(Luận án tiến sĩ) Phát Triển Phẩm Chất, Năng Lực Học Sinh Trung Học Phổ Thông Trong Dạy Học Ngữ Văn Qua Hoạt Động Trải Nghiệm

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.29 MB, 269 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

ĂY BAN NHÂN DÂN TÌNH TRÀ VINH

TR¯äNG Đ¾I HâC TRÀ VINH

ISO 9001:2015

TR¯¡NG THANH T

PHT TRIN PHặM CHT, NNG LC

TRONG DắY HõC NGČ VN

LUÊN ÁN TI¾N S)

Ngành: Lý ln và ph°¢ng pháp d¿y hĐc bá mơn Ngā vn

TRÀ VINH, NM 2024

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

ĂY BAN NHÂN DÂN TÌNH TRÀ VINH

TR¯äNG Đ¾I HâC TRÀ VINH

PHÁT TRIÂN PHỈM CHÂT, NNG LĎC HâC SINH TRUNG HâC PHê THÔNG

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LäI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cąu căa tơi d°ßi să h°ßng d¿n căa GS.TS. Lã Nhâm Thìn và GS.TS. Ph¿m TiÃt Khánh. Các kÃt quÁ nghiên cąu đ°ÿc trình bày trong luÁn án là trung thăc, khách quan và ch°a tćng đ°ÿc cơng bß trong bÃt cą cơng trình nào khác.

Tơi xin cam đoan và chÏu trách nhiËm vÅ các thơng tin và trích d¿n nguán trong luÁn án này.

Trà Vinh, ngày 15 tháng 01 nm 2024

Tác giÁ

Tr°¢ng Thanh Tịng

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

LäI CÀM ¡N

Tơi tin rằng nÃu khơng có nhāng să hß trÿ quý báu căa GS.TS. Lã Nhâm Thìn và GS.TS. Ph¿m TiÃt Khánh, tôi sÁ khơng thÇ hồn thành nghiên cąu này. Tr°ßc hÃt, tơi xin trân trĐng cÁm ¢n GS.TS. Lã Nhâm Thìn và PGS.TS. Ph¿m TiÃt Khánh đã tÁn tình h°ßng d¿n, đáng viên, dành nhiÅu thái gian trao đãi và đÏnh h°ßng cho tơi trong st q trình thăc hiËn ln án.

Tơi chân thành cÁm ¢n q lãnh đ¿o, q th¿y cơ Tr°áng Đ¿i hĐc Trà Vinh, Tr°áng Ngơn ngā – Vn hóa – NghË thuÁt Khmer Nam Bá và Nhân vn, Phịng Đào t¿o Sau Đ¿i hĐc, Khoa S° ph¿m, lãnh đ¿o Tr°áng THPT chuyên NguyÉn ThiËn Thành đã t¿o điÅu kiËn thn lÿi đÇ tơi hồn thành ln án này trong điÅu kiËn tßt nht cú thầ.

Tụi chõn thnh cm Ân quý lãnh đ¿o, q th¿y cơ và các em hĐc sinh căa Tr°áng THPT chuyên NguyÉn ThiËn Thành, thành phß Trà Vinh; Tr°áng THPT C¿u Kè, huyËn C¿u Kè; Tr°áng THPT HiÃu Tÿ, huyËn TiÇu C¿n; Tr°áng THPT NguyÉn Đáng, hun Càng Long, tÍnh Trà Vinh.

Ci cùng, tơi xin chân thành cÁm ¢n tÃt cÁ q th¿y cơ; nhāng ng°ái thân yêu trong gia đình, b¿n bè, đáng nghiËp đã ln khun khích, giúp đỡ và trun nhiËt hut đÇ tơi hồn thành ln án.

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

MĂC LĂC

LàI CAM ĐOAN ... i

LàI CÀM ¡N ... ii

MĀC LĀC ... iii

DANH MĀC CÁC TĆ, CĀM TĆ VIÂT TÂT ... vi

DANH MĀC BÀNG BIỈU ... vii

DANH MĀC HÌNH VÀ, BIỈU Đà ... viii

Mỉ ĐÄU ... 1

1. Tính cÃp thiÃt căa đÅ tài nghiên cąu ... 1

2. Māc tiêu nghiên cąu... 4

3. Câu hỏi nghiên cąu ... 5

4. Đßi t°ÿng nghiên cąu ... 5

5. Ph¿m vi nghiên cąu ... 5

6. Ph°¢ng pháp nghiên cąu ... 6

7. GiÁ thuyÃt nghiên cąu ... 9

8. Đóng góp căa luÁn án ... 9

9. KÃt cÃu căa luÁn án ... 10

CH¯¡NG 1: TêNG QUAN VÂN ĐÀ NGHIÊN CĆU ... 12

1.1 Nghiên cąu vÅ phÁm chÃt, nng lăc hÑc sinh và ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn ... 12

1.1.1 Nghiên cąu vÅ phÁm chÃt hÑc sinh ... 12

1.1.2 Nghiên cąu vÅ nng lăc hÑc sinh ... 14

1.1.3 Nghiên cąu vÅ ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn ... 18

1.2 Nghiên cąu vÅ d¿y hĐc phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hĐc sinh ... 28

1.2.1 Nghiên cąu ã ngồi n°ßc ... 28

1.2.2 Nghiên cąu ã trong n°ßc ... 31

1.3 Nghiên cąu vÅ phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hÑc sinh trong d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm ... 31

1.3.1 Nghiên cąu ã ngoài n°ßc ... 35

1.3.2 Nghiên cąu ã trong n°ßc ... 40

1.4 Nhāng vÃn đÅ còn bỏ ngỏ ... 44

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

Tiầu kt chÂng 1 ... 46

CH¯¡NG 2: C¡ Sỉ LÍ LN VÀ THĎC TIÄN CĄA ĐÀ TÀI... 47

2.1 C¢ sã lí ln ... 47

2.1.1 C¢ sã lí ln vÅ giáo dāc hÑc ... 47

2.1.1.1 Ho¿t đáng trÁi nghiËm và ho¿t đáng trÁi nghiËm trong môn Ngā vn ... 47

2.1.1.2 Quan điÇm lÃy ng°ái hĐc làm trung tâm và ho¿t đáng hÑc tÁp... 50

2.1.1.3 D¿y hÑc theo đÏnh hòng phỏt triần phm cht v nng lc hẹc sinh ... 54

2.1.1.4 Lí thuyÃt đa trí tuË và ho¿t đáng trÁi nghiËm ... 56

3.1 Māc tiêu d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hÑc sinh trung hÑc phã thơng ... 95

3.2 Ngun tÃc d¿y hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng... 97

3.3 Ph°¢ng thąc tã chąc và lo¿i hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn ... 102 3.4 Quy trình tã chąc, mơ hình, d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn. 106

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

3.4.2 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn ... 111

3.4.2.1 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Khám phá ... 111

3.4.2.2 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Thể nghiệm, t°¢ng tác ... 112

3.4.2.3 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Cáng hiÁn ... 113

3.4.2.4 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Nghiên cău... 115

3.4.3 KhÃc phāc đá vênh giāa lí thut vÅ các MH HĐTN vßi viËc ąng dāng trong thăc tiÉn d¿y hÑc Ngā vn ... 116

3.4.4 Các hình thąc và d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn ... 117

3.4.4.1 Các hình thąc trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn ... 117

3.4.4.2 Các d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn... 119

3.5 Ph°¢ng pháp d¿y hĐc tích căc trong d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi

3.5.6 Ph°¢ng pháp d¿y hĐc theo h°ßng nghiên cąu ... 129

3.6 BÁng danh māc thÇ lo¿i, vn bÁn ąng dāng các mơ hình và d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn ... 131

3.6.1 Bá Cánh DiÃu – Lßp 10 và 11 ... 131

3.5.2 Bá KÁt nái tri thăc vßi cuộc sáng – Lßp 10 và 11 ... 133

3.5.2 Bá Chân trái sáng t¿o – Lßp 10 và 11 ... 134

Tiầu kt chÂng 3 ... 138

CHĂNG 4: THC NGHIặM S PHắM ... 139

4.1Mc tiờu thc nghiậm ... 139

4.1.1 Māc tiêu thăc nghiËm vòng 1 ... 139

4.1.2 Māc tiêu thăc nghiËm vòng 2 ... 139

4.2 Ph¿m vi, đßi t°ÿng và thái gian thăc nghiËm ... 139

4.2.1 Ph¿m vi thăc nghiËm ... 139

4.2.

2

Đßi t°ÿng thăc nghiËm ... 139

4.2.

3

Thái gian thăc nghiËm... 140

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

4.3TiÃn trình thăc nghiËm ... 141

4.3.1ChÑn m¿u thăc nghiËm ... 141

4.3.2 Quy trình tã chąc thăc nghiËm ... 141

4.4 Bá công cā thăc nghiËm ... 143

4.4.1 Chă đÅ: Sáng vßi rąng biển bao la (truyËn ngÃn) ... 143

4.4.2 Chun đÅ hĐc tÁp: Sân khÃu hóa tác phÁm vn hÑc ... 168

4.5 KÃt quÁ thăc nghiËm ... 179

4.5.1.3 Ý kiÃn căa hÑc sinh ... 184

4.5.1.4 NhÁn xét căa nghiên cąu sinh ... 184

4.5.2 Thăc nghiËm vòng 2 ... 187

4.5.2.1 M¿u thăc nghiËm vòng 2 ... 188

4.5.2.2 Bá cơng cā thăc nghiËm vịng 2 ... 188

4.5.2.3 KÃt quÁ thăc nghiËm vòng 2 ... 188

4.6 Đánh giá chung vÅ kÃt quÁ thăc nghiËm ... 192

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

DANH MĂC CÁC TĈ, CĂM TĈ VI¾T TÌT

HĐNK Ho¿t đáng ngo¿i khóa HĐTN Ho¿t đáng trÁi nghiËm HS HĐc sinh

KT KiÇm tra ĐG Đánh giá

KHBD KÃ ho¿ch bài d¿y KT – ĐG KiÇm tra đánh giá

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

DANH MĂC BÀNG BIÂU

BÁng 1.1 BÁng so sánh giāa HĐNK môn Ngā vn căa CTGD 2006 và HĐTN trong

BiÇu đá 2.3 Nhāng điÅu kiËn c¿n thiÃt đÇ d¿y hĐc Ngā vn qua HĐTN hiËu q.. 81

BiÇu đá 2.4 Nhāng khó khn HS th°áng gặp khi tham gia hÑc tÁp qua HĐTN ... 86

BiÇu đá 2.5 ĐiÇm khác biËt trong giá d¿y Ngā vn qua HĐTN ... 88

Hình 3.1 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Khám phá... 111

Hình 3.2 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Thể nghiệm, t°¢ng tác ... 112

Hình 3.3 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Cáng hiÁn... 113

BÁng 3.4 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm Nghiên cău ... 115

BÁng 3.1 Các d¿ng thąc ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn ... 118

BÁng 3.2 Quy trình tã chąc các d¿ng thąc ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn ... 120

BÁng 3.3 Danh māc thÇ lo¿i, vn bÁn ąng dāng mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm vßi d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn đßi vßi CT lßp 10 và CT lßp 11 – Bá Cánh DiÃu ... 130

BÁng 3.4 Danh māc thÇ lo¿i, vn bÁn ąng dāng mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm vßi d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn đßi vßi CT lßp 10 và CT lßp 11 – KÁt nái tri thăc vßi cuộc sáng ... 132

BÁng 3.5 Danh māc thÇ lo¿i, vn bÁn ąng dāng mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm vßi d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn đßi vßi CT lßp 10 và CT lßp 11 – Chân trái sáng t¿o ... 134

BÁng 4.1 Thái gian và công viËc thăc nghiËm ... 135

BÁng 4.2 KÃt quÁ quan sát HĐHT căa HS ... 193

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

DANH MĂC HÌNH VẼ, S¡ Đè

S¢ đá 1.1 S¢ ỏ cỏc nng lc trong mòi tÂng quan vòi 4 trā cát căa UNESCO . 16

S¢ đá 1.2 CÃu trúc căa NL ... 18

S¢ đá 1.3 Mơ hình trÁi nghiËm căa Kolb ... 22

S¢ đá 1.4 Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y đĐc hiầu ... 23

SÂ ỏ 1.5 Mụ hỡnh hot ỏng trÁi nghiËm trong d¿y ngā vn... 23

S¢ đá 1.6 Mßi quan hË giāa mơ hình ho¿t đáng ngo¿i khóa mơn Ngā vn căa Ch°¢ng trình giáo dāc 2006 và mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong mơn Ngā vn căa Ch°¢ng trình giáo dāc phã thơng 2018 ... 25

S¢ đá 1.7 Mßi quan hË giāa ph°¢ng pháp d¿y hĐc Ngā vn và ho¿t đáng trÁi nghiËm trong mơn Ngā vn... 27

S¢ đá 3.1 Quy trình tã chąc HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn ... 107

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Mæ ĐÄU

1. TÍNH CÂP THI¾T CĄA ĐÀ TÀI NGHIÊN CĆU

1.1 Să phát triÇn căa nÅn kinh tÃ tri thąc tồn c¿u và thái đ¿i cơng nghË 4.0 đã đặt ra mát yêu c¿u cÃp bách vßi ngành giáo dāc là c¿n phÁi đãi mßi cn bÁn, tồn diËn giáo dāc và đào t¿o nhằm phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hÑc sinh, t¿o nguán nhân lăc chÃt l°ÿng cao cho đÃt n°ßc. Báo cáo Chính trÏ t¿i Đ¿i hái ĐÁng l¿n thą XII đã xác

ẽnh rừ phÂng hòng nhiậm v ca ngnh giỏo dc là: <TiÁp tÿc đổi mßi m¿nh m¿ và

đồng bộ các yÁu tá c¢ bÁn cāa giáo dÿc, đào t¿o theo h°ßng coi trọng phát triển nng lực, phẩm ch¿t cāa ng°ái học= [24]. ĐÇ thăc hiËn nhiËm vā này, chúng ta c¿n có

nhāng giÁi pháp khÁ thi nhằm khÃc phāc nhāng h¿n ch, bt cp m mỏt trong sò ú l

<phÂng pháp giáo dÿc, việc thi, kiểm tra và đánh giá kÁt q cịn l¿c hậu, thiÁu thực ch¿t=. Vì thÃ, NghÏ qut Hái nghÏ Trung °¢ng 8 khóa XI đã khng ẽnh:

Tip tc ói mòi mnh m phÂng phỏp d¿y và hĐc theo h°ßng hiËn đ¿i; phát huy tính tích căc, chă đáng, sáng t¿o và vÁn dāng kiÃn thąc, kỹ nng căa ng°ái hÑc; khÃc phāc lßi truyÅn thā áp đặt mát chiÅu, ghi nhß máy móc. TÁp trung d¿y cách hĐc, cách nghĩ, khuyn khớch t hẹc, to cÂ só ầ ngỏi hĐc tă cÁp nhÁt và đãi mßi tri thąc, kỹ nng, phát triÇn nng lăc. Chun tć hĐc chă u trên lßp sang tã chąc hình thąc hĐc tÁp đa d¿ng, chú ý các ho¿t đáng xã hái, ngo¿i khóa, nghiên cąu khoa hĐc [23].

