(Luận Văn Thạc Sĩ Quản Lý Văn Hóa) Quản Lý Hoạt Động Thực Hành Tín Ngưỡng Thờ Mẫu Tam Phủ Tại Cụm Di Tích Hàn Sơn, Tỉnh Thanh Hóa

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.77 MB, 138 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>TR£àNG Đ¾I HàC VN HĨA, THÂ THAO V DU LịCH THANH HểA </b>

<b>QUN Lí HOắT ịNG THỵC HNH TN NGÊọNG TH MắU TAM PH TắI CỵM DI TCH HN SĂN, </b>

<b>TõNH THANH HểA </b>

<b>Thanh Hóa, 2023 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>TR£àNG Đ¾I HàC VN HĨA, TH THAO V DU LịCH THANH HểA </b>

<b>QUN Lí HOắT ịNG THỵC HNH TN NGÊọNG TH MắU TAM PH TắI CỵM DI TCH HN SĂN, </b>

<b>TõNH THANH HĨA </b>

<b>Chun ngành: Qn lý vn hóa </b>

<b>NgÔỏi hÔòng d¿n khoa hác: TS. Lê Thß ThÁo </b>

<b>Thanh Hóa, 2023</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

cơng trình nghiên cąu căa riêng tơi dưới sự hướng dẫn căa TS. Lê Thị ThÁo. Các trích dẫn, bÁng biểu sá liáu nh¿n xét nêu trong lu¿n văn là trung thực. Về những ý kiÁn khoa học đề c¿p trong lu¿n văn, nÁu có điều gì sai sót tơi xin chịu hồn tồn trách nhiám.

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

3. Māc đích và nhiám vā nghiên cąu ... 7

4. Đái tưÿng và ph¿m vi nghiên cąu... 8

5. Phư¢ng pháp nghiên cąu ... 8

6. Những đóng góp căa lu¿n văn ... 9

7. Bá cāc lun vn ... 10

<b>ChÔÂng 1. CĂ Sâ LÝ LUÀN VÀ QUÀN Lí HOắT ịNG THỵC HNH TN NG£äNG THà M¾U VÀ TâNG QUAN VÀ ĐÞA BÀN NGHIÊN CĂU ... 11 </b>

1.1. C¢ sá lý lu¿n về qn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß mẫu Tam Phă ... 11

1.1.1. Mát sá khái niám ... 11

1.1.2. Nái dung quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă .... 22

1.1.3. Sự cÁn thiÁt phÁi qn lý thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă ... 30

1.2. Tổng quan về địa bàn nghiên cąu ... 33

1.2.1. Tổng quan về thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă ... 33

1.2.2. Tổng quan về cām di tích Hàn S¢n ... 46

1.2.3. Các thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă t¿i cām di tích Hàn S¢n 49 * Tiểu kÁt ... 51

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

<b>ChÔÂng 2. THỵC TRắNG QUN Lí HOắT ịNG THỵC HNH TN NGÊọNG TH MắU TAM PH TắI CỵM DI TCH HN SĂN, TõNH </b>

2.2.1. Niềm tin và sự tham gia căa cáng đãng ... 56

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>ChÔÂng 3. GII PHÁP NÂNG CAO HIàU QUÀ QUN Lí HOắT ịNG THỵC HNH TN NGÊọNG TH MắU TAM PH TắI CỵM </b>

<b>DI TCH HN S¡N, TâNH THANH HĨA ... 97 </b>

3.1. Phư¢ng hướng và nhiám vā công tác quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă á di tích ven sơng Lèn, tãnh Thanh Hóa ... 97

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

DSVH Di sÁn văn hóa DTLS Di tích lịch sử

NĐ-CP Nghị định - Chính phă NQ/TW Nghị quyÁt/ trung ư¢ng QLNN QuÁn lý nhà nước TCVH ThiÁt chÁ văn hóa

VHTT Văn hóa - thơng tin

VHTT&DL Văn hóa Thể thao và Du lịch

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Bng 2.1. Nim tin căa ngưßi dân vào tín ngưỡng Mẫu Tam phă ... 59

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

S¢ đã 1.1. S¢ đã tổ chąc bÁn hái c¢ bÁn ... 41

S¢ đã 2.1. S¢ đã phân c¿p qn lý cām Di tích Danh thÁng Hàn S¢n ... 55

Biểu đã 2.1. Hiểu biÁt căa ngưßi dân về tín ngưỡng thß Mẫu ... 58

Biểu đã 2.2. Lí do đi lß thß Mẫu căa ngưßi dân ... 59

Biểu đã 2.3. Māc đích đi lß thß Mẫu á Cām di tích danh thÁng Hàn S¢n ... 61

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

Viát Nam là mát quác gia đa tín ngưỡng, đa tơn giáo, trong đó tín ngưỡng thß Mẫu là tín ngưỡng dân gian phổ biÁn, mang đ¿m bÁn sÁc văn hóa Viát, đã tãn t¿i hàng nghìn năm bÁt nguãn từ nền văn minh nông nghiáp lúa nước. Từ những năm 1990 khi nghị quyÁt sá 24-NQ/TW căa Bá chính trị khóa VI về tăng cưßng cơng tác tơn giáo trong tình hình mới đã má đÁu cho bước ngoặt phát triển về nh¿n thąc tơn giáo á nước ta, vị trí căa tín ngưỡng thß Mẫu đã đưÿc khẳng định, bÁo tãn và phát triển. Đặc biát, sau khi di sÁn văn hóa phi v¿t thể Thực hành tính ngưỡng thßi Mẫu Tam Phă căa ngưßi Viát đưÿc UNESCO chính thąc vinh danh t¿i sách di sÁn văn hóa phí v¿t thể đ¿i dián căa nhân lo¿i vào năm 2016, tín ngưỡng thß Mẫu càng nh¿n đưÿc sự quan tâm đặc biát căa xã hái và giới nghiên cąu.

