổi mãn kinh)</small>

<small>Khi đã được hấp thu</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

 <b>Giai đoạn đã hình thành khối u</b>:

<small>Đậu nành (genistein) hạn chế hình thành mao mạch mới của khối u. </small>

<small>Rau họ bắp cải (sulforophane Glucosinolate)</small>

<small>Các loại đậu đỗ (saponin) phòng chống ung thư mạnh</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

NGUYÊN TẮC

1. Dinh dưỡng hợp lý

<small>Ăn đa dạng và chừng mực</small>

<small>Ít béo, vừa đủ năng lượng, đủ omega-3 (mỡ cá)</small>

<small>Thường xuyên sử dụng các loại thực phẩm có chất chống ung thư (đã nêu)</small>

<small>Vệ sinh và an toàn thực phẩm</small>

2. Vận động phù hợp 3. Thể trọng cân đối

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

<small>1.Trên 20 loại thực phẩm mỗi ngày: cung cấp đủ 40 dưỡng chất thiết yếu</small>

<small>2.Nhiều món trong 1 bữa ăn, món hỗn hợp3.Hạn chế thức ăn năng lượng rỗn: đường, </small>

<small>nước ngọt, kẹo, chất béo...</small>

<b>ĂN CHỪNG MỰC</b>

<b>ĂN ĐA DẠNG THỰC PHẨM</b>

<small>1.Không bữa nào quá no, khơng lúc nào q đói: </small>

<small>“Một chút ĐĨI trong NO và một chút NO trong ĐĨI”</small>

<small>2.Khơng ăn 1 thức ăn quá nhiều</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

<b>Nội dung</b>

Tổng quan về bệnh ung thư.

Dinh dưỡng trong phòng ngừa bệnh.Dinh dưỡng trong bệnh ung thư.

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

<small> Tổng hợp protein</small>

<small>Không dung nạp glucose….</small>

<small>Tâm lý (buồn rầu, trầm cảm)</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

<small>Unsal D, Mentes B, Akmansu M, et al. Am J Clin Oncol. 2006.</small>

<b>Evaluation of nutritional status in cancer patientsReceiving radiotherapy: a prospective study.</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

<b>Ảnh hưởng của điều trị ung thư đến tình trạng dinh dưỡng bệnh nhân</b>

<small>Vùng đầu mặt cổ -> nuốt đau, nuốt khó (50% bn) -> 1/5 bn giảm chất lượng cuộc sống (P. Garcia- Peris, L. Paron. Clin. Nutrition. Vol 26, Dec. 2007. P 710- 17)</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

 Đường tiêu hóa-> nơn, tiêu chảy, đau thắt lưng… (cấp, kéo dài nhiều ngày, hồi phục sau 4-6 tuần) -> Bán tắc, xuất huyết (bán cấp, xảy ra năm

đầu, kéo dài nhiều năm)

-> Tắc, thủng, xuất huyết ruột (mãn tính, xuất hiện sau nhiều năm)

nhiều, gây viêm niêm mạc.

<b>Ảnh hưởng của điều trị ung thư đến tình trang dinh dưỡng bệnh nhân</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

<b>Hậu quả của sụt cân/ suy kiệt đến ung thư?</b>

 Giảm các chức năng cơ thể, đề kháng cơ thể

 Giảm đáp ứng điều trị.

 Suy mòn cơ thể.

 Giảm chất lượng cuộc sống.

 Tăng biến chứng, nhiễm trùng.

 Tăng tử vong

 Kéo dài thời gian nằm viện, chi phí điều trị.

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

<b>Lợi ích của chăm sóc dinh dưỡng.</b>

Phịng hay bù đắp thiếu hụt về dinh dưỡng.

Bảo tồn khối nạc cơ thể, tái tạo mô.

Hỗ trợ chức năng miễn dịch.

Giúp đáp ứng điều trị tốt hơn.

Cải thiện chất lượng cuộc sống.

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

<small>Chăm sóc dinh dưỡng</small>

<small>Chẩn đóanĐiều trịPhục hồi</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

Sụt cân

 Ăn thức ăn hay thức uống giàu năng lượng và đạm.

 Thức ăn dễ chế biến, hay chế biến sẵn.

 Bổ sung thức uống dinh dưỡng (sữa)

 Tăng thêm từ 500- 1000 kcal trong ngày so với nhu cầu bình thường (Prosure ly 200ml * 2 lần ).

 Thể dục đều đặn.

<b>Một số triệu chứng hay gặp</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

<b>Một số triệu chứng hay gặp</b>

 Nuốt đau, nuốt khó

<small>Khơng ăn thức ăn thơ ráp, thức ăn sệt.</small>

<small>Nên ăn thức ăn, thức uống lạnh</small>

 Khô miệng

<small>Uống nhiều nước.</small>

<small>Dùng thức ăn sệt, lỏng.</small>

<small>Dùng tinh dầu bạc hà hoặc dùng kẹo chewing gum trong ngày</small>

<small>Ăn kèm canh, thức ăn có nước sốt</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

Thay đổi khẩu vị:

<small>chewing gum trong ngày.</small>

<small>mủ, thủy tinh, hoặc bằng sứ.</small>

<b>Một số triệu chứng hay gặp</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

Giảm bạch cầu

<small>như trứng, cá, thịt sống.</small>

<small>được đóng gói, đóng hộp, khơng mua những đồ hộp bị móp méo, phồng.</small>

<b>Một số triệu chứng hay gặp</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

Táo bón

 Chế độ ăn có nhiều chất xơ (trái cây, rau củ…).

 Uống nhiều nước.

 Tránh ăn thức ăn sinh gas (bắp cải, dưa hấu, mít…), thức uống có gas.

 Thể dục nhẹ.

 Thuốc

<b>Một số triệu chứng hay gặp</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 41</span><div class="page_container" data-page="41">

Tiêu chảy

 n khơng xơ.

 n ít, nhiều bữa.

 Khơng dung nạp lactose-> tránh ăn thức ăn chứa lactose (sữa bò, chế phẩm từ sữa bò).

</div><span class="text_page_counter">Trang 42</span><div class="page_container" data-page="42">

Thừa cân, béo phì

<small>của bn. Ung thư: </small>

<small>tăng 40%; tăng trên 2 đơn vị -> tăng 53% nguy cơ tái phát, so với CN ổn định, hoặc tăng < 0,5 đơn vị .</small>

<b>Một số triệu chứng hay gặp</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 43</span><div class="page_container" data-page="43">

<b>Một số lưu ý.</b>

vitamin và muối khóang (năng lượng và đạm-- Prosure)

</div>