TriÇn khai nhiËm vā này, Bá giáo dāc và Đào t¿o đã chÍ đ¿o tồn ngành thăc hiËn chă tr°¢ng đãi mòi phÂng phỏp v k thut dy hẹc theo hòng tiÃp cÁn phÁm chÃt và nng lăc, xem đây là khâu đát phá căa q trình đãi mßi d¿y và hÑc. VÃn đÅ này đặt ra yêu c¿u c¿n đa d¿ng hóa ho¿t đáng hĐc tÁp ã tr°áng trung hĐc phã thơng đÇ phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hÑc sinh, đ°a <nÃn giáo dÿc Việt Nam đ¿t trình độ

tiên tiÁn trong khu vực= đÃn nm 2030 [24].

1.2 Phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hÑc sinh là māc tiêu chă đ¿o đ°ÿc xác

đÏnh trong Ch°¢ng trình Giáo dÿc phổ thơng mơn Ngữ vn nm 2018 (sau đây gọi tắt

là Ch°¢ng trình Ngữ vn 2018). Ch°¢ng trình này đã xác đÏnh māc tiêu căa să đãi

mßi là nhằm <tập trung phát triển trí tuệ, thể ch¿t, hình thành nng lực, phẩm ch¿t

cơng dân, phát hiện và bồi d°ỡng nng khiÁu, định h°ßng nghÃ nghiệp cho học sinh=

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

sinh làm đ°ợc những gì= [94, tr.18]. GV c¿n l°u ý rằng, <mọi ph°¢ng pháp, biện pháp, hình thăc ho¿t động cāa thÁy và trò đÃu nhằm làm sao thúc đẩy đ°ợc sự ho¿t động trí tuệ cāa bÁn thân tąng học sinh= [63, tr.18] đÅ HS thông qua viËc thăc hiËn

nhiËm vā hĐc tÁp mà <có thêm cái nhìn để phÁn t°, để đái tho¿i và để hồn thiện= [18, tr.205]. Ng°ái th¿y vì thÃ phÁi kh¢i thąc đáng lăc và niÅm hąng khãi hĐc tÁp cho hĐc sinh, kích thích să tị mị và sáng t¿o căa hĐc sinh đÇ các em có khÁ nng kiÃn t¿o kiÃn thąc và vÁn dāng nhāng gì đã hĐc vào viËc giÁi qut nhāng vÃn m thc tiẫn cuỏc sòng t ra. ầ đ¿t đ°ÿc māc tiêu này, giáo viên phÁi:

đóng vai trị tã chąc, h°ßng d¿n ho¿t đáng cho hÑc sinh, t¿o mơi tr°áng hĐc tÁp thân thiận v nhng tỡnh huòng cú vn ầ khuyn khích hĐc sinh tích căc tham gia vào các ho¿t đáng hÑc tÁp, tă phát hiËn nng lăc, ngun vĐng căa bÁn thân, rèn lun thói quen và khÁ nng tă hÑc, phát huy tiÅm nng và nhāng kiÃn thąc, kĩ nng đã tích lũy đ°ÿc đÇ phát triÇn [94, tr.18].

Qua đó, giáo viên có thơng tin phÁn hái đÇ điÅu chÍnh, hoàn thiËn ho¿t đáng d¿y, nâng cao chÃt l°ÿng d¿y hĐc trong nhà tr°áng phã thơng.

<Ch°¢ng trình Ngữ vn 2018 tập trung vào yêu cÁu phát triển nng lực và phẩm ch¿t. Phẩm ch¿t là yêu cÁu kÁ thąa các ch°¢ng trình tr°ßc cịn nng lực là u cÁu mßi= [94, tr.627]. Mơn Ngā vn trong Ch°¢ng trình Giáo dāc phã thông 2018 xác

đÏnh rõ nm phÁm chÃt: Yêu n°ßc, nhân ái, chm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Bên

c¿nh nhāng nng lăc đặc thù nh° nng lăc ngơn ngā và nng lăc vn hĐc – mát biÇu hiËn cā thÇ căa nng lăc thÁm mĩ, viËc d¿y hÑc Ngā vn trong nhà tr°áng phã thơng cịn c¿n phÁi h°ßng tßi nhāng nng lăc chung. Thăc tÃ cho thÃy các tr°áng phã thông hiËn nay đang d¿y hĐc theo đÏnh h°ßng phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh nhng hiậu qu cha cao phn lòn bói phÂng pháp và kĩ tht d¿y hĐc mang tính hình thąc, đ¢n điËu, chă u là d¿y theo kiÇu <thi gì hĐc nÃy=, giáo viên v¿n trun thā kiÃn thąc mát chiÅu; ho¿t đáng hÑc tÁp mang tính <chiÃu lË= cho đă <thăc đ¢n= trong

tiÃn trình dy hẹc, cha thc s <hòng dn hc sinh phÂng pháp/cách thăc tự chiÁm

lĩnh và t¿o lập, thực hành và vận dÿng kiÁn thăc nhằm đáp ăng yêu cÁu linh ho¿t cāa các tình hng thực tiễn, tąng b°ßc tự hình thành và phát triển tồn diện nng lực và phẩm ch¿t cāa ng°ái học= [37, tr.92]. Mặc dù nhāng nm qua giáo viên đã tiÃp cÁn xu

h°ßng ói mòi phÂng phỏp v k thut dy hẹc theo ẽnh hòng phỏt triần phm cht

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

và nng lăc hÑc sinh nh°ng khi thăc hiËn v¿n còn nhāng lúng túng, nhÃt là khâu tã chąc ho¿t đáng hÑc tÁp ch°a đ¿t đ°ÿc māc tiêu này.

Mát sß h¿n chÃ trên đây d¿n tßi viËc tã chąc ho¿t đáng d¿y và hÑc ch°a hiËu

quÁ, ch°a t¿m soát kÃt quÁ đÁu ra mà chă u chú trĐng u tß đÁu vào, nhiÅu giáo

viên v¿n quan niËm ho¿t đáng d¿y hĐc đáng nhÃt vßi viËc hĐc sinh đ°ÿc xem nh° là ng°ái hß trÿ giúp GV khai thác vÃn đÅ, khiÃn giá d¿y v¿n nặng tính áp đặt [31, tr.160]. ĐÇ khÃc phāc mát ph¿n bÃt cÁp này, viËc tã chąc d¿y hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh do đó là hÃt sąc c¿n thiÃt trong bßi cÁnh hiËn nay.

1.3 Vßi māc tiêu căa mơn Ngā vn trong Ch°¢ng trình Giáo dāc phã thơng 2018, d¿y hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm có vÏ trí quan trĐng theo ẽnh hòng

phỏt triần phm cht và nng lăc hÑc sinh. <Tổ chăc d¿y học qua ho¿t động trÁi

nghiệm đang đ°ợc giáo dÿc trên thÁ gißi đánh giá là h°ßng đi mßi, đúng đắn và đÁy triển vọng= [110, tr.31-34]. ViËc kÃt hÿp giāa nghiên cąu vßi giÁng d¿y bá mơn Ngā

vn xuÃt phát tć yêu c¿u khoa hÑc và thăc tiÉn s° ph¿m. Mỹ, Canada, Anh, Úc, NhÁt BÁn, Hàn Qußc là các qußc gia tiên tiÃn xem ho¿t đáng trÁi nghiËm, giáo dāc ngoài trái nh° mát niÅm hi vĐng đÇ góp ph¿n phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hÑc sinh. â ViËt Nam, tć nm 2006, Giáo dāc phã thơng đã có să đãi mßi m¿nh mÁ vÅ ch°¢ng trình, sách giáo khoa, phÂng phỏp dy hẹc v kiầm tra ỏnh giỏ. c biËt, ch°¢ng trình, sách giáo khoa 2006 có h°ßng đÃn phÁm chÃt, nng lăc hĐc sinh đÁm bÁo hài hòa giāa d¿y chā, d¿y ng°ái. Māc tiêu này đ°ÿc cā thÇ hóa, phát triÇn tć cn bÁn đÃn tồn diËn trong Ch°¢ng trình Giáo dāc phã thông 2018. Tuy nhiên, viËc tã chąc d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm v¿n cịn h¿n chÃ: Ch°a xác đÏnh mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm cā thÇ đÇ tích căc hóa ho¿t đáng hÑc tÁp căa hÑc sinh; ch°a xác đÏnh rõ mßi quan hË giāa ho¿t đáng trÁi nghiËm bên trong v ngoi lòp hẹc; cha lm rừ cỏc phÂng thąc, hình thąc, d¿ng thąc trÁi nghiËm và mßi quan hË giāa các yÃu tß này. Do vÁy, GV đánh đáng nái hàm căa khái niËm ho¿t đáng trÁi nghiËm vßi ho¿t cÁnh sân khÃu hóa hay đóng vai khi tã chąc ho¿t đáng hÑc tÁp cho hÑc sinh.

Ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn là gì, có nhāng hình thąc ho¿t đáng chă yÃu nào, nên đ°ÿc tã chąc đác lÁp đÇ thay thÃ cho viËc d¿y hĐc chă đÅ/bài hĐc hay chÍ là mát ph¿n căa viËc d¿y hÑc chă đÅ/bài hÑc; các ho¿t đáng hÑc tÁp căa HS

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

kiÁn thăc mßi – Luyện tập – Vận dÿng có phÁi là ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hĐc

khơng v.v. là nhāng câu hỏi lßn đ°ÿc đặt ra đßi vßi māc tiêu phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hĐc sinh qua ho¿t đáng trÁi nghiËm. Đi tìm câu trÁ lái thỏa đáng cho nhāng vÃn đÅ trên là viËc làm thăc să có ý nghĩa khi ngành giáo dc nòc ta ang khn trÂng thc hiận cụng cc đãi mßi cn bÁn, tồn diËn trong giáo dāc v o to.

Vòi hòng triần khai ca lun án, xuÃt phát tć yêu c¿u phù hÿp vßi đặc thù căa bá môn, yêu c¿u c¿n đ¿t và nái dung d¿y hĐc cā thÇ căa mơn Ngā vn, ho¿t đáng trÁi nghiËm trong môn Ngā vn đ°ÿc xem nh° là mát ph¿n căa viËc d¿y hÑc chă đÅ/bài hÑc. Nghĩa là ho¿t đáng trÁi nghiËm đ°ÿc thăc hiËn tích hÿp/ láng ghép ngay trong các chă đÅ/ bài hĐc/ chun đÅ hĐc tÁp căa mơn Ngā vn (vÅ hình thąc, tùy theo ý đá s° ph¿m căa giáo viên, vßi mát sß d¿ng thąc trÁi nghiËm cā thÇ, có thÇ thiÃt kÃ ho¿t đáng trÁi nghiËm đác lÁp vßi TKBD). Ho¿t đáng trÁi nghiËm trong mơn Ngā vn góp ph¿n đãi mòi phÂng phỏp dy hẹc Ng vn ó nh trỏng phã thông. Thăc tÃ cho thÃy rằng, viËc đãi mòi nỏi dung, phÂng phỏp dy hẹc núi chung, a d¿ng hóa ho¿t đáng trong d¿y hĐc Ngā vn theo ẽnh hòng phỏt triần phm cht v nng lc hĐc sinh ã nhà tr°áng

phã thơng nói riêng trã thành nhu c¿u th°áng xuyên, liên tāc, bãi nó <góp phÁn cÁi

thiện đáng kể hình Ánh môn Ngữ vn trong nhận thăc cāa học sinh= [10, tr.155] và

h°ßng tßi <xây dựng con ng°ái tồn diện có đăc, có tài, vąa hồng vąa chun cāa dân

tộc= [94, tr.10]. Vßi tÍnh Trà Vinh, kÃt quÁ nghiên cąu căa luÁn án góp ph¿n hß trÿ

tháo gỡ nhāng khó khn, v°ßng mÃc khi d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm.

XuÃt phát tć nhāng lí do trên, chúng tơi lăa chĐn đÅ tài: <Phát trián phÁm chÃt,

nng lực hác sinh trung hác phổ thông trong d¿y hác Ngữ vn qua hot òng tri nghim= ầ nghiờn cu vßi mong mn góp ph¿n phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc

hÑc sinh ã tr°áng trung hÑc phã thơng, thu hẹp khng trßng giāa lí ln và thăc tiÉn d¿y hĐc mơn Ngā vn theo tinh th¿n căa Ch°¢ng trình Ngā vn 2018.

2. MĂC TIÊU NGHIÊN CĆU

- Māc tiêu tãng quát: LuÁn án góp ph¿n triÇn khai viËc d¿y hĐc Ngā vn nhằm

phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng, phù hÿp vßi xu h°ßng chung căa giỏo dc th giòi.

- Mc tiờu c thầ: LuÁn án nghiên cąu lí luÁn và thăc tiÉn vÅ cách thąc tã chąc d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm nhằm phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng.