Từ những năm 1990 khi nghị quyÁt sá 24-NQ/TW căa Bá chính trị khóa VI về tăng cưßng cơng tác tơn giáo tín, ngưỡng trong tình hình mới đã má đÁu cho bước ngoặt phát triển về nh¿n thąc tơn giáo, tín ngưỡng á nước ta. Vị trí căa tín ngưỡng thß Mẫu đã đưÿc khẳng định, bÁo tãn và phát triển. Đặc biát, sau khi di sÁn văn hóa phi v¿t thể <Thực hành tính ngưỡng thßi Mẫu Tam Phă căa ngưßi Viát= đưÿc UNESCO chính thąc vinh danh t¿i danh sách di sÁn văn hóa phi v¿t thể đ¿i dián căa nhân lo¿i vào năm 2016, tín ngưỡng thß Mẫu càng nh¿n đưÿc sự quan tâm đặc biát căa xã hái và giới nghiên cąu.

Với các yÁu tá văn hóa dân gian như trang phāc, âm nh¿c hát chÁu văn, múa, dißn xướng dân gian trong nghi thąc lên đãng và lß hái, Thực hành Tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát như mát <bÁo tàng sáng= lưu giữ lịch sử, di sÁn và bÁn sÁc văn hóa căa ngưßi Viát. Di sÁn văn hóa phi v¿t thể nói chung và <Thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă= nói riêng là nguãn lực văn hóa, là nền tÁng tinh thÁn căa xã hái, là māc tiêu, đáng lực phát triển

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

bền vững đ¿t nước. Thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă phÁi đưÿc lãng ghép vào trong các chư¢ng trình phát triển kinh tÁ, chính trị, xã hái t¿i tãnh Thanh Hóa. BÁo vá và phát huy giá trị Thực hành Tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă trong sự đa d¿ng văn hóa căa cáng đãng ngưßi dân á tãnh Thanh Hóa, với các đặc trưng căa nền văn hóa dân tác, đÁm bÁo sự đái tho¿i và tôn trọng sự đa d¿ng văn hóa như UNESCO đã từng khuyÁn nghị. BÁo vá và phát huy giá trị căa di sÁn phi v¿t thể <Thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă= đáp ąng nhu cÁu sinh ho¿t văn hóa tâm linh căa cáng đãng, vì cuác sáng tinh thÁn và sự gÁn kÁt xã hái, t¿o ra nái lực cho sự phát triển kinh tÁ, xã hái, văn hóa á địa phư¢ng.

Thanh Hóa là vùng đ¿t cổ, có truyền tháng văn hóa lâu đßi. Trên mÁnh đ¿t này, tín ngưỡng thß Mẫu đã hình thành và phát triển khá phong phú, có Ánh hưáng sâu sÁc đÁn đßi sáng xã hái. Thanh Hóa là mát trong 21 tãnh thành á Viát Nam đưÿc UNESCO xác định là ph¿m vi căa di sÁn văn hóa thÁ giới Thực hành Tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát với mát há tháng đền, đián, phă phong phú, nhiều giá trị đác đáo. Tuy nhiên, cho đÁn nay, cơng trình nghiên cąu về các di tích thß Mâu Tam phă á Thanh Hóa mới chã dừng l¿i á các bài viÁt về mát di tích cā thể, hoặc bài viÁt tổng quan với dung lưÿng h¿n chÁ. ĐÁn nay chưa có mát tháng kê hay cơng trình nghiên cąu tổng thể nào về Tín ngưỡng thß Mẫu á Thanh Hóa.

Cũng cÁn nhìn nh¿n thêm, tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă đưÿc đón nh¿n đơng đÁo từ cáng đãng, song để ngưßi dân hiểu đúng về giá trị nhân văn sâu sÁc đÁn từ các thực hành tín ngưỡng và tơn vinh di sÁn trong thßi đ¿i mới là r¿t cÁn thiÁt. Thêm vào đó, mặt trái căa quá trình phát triển kinh tÁ - xã hái hián nay đã phÁn nào làm mai mát nhiều giá trị văn hóa truyền tháng, trong đó di sÁn văn hóa phi vt th l loi hỡnh dò b tn thÂng mát cách m¿nh m¿, đặc biát là lo¿i hình di sÁn văn hóa có tính ch¿t <bÁn địa= như tín ngưỡng thß Mẫu.