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

3. CÂU HäI NGHIÊN CĆU

Trên cÂ só phõn tớch nhng c iầm ca dy hẹc theo ẽnh hòng phỏt triần nng lc v c tr°ng d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm, luÁn án tÁp trung giÁi quyÃt câu hỏi nghiên cąu: Mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn nên đ°ÿc xây dăng nh° thÃ nào đÇ phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng?

4. ĐỉI T¯ĀNG NGHIÊN CU V ổI TNG KHO ST 4.1 ỗi tng nghiờn cću

Cách thąc tã chąc d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm nhằm phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng.

+ Ho¿t đáng trÁi nghiËm và ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn (làm

rõ sự khác biệt, nét đặc tr°ng cāa HĐTN trong d¿y học Ngữ vn so vßi d¿y học các chā đÃ/bài học Ngữ vn);

+ Các lí thuyÃt hiËn đ¿i vÅ giáo dāc hĐc: quan điÇm lÃy ng°ái hÑc làm trung tâm và HĐHT, dy hẹc theo ẽnh hòng phỏt triần PC v NL; lí thuyÃt đa trí tuË và HĐTN;

+ Lí thut vÅ vn hĐc: làm rõ lí thut vÅ vn hĐc: Vn hĐc trong cc sßng; vn hĐc trong nhà tr°áng; c¢ sã lí ln vÅ tiÃp nhn vn hẹc, thuyt tÂng to, thầ loi ca lái nói và thÇ lo¿i căa tác phÁm vn hĐc;

+ Các lí thut hiËn đ¿i vÅ d¿y hĐc Ngā vn đÇ phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng;

+ D¿y hĐc mơn Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng.

- Ph¿m vi vÅ khơng gian: KhÁo sát thăc tiÉn và tã chąc thăc nghiËm s° ph¿m ã

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

tr°áng chuyên, 01 tr°áng đ¿t chuÁn ã huyËn, 01 tr°áng đ¿t chuÁn ã nụng thụn cú iu kiận dy hẹc tÂng òi tßt, 01 tr°áng trung hĐc phã thơng đ¿i trà. Tiêu chí đÇ lăa chĐn giÁm d¿n vÅ điÅu kiËn dy hẹc, t tòt, tÂng òi y n khú khn.

- Ph¿m vi vÅ thái gian: Tć nm 2019 đÃn nm 2022.

6. PH¯¡NG PHÁP NGHIÊN CĆU 6.1 Ph°¢ng pháp nghiên cću lí thuy¿t

Nhằm xây dăng c¢ sã lí ln cho viËc tã chąc d¿y hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng, chúng tơi đã sÿ dāng kÃt hp cỏc phÂng phỏp nh phõn tớch, tóng hp,... ầ thu thÁp thông tin qua các tài liËu hay vn bÁn vÅ các công trình nghiên cąu trong và ngồi n°ßc. Theo đó, tác giÁ luÁn án sÁ lăa chÑn và l°u l¿i nhāng thơng tin quan trĐng liên quan đÃn māc đích nghiên cąu căa luÁn án. Qua viËc nghiên cąu, tham khÁo, tìm kiÃm thơng tin ã các vn bÁn liên quan và bằng t° duy logic, tác giÁ luÁn án rút ra kÃt luÁn c thầ.

Vòi phÂng phỏp nghiờn cu lớ thut, chúng tơi quan tâm đÃn nhāng tác giÁ có cơng trình nghiên cąu vÅ các vÃn đÅ liên quan đÇ liên kÃt, sÃp xÃp tài liËu, t¿o tiÅn ầ ầ hậ thòng húa lớ thuyt v ch đÅ căa nghiên cąu. Cā thÃ, đó là d¿y hĐc theo ẽnh hòng phỏt triần phm cht v nng lăc ng°ái hÑc, d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm, mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn cùng. TiÃp đÃn là nhāng phÂng phỏp dy hẹc tớch cc tÂng thớch vòi dy hẹc theo hòng tri nghiậm.

6.2 PhÂng phỏp iu tra, khÁo sát

Ph°¢ng pháp này đ°ÿc sÿ dāng nhằm thu thÁp thơng tin vÅ d¿y và hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hĐc sinh. Đßi t°ÿng khÁo sát là giáo viên Ngā vn cÃp trung hĐc phã thơng và hĐc sinh lßp 10, lßp 11 theo đÏa bàn trong tÍnh Trà Vinh.

Cơng cā thu thÁp dā liËu là bÁng hỏi Google Form vßi sß l°ÿng m¿u đă lßn, mang tính đ¿i diËn đÇ có đ°ÿc kÃt q khách quan, đáng tin cÁy vÅ să c¿n thiÃt căa viËc d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm nhằm phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng.

Vßi bÁng hỏi điÅu tra, chúng tơi cung cÃp cho nhāng ng°ái tham gia đ°ÿc cung cÃp mát bÁng câu hỏi. Mßi GV và HS tham gia đ°ÿc u c¿u điÅn thơng tin và hồn thành bÁng hỏi ngay t¿i đÏa điÇm tiÃn hành điÅu tra, khÁo sát. Bên c¿nh đó, sau tiÃt d¿y

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

thăc nghiËm, tác giÁ luÁn án tiÃn hành khÁo phiÃu hÑc tÁp căa hÑc sinh đÇ nghiËm chąng vÅ hiËu quÁ căa d¿y hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm, góp ph¿n khẳng đÏnh tính cÃp thiÃt căa đÅ tài nghiên cąu.

6.3 Ph°¢ng pháp quan sát, phång vÃn

Ph°¢ng pháp quan sát đ°ÿc sÿ dāng nhằm māc đích nÃm bÃt đ°ÿc đặc điÇm, tính chÃt, dÃu hiËu bên ngồi đÇ thu thÁp thơng tin mát cách trăc tiÃp vÅ đßi t°ÿng c¿n nghiên cąu. Tác giÁ luÁn án thiÃt kÃ phiÃu quan sát ho¿t đáng hÑc căa hÑc sinh trong các tiÃt thăc nghiËm s° ph¿m nh° thăc hiËn nhiËm vā hÑc tÁp, báo cáo và thÁo luÁn. PhiÃu quan sát đ°ÿc thăc hiËn ã các lßp thăc nghiËm nhằm giúp tác giÁ luÁn án có thêm thông tin vÅ hiËu quÁ căa ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn ã tr°áng phã thơng.

Bên c¿nh đó, tác giÁ ln án s dng phÂng phỏp phng vn vòi hỡnh thc hi – đáp giāa tác giÁ luÁn án và ng°ái cung cÃp thơng tin (giáo viên, hĐc sinh) đÇ thu thÁp thông tin vÅ ho¿t đáng d¿y và hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm ã nhà tr°áng phã thông trong māc tiêu phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc ng°ái hÑc. Tr°ßc khi phỏng vÃn, tác giÁ luÁn án khẳng đÏnh giá trÏ và t¿m quan trÑng căa nhāng thơng tin đã thu đ°ÿc. Theo đó, tác giÁ luÁn án sÁ nêu các câu hỏi cho giáo viên và hĐc sinh, sau đó sÁ ghi nhÁn câu trÁ lái vào phiÃu điÅu tra.

6.4 Ph°¢ng pháp chuyên gia

Ph°¢ng pháp chuyên gia đ°ÿc sÿ dāng nhằm māc đích thu thÁp ý kiÃn căa chuyên gia trong viËc nhÁn đÏnh, đánh giá vÅ thăc tr¿ng d¿y hÑc Ngā vn ã tr°áng phã thông và hiËu quÁ căa viËc d¿y ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm cht v nng lc hẹc sinh. Vòi phÂng phỏp này, tác giÁ ln án có thÇ thu thÁp các ý kiÃn khác nhau căa các chuyên gia, kiÇm tra l¿n nhau đÇ có mát cái nhìn khách quan h¢n vÅ d¿y hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm.

Ph°¢ng pháp này cũng đ°ÿc sÿ dāng đÇ đ°a ra quyÃt đÏnh rằng, ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn nên đ°ÿc tã chąc đác lÁp đÇ thay thÃ cho viËc d¿y hĐc chă đÅ/bài hĐc hay chÍ là mát ph¿n căa viËc d¿y hÑc chă đÅ/bài hÑc/ chuyên đÅ hÑc tÁp. c biật, vòi phÂng phỏp hi chuyờn gia, tỏc gi lun ỏn cng cò thờm cÂ só cho viậc tã chąc ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn nhằm đáp ąng māc tiêu Ch°¢ng trình Ngā vn 2018. Ph°¢ng pháp chun gia vì thÃ đ°ÿc sÿ dāng đÇ biÃt nên sÿ dāng

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

q căa mơ hình đó trong viËc phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng ra sao.

6.5 Ph°¢ng pháp thďc nghiầm s phm

PhÂng phỏp thc nghiậm đ°ÿc sÿ dāng nhằm māc đích thu thÁp l¿i nhāng thơng c¿n thiÃt cho đßi t°ÿng c¿n nghiên cąu trên c¢ sã quan sát tình huòng nhm kiầm tra mỏt gi thuyt nghiờn cąu căa đÅ tài ln án. Ph°¢ng pháp này cịn đ°ÿc sÿ dāng đÇ làm rõ bÁn chÃt căa ho¿t đáng trÁi nghiËm và ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn: làm rõ să khác biËt, nét đặc tr°ng căa HĐTN trong d¿y hÑc Ngā vn so vßi d¿y hĐc các chă đÅ/bài hĐc Ngā vn.

Theo đó, kÃt q căa ph°¢ng pháp thăc nghiậm l mỏt bo chng cho hòng triần khai căa đÅ tài luÁn án, khẳng đÏnh tính khÁ thi và hiËu quÁ căa d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt, nng lăc hÑc sinh ã tr°áng trung hÑc phã thông. Tác giÁ luÁn án tiÃn hành thăc nghiËm s° ph¿m qua 2 vòng. KÃt thúc vòng 1, chúng tôi thu thÁp thông tin vÅ ho¿t đáng d¿y căa giáo viên và ho¿t đáng hÑc căa hÑc sinh trên c¢ sã phiÃu hĐc tÁp căa HS, kÃt q phỏng vÃn giáo viên và hĐc sinh đÇ có nhāng điÅu chÍnh c¿n thiÃt tr°ßc khi tiÃn hành thăc nghiËm ã vịng 2.

6.6 Ph°¢ng pháp xċ lí thông tin

Dā liËu chúng tôi thu thÁp đ°ÿc gám có hai d¿ng: dữ liệu nghiên cău định

l°ợng (KÃt quÁ thßng kê phiÃu khÁo sát ý kiÃn căa hĐc sinh; kÃt q thßng kê phiÃu

khÁo sát ý kiÃn giáo viên môn Ngā vn trung hĐc phã thơng ã Trà Vinh, phiÃu hĐc tÁp căa hĐc sinh); dữ liệu nghiên cău định tính (Nái dung quan sát, phỏng vÃn giáo viên,

hÑc sinh vÅ d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm nhằm phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh).

Dā liËu nghiên cąu đÏnh l°ÿng thu thÁp đ°ÿc tć kÃt quÁ quan sát, thăc nghiËm và đ°ÿc sp xp thnh biầu ỏ (ChÂng 2), bng sò liậu (ChÂng 4) cựng vòi mc t hoc Cha t t thp n cao ầ xỏc ẽnh xu hòng dy hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng

trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh. Dā liËu đÏnh tính đ°ÿc thu thÁp tć kÃt quÁ quan sát ho¿t đáng d¿y căa giáo viên (chuyÇn giao nhiËm vā hÑc tÁp; kÃt luÁn, nhÁn đÏnh) và ho¿t đáng hÑc căa hÑc sinh (thăc hiËn nhiËm vā hÑc tÁp; báo cáo, thÁo luÁn) đÇ xây dăng giÁ thuyÃt nghiên cąu và và chąng minh cho giÁ thuyÃt nghiên cąu căa đÅ tài luÁn án. Tć dā liËu đÏnh tính, tác giÁ luÁn án đ°a ra nhāng phán đốn vÅ tính khÁ thi căa đÅ tài luÁn án.

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Sau khi phân tích dā liËu đÏnh l°ÿng và dā liËu đÏnh tính, tác giÁ luÁn án tiÃn hành tãng hÿp thơng tin, đßi chiÃu vßi giÁ thut khoa hÑc và đ°a ra kÃt luÁn vÅ kÃt quÁ nghiên cąu.

7. GIÀ THUY¾T NGHIÊN CĆU

Phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh là māc tiêu trĐng u căa CT Ngā vn 2018. Có nhiÅu cách thąc tã chąc ho¿t đáng d¿y hĐc đÇ t c mc tiờu ny. Vòi hòng triần khai căa đÅ tài nghiên cąu, giÁ thuyÃt khoa hÑc đ°ÿc đặt ra ã đây là, trong d¿y hÑc Ngā vn theo ẽnh hòng phỏt triần phm cht, nng lc hĐc sinh, viËc xây dăng và triÇn khai thăc hiËn mát cách có hiËu q mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn là rÃt c¿n thiÃt. Đặc biËt, các mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm gÃn vßi các lo¿i hình, hình thąc, d¿ng thąc trÁi nghiËm đ°ÿc đan cài mát cách phù hÿp vào quá trình tã chąc ho¿t đáng d¿y hĐc trong và ngồi lßp hĐc sÁ góp ph¿n phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hẹc phó thụng, ói mòi phÂng phỏp dy hẹc, đáp ąng đ°ÿc u c¿u căa Ch°¢ng trình Ngā vn 2018.

8. ĐĨNG GĨP CĄA LN ÁN 8.1 VÁ lí luËn

- Góp ph¿n làm rõ bÁn chÃt căa d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng tri nghiậm theo hòng phỏt triần phm cht v nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng.

- Góp ph¿n xây dăng c¢ sã lí ln cho viËc xác đÏnh ph°¢ng pháp d¿y hĐc, thiÃt kÃ và sÿ dāng mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn nhằm phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng.

8.2 VÁ thďc tin

- Gúp phn ói mòi phÂng phỏp dy hẹc theo hòng phỏt triần phm cht v nng lăc tć sau nm 2018 ã ViËt Nam nói chung và viËc thiÃt kÃ mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn nói riêng.

- Góp ph¿n đãi mßi d¿y hĐc Ngā vn theo h°ßng phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc qua mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm đ°ÿc đÅ xuÃt.

- Nái dung ln án có thÇ đ°ÿc thiÃt kÃ thành tài liËu bái d°ỡng, tÁp huÃn giáo viên phāc vā cho viËc thăc hiËn Ch°¢ng trình Ngā vn 2018 ã các tr°áng trung hĐc phã thơng.

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

9. K¾T CÂU CĄA LN ÁN

Ngồi ph¿n Mã đÁu, KÁt luận, Tài liệu tham khÁo và Phÿ lÿc, lun ỏn gỏm 4

chÂng vòi nỏi dung nh sau:

CH¯¡NG 1: TâNG QUAN VÂN ĐÄ NGHIÊN CĄU

Ch°¢ng 1 gißi thiËu mát sß cơng trình nghiên cąu tiêu biÇu liên quan trăc tiÃp

đÃn đÅ tài luÁn án theo hai cām vÃn đÅ. Thă nh¿t, nhāng nghiên cąu vÅ khái niËm

phÁm chÃt hÑc sinh, nng lăc hĐc sinh và ho¿t đáng trÁi nghiËm trong mơn Ngā vn.

Thă hai, nhāng nghiên cąu liên quan đÃn đÅ tài: Nghiên cąu vÅ d¿y hĐc đÇ phát triÇn

phÁm chÃt căa hÑc sinh; nghiên cąu vÅ d¿y hÑc đÇ phát triÇn nng lăc căa hĐc sinh; bÁn chÃt, đặc điÇm căa ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn; mßi quan hË giāa mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm nh° mát ho¿t đáng giáo dāc trong ch°¢ng trình giáo dāc vßi mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm trong quá trình d¿y hĐc mơn Ngā vn; mßi quan hË giāa ho¿t đáng ngo¿i khố mơn Ngā vn căa Ch°¢ng trình giáo dāc 2006 vßi mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm mơn Ngā vn căa Ch°¢ng trình giáo dāc 2018; mßi quan hË giāa cỏc phÂng phỏp dy hẹc Ng vn vòi hot ỏng trÁi nghiËm trong mơn Ngā vn nh° mát hình thąc tã chąc d¿y hÑc.

CH¯¡NG 2: C¡ Sâ LÍ LN VÀ THĂC TIÈN CĂA ĐÄ TÀI

Ch°¢ng 2 xõy dng cÂ só khoa hẹc cho viậc triần khai nái dung căa luÁn án,

gám c¢ sã lí ln và c¢ sã thăc tiÉn. VÃ c¢ sã lí luận, ln án trình bày hai vÃn đÅ

chính. Đó là c¢ sã lí thut vÅ giáo dāc hÑc: ho¿t đáng trÁi nghiËm và ho¿t đáng trÁi nghiËm trong d¿y hÑc Ngā vn; quan điÇm lÃy ng°ái hĐc làm trung tâm và ho¿t đáng hẹc tp, dy hẹc theo ẽnh hòng phỏt triần phÁm chÃt và nng lăc; lí thuyÃt đa trí tuË và ho¿t đáng trÁi nghiËm. Đó là c¢ sã lí thut vÅ vn hĐc: Vn hĐc trong cc sßng; vn hĐc trong nhà tr°áng; c¢ sã lí ln v tip nhn vn hẹc, thuyt tÂng to, thầ loi căa lái nói và thÇ lo¿i căa tác phÁm vn hĐc. VÃ c¢ sã thực tiễn, ln án khÁo sát c¢ sã thăc tiÉn vÅ ch°¢ng trình, sách giáo khoa Ngā vn 10 căa Ch°¢ng trình Ngā vn 2018; luÁn án trình bày kÃt quÁ nghiên cąu vÅ thăc tr¿ng d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm ã tr°áng trung hĐc phã thơng; đánh giá thăc tr¿ng d¿y hĐc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm.

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

CH¯¡NG 3: Tâ CHĄC D¾Y HÐC NGĀ VN QUA HOắT NG TRI

NGHIấM

ChÂng 3 trỡnh by bòn vn liờn quan n viậc phỏt triần phm chÃt, nng

lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng trong d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm: Māc tiêu d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn PC, nng lăc hĐc sinh trung hĐc phã thơng; các ngun tÃc d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm: ĐÁm bÁo māc tiêu d¿y hĐc Ngā vn; ĐÁm bÁo tính khoa hĐc s° ph¿m; ĐÁm bÁo tính thăc tiÉn, đa d¿ng và linh ho¿t; ĐÁm bÁo bám sát đặc tr°ng căa môn Ngā vn; xây dăng và cā thÇ hóa mơ hình ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc căa hĐc sinh; xây dăng BÁng danh māc thÇ lo¿i, vn bÁn ąng dāng các MH HĐTN vßi các hình thąc/ d¿ng thąc trÁi nghiËm trong d¿y hĐc Ngā vn. Tć

đó, tác giÁ luÁn án tiÃn hành thăc nghiËm s° ph¿m đÇ kiÇm tra tính khÁ thi căa đÅ tài; đáng thái phát hiËn nhāng h¿n chÃ, v°ßng mÃc khi vÁn dāng kÃt q nghiên cąu vào thăc tiÉn đÇ tìm ra nhāng giÁi pháp khÁ dāng đ°ÿc đÅ xuÃt.

CH¯¡NG 4: THC NGHIấM S PHắM

ChÂng 4 mụ t tin trình thăc nghiËm s° ph¿m: Māc tiêu, ph¿m vi đßi t°ÿng,

thái gian, tiÃn trình thăc nghiËm: chĐn m¿u thăc nghiËm; quy trình thăc nghiËm; bá cơng cā thăc nghiËm: thiÃt kÃ kÃ ho¿ch bài d¿y; đánh giá kÃt quÁ thăc nghiËm: đÏnh tính và đánh giá đÏnh tính. Trên c¢ sã đó, tác giÁ ln án đi đÃn kÃt luÁn vÅ kÃ quÁ thăc

nghiËm và đÅ xuÃt nhāng giÁi phÁm nhằm đÁm bÁo tính khÁ thi căa đÅ tài luÁn án. â

vòng 1, chúng tôi quan sát ho¿t đáng d¿y căa GV và ho¿t đáng hÑc căa HS, phỏng vÃn GV, phỏng vÃn hĐc sinh. Trên c¢ sã đó, chúng tơi điÅu chÍnh thiÃt kÃ bài d¿y cho phù hÿp h¢n đÇ tiÃn hành thăc nghiËm ã vịng 2. â vịng 2, tác giÁ luÁn án quan sát tiÃt d¿y, ghi nhÁn phÁn hái căa giáo viên và hĐc sinh sau tiÃt d¿y, phân tích ho¿t đáng thăc hiËn nhiËm vā hÑc tÁp căa hÑc sinh qua các phiÃu hĐc tÁp. Tć đó, chúng tơi tiÃn hành tãng hÿp thơng tin, đßi chiÃu vßi giÁ thut khoa hĐc đÇ đ°a ra kÃt ln và giÁi pháp trong viËc d¿y hÑc Ngā vn qua ho¿t đáng trÁi nghiËm đÇ phát triÇn phÁm chÃt và nng lăc hÑc sinh trung hĐc phã thơng mát cách hiËu q.

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

CH¯¡NG 1: TêNG QUAN VÂN ĐÀ NGHIÊN CĆU

ChÂng 1 ca lun ỏn i sõu vo mỏt sò bình diËn: nghiên cąu vÅ khái niËm

phÁm chÃt (PC) hÑc sinh (HS), nng lăc (NL) HS và ho¿t đáng trÁi nghiËm (HĐTN) trong môn Ngā vn; nghiên cąu vÅ d¿y hĐc phát triÇn PC và NL; nghiên cąu vÅ d¿y hĐc phát triÇn PC, NL HS qua HĐTN trong môn Ngā vn.

1.1 NGHIÊN CU V PHặM CHT, NNG LC HõC SINH V HOắT NG TRI NGHIặM TRONG DắY HõC NG VN

1.1.1 Nghiờn cÿu vß phÁm chÃt hác sinh

1.1.1.1 Nghiên cău vÃ khái niệm phẩm ch¿t học sinh

PC là tính chÃt bên trong con ng°ái. PC đ°ÿc xem là să tãng hịa căa hai u tß tính chÃt và đặc iầm ca con ngỏi, cựng vòi nng lc (NL), PC góp ph¿n hình thành tính cách, nhân cách căa con ng°ái.

Trong tiÃng Anh, thuÁt ngā PC có thÇ là quality, personality traits, virtue,

attribute, & Liên quan đÃn khái niËm PC, có nhiÅu tác giÁ trong và ngồi n°ßc tiÃn hành nghiên cąu. Cā thÃ hóa nái hàm căa khái niËm này, Online Cambridge Dictionary đÏnh nghĩa PC là đ¿o đąc (tßt – xÃu) căa con ng°ái. Theo đó, Humphrey [142, tr.xvi] và Merico [164, tr.2] xem PC nh° là đặc điÇm c¿n thiÃt đÇ xây dăng tính cách tßt trong mßi con ng°ái. Đó là mát nß lăc có chă ý đÇ phát triÇn tính cách cao quý và trau dái nhāng đąc tính cßt lõi xąng đáng cho cá nhân và xã hái. Mohammad tin rằng: PC liên quan đÃn đái sßng tâm hán con ng°ái [168, tr.4]. Vì thÃ, phát triÇn

PC nhằm māc đích thúc đÁy hĐc sinh (HS) phát triÇn đ¿o đąc và hình thành tính cách

[137, tr.3].

â ViËt Nam, PC đ°ÿc hiÇu là <măc độ t°¢ng đái giữa cái tát hoặc cái tuyệt vái

vÃ lĩnh vực nào đó= [13, tr.686], là <cái làm nên giá trị cāa ng°ái hay vật= [98,

tr.770], là <bÁn ch¿t tát đẹp ã con ng°ái= [113, tr.360]. PC, theo đÏnh ngha ny, l

nhng thuỏc tớnh, c iầm ca òi t°ÿng mà cn cą vào đó ng°ái ta có thÇ đánh giá, xác đÏnh giá trÏ/nhân cách căa đßi t°ÿng đó. Do vÁy, Ch°¢ng trình (CT) giáo dāc phã

thơng (GDPT) 2018 xác đÏnh PC có nghĩa là đ¿o đąc [94, tr.11-12], là <những tính tát

thể hiện ã thái độ, hành vi ăng xử cāa con ng°ái; cùng vßi NL t¿o nên nhân cách con ng°ái= [14, tr.37].

Trờn cÂ só òi sỏnh vòi cỏc nghiờn cu trong và ngồi n°ßc vÅ khái niËm PC, tác giÁ luÁn án quan niËm PC HS là nhāng thuác tính tâm lí bên trong tâm hán căa HS,

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

là thái đá; t° t°ãng, tình cÁm; hành vi; cách ąng xÿ căa HS đ°ÿc thÇ hiËn qua NL thăc hiËn mát hoặc nhiÅu ho¿t đáng hÑc tp trong mỏt bòi cnh c thầ.

1.1.1.2 Nghiờn cău vÃ phân lo¿i phẩm ch¿t học sinh

NguyÉn NgÑc Bích đã đ°a ra hË thßng PC bao gám: PC vÅ mặt đ¿o đąc và PC vÅ mặt NL [7, tr.244]. PC vÅ mặt đ¿o đąc bao gám thÃ giòi quan; lớ tóng bao gỏm quan iầm chớnh trÏ, lÁp tr°áng, vai trò xã hái căa cá nhân; thái đá và hành vi ąng xÿ xã hái căa cá nhân; thái đá và hành vi đßi vßi ng°ái khác, đßi vßi gia đình, đßi vßi xã hỏi: on thầ, nhõn dõn, Tó quòc; thỏi ỏ òi vßi lao đáng; tình cÁm và ý chí: Mặt tình

cÁm: (Tình cÁm đ¿o đăc, tình cÁm trí tuệ, tình cÁm thẩm mĩ); Mặt ý chí (Tính tự chā,

tính cân bằng, tính mÿc đích, tính dũng cÁm, tính hịa nhập). Trong khi đó, PC vÅ mặt

NL bao gám: NL trí t – nng khiÃu; NL chun mơn, tài nng; NL thÇ chÃt – tâm lí.

Tâm lí hĐc phân biËt PC tâm lí và PC trí t. PC tâm lí gÃn liÅn vßi <những đặc

điểm thuộc tính tâm lí, nói lên mặt đăc (theo nghĩa rộng) cāa một nhân cách= cịn PC

trí t là <những đặc điểm đÁm bÁo cho ho¿t động nhận thăc cāa một ng°ái đ¿t kÁt

quÁ tát, bao gồm những PC cāa tri giác (óc quan sát), cāa trí nhß (nhß nhanh, chính xác…), cāa t°ãng t°ợng, t° duy, ngơn ngữ và chú ý. Trí thơng minh là hiệu q tổng hợp cāa PC trí tuệ= [38, tr. 427].

CT Ngā vn 2018 xác đÏnh nm PC chă yÃu; yêu n°ßc, nhân ái, chm chỉ,

trung thực, trách nhiệm [95, tr.12]. CT cũng đã cā thÇ hóa tćng PC mà HS THPT c¿n

đ¿t đ°ÿc sau khi hồn thành CT: u n°ßc; nhân ái (u quý mọi ng°ái; tôn trọng sự

khác biệt giữa mọi ng°ái); chm chÍ (ham học; chm làm); trung thăc; trách nhiËm (có trách nhiệm vßi bÁn thân; gia đình; nhà tr°áng và xã hội; môi tr°áng sáng) [14,

tr.37-50]. Theo đó, <những nỗ lực cāa nhà tr°áng có vai trị quan trọng trong việc đ¿t đ°ợc

các giá trị quan trọng, cát lõi, đ¿o đăc trong giáo dÿc PC= [95, tr. 48-49] cho HS. 1.1.2.3 Nghiên cău vÃ con đ°áng hình thành phẩm ch¿t học sinh

Các u tß chính cÃu thành PC là ý thąc, tình cÁm, thc tính tâm lí, xu h°ßng, tính cách, khí chÃt. Có 4 nhân tß Ánh h°ãng đÃn q trình hình thành và phát triÇn PC căa HS. Đó là u tß bÁm sinh – di truyÅn, yÃu tß hồn cÁnh sßng (gia đình, nhà tr°áng và xã hái), yÃu tß giáo dāc, yÃu tß ho¿t đáng cá nhân.