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

Trong xu thÁ hái nh¿p quác tÁ, văn hóa Viát Nam đang đưÿc giao thoa, tiÁp xúc với nhiều nền văn hóa căa các qc gia khác trên thÁ giới, ngưßi Viát nói chung và ngưßi dân Thanh Hóa nói riêng có điều kián để quÁng bá và phát huy bÁn sÁc văn hóa tín ngưỡng thß Mẫu căa dân tác ra khÁp năm châu, đãng thßi chọn lọc tiÁp thu những nét văn hóa tiÁn bá căa thÁ giới. Những năm gÁn đây, ho¿t đáng tín ngưỡng thực hành thß Mẫu Tam phă đã và đang có xu hướng phát triển, ho¿t đáng thực hành tính ngưỡng thß Mẫu đã đóng góp tích cực cho đßi sáng văn hóa tinh thÁn căa nhân dân trong tãnh và duy trì văn hóa Viát Nam tiên tiÁn, đ¿m đà bÁn sÁc dân tác. Tuy nhiên nó cũng có những h¿n chÁ nh¿t định, ho¿t đáng thực hành thß Mẫu Tam Phă đang bị biÁn tướng, mát sá cá nhân lÿi dung niềm tin vào thÁn thánh, lÿi dāng chính sách tự do tín ngưỡng căa ĐÁng và Nhà nước tìm mọi cách <thư¢ng m¿i hóa= trên lĩnh vực thß Mẫu gây b¿t ổn định xã hái. Đây là điều mà các c¢ quan quÁn lý văn hóa cÁn làm rõ để mọi ngưßi cùng hiểu và tránh xa tiêu cực.Cũng cÁn nhìn nh¿n thêm, tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă đưÿc đón nh¿n đơng đÁo từ cáng đãng, song để ngưßi dân hiểu đúng về giá trị nhân văn sâu sÁc đÁn từ các thực hành tín ngưỡng và tơn vinh di sÁn trong thßi đ¿i mới là r¿t cÁn thiÁt. Thêm vào đó, mặt trái căa quá trình phát triển kinh tÁ - xã hái hián nay đã phÁn nào làm mai mát nhiều giá trị văn hóa truyền tháng, trong đó di sÁn văn hóa phi v¿t thể là lo¿i hình dò b tn thÂng mỏt cỏch mnh m, c biỏt là lo¿i hình di sÁn văn hóa có tính ch¿t <bÁn địa= như tín ngưỡng thß Mẫu.

V¿n đề đặt ra là ngưßi Viát phÁi bÁo tãn bÁn sÁc văn hóa riêng căa ngưßi Viát, gìn giữ đưÿc những nét đẹp văn hóa thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă trong xã hái hián nay như thÁ nào để xąng đáng là tài sÁn v¿t ch¿t và tinh thÁn vơ giá căa ngưßi Viát, để ho¿t đáng tín ngưỡng thực hành Mẫu Tam Phă á các di tích ven sơng Lèn, tãnh Thanh Hóa góp phÁn nâng cao giá trị văn hóa dân tác và tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă trên địa bàn tãnh. Từ

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

những lý do trên, tác giÁ lựa chọn đề tài nghiên cąu là: <i><b>“Quản lý hoạt động </b></i>

<i><b>thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ ở các di tích ven sơng Lèn, tỉnh Thanh Hóa”. </b></i>

<b>2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu </b>

Nhà nghiên cąu Ngô Đąc Thịnh là mát trong những tác giÁ có nhiều cơng trình tín ngưỡng thß Mẫu như <Đao Mẫu= đưÿc tái bÁn 4 lÁn và lÁn thą tư tái bÁn năm 2012 với tên: <Đ¿o Mẫu Viát Nam=, trong tài liáu nghiên cąu này, tác giÁ xây dựng há tháng thß Mẫu với ba c¿p đá: Thß nữ ThÁn, Mẫu thÁn và Mẫu Tam Phă, Tą phă, sự tác đáng và chuyển hóa giữa chúng; khái qt ba d¿ng thąc thß Mẫu tiêu biểu á 3 miền BÁc, Trung, Nam với các c trng a phÂng. óng thòi nghiờn cu sõu mỏt sá vị Thánh Mẫu tiêu biểu đ¿i dián. Cơng trình nghiên cąu có sự tìm hiểu sâu sÁc về há tháng tín ngưỡng thß Mẫu á cÁ 3 miền, bên c¿nh đó là nêu lên sự Ánh hưáng căa mơi trưßng xã hái, lịch sử và văn hóa ngày nay tới hián tưßng đ¿o Mẫu [37].

<i>Tác giÁ Vũ Ngọc Khánh có cơng trình: <Tín ngưỡng dân gian Việt </i>

<i>Nam= (tái bÁn có sửa chữa, bổ sung) năm 2001 viÁt về các tín ngưỡng dân </i>

gian Viát Nam hián nay, trong đó có tín ngưỡng thß Mẫu, tính ngưỡng Tam Phă- Tą phă, nhưng không nghiên cąu sâu về từng l¿i hình tín ngưỡng mà chã khái qt qua các lo¿i hình tín ngưỡng dân gian [20].

<i>Tác giÁ Đặng Văn Lung nghiên cąu cuán < Văn hóa Thánh Mẫu= năm </i>

2004 đã r¿t tâm huyÁt với v¿n đề <Mẫu= nên đã đưa ra r¿t nhiều tư liáu về thß thánh Mẫu nhưng cuán sách l¿i đưÿc viÁt dưới góc đá văn hóa lịch sử chưa đi sâu vào tín ngưỡng thực hành Thß Mẫu [21].