Trong bßi cÁnh nhà tr°áng, theo Đß NgĐc Thßng, Bùi Minh Đąc và NguyÉn Thành Thi (2019), PC căa ng°ái hĐc đ°ÿc hình thành và phát triần qua hai con ỏng:

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

phÂng pháp giáo dāc [94, tr.13]. Vì thÃ, đÇ phát triÇn PC cho HS, GV c¿n tã chąc chi ho¿t đáng hĐc tÁp (HĐHT) nói chung và HĐTN nói riêng đÇ HS đ°ÿc trÁi nghiËm, bác lá hành vi căa mình, tćng b°ßc tă điÅu chÍnh mình, qua đó hình thành và phát triÇn nhāng PC nhÃt đÏnh.

GÃn vßi bßi cÁnh gia đình và xã hái, Chu CÁm Th¢ và Tr¿n ThÏ H°¢ng Giang cho rằng: PC <đ°ợc hình thành và phát triển thơng qua chung sáng vßi ng°ái khác,

h°ßng tßi các chuẩn mực xã hội và ẩn dÿ vn hóa= [95, tr.48]. NÃu NL (tài) đ°ÿc

đánh giá bằng hiệu quÁ cāa hành động thì PC (đąc) đ°ÿc đánh giá bằng hành vi cāa

con ng°ái [94, tr.12]. Să kÃt hÿp giāa ba mơi tr°áng gia đình, nhà tr°áng, xã hái và

ho¿t đáng cá nhân sÁ góp ph¿n phát triÇn, hoàn thiËn nhân cách cho HS. ĐiÅu này <s¿

giúp HS đ°ợc ni d°ỡng d°ßi tình u và sự chm sóc cāa nhà tr°áng để phát triển lành m¿nh. Vßi tinh thÁn trách nhiệm cao, HS s¿ quan tâm và tơn trọng ng°ái khác, khi lßn lên các em s¿ trã thành trÿ cột cāa xã hội chúng ta trong t°¢ng lai= [95, tr.51].

Mơn Ngā vn có °u thÃ trong viËc hình thành và phát triÇn PC cho HS. Ví dā,

khi tã chąc cho HS tìm hiÇu vÅ thiên nhiên trong vn hÑc trung đ¿i, giáo viên (GV)

<một mặt nh¿n m¿nh đặc điểm tao nhã, °ßc l vòi nhng 8phong hoa tuyt nguyt9, 8sÂn thy hu tình9, mặt khác cÁn t¿o đ°ợc tâm thÁ, niÃm vui cho HS nh° đăng tr°ßc một danh thắng, một cÁnh đẹp trong những cuộc tham quan, những cuộc d¿o ch¢i ngồi trái= [88, tr.787-788], qua đó, giáo dāc giỏ trẽ sòng, khÂi dy niÅm tă hào vÅ

cÁnh trí non sụng v tỡnh yờu quờ hÂng t nòc cho HS. Hay, khi d¿y bài th¢ <Đi thi

tự vịnh= căa NguyÉn Công Trą, GV có thÇ tã chąc cho HS chia s¿ nhāng chiêm

nghiậm v tỏc ỏng ca bi thÂ òi vòi ỏi sòng tõm hỏn ca cỏc em, qua ú, khÂi dy

ã HS quan niËm vÅ lÁ sßng <có hồi bão và qut tâm thực hiện lí t°ãng, sáng phÁi có

trách nhiệm tr°ßc danh dự bÁn thân và trách nhiệm tròc giang sÂn t nòc, sự nghiệp cá nhân phÁi gắn liÃn vßi sự nghiệp chung cāa dân tộc= [87, tr.107].

1.1.

2

Nghiên cÿu vß nng lực

hác sinh

1.1.2.1 Nghiên cău vÃ khái niệm nng lực học sinh

NL là mát khái niËm thuác ph¿m trù tâm lí hĐc, bÃt ngn tć tiÃng Latinh –

competentia, có nghĩa là gặp gỡ. Trong ting Anh, NL cú thầ c dựng vòi nhng

thuÁt ngā nh°: competence, competency, ability, capability, & Theo Richey, Fields và

Foxon, competence là có đă khÁ nng đÇ thăc hiËn nhiËm vā [180, tr.31] trong khi

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

competency nhÃn m¿nh đÃn viËc vÁn dāng kiÃn thąc, kĩ nng, thái đá, hành vi đÇ thăc hiËn thành cơng mát lo¿i cơng viËc cā thÇ [169, tr.172].

Liên quan đÃn khái niËm NL đã có nhiÅu tác giÁ trong và ngồi n°ßc tiÃn hành nghiên cąu. Jones và Voorhees đÏnh nghĩa NL nh° mát să kÃt hÿp căa các kỹ nng, khÁ nng và kiÃn thąc c¿n thiÃt đÇ thăc hiận mỏt nhiậm v c thầ trong mỏt bòi cnh nhÃt đÏnh [203, tr.9]. Tremblay, nhà tâm lý hÑc ng°ái Pháp quan niËm rằng: NL là khÁ nng hành đáng, đ¿t đ°ÿc thành công và chąng minh să tiÃn bá nhá vào khÁ nng huy đáng và sÿ dāng hiËu quÁ nhiÅu nguán lăc tích hÿp căa cá nhân khi giÁi quyÃt các vÃn đÅ căa cc sßng [188, tr.12]. Cịn vßi Pérez Cado, NL khơng chÍ liên quan đÃn kiÃn thąc, mà cịn cÁ kỹ nng, thái đá, giá trÏ, và đòi hỏi khÁ nng thăc hiËn thành công trong môi tr°áng cá nhân, nghÅ nghiËp hay xã hái [177, tr.4].

â ViËt Nam, vÃn đÅ NL cũng đã sßm đ°ÿc đÅ cÁp. Theo Tą điển Bách khoa

Việt Nam, <NL là đặc điểm cāa cá nhân thể hiện ã măc độ thông th¿o – tăc là có thể thực hiện một cách thành thÿc và chắc chắn một sá d¿ng ho¿t động nào đó= [112,

tr.41]. Cùng quan điÇm này, Hồng Hịa Bình cho rằng <NL là thuộc tính cá nhân

đ°ợc hình thành, phát triển nhá tá ch¿t sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con ng°ái thực hiện thành công một lo¿i ho¿t động nh¿t định, đ¿t kÁt quÁ mong muán trong những điÃu kiện cÿ thể= [14, tr.25]. Lê Đình Trung và Phan ThÏ Thanh

Hái có cái nhìn bao qt h¢n khi quan niËm: <NL là khÁ nng con ng°ái thực hiện

nhiệm vÿ đ°ợc giao một cách có trách nhiệm và hiệu quÁ bằng hành động để giÁi quyÁt các v¿n đÃ trong nhiÃu bái cÁnh khác nhau, thuộc lĩnh vực nghÃ nghiệp, xã hội, cá nhân trên c¢ sã hiểu biÁt, kĩ nng, kĩ xÁo và kinh nghiệm để t¿o ra sÁn phẩm có giá trị, phÿc vÿ cho chính cuộc sáng cāa họ và cộng đồng= [104, tr. 7].

CT GDPT 2018 xem NL là <thuộc tính cá nhân đ°ợc hình thành, phát triển nhá tá ch¿t sẵn có và q trình học tập, rèn luyện, cho phép con ng°ái huy động tổng hợp các kiÁn thăc, kĩ nng và các thuộc tính cá nhân khác nh° hăng thú, niÃm tin, ý chí, ... thực hiện thành công một lo¿i ho¿t động nh¿t định, đ¿t kÁt quÁ mong muán trong những điÃu kiện cÿ thể= [14, tr.7]. Khi bàn vÅ khái niËm NL, có nhà nghiên cąu

l°u ý c¿n phân biËt giāa kĩ nng và NL: <Kĩ nng hình thành trên c¢ sã kiÁn thăc và

ph°¢ng pháp đã có, do tập luyện bài bÁn mà t¿o đ°ợc những thao tác thuÁn thÿc trong công việc, hiệu q vßi mơi tr°áng ổn định. NL hình thành trên c¢ sã tiÁp thu

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

ăng vßi mơi tr°áng thay đổi, nng động. Kĩ nng chỉ là một biểu hiện cāa NL= [89,

tr.71].

Trên c¢ sã tiÃp nhÁn nhāng quan niËm vÅ NL, chúng tôi quan niËm NL HS là khÁ nng vÁn dāng tãng hÿp kiÃn thąc, kĩ nng, thái đá căa HS mát cách linh ho¿t, sáng t¿o vào viËc thăc hiËn hiËu quÁ nhiËm vā hÑc tp trong mỏt bòi cnh c thầ. Nh

vy, NL HS đ°ÿc đánh giá qua ph°¢ng thăc và kÁt quÁ ho¿t đáng căa cá nhân HS đó

khi giÁi quyÃt các vÃn đÅ phąc hÿp căa cuác sßng.

1.1.2.2 Nghiên cău vÃ cách phân lo¿i nng lực học sinh

Judith Glaesser đã phân lo¿i NL theo hai tiêu chí cā thÇ: Phân lo¿i NL theo cÃu trúc và phân lo¿i NL theo mąc đá [145, tr.74]. Theo đó, cn cą vào cÃu trúc, NL hành

đáng đ°ÿc chia thành 4 nhóm: NL chuyên môn (Professional competency), NL ph°¢ng pháp (Methodical competency), NL xã hái (Social competency), NL cá thÇ

(Individual competency). Nhāng NL này không tách rái nhau mà cú mòi quan hậ tÂng hß vßi nhau.

Cn cą vào mąc đá, NL hành đáng đ°ÿc chia thành hai lo¿i chính: NL chung

(Generic competency) và NL đặc thù (Subject-specific competecy). Theo đó, NL chung gám: NL công cā (Instrumental competency); NL hÿp tác (Interpersonal competency); NL hË thßng (Systemic competency). NL đặc thù đ°ÿc chia thành: KiÃn thąc chuyên ngành (Disciplinary knowledge); NL chuyên môn (Academic competency); NL nghÅ nghiËp (Professional competency) [177, tr.6].

Trn Trung Dng (2016) ó ch ra mòi tÂng quan các thành ph¿n NL và các trā cát giáo dāc căa UNESCO thơng qua s¢ đá sau đây [21, tr.23]:

SÂ ộ 1.1 Cỏc NL trong mòi tÂng quan vßi 4 trā cát giáo dāc căa UNESCO

(Nguán: Tr¿n Trung Dũng, 2016, tr.23)

Phân lo¿i NL là mát vÃn đÅ rÃt phąc t¿p, phā thuác vào quan điÇm, tiêu chí phân lo¿i. ViËc phân biËt NL chung và NL đặc thù là c¿n thiÃt nh°ng giāa hai lo¿i NL này có mßi quan hË chặt chÁ vßi nhau, bã sung, hß trÿ cho nhau và do vÁy ranh gißi

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

giāa chúng th°áng khơng thÁt minh đÏnh. Ví dā, NL thÁm mĩ là NL chung, nh°ng mơn hĐc nào cũng có yêu c¿u thÁm mĩ nh° mát NL đặc thù và biÇu hiËn cā thÇ căa NL thÁm mĩ trong môn Ngā vn là NLVH.

CT Ngā vn 2018 xác đÏnh hai nhóm NL: NL chung (Generic competency) và NL đặc thù (Subject-specific competency). NL chung là NL cÂ bn, thit yu ầ con

ngỏi cú thầ sßng và làm viËc bình th°áng trong xã hái, gám: NL tă chă và tă hÑc, NL giao tiÃp và hÿp tác, NL giÁi quyÃt vÃn đÅ và sáng t¿o. Còn NL đặc thù gám: NLNN, NL thÁm mĩ, NL tính tốn, NL khoa hĐc, NL cơng nghË, NL tin hĐc, NL thÇ chÃt [15, tr.43-53]. Đặc biËt môn Ngā vn đi sâu vào NLNN và NLVH – mát biÇu hiËn cā thÇ căa NL thÁm mĩ, đáng thái h°ßng đÃn phát hiËn, bái d°ỡng NL đặc biËt (nng khiÃu) căa HS [94, tr.14].

1.1.2.3 Nghiên cău vÃ con đ°áng hình thành nng lực học sinh

Con đ°áng hình thành NL có liên quan đÃn cÃu trúc căa NL. Theo các nhà giáo dāc đ¿u thÃ kÍ XXI, NL đ°ÿc hÿp thành tć s tÂng tỏc ca 4 thnh tò: kin thc, k nng, khÁ nng và các nguán lăc tâm lý đÇ đáp ąng các yêu c¿u phąc hÿp trong mát

hồn cÁnh cā thÇ [209, tr.4], [172, tr.7] nhằm <thực hiện nhiệm vÿ học tập, giÁi quyÁt

hiệu quÁ những v¿n đÃ đặt ra cho chính các em trong cuộc sáng= [96, tr.8]. Theo

Weinert, NL gám khÁ nng, kĩ nng và thái đá sẵn sàng tham gia ho¿t đáng căa cá nhân, có să phê phán đÇ đi đÃn giÁi pháp [191, tr.25] Trong khi đó, NguyÉn Vn C°áng và Bernd Meier cho rằng: NL là să hái tā căa tri thąc, kĩ nng, kĩ xÁo, kinh nghiËm, să sẵn sàng hành đáng và trách nhiËm đ¿o đąc [201, tr. 43].

NL chung đ°ÿc hình thành, phát triÇn thơng qua tÃt cÁ các mơn hĐc và ho¿t đáng giáo dāc. Cịn NL đặc thù đ°ÿc hình thnh, phỏt triần ch yu thụng qua mỏt sò mơn hĐc và ho¿t đáng cā thÇ [93, tr. 20], [94, tr.14] <trong những điÃu kiện thực tÁ,

hoàn cÁnh thay đổi= [96, tr.8] và kĩ nng đóng vai trị đặc biËt quan trĐng [177, tr.4].

Cho rằng NL gám ba thành tß thc tính cá nhân, q trình hĐc tÁp, rèn lun

nh°ng Hồng Hịa Bình nhÃn m¿nh: <NÁu chúng ta chỉ tập trung vào mÿc tiêu cung

c¿p kiÁn thăc, rèn luyện kĩ nng, hình thành thái độ và tổ chăc đánh giá những mặt đó thì mßi chỉ dąng l¿i ã đÁu vào= [8, tr.27] – C¿u trúc bÃ mặt. CT Ngā vn 2018 hòng

n kiầm soỏt u ra Cu trỳc b sâu.

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

S¢ đé 1.2 CÃu trúc căa NL

(Ngn: Hồng Hịa Bình, 2015,13, tr.27)

Theo đó, NL hiểu đ°ÿc hình thành tć con đ°áng kiÃn thąc, NL làm đ°ÿc hình

thành tć con đ°áng kĩ nng và NL ăng xử đ°ÿc hái tā tć thái đá căa ng°ái hÑc khi

tham gia vào giÁi quyÃt nhiậm v hẹc tp c thầ trong mỏt bòi cnh <động=. Nh° vÁy, quá trình HS kiÃn t¿o tri thąc, kĩ nng qua chi ho¿t đáng hĐc tÁp sÁ góp ph¿n hình thành và phát triÇn ã các em nhāng NL nhÃt đÏnh. Nói cách khác, tinh th¿n sẵn sàng tiÃp nhÁn, thăc hiËn thành cơng mát nhiËm vā hĐc tÁp cā thÇ trong nhāng điÅu kiËn thay đãi chính là con đ°áng đÇ hình thành NL căa HS.

Phát triÇn NL cho HS vì thÃ khơng nhāng là phát triÇn tri thąc, kĩ nng, thái đá và các điÅu kiËn tâm lí mà cịn h°ßng đÃn phát triÇn khÁ nng thăc hành, thơng qua các ho¿t đáng thăc tiÉn phong phú ã đó HS hồn thành các nhiËm vā hÑc tÁp và giÁi quyÃt các tình hng phąc hÿp, đa d¿ng mà cc sßng đặt ra. Nghĩa là, NL căa HS phÁi đ°ÿc đo thơng qua chi ho¿t đáng hÑc tÁp cā thÇ. NÃu trong d¿y hĐc truyÅn thßng, kiÃn thąc, kĩ nng, thái đá là mÿc đích thì theo CT Ngā vn 2018, chúng chÍ l

phÂng tin; cũn NL mòi l ớch n [24, tr.24].

1.1.3 Nghiên cÿu vß ho¿t đßng trÁi nghiệm trong d¿y hác Ngữ vn

1.1.3.1 Nghiên cău vÃ khái niệm ho¿t động trÁi nghiệm trong d¿y học Ngữ vn

Bên c¿nh các mơn hĐc và lĩnh văc hĐc tÁp khác, HĐTN là mát hÿp ph¿n quan

trÑng trong CT GDPT 2018. Theo đó, HĐTN bao gám hai thành tß: Ho¿t động và trÁi

nghiệm. Ho¿t động là diÉn trình con ng°ái tác đáng vào môi tr°áng tă nhiên, môi

tr°áng xã hái, ng°ái khác và chính bÁn thân mình. Nái hàm ho¿t động bao gỏm ch thầ hot ỏng v òi tng hot ỏng. LuÁn án h°ßng đÃn trÁi nghiệm nh° mát ho¿t

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

đáng căa con ng°ái. TrÁi nghiệm, theo đÏnh nghĩa căa Hoàng Phê trong Tą điển TiÁng

Việt, là thăc tÃ mà con ng°ái đã trÁi qua và chiêm nghiệm [75].

Trong tiÃng Anh, HĐTN cú thầ c dựng vòi nhāng thuÁt ngā nh°:

experiential activity, experiential learning, experience education, experience-based learning, experience-based education, ... Nái hàm căa nhāng thuÁt ngā này đÅu h°ßng đÃn māc tiêu khun khích ng°ái hĐc tham gia trÁi nghiËm thăc tÃ đÇ tng c°áng hiÇu biÃt, phát triÇn kĩ nng, đÏnh hình giá trÏ sßng và đóng góp tích căc cho cáng đáng và

xã hái [126], [216].

Liên quan đÃn khái niËm HĐTN đã có nhiÅu tác giÁ trong và ngồi n°ßc tiÃn hành nghiên cąu. Kolb cho rằng: hĐc tÁp là q trình trong đó kiÃn thąc đ°ÿc t¿o ra

thơng qua viËc chun hóa kinh nghiËm. KÃt quÁ căa kiÃn thąc là să kÃt hÿp giāa nÃm bÃt kinh nghiËm và chun đãi nó [148, tr.38]. Theo đó, Lewis và Williams đÏnh nghĩa

HĐTN là hĐc thơng qua trÁi nghiËm, hĐc bằng cách làm. HĐTN tr°ßc tiên đ°a ng°ái

hĐc vào mát trÁi nghiËm và sau đó khun khích să phÁn hái vÅ trÁi nghiËm đó đÇ phát triÇn các kĩ nng, thái đá hoặc cách t° duy mßi [153, tr.5]. Vßi Gasper và John, HĐTN là mát triÃt lí tãng thầ vòi cỏc dng thc tri nghiậm c la chẹn cÁn thÁn, đ°ÿc thiÃt kÃ đÇ yêu c¿u ng°ái hĐc chă đáng, đ°a ra qut đÏnh và có trách nhiËm vßi kÃt q căa qut đÏnh đó [132, tr.64].

XuÃt phát tć bÁn chÃt căa HĐTN tć các cơng trình nghiên cąu qc tÃ, Ngun ThÏ Háng Nam, TrÏnh ThÏ H°¢ng và Tr¿n Minh H°áng quan niËm HĐTN trong môn Ngā vn <là cách học mà ng°ái học tham gia trÁi nghiệm thực tÁ có mÿc đích và suy

ngẫm, chiêm nghiệm vÃ những gì đã trÁi nghiệm để tą đó tng kiÁn thăc, phát triển các kĩ nng; là tiÁn trình mà ng°ái học xây dựng kiÁn thăc và ý nghĩa cāa kiÁn thăc tą trÁi nghiệm thực tiễn= [71, tr.12-13]. Quan niËm này đ°ÿc nhóm nghiên cąu căa Tr¿n

Hồi Ph°¢ng và các cáng să cā thÇ hóa, rằng: <HĐTN trong môn Ngữ vn là trÁi

nghiệm đ°ợc thực hiện tích hợp ngay trong các chā đÃ d¿y học bộ môn này ã tr°áng phổ thơng, phù hợp vßi đặc thù mơn học, u cÁu cÁn đ¿t và nội dung d¿y học cÿ thể t¿i một thái điểm xác định= [78, tr.25].

Trên c¢ sã tiÃp nhÁn nhāng cơng trình nghiên cąu trong và ngồi n°ßc vÅ HĐTN và HĐTN trong môn Ngā vn, chúng tôi quan niËm rằng, HĐTN trong/ã môn Ngā vn là mát ho¿t đáng tã chąc d¿y hĐc, trong đó, GV tã chąc cho HS tham gia các

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

vßi đặc tr°ng căa mơn hĐc, qua đó khám phá và hồn thành các māc tiêu chă đÅ/bài hĐc đặt ra.

Nh° vÁy, HĐTN trong môn Ngā vn là cỏch thc tó chc HDH ầ HS cú cÂ hái vÁn dāng nhāng tri thąc ngā vn đÇ giÁi qut thành cơng nhāng vÃn đÅ cc sßng đặt ra. Qua tỡnh huòng mòi, tri nghiậm mòi, HS chuyần hóa kinh nghiËm thành tri thąc mßi; tć ú phỏt triần PC, NL cho bn thõn. õ phÂng diËn này, HĐTN trong mơn Ngā vn chính là con ỏng/ phÂng cỏch ầ tó chc dy hẹc Ng vn theo h°ßng khun khích HS trÁi nghiËm, khám phá, chiêm nghiËm, <đ°a cuộc sáng vào bài học,

mang bài học vào cuộc sáng= nhằm phát triÇn ã HS nhāng PC, NL đ°ÿc quy đÏnh

trong CT Ngā vn 2018.

1.1.3.2 BÁn ch¿t, đặc điểm cāa ho¿t động trÁi nghiệm trong d¿y học Ngữ vn

HĐTN đ°ÿc nhìn nhÁn d°ßi 4 góc đá khác nhau: mát hình thćc tã chąc

HĐDH; mát nái dung giáo dāc; mát ho¿t đáng; mát môn hãc xuyên sußt trong CT

[47, tr.101-102]. Trong luÁn án này, chúng tơi h°ßng đÃn ho¿t đáng trÁi nghiËm trong q trình d¿y hĐc Ngā vn nh° mát ho¿t đáng tÁp đa d¿ng vÅ hình thąc tã chąc.

Nh° vÁy, HĐTN tr°ßc hÃt là mát ho¿t đáng và trong ho¿t đáng đó, ng°ái hĐc

tă mình quan sát, phân tích,& khái qt hóa vÃn đÅ – trÁi nghiÇm. Theo đó, HĐTN

trong d¿y hĐc Ngā vn có bÁn chÃt, đặc điÇm nh° mát ho¿t đáng, mát hình thąc d¿y hĐc theo h°ßng trÁi nghiËm – HĐTN trong quá trình d¿y hĐc Ngā vn. Tr¿n Hồi Ph°¢ng cho rằng mơi tr°áng diÉn ra HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn có tính chÃt mã và linh ho¿t trong thái gian thăc hiËn [78, tr.25] đÇ HS tích căc, <chā động tham gia vào

quá trình tìm kiÁm con đ°áng, lựa chọn những ph°¢ng pháp, biện pháp để đ¿t đÁn kÁt quÁ cao nh¿t nhằm thßa mãn mÿc tiêu đặt ra= [79, tr.32]. Nghĩa là, HĐTN trong d¿y

hĐc Ngā vn khơng chÍ quan tâm đÃn kÃt quÁ căa viËc hÑc mà quan trĐng h¢n là kÃt q đó đ°ÿc t°¢ng t¿o nh° thÃ nào trong q trình hĐc tÁp.

Vn hĐc cú mòi quan hậ hu cÂ ỏi sòng vỡ th HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn là ph°¢ng cách tã chąc HĐHT đÇ HS vÁn dāng tri thąc Ngā vn vào viËc giÁi quyÃt các v¿n đÅ thăc tiÉn đái sßng. Là quá trình d¿y và hÑc bằng/qua/trong cách làm, HĐTN trong mơn Ngā vn cịn đ°ÿc xem nh° sÿi dây kÃt nßi giāa mơn Ngā vn vßi cc sßng mà ã đó HS đ°ÿc tham gia vào viËc giÁi quyÃt các vÃn đÅ thăc tiÉn ngay tć khi cịn ngái trên ghÃ nhà tr°áng. Vì thÃ, HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn gÃn vßi q trình d¿y hÑc theo tćng chă đÅ/ bài hÑc hay chuyên đÅ hĐc tÁp cā thÇ [78, tr.18] đÇ d¿y

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

các kĩ nng đĐc, viÃt, nói và nghe; qua đó hình thành và phát triÇn ã HS nhāng PC, NL đ°ÿc quy đÏnh trong CT Ngā vn 2018. Vßi HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn, ngn gßc nhāng kiÃn thąc mà HS kiÃn t¿o đ°ÿc xuÃt phát tć thăc hành chą không phÁi là mát lý

thuyÃt. Qua đó, HS <có thể tham gia vào quá trình giao tiÁp vn học, giao tiÁp đái

sáng một cách có hiệu quÁ= [79, tr.32].

HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn có tính chÃt vća h°ßng nái (trÁi nghiËm nái tâm)

vća h°ßng ngo¿i (trÁi nghiËm vÁn đáng). <KhÁ nng t° duy sáng t¿o thể hiện bằng

con đ°áng liên t°ãng, t°ãng t°ợng nghệ thuật đ°ợc xem nh° ho¿t động h°ßng nội, ho¿t động bên trong cāa chā thể HS= [34, tr.17]. Vßi tr°áng hÿp này, <không nh¿t thiÁt phÁi là ho¿t động quy mơ lßn, ã ngồi trái, ... mßi đ°ợc gọi là trÁi nghiệm= [47,

tr.100]. Tuy nhiên, nÃu điÅu kiËn cho phép, GV nên tã chąc cho HS tham gia trÁi nghiËm bên ngồi lßp hĐc bãi mơi tr°áng hĐc tÁp diÉn ra bờn ngoi lòp hẹc khÂi gi hng thỳ hẹc tÁp cho HS [146, tr.220].

Đáng tình vßi quan niËm trên, NguyÉn ThÏ Háng Nam, TrÏnh ThÏ H°¢ng và Tr¿n Minh H°áng cho rằng: bÁn chÃt căa HĐTN trong d¿y hÑc Ngā vn là să tác đáng qua l¿i giāa ng°ái hĐc (chă thÇ) và mơi tr°áng hĐc tÁp (khách thÇ) bằng q trình thÿ nghiËm, quan sát, suy ng¿m và khái qt hóa nhāng gì đã hĐc. Q trình này đ°ÿc dăa trên nhāng nÅn tÁng kinh nghiËm, kiÃn thąc nÅn có sẵn và thơng qua q trình điÅu chÍnh, biÃn đãi nhāng kinh nghiËm, kiÃn th°c nÅn đã có [71, tr.13-14] đÇ qua HĐTN trong dy hẹc Ng vn, HS s sòng tòt hÂn, hồn thiËn và phát triÇn nhân cách (bao gám PC và NL). Nói cách khác, HĐTN trong dy hẹc ng l chuòi nhng tÂng tỏc gia ng°ái hĐc vßi đßi t°ÿng.