TiÁn sĩ Ngun Đąc Lữ chă biên năm 2005 viÁt về tín ngưỡng thß Mẫu, khái lưÿc về đián thß và nghi lß HÁu đãng trong tín ngưỡng thß Mẫu, đưa ra mát sá ví dā về thực hành tín ngưỡng mà nhân dân các tãnh thành đang gìn giữ và

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

bÁo tãn, tuy nhiên cuán sách chưa đi sâu vào nghiên cąu nguãn gác, vai trò căa tín ngưỡng thß Mẫu á Viát Nam [22].

<i>Tác giÁ Ngun Hữu Thā nghiên cąu cơng trình: <Khía cạnh triết học </i>

<i>trong tín ngưỡng thờ Mẫu cāa người Việt vùng đồng bằng Bắc Bộ= năm 2013 </i>

đi sâu vào nghiên cąu những v¿n đề triÁt học trong tín ngưỡng thß Mẫu. Ngồi viác khái qt đưÿc những nái dung c¢ bÁn liên quan đÁn tín ngưỡng thß Mẫu, tác giÁ cịn nghiên cąu và chã ra những khía c¿nh triÁt học trong tín ngưỡng thß Mẫu ca ngòi Viỏt vi viỏc lm rừ cÂ sỏ ra đßi, quan niám về thÁ giới, con ngưßi, về quan há con ngưßi với thiên nhiên, xã hái....Từ đó tác giÁ chã ra những xu hướng biÁn đổi trong tín ngưỡng thß Mẫu và bước đÁu đề xu¿t mát sá giÁi pháp phát huy giá trị tích cực và khÁc phāc những v¿n đề tãn t¿i căa tín ngưỡng thß Mẫu căa ngưßi Viát [39].

Nguyßn Ngọc Mai (2013), Nghi lß lên đãng lịch sử và giá trị, Nxb Văn hóa thơng tin, Hà Nái, đã cung c¿p khá chi tiÁt nguãn tư liáu về hÁu đãng, tác giÁ bám sát nguãn gác, sự hình thành, phát triển căa nghi lß cũng như sự v¿n đáng, biÁn đổi căa nghi lß trong tình hình mới. Nghiên cąu mới đưa ra chi tiÁt những phāc trang trong thß Mẫu mà chưa đề c¿p nhiều tới đã lß trong từng nghi lß cā thể. Tuy nhiên cơng trình là tài liáu tham khÁo r¿t có giá trị đái với những ngưßi nghiên cąu về thực hành tín ngưỡng thß mẫu [24].

<i>Tác giÁ Hư¢ng Ngun có bài viÁt: Quanh tÿc thờ Thánh Mẫu đăng trên </i>

t¿p chí di sÁn văn hóa năm 2004 trình bày vai trị căa tāc thß Mẫu đái với đßi sáng nhân dân trong khu vực và mát sá những tãn t¿i h¿n chÁ trong thực hành tín ngưỡng thß Mẫu hián nay. Bài viÁt đánh giá cơng tác quÁn lý nhà nước về tín ngưỡng chưa thực sự hiáu quÁ và đưa ra những giÁi pháp mang tính tháo gỡ khó khăn giúp văn hóa tín ngưỡng phát triển bền vững [26, tr. 74-77].

Tín ngưỡng thß Mẫu á Thanh Hóa đã đưÿc đề c¿p đÁn mát cách khái qt trong những cơng trình như: Địa chí tãnh Thanh Hóa (t¿p 1, t¿p 3). Tác

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

giÁ Hồng Minh Tưßng trong bài viÁt: <HÁu bóng - quan há giữa tín ngưỡng căa ngưßi Chăm và tín ngưỡng thß Mẫu á đền Sịng= (T¿p chí Văn hóa học, sá 3 năm 2012) đã đưa ra các lu¿n điểm để chąng minh mái quan há giữa tín ngưỡng căa ngưßi Chăm với tín ngưỡng thß Mẫu á đền Sịng qua nghi lß hÁu bóng. Năm 2017, tác giÁ Hồng Minh Tưßng đã có bài nghiên cąu đăng trên

<i>2 sá báo Văn hóa và đời sống căa Thanh Hóa. Tác giÁ khẳng định: <Xą </i>

Thanh từ xưa cho tới nay là mát trong những miền đ¿t in d¿u ¿n sâu đ¿m căa Đ¿o Mẫu. NÁu như tín ngưỡng thß Mẫu xu¿t hián sớm và khá phổ biÁn á nước ta thì tín ngưỡng thß Mẫu á tãnh Thanh cũng phổ biÁn và đa d¿ng= (Báo Văn hóa và Đßi sáng tháng 5/2017).

Trong các di tích thß Mẫu Tam phă á Thanh Hóa, duy nh¿t có đền Sịng đã nghiên cąu và tổ chąc biên so¿n, xu¿t bÁn thành sách. Tác giÁ TrÁn Đąc H¿u trong <Đền Sịng S¢n và sự tích Thánh Mẫu Lißu H¿nh= đã giới thiáu khá tồn dián về di tích này với ba phÁn: PhÁn 1 viÁt về vùng đ¿t Cổ Đam - n¢i đền Sịng S¢n tọa l¿c và sự tích Thánh Mẫu Lißu H¿nh; PhÁn 2 về đián thß và lß hái; PhÁn 3 viÁt về Thánh Mẫu Lißu H¿nh trong văn hóa tín ngưỡng Viát Nam.

<i>Thanh Hóa hiện nay= căa tác giÁ Vũ Hãng Thu¿t đưa ra thực tr¿ng Tín ngưỡng </i>

thß Mẫu á Viát Nam đang ngày càng phát triển, nh¿t là từ khi Thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát đưÿc UNESCO cơng nh¿n là Di sÁn văn hóa phi v¿t thể đ¿i dián căa nhân lo¿i. Nhiều đián thß đưÿc má ra, đền, phă đưÿc sửa sang mới, hÁu đãng ná rá khÁp n¢i. Bên c¿nh những yÁu tá tích cực, vẫn cịn nhiều u tá h¿n chÁ như các biểu hián lai căng, trāc lÿi, hián đ¿i hóa trong các nghi lß. Dựa trên các tư liáu điền dã nhân học năm 2019-2020, bài viÁt đã làm rõ thực tr¿ng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă á các di tích ven sơng Lèn, tãnh Thanh Hóa trong bái cÁnh xã hái đư¢ng đ¿i [42].

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

Ngoài ra, liên quan đÁn v¿n đề này, cịn có bài viÁt <Mái quan há giữa Mẫu Lißu H¿nh và Nái Đ¿o Tràng= căa tác giÁ Đß Lan Phư¢ng đăng trên T¿p chí Ph¿t giáo B¿c Liêu năm 2010.

Tóm l¿i, mặc dù đã có nhiều cơng trình nghiên cąu về tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă nói chung và mát sá bài viÁt về di tích thß Mẫu Tam phă á Thanh Hóa nói riêng, nhưng đÁn nay chưa có cơng trình đi sâu nghiên cąu mát cách có há tháng về thực hành tín ngưỡng Mẫu Tam Phă t¿i cām di tích Hàn S¢n, tãnh Thanh Hóa, vùng đ¿t địa linh nhân kiát với nhiều giá trị văn hóa thß Mẫu Tam phă lâu đßi cùng há tháng đền phă khá dÁy đặc. Vì v¿y tác

<i>giÁ nghiên cąu đề tài: Quản lý hoạt động thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam </i>

<i>Phā tại cÿm di tích Hàn Sơn, tỉnh Thanh Hóa với mong muán đóng góp làm </i>

rõ thêm đặc trưng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă á tãnh Thanh Hóa, bước thêm những bước vững chÁc trong bÁo tãn và phát huy giá trị văn hóa tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă.

<b>3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu </b>

<i><b>3.1. Mục đích nghiên cứu </b></i>

khÁo sát, đánh giá thực tr¿ng quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă t¿i cām di tích Hàn S¢n, từ đó đề ra mát sá giÁi pháp nâng cao hiáu quÁ quÁn lý cho thßi gian tới.

- Há tháng hóa c¢ sá lý lu¿n và thực tißn về quÁn lý ho¿t đáng tín ngưỡng thß Mẫu, làm rõ khái niám, nguãn gác, đặc điểm và vai trò căa thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă.

- KhÁo sát, nghiên cąu, đánh giá và rút ra mát sá nh¿n xét trong quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i cām di tích Hàn S¢n, tãnh Thanh Hóa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

- Đề xu¿t mát sá giÁi pháp, kiÁn nghị hồn thián cơng tác qn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i cām di tích Hàn S¢n, tãnh Thanh Hóa giai đo¿n tới.

<b>4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu </b>

<i><b>4.1. Đối tượng nghiên cứu </b></i>

Đái tưÿng nghiên cąu căa đề tài là công tác quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i cām di tích Hàn S¢n, tãnh Thanh Hóa.

<i><b>4.2. Phạm vi nghiên cứu </b></i>

ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thò Mu Tam Ph ti cm di tớch Hn SÂn, tãnh Thanh Hóa

Tam phă căa ngưßi Viát đưÿc UNESCO xét duyát và ghi danh vào danh māc

<b>5. Phương pháp nghiên cứu </b>

tài liáu, đọc, ghi chép và tóm tÁt tài liáu khoa học. Các tài liáu nghiên cąu và đánh giá như há tháng các văn bÁn pháp quy có liên quan đÁn v¿n đề qn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă;& Phư¢ng pháp nghiên cąu này s¿ giúp tác giÁ làm rõ đưÿc các yÁu tá c¢ bÁn căa v¿n đề quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i các di tích lịch sử căa địa phư¢ng.

các cơng trình nghiên cąu, các tài liáu, các báo cáo khoa học về quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă, nhằm chã ra khoÁng tráng cÁn nghiên cąu lu¿n văn và v¿n dāng vào đề tài.

ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i mát sá di tích ven sơng Lèn, tãnh Thanh Hóa để

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

biÁt đưÿc thực tr¿ng; so sánh để th¿y đưÿc điểm m¿nh, điểm u, sự khác biát để hồn thián h¢n trong công tác tổ chąc quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i mát sá di tích ven sơng Lèn, tãnh Thanh Hóa (cām di tích danh thÁng Hàn S¢n) Miêu tÁ, chāp Ánh, phßng v¿n, thu th¿p các tài liáu về ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i cām di tích danh thÁng Hàn S¢n, tãnh Thanh Hóa.

tác giÁ đã phßng v¿n những sư thÁy, các thÁy đãng, thanh đãng đã có nhiều năm kinh nghiám trong ho¿t đáng thß Mẫu Tam Phă và các du khách đi lß trên địa bàn nghiên cąu về các v¿n đề liên quan đÁn đề tài, đãng thßi kÁ thừa các tư liáu nghiên cąu căa các tác giÁ đi trước để xây dựng các câu hßi, mẫu phiÁu khÁo sát cho đề tài.