Vßi HĐTN trong mơn Ngā vn, GV h°ßng d¿n HS tham gia vào HĐTN đ°ÿc tã chąc trong să gÃn kÃt vßi thăc tÃ, qua thăc tÃ và bằng thăc tÃ (cÁ thăc tÃ sßng đáng bên ngồi cc sßng và thăc tÃ <Áo=) nhằm kiÃn t¿o tri thąc, hình thành kĩ nng và

phát triÇn PC, NL cho HS. HĐTN trong môn Ngā vn đi tć nÁm trÁi đÃn chiêm

nghiệm, đúc kÃt kinh nghiËm và tiÃp tāc chun hóa kinh nghiËm đó thành tri thąc

mßi, kinh nghiËm mßi. HĐTN trong mơn Ngā vn h°ßng đÃn mßi quan hË giāa tri thąc ngā vn và kinh nghiËm nh° mát vịng xốy trơn ßc lặp l¿i, nâng cao. Qua HĐTN trong d¿y hÑc Ngā vn, <mỗi HS s¿ có những cÁm nhận riêng, mßi mẻ và bổ ích, có

những cách nhìn nhận vÃ cuộc sáng, vÃ con ng°ái khác nhau= [79, tr.32] ầ lm

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

phong phỳ hÂn vòn sòng, hỡnh thnh nờn ỏng cÂ hẹc tp, nim tin và giá trÏ sßng căa bÁn thân.

1.1.3.3 Mái quan hệ giữa mô hình ho¿t động trÁi nghiệm nh° một ho¿t động giáo dÿc trong ChÂng trỡnh giỏo dc vòi mụ hỡnh hot ng trÁi nghiệm trong quá trình d¿y học Ngữ vn

MH HĐTN 4 giai đo¿n căa Kolb đ°ÿc xem là trung tâm căa lí thut hĐc tÁp trÁi nghiËm. MH này gÃn vßi q trình hĐc tÁp tć trÁi nghiËm gám sáu b°ßc. HĐc tÁp là mát q trình kiÃn t¿o tri thąc thơng qua să t°¢ng tác căa cá nhân vßi mơi tr°áng. Q trình tÂng to tri thc tòt nht nên đ°ÿc nhìn nhÁn nh° mát quá trình liên tāc trên nÅn tÁng kinh nghiËm thay vì kÃt quÁ. Vì thÃ nó địi hỏi să giÁi qut xung đát gia cỏc phÂng thc òi lp biận chng trong s tÂng thớch ton diận vòi th giòi [148, tr.21].

S¢ đé 1.3 MH trÁi nghiËm căa Kolb

(Nguán: Kolb, 1984, tr.21)

KÃ thća MH hÑc tÁp trÁi nghiËm căa Kolb và thăc tiÉn d¿y hÑc Ngā vn ã ViËt Nam, T¿ Háng HuË; Tr¿n Hoài Ph°¢ng và các cáng să đã thiÃt kÃ MH HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn. Đßi sánh MH HĐTN trong CTGD vßi MH HĐTN trong d¿y hẹc Ng vn cú thầ thy c mòi quan hË giāa chúng qua nhāng khía c¿nh sau:

(1) CÁ MH HĐTN trong CTGD và MH HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn đÅu gÃn liÅn vßi q trình tã chąc HĐHT đÇ HS tă mình trÁi nghiËm và thăc hiËn nhiËm vā hÑc tÁp căa mình. Trong HĐTN căa mình, HS <trực tiÁp d¿n thân vào một ho¿t động,

thao tác, hành vi trong một bái cÁnh cÿ thể= [79, tr.30] đÇ quan sát, phÁn chiÃu; tć đó

trću t°ÿng hóa khái niËm.

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

S¢ đé 1.4 MH HĐTN trong dy ẹc hiầu

(Nguỏn: T Hỏng Huậ, 2017, tr.24)

SÂ ộ 1.5 MH HĐTN trong d¿y ngā vn

(Nguán: Tr¿n Hoài Ph°¢ng và các cáng să, 2022, tr.30)

(2) CÁ hai MH HĐTN đÅu đ°ÿc xem là mát chu trình liên tāc. Bãi khi tri thąc khoa hĐc đ°ÿc hình thành thì HS l¿i tiÃp tāc đÏnh h°ßng vÁn dāng vào tỡnh huòng mòi, tri nghiậm mòi. Cú thầ xem HĐTN nh° mát vịng xốy trơn ßc lặp l¿i, nâng cao – trÁi nghiËm có mát vịng đái không kÃt thúc. Nghĩa là, trÁi nghiËm làm nÁy sinh nhāng kinh nghiËm mßi và kinh nghiËm mßi trã thành nÅn tÁng kinh nghiËm c¿n thiÃt cho mát chu trình trÁi nghiËm tiÃp theo.

(3) Chă thÇ căa hai MH HĐTN đÅu là ng°ái hÑc. CÁ 4 giai đo¿n trong MH HĐTN căa Kolb đÅu đ°ÿc thăc hiËn bãi ng°ái hÑc. Ng°ái hĐc đi tć trÁi nghiËm cā thÇ đÇ quan sát, phÁn chiÃu; làm c¢ sã nÅn tÁng cho viËc trću t°ÿng hóa khái niËm và tiÃp theo ngay sau đó là tiÃn trình thÿ nghiËm tích căc. â MH căa Tr¿n Hồi Ph°¢ng và các cáng să, 3/5 b°ßc trong MH HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn đÅu đ°ÿc thăc hiËn bãi HS. HS thăc hiËn nhiËm vā, khái quát hóa nái dung trÁi nghiËm; hình thành tri thąc khoa hĐc; đÏnh h°ßng vÁn dāng vào tình hng mßi.

(4) MH HĐTN trong CTGD là c¢ sã ban đ¿u, là nÅn tng trẹng yu ầ GV kt hp vòi nguyờn tÃc và māc tiêu căa d¿y hÑc Ngā vn theo hòng phỏt triần PC v NL HS m thit kÃ MH HĐTN trong d¿y hÑc theo chă đÅ/ bài hÑc hay chuyên đÅ hÑc tÁp. Đáng thái, MH HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn dù đ°ÿc triÇn khai nh° thÃ nào v¿n phÁi đÁm bÁo đặc tr°ng căa MH HĐTN trong CTGD. Hay nói khác h¢n, MH HĐTN trong d¿y hÑc Ngā vn là să cā thầ húa, tip nòi v phỏt triần t MH HTN trong CTGD nói chung mà MH căa Kolb là tr°áng hÿp tiêu biÇu.

(5) â cÁ hai MH HĐTN, q trình hĐc c¿n đ°ÿc chú trĐng h¢n kÃt q, phÁi tồn diËn và t°¢ng thích vßi cc sßng thăc tiÉn [148; tr.39-49]. ViËc tham gia vào

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

HĐTN giúp HS mang tri thc vo ỏi sòng, hiầu hÂn v đái sßng, giá trÏ truyÅn thßng, ý thąc trách nhiËm, đÃu tranh đÇ hồn thiËn mình, khiÃn cuác sßng trã nên tßt đẹp, đÏnh h°ßng nghÅ nghiËp cũng đ°ÿc mã ra [57, tr.25].

1.1.3.4 Mái quan hệ giữa mơ hình ho¿t động ngo¿i khố mơn Ngữ vn cāa Ch°¢ng trình giáo dÿc 2006 vßi mơ hình ho¿t động trÁi nghiệm môn Ngữ vn cāa Ch°¢ng trình giáo dÿc 2018

Ho¿t đáng ngo¿i khóa (HĐNK) – mát hình thąc d¿y hĐc tích căc trong nhà tr°áng [20, tr.107] hay cịn gĐi là ho¿t đáng ngồi giá lên lßp [121, tr.38] là să gÃn kÃt viËc hĐc tÁp trong nhà tr°áng vßi ho¿t đáng xã hái. Qua ú, HS cú thờm cÂ hỏi hũa nhp vòi cuỏc sòng, mó rỏng hiầu bit v cuỏc ỏi, sòng vn minh, biÃt yêu th°¢ng và quan tâm đÃn ng°ái khác, biÃt tơn trĐng và chĐn đ°ÿc cách sòng hi hũa vòi tp thầ [108, tr.192]. Nói cách khác, HĐNK chính là <kênh= giúp HS vća căng cß kiÃn thąc đã hĐc vća tích căc, chă đáng sáng t¿o tri thąc mßi, góp ph¿n xây dăng kỹ nng hÿp tác và áp dāng kiÃn thąc vào thăc tÃ [98, tr.37]. HĐNK có tác đáng trăc tiÃp kÃt quÁ hÑc tÁp căa HS v hò tr viậc tip thu v phỏt triần kỹ nng mÅm nh° kỹ nng giao tiÃp cá nhân, kỹ nng quÁn lý dă án, thái gian và qn lý đáng c¢ hĐc tÁp [123, tr.38].

Vn hÑc trong nhà tr°áng theo quan niËm căa Tvardovski cũng chính là <vn

học trong cuộc sáng=, và q trình d¿y hĐc vn <là q trình vn học tác động đÁn tâm hồn HS một cách có kÁ ho¿ch, có hệ tháng d°ßi sự quan sát và chỉ đ¿o nghiệp vÿ cāa GV= [10, tr.144]. Trong tã chąc HĐNK vn hĐc, Võ ThÏ Quỳnh xác đÏnh <h°ßng đi phÁi tą HS và đích đÁn cũng là vì HS, cho HS= [80, tr.11]. Theo đó, HĐNK vn hĐc

nh° mát đÏnh h°ßng, mát cách thąc tã chąc HĐHT cho HS; đáng thái HĐNK cũng là

<tác nhân kích thích niÃm say mê, gợi tr°áng liên t°ãng để HS phát huy vai trị chā thể tích cực, chā động, sáng t¿o cāa mình= [80, tr.11]. Đáng tình vßi quan niËm này,

Bùi ThÏ Th°¢ng cho rằng: <NKVH là một bộ phận cāa ho¿t động d¿y học Vn. Ho¿t

động này s¿ giúp cho việc d¿y và học có c¢ sã thực tÁ, gắn liÃn vßi giá học chính khóa nhằm mÿc đích làm cho ván sáng, ván hiểu biÁt cāa cÁ thÁy và trị đÃu đ°ợc mã rộng=

[98, tr. 41]. ĐĐc ngo¿i khóa vn hĐc và HĐNK vn hĐc là 2 hình thąc căa ngo¿i khóa vn hĐc.

Nh° vÁy, giāa HĐNK môn Ngā vn căa CTGD 2006 và HĐTN trong môn Ngā vn căa CTGD 2018 có mßi quan hË vßi nhau, có nhiÅu hình thąc phong phú, có thÇ tã chąc ã nhiÅu thái iầm khỏc nhau, ch a dng, phự hp vòi đặc tr°ng

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

thÁm mĩ căa môn hĐc nên góp ph¿n rèn lun cho HS các NL tâm lí – xã hái cũng nh° s° linh ho¿t, nh¿y bén căa t° duy... Cā thÇ nh° sau:

Vá trí, vai trị

- Có quan hË chặt chÁ vßi HĐDH, gÃn lí thut vßi thăc tiÉn.

- TiÃp nßi và gÃn bú hu cÂ, thòng nht

Mc tiêu - Đ¿t đ°ÿc kiÃn thąc, kĩ nng, thái đá. - Căng cß, mã ráng, khÃc sâu kiÃn thąc, rèn luyËn kĩ nng, bái d°ỡng thái đá.

- Hình thành và phát triÇn PC và NL. - TrÁi nghiËm, kiÃn t¿o tri thąc, tiÃp tāc trÁi nghiËm, qua đó hình thành và phát

- Chă đÅ <mã=, đ°ÿc xây dăng tć chă đÅ/ bài hĐc trên c¢ sã lăa chĐn căa GV. - Chă đÅ chính là nái dung bài hĐc trên

Đánh giá - Đánh giá kÃt quÁ ho¿t đáng. - Chă thÇ đánh giá: Chă yÃu là GV. - Công cā đánh giá: qua quan sát ho¿t tÁp, bÁng kiÇm quan sát HĐTN, thang đánh giá, phiÃu tiêu chí rubics.

- Th°áng xuyên; đánh giá să phát triÇn vÅ PC và NL.

K¿t quÁ

đánh giá Ctồn diËn căa HS. n cą đÇ đánh giá h¿nh kiÇm, giáo dāc ĐiÅu chÍnh ho¿t đáng hĐc căa HS đÇ phát triÇn PC và NL.

và HĐTN trong môn Ngā vn căa CT GDPT 2018

và MH HĐTN trong môn Ngā vn căa CT GDPT 2018

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

Quan sát s¢ đé 1.1, chúng tơi nhÁn thÃy rằng MH HĐTN môn Ngā vn căa

CTGD 2018 là să phát triÇn tć MH HĐNK môn Ngā vn theo CTGD 2018. CÁ hai MH đÅu có quan hË chặt chÁ vßi HĐDH, gÃn lý thut vßi thăc tiÉn, có nhiÅu hình thąc phong phú, có thÇ tã chąc ã nhiÅu thái điÇm khác nhau, chă đÅ đa d¿ng, phù hÿp vßi đặc tr°ng thÁm mĩ căa mơn hĐc nên góp ph¿n rèn luyËn cho HS các NL tâm lí – xã hái cũng nh° s° linh ho¿t, nh¿y bén căa t° duy... Tuy nhiên, MH HĐTN môn Ngā vn chú trĐng vai trị chă thÇ căa HS, <t¿o điÃu kiện cho HS trÁi nghiệm, sáng t¿o thông

qua các ho¿t động tìm tịi, vận dÿng kiÁn thăc và kinh nghiệm đã có vào đái sáng; hình thành, phát triển kĩ nng giÁi quyÁt v¿n đÃ và ra quyÁt định dựa trên những tri thăc và ý t°ãng mßi thu đ°ợc tą trÁi nghiệm= [2, tr.43]. Quan trĐng là, MH HĐNK

trong mơn Ngā vn h°ßng đÃn k¿t q cịn MH HĐTN ã mơn Ngā vn thiên vÅ q trình trÁi nghiËm. KÃt quÁ trÁi nghiËm làm nÁy sinh nhāng kinh nghiËm mßi. Và

<kinh nghiệm mßi này luôn đ°ợc đặt ã chÁt độ chá để sẵn sàng trã thành nÃn tÁng kinh nghiệm cÁn thiÁt cho một chu trình trÁi nghiệm tiÁp theo= [78, tr.12].