- Phư¢ng pháp tiÁp c¿n liên ngành: V¿n dāng phư¢ng pháp nghiên cąu căa nhiều ngành để giÁi quyÁt các nái dung căa đề tài: Văn hóa học, Sử học, Địa lý, Văn học, Dân tác học, KhÁo cổ học, Xã hái học, Kinh tÁ học, Khoa học quÁn lý& Các phư¢ng pháp đưÿc sử dāng linh ho¿t nhằm đáp ąng đưÿc māc tiêu nghiên cąu căa đề tài.

- Phư¢ng pháp chuyên gia: Trong quá trình thu t¿p tư liáu và tổ chąc nghiên cąu, tác giÁ thưßng xuyên tranh thă ý kiÁn, trao đổi căa các nhà khoa học chuyên sâu.

<b>6. Những đóng góp của luận văn </b>

Lu¿n văn góp phÁn há tháng hóa c¢ sá lý lu¿n về quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă, nh¿n dián c¢ bÁn những nét đặc trưng căa thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă á Thanh Hóa, từ đó đánh giá thực tr¿ng và đề xu¿t mát sá giÁi pháp phù hÿp nhằm nâng cao hiáu quÁ quÁn lý trong thßi gian tới.

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

Lu¿n văn có giá trị tham khÁo đái với sinh viên, học viên các ngành học thuác khái khoa học xã hái và nhân văn, đặc biát là chuyên ngành QuÁn lý văn hóa.

KÁt quÁ nghiên cąu căa lu¿n văn s¿ góp phÁn cung c¿p lu¿n cą khoa học và thực tißn về để nâng cao hiáu quÁ quÁn lý di sÁn thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă trong bái cÁnh hián nay.

Ngoài các phÁn Má đÁu, KÁt lu¿n, Phā lāc và Tài liáu tham khÁo, nái dung lu¿n văn bao gãm 03 chư¢ng như sau:

<b>ChÔÂng 1: CÂ sỏ lý lun v qun lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng </b>

thß Mẫu Tam Phă v tng quan v a bn nghiờn cu.

<b>ChÔÂng 2: Thực tr¿ng quÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß </b>

Mẫu Tam Phă t¿i cām di tích Hàn S¢n, tãnh Thanh Hóa.

<b>ChÔÂng 3: Gii phỏp nõng cao hiỏu qu qun lý ho¿t đáng thực hành </b>

tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă t¿i cām di tích Hàn S¢n, tãnh Thanh Hóa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

<b>ChÔÂng 1 </b>

<b>THỵC HNH TN NGÊọNG TH MắU V TõNG QUAN V ịA BN NGHIÊN CĂU </b>

<b>1.1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động thực hành tín ngưỡng thờ mẫu Tam Phủ </b>

Lịch sử căa Viát Nam đã chąng minh rằng, nhß có nền tÁng văn hóa, hái nh¿p và phát triển mà nhân dân ta đã phát huy đưÿc sąc m¿nh khái đ¿i đoàn kÁt toàn dân tác, sąc sáng t¿o to lớn để chiÁn thÁng <thiên tai, địch họa=, giữ vững nền đác l¿p và bÁn sÁc văn hóa trong suát chiều dài lịch sử dựng nước và giữ nước hào hùng căa dân tác. Ngày nay, trong bái cÁnh hái nh¿p quác tÁ, vì māc tiêu <dân giàu, nước m¿nh, dân chă, cơng bằng, văn minh=, thì vai trị căa văn hóa càng đưÿc khẳng định, nh¿t là trong viác điều tiÁt, cân bằng sự phát triển căa đ¿t nước, khơng để sự phát triển nóng dẫn tới những há lāy khó lưßng cho nền kinh tÁ, văn hóa và xã hái.

<i>Trong điều 1, Lu¿t Di sÁn văn hóa căa Viát Nam nêu rõ định nghĩa về di sÁn văn hóa như sau: <Di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa phi vật thể </i>

<i>và di sản văn hóa vật thể, là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hòa xã hội chā nghĩa Việt Nam= [12]. </i>

Di sÁn văn hóa là những giá trị bền vững vì nó đưÿc sáng t¿o, bÁo vá và lưu truyền á trong chính cáng đãng, trÁi qua mát thßi gian dài nên cũng mang những d¿u ¿n đổi thay căa lịch sử. Đó chính là tính ch¿t đặc thù căa di sÁn văn hóa khi phân biát với khái niám văn hóa. Do v¿y, di sÁn văn hóa cũng chính là mát phÁn chă đ¿o căa văn hóa. Trong dịng chÁy căa lịch sử, có r¿t

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

nhiều u tá văn hóa bị mai mát do khơng vưÿt qua đưÿc thử thách căa thßi gian nên khơng đưÿc trá thành di sÁn văn hóa. TrÁi qua sự thẩm định căa lịch sử và thßi gian, các di sÁn văn hóa cịn tãn t¿i đÁn bây giß chính là phÁn tinh túy căa văn hóa dân tác, thể hián bÁn sÁc riêng căa từng vùng miền và cáng đãng dân cư.