1.1.3.5 Mái quan hệ giữa các ph°¢ng pháp d¿y học Ngữ vn vßi ho¿t động trÁi nghiệm trong mơn Ngữ vn nh° một hình thăc tổ chăc d¿y học

PPDH ngā vn cách thąc tiÃn hành tã chąc mát hoặc mát chi HĐDH trong đó HS đóng vai trị chă thÇ kiÃn t¿o tri thąc thơng qua viËc thăc hiËn nhiËm vā hĐc tÁp ti mỏt thỏi iầm c thầ. PhÂng phỏp tích căc trong d¿y hĐc mơn ngā vn lÃy hĐc sinh làm trung tâm, GV đóng vai trị ng°ái h°ßng d¿n và gÿi mã theo nhiÅu cách khác nhau nhằm tng să hąng thú, tính tích căc, chă đáng căa HS. HS sÁ trăc tiÃp thăc hiËn nhiËm vā hĐc tÁp thơng qua ho¿t đáng tìm tịi, nghiên cąu, trình bày và đ°a ra các h°ßng giÁi quyÃt đÇ đi đÃn kÃt luÁn cā thÇ cho mát vÃn no ú.

Viậc ói mòi phÂng phỏp v hình thąc d¿y hĐc theo h°ßng tÁp trung h°ßng d¿n các ho¿t đáng hĐc, tng c°áng tßi đa khÁ nng vÁn dāng kiÃn thąc đã hÑc căa hÑc sinh vào ho¿t đáng thăc hành là điÅu kiËn tiên qut căa đãi mßi d¿y hĐc mơn Ngā vn theo ẽnh hòng phỏt triần NL. Do vy, cụng viậc căa GV là tã chąc h°ßng d¿n sÃp xÃp HĐDH mát cách tài tình, khéo leo, cơng phu, đ¿y nghậ thut ầ t HS tng bòc chim lnh tri thąc và tă phát triÇn d¿n nhằm đÁm bÁo <giá vn thực sự là một

giá ho¿t động có định h°ßng mà vẫn phóng khống, tự do= [64, tr.105].

HĐTN trong môn Ngā vn là mát ho¿t đáng d¿y hÑc trong hË thòng phÂng phỏp, hỡnh thc tó chc, gúp phn cựng vòi cỏc phÂng pháp khác đÇ d¿y hĐc Ngā

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

vn theo ẽnh hòng phỏt triần PC và NL đ¿t hiËu quÁ cao. Nói cách khác, qua HĐTN, HS phát huy vai trò chă đáng, tích căc và sáng t¿o trong HĐHT căa bÁn thân [79, tr.33]. Đąng ã góc đá này, D°¢ng Giáng Thiên H°¢ng cho rằng, HĐTN <là một trong

sá các hình thăc tổ chăc d¿y học, giáo dÿc để tổ chăc các ho¿t động giáo dÿc, là một 8CÁCH9 để HS chiÁm lĩnh tri thăc, kĩ nng, kĩ xÁo, hình thành NL, PC= [47, tr.101].

Các HĐHT căa HS trong chußi ho¿t đáng d¿y hÑc chă đÅ/ bài hÑc theo cÃu trúc

Khãi động – Hình thành kiÁn thăc mßi – Luyện tập – Vận dÿng là mát tiÃn trình d¿y

hĐc bao gám nhiÅu ho¿t đáng, trong đó có HĐTN. Nh° vÁy, HĐTN trong d¿y hĐc Ngā vn là mát trong nhāng cách tiÃp cÁn đÇ GV thiÃt kÃ và thăc hiËn HĐDH nhằm māc tiêu tích căc hóa ho¿t đáng căa ng°ái hĐc. â đó, HĐTN là con đ°áng, cách thąc, ph°¢ng tiËn đÇ HS tă trÁi nghiËm thăc hiËn nhiËm vā hĐc tÁp và t°¢ng t¿o kiÃn thąc, kĩ nng; qua đó phát triÇn nhāng PC, NL đ°ÿc quy đÏnh trong CT Ngā vn 2018.

Theo MH HĐTN trong mơn Ngā vn căa Tr¿n Hồi Ph°¢ng và các cáng să HĐTN đ°ÿc xem nh° cách tã chąc ho¿t đáng hÑc tÁp: lăa chÑn HĐTN, xây dăng kÃ ho¿ch; chuyÇn giao nhiËm vā trÁi nghiËm; thăc hiËn nhiËm vā trÁi nghiËm; báo cáo, thÁo luÁn; kÃt luÁn, nhÁn đÏnh. ĐiÇm giao thoa giāa PPDH ngā vn và HĐTN trong dy hẹc Ng vn l u hòng ch thầ thăc hiËn nhiËm vā hÑc tÁp vào HS, đÅu xem ho¿t đáng chă đáng, tă thăc hiËn nhiËm vā hĐc tÁp đÇ kiÃn t¿o tri thąc, hình thành kĩ nng; phát triÇn PC, NL là chă đ¿o. Tuy nhiên, HĐTN trong d¿y hÑc Ngā vn <đ°ợc

tổ chăc lồng ghép, tích hợp vßi HĐDH= [78, tr.18]. VÅ mặt hình thąc, HĐTN trong

d¿y hĐc Ngā vn có thÇ đ°ÿc tách đác lÁp vßi TKBD. Nh°ng, đó chÍ là cách thąc trình bày. VÅ c¢ bÁn, HĐTN trong d¿y hÑc Ngā vn v¿n là mát HĐDH thành ph¿n, mát hÿp ph¿n trong tiÃn trình d¿y hĐc thÇ hiận trong TKBD. Cú thầ hỡnh dung mòi quan hậ mßi quan hË giāa PPDH Ngā vn và HĐTN trong mơn Ngā vn nh° mát hình thąc tã chąc d¿y hĐc bằng s¢ đá sau:

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

S¢ đá 1.2 cho thÃy rằng, PPDH d¿y hĐc Ngā vn chính là c¢ sã nÅn tÁng, điÅu kiËn c¿n thiÃt đÇ tã chąc HĐTN. Nhằm tng c°áng tích căc hóa HĐHT căa HS, GV tã chąc nhiÅu ho¿t đáng, trong đó có HĐTN đÇ HS đ°ÿc tă mình trÁi nghiËm thăc tÃ và thăc hiËn nhiËm vā hĐc tÁp. ĐÃn l°ÿt mình, HĐTN là să cā thÃ hóa mát trong nhāng d¿ng thąc căa HĐHT nhằm tng tính hiËu q căa PPDH, góp ph¿n đ¿t đ°ÿc māc tiêu căa HĐDH, đáp ąng yêu c¿u c¿n đ¿t căa chă đÅ/ bài hĐc, đãi mßi PPDH trong môn Ngā vn ã tr°áng phã thông. Nh°ng chung quy l¿i, cơng viËc căa GV là h°ßng d¿n, tã cho HS thăc hiËn ho¿t ỏng trờn lòp ầ khỏm phỏ tri thc, tć đó phát triÇn và hồn thiËn con ng°ái mình [59, tr.198]. Trong mát vài tr°áng hÿp cā thÇ, tên căa d¿ng thąc trÁi nghiËm trong mơn Ngā vn cũng chính là tên căa PPDH Ngā vn. Ví dā nh°, có thÇ gĐi là ph°¢ng pháp diÉn kÏch, đóng vai hay HĐTN diÉn kÏch, đóng vai; HĐTN thuyÃt trỡnh hay phÂng phỏp thuyt trỡnh... Núi th ầ thy rằng, có mát mßi quan hË biËn chąng giāa PPDH Ngā vn và HĐTN trong môn Ngā vn nh° mát hình thąc d¿y hĐc.

LĎC HâC SINH

1.2.1 Nghiên cÿu ở ngồi n°ác

Trên c¢ sã ĐÃ án nghiên cău quác gia vÃ giáo dÿc giá trị ngày 19/7/2002, Bá

Giáo dāc, Khoa hÑc và Đào t¿o Úc đã ban hành Khung qußc gia vÅ giáo dāc giá trÏ trong nhà tr°áng Úc vßi 09 giá trÏ nh°: Quan tâm và trắc ẩn; Làm thật tát; Công

bằng; Tự do; Trung thực và đáng tin cậy; Chính trực; Tơn trọng; Trách nhiệm; Hiểu biÁt, bao dung và hòa nhập [117, tr.27]. Trách nhiËm căa nhà tr°áng phã thông Úc là

cn cą vào 09 hË giá trÏ này đÇ xây dăng CTGD PC [118] cho HS nhằm <thúc đẩy,

nuôi d°ỡng, truyÃn thÿ các giá trị đÁn mọi HS= và <đÁm bÁo giáo dÿc trau dồi phẩm cách cho HS khơng kém gì việc cung c¿p cho họ những kỹ nng cÁn thiÁt= [99, tr.7-8].

Trong khi đó, các tr°áng phã thơng ã Mĩ thay vì tă thân vÁn đáng, hĐ nß lăc tìm să hß trÿ tć các tã chąc giáo dāc, các hái nghÏ, các công ty th°¢ng m¿i cung cÃp CT và tài liËu phù hÿp vÅ giáo dāc PC đÇ xây dăng CTGD nhà tr°áng vÅ PC cho HS. Dù các tr°áng phã thơng này quan niËm rằng chẳng có mát CT hiËu quÁ nào cho giáo

dāc PC, nh°ng theo hĐ, <vẫn có một sá nguyên tắc dẫn dắt để thực hiện giáo dÿc

phẩm cách thành cơng= [100, tr.9]. â mát góc nhìn khác, Ân Đá và NhÁt BÁn có cùng

h°ßng đi trong viËc xây dăng CT hÑc tÁp giáo dāc PC cho HS. C thầ, hai quòc gia

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

Châu Á này dăa vào các quy đÏnh căa HiÃn pháp đÇ lăa chĐn các giá trÏ. Trong khi đó, lăa chĐn các giá trÏ trên c¢ sã đáng thuÁn vÅ mát sß giá trÏ chung là cách làm căa các n°ßc thành viên trong Liên minh Châu Âu. Còn Bá Giáo dāc Singapore ban hành

Khung các NL và chuẩn đÁu ra cāa thÁ kỉ 21 trên c¢ sã lăa chĐn các giá trÏ xuÃt phát

tć các giá trÏ chung, các giá trÏ gia đình, t¿m nhìn thÃ kÍ 21 và các thơng iập giỏo dc quòc gia [99, tr.10-14].

Vn chÂng gÃn liÅn vßi thÃ gißi tâm hán phong phú căa con ng°ái. Vì thÃ, viËc tã chąc HĐDH phÁi h°ßng đÃn hình thành, d°ỡng ni và phát triÇn PC cho HS, làm phong phú thêm đái sßng tinh th¿n cho các em. Do vÁy, theo Mohammad, viËc bái đÃp nhân cách cho HS là không thÇ thiÃu trong HĐDH căa GV bãi đó là trách nhiËm cao cÁ căa ng°ái th¿y [168, tr.6]. Patterson khuyÃn nghÏ GV nên d¿y HS đánh giá cao să đa d¿ng, thúc đÁy să bao dung, mã ráng ngôn ngā và suy ng¿m vÅ bÁn sÃc cá nhân

căa mình [175, tr.11]. Trên c¢ sã đó, qua ho¿t đáng d¿y căa ng°ái th¿y, HS có nhiÅu

c¢ hái mã ráng să hiÇu biÃt căa mình vÅ con ng°ái cùng vßi các giá trÏ vn hóa khác. Đáng thái, ng°ái th¿y cũng cÁm biÃt nhāng buán vui mà mình có đ°ÿc tć vn ch°¢ng và sÁ rÃt h¿nh phúc khi biÃt rằng mình cũng đang h°ßng d¿n HS khám phá chính tâm tâm hán các em qua ho¿t đáng tiÃp nhÁn vn ch°¢ng [206, tr.23, 255].

Vßi quan niËm căa Nargis, ngay cÁ khi nhāng bài hÑc nhân cách gÿi lên tć tác phÁm vn chÂng c tin l y , liậu cuòi cựng, să tr°ãng thành căa HS có phÁi là kÃt quÁ căa quá trình tă nhÁn thąc. Vì vÁy, trong nhng nò lc ban u ca giỏo dc ầ d¿y các giá trÏ đúng đÃn bằng cách sÿ dāng vn hĐc – nhāng tích vÅ tht đßi nhân xÿ thÃ và trun ngā ngơn khơng thÇ tách rái cc sßng và lßi t° duy căa thái đ¿i đó, cách tiÃp cÁn trăc tiÃp, māc tiêu d¿y hĐc và ph°¢ng pháp mơ ph¿m là vơ cùng c¿n thiÃt [161, tr.6].

Vßi cách d¿n dÃt khéo léo căa ng°ái th¿y cùng vßi sc tỏc ỏng lòn t vn chÂng, HS s cÁm biÃt vÅ các vÃn đÅ phong phú, phąc t¿p căa cc sßng [172, tr.6]. Đáng tình vßi quan niËm này, Henderson (2008) cho rằng thăc hành d¿y và hĐc vn hĐc Anh có thÇ thay đãi să hiÇu biÃt, đánh giá cao và là să thăc hành cußi cùng căa các giá trÏ đ¿o đąc [139, tr.1]. Sã Giáo dāc New South Wales, Úc (2010) khẳng đÏnh să phát triÇn các kỹ nng, kiÃn thąc v hiầu bit ngụn ng Anh, v gn kt vòi vn hĐc sÁ giúp HS hiÇu đ°ÿc să đa d¿ng và giá trÏ căa vn hóa Úc và các nÅn vn hóa khác

</div>