Theo hướng dẫn thực hián công ước 2003 căa UNESCO, di sÁn văn hóa phi v¿t thể đưÿc ghi danh trong danh sách DSVHPVT đ¿i dián cho nhân lo¿i phÁi đáp ąng 5 tiêu chí sau:

Tiêu chã 1 (R.I): Lo¿i hình đưÿc đá trình phÁi là di sÁn văn hóa phi v¿t thể như theo định nghĩa t¿i Điều 2 căa Cơng ước). Ngồi ra, các DSVHPVT day UNESCO công nh¿n trong Danh sách đ¿i dián đáp ąng các tiêu chí sau:

Tiêu chí 2 (R.2): Viác cơng nh¿n di sÁn s¿ đÁm bÁo tÁm nhìn và nh¿n thực về tÁm | quan trọng căa di sÁn văn hóa phi v¿t thể và và khun khích đái tho¿i, do v¿y phÁn ánh sự đa d¿ng văn hóa trên tồn thÁ giới và sự sáng t¿o căa nhân lo¿i.

Tiêu chí 3 (R.3): Các bián pháp bÁo tãn đưa ra mát cách kỹ lưỡng nhằm bÁo vá và phát huy di sÁn.

Tiêu chí 4 (R.4): Di sÁn đưÿc cơng nh¿n có sự tham gia đông đÁo căa cáng đãng, nhóm ngưßi, và cá nhân liên quan và với sự đãng thu¿n tự nguyán, đÁy đă.

Tiêu chí 5 (R.5): Di sÁn đưÿc đưa vào danh māc kiểm kê di sÁn văn hóa phi v¿t thể hián t¿i trong lãnh thổ căa quác gia thành viên đá trình hã s¢.

Nói tới tín ngưỡng là nói tới đąc tin và quan niám tôn giáo, tâm linh căa con ngưßi. Nó thể hián sự tin tưáng, tơn trọng và thực hành các giá trị, nguyên tÁc, và quy tÁc căa mát tôn giáo cā thể hoặc mát há tháng tơn giáo. Tín ngưỡng thưßng đưÿc truyền đ¿t và truyền thā từ thÁ há này sang thÁ há

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

khác thông qua gia đình, cáng đãng, và các tổ chąc tơn giáo. Nó thưßng hướng dẫn con ngưßi về cách sáng đ¿o đąc, thực hián nghi lß tơn giáo, và tìm kiÁm ý nghĩa và māc đích trong cuác sáng. Tín ngưỡng cũng có thể đóng vai trị quan trọng trong viác xác định định hướng và quyÁt định căa con ngưßi trong các v¿n đề đ¿o đąc, xã hái và cá nhân.

Nhiều quan điểm cho rằng tín ngưỡng là mát hình thái ý thąc xã hái, là nhu cÁu xã hái và < mát khi những nhu cÁu ¿y chưa đưÿc hình thái căa ý thąc xã hái hồn tồn thßa mãn thì đái với mát sá tÁng lớp xã hái, tơn giáo - tín ngưỡng vẫn là ngn gác căa giá trị, niềm an ăi, sự nâng đỡ về tâm lý..=[32, tr.12]

Tín ngưỡng chã niềm tin và sự ngưỡng má căa con ngưßi vào mát thÁ lực siêu nhiên nào đó, từ đó c¿u thành nên ý thąc tơn giáo. Lu¿t Tín ngưỡng, tơn giáo năm 2016, khn 1 điều 2 nêu rõ:

Mßi ngưßi trong mßi giai đo¿n có thể có tín ngưỡng riêng, và tín ngưỡng cũng có thể thay đổi theo thßi gian và tình hng. à Viát Nam hián nay, tín ngưỡng dân gian vẫn tãn t¿i trong đßi sáng tinh thÁn căa ngưßi dân á khÁp mọi miền đ¿t nước.

Theo Khn 2, Điều 2, Lu¿t tín ngưỡng tơn giáo 2016 định nghĩa ho¿t đáng tín ngưỡng:

<i>tượng linh thiêng, tưởng niệm và tơn vinh người có công với đất nước với cộng đồng; Các lễ nghi dân gian tiêu biểu cho những giá trị lịch sử, văn hóa, đạo đức xã hội= [30]. </i>

Tín ngưỡng dân gian có những điểm gÁn với tôn giáo, nhưng tín ngưỡng dân gian khơng phÁi là tơn giáo mà tín ngưỡng dân gian là là mát lo¿i

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

hình văn hóa tín ngưỡng đưÿc hình thành và phát triển trên ho¿t đáng sÁn xu¿t nông nghiáp căa ngưßi Viát từ xa xưa. à Viát Nam tín ngưỡng dân gian tãn và và phát triển trong đßi sáng tin thn ca ngòi dõn ỏ khp mi nÂi.

Từ các khái niám trên, lu¿n văn đưa ra khái niám <tín ngưỡng= để làm cơng cā nghiên cąu như sau:

<i>Tín ngưỡng là một bộ phận cāa ý thức xã hội, là một yếu tố thuộc lĩnh vực đời sống tinh thần, là hệ quả cāa các quan hệ xã hội được hình thành bởi quá trình lịch sử - văn hóa, là biểu hiện cāa sự biết ơn với người có cơng và sự thể hiện niềm tin dưới dạng tâm lý vào cái thiêng liêng thông qua hệ thống nghi lễ, thờ cúng cāa con người và cộng đồng trong xã hội. </i>

Tín ngưỡng thß Mẫu là mát hình thąc tín ngưỡng trong văn hóa dân gian Viát Nam, đặc biát phổ biÁn trong các cáng đãng dân tác Kinh. Mẫu (hay còn gọi là Thánh Mẫu) là mát hình tưÿng, thÁn linh đưÿc coi là vị thÁn bÁo há căa ngưßi dân, đãng thßi đưÿc xem như mát ngưßi mẹ thiêng liêng, đ¿i dián cho lịng hiÁu thÁo và tình mẫu tử.

Thß Mẫu có nghĩa là thß Mẹ. Đây là lo¿i hình tín ngưỡng dân gian, khái ngun là thß nữ thÁn, đưÿc hình thành từ chÁ đá thị tác mẫu há, tôn vinh những ngưßi phā nữ có cơng phù qc, giúp dân, chąa đựng nhiều giá trị về lịch sử, văn hoá và đ¿o đąc xã hái [25, tr.246].

Tín ngưỡng thß Mẫu là sự tin tưáng, ngưỡng má, tôn vinh và thß phāng những vị nữ thÁn gÁn với các hián tưÿng tự nhiên, vũ trā đưÿc ngưßi đßi tơn vinh là các chąc năng sáng t¿o ra mn lồi và mang sự sáng đÁn cho con ngưßi như: Trßi, đ¿t, sơng nước&. Đãng thßi, tín ngưỡng này cịn tích hÿp nhiều hình thąc văn hóa dân gian bÁn địa, như: âm nh¿c, ngôn ngữ, tri thąc, nghề thă cơng, trang phāc, kiÁn trúc, lß v¿t, ẩm thực. Tiêu biểu căa thực hành tín ngưỡng thß Mẫu là gÁn với nghi lß hÁu đãng, hát văn-mát hình thąc sân kh¿u tâm linh, mang tính thiêng căa ngưßi Viát.

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Tín ngưỡng thß Mẫu có đặc điểm là mát hình thąc tơn giáo dân gian phÁn ánh lịng kính trọng, sùng bái và cÁu ngun tới Mẫu. Thß Mẫu thưßng đưÿc tiÁn hành trong những đền, miu hoc bn thò riờng biỏt ti nh, nÂi c trú hay trong các ngơi chùa, đình. Các buổi lß thß Mẫu thưßng đưÿc tổ chąc vào các ngày lß đặc biát, ngày giß, ngày mùng 1 và mùng 15 âm lịch.

Trong lß thß Mẫu, ngưßi ta thưßng chuẩn bị các bài lß v¿t, hoa quÁ, nÁn, và thực hiỏn cỏc nghi thc thò cỳng nh ỏt hÂng, ỏnh tráng, nhÁy múa và hát văn t¿i đền, miÁu hoặc bàn thß riêng biát t¿i nhà, chùa, đình. Qua lß thß Mẫu, ngưßi ta mong muán nh¿n đưÿc sự bÁo há, phù trÿ, và ¢n lành từ Mẫu để bÁo vá gia đình, đem l¿i sự bình an, may mÁn và thành cơng trong cc sáng.

Tín ngưỡng thß Mẫu khơng chã đ¢n thn là mát hình thąc tơn giáo mà cịn phÁn ánh những giá trị văn hóa, lịng hiÁu thÁo và tình mẫu tử sâu sÁc trong xã hái Viát Nam. Nó góp phÁn quan trọng trong viác duy trì và truyền bá các giá trị truyền tháng, t¿o nên sự đoàn kÁt và ổn định trong cáng đãng.

Từ những giÁi thích trên, có thể đưa ra khái niám về tín ngưỡng thß Mẫu như sau:

<i>Tín ngưỡng thờ Mẫu là một hình thức tơn giáo dân gian trong văn hóa dân gian Việt Nam, tập trung vào sự sùng bái và thờ phÿng Mẫu - một hình tượng thần linh được coi là vị thần bảo hộ và mẹ thiêng liêng cāa người dân. Tín ngưỡng này được thể hiện thông qua các hoạt động thờ cúng và lễ lạy, thường diễn ra tại đền, miếu hoặc bàn thờ riêng biệt tại nhà, chùa, đình. </i>

Viác thß cúng các Thánh Mẫu với hình tưÿng ngưßi Mẹ tồn năng ln khoan dung, che chá cho con cái đã góp phÁn đề cao giá trị, vai trị căa ngưßi phā nữ trong đßi sáng gia đình và xã hái, đãng thßi thể hián lịng từ bi bác ái và những giá trị nhân văn căa ngưßi Viát từ xa xưa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

<i>1.1.1.4. Khái niệm tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phā </i>

M<i>ẫu, Phā thưßng chã từng địa vực (miền, khu), không gian vũ trā (Thiên phă, </i>

a ph, Thy ph, Nhc ph). Ngoi ra, nÂi thò Mẫu á nhiều địa phư¢ng cũng đưÿc gọi là Phă (Phă DÁy, Phă Na, Phă Nưa&).

Nh<i>¿c Phă, Thăy phă. Tuy nhiên, theo Tứ phā công đồng khoa nghi sớ văn </i>

sát thực tÁ và quan niám dân gian cho th¿y, Dư¢ng phă đã đưÿc đãng nh¿t với Nh<i>¿c phă. Tóm l¿i, trong lĩnh vực tơn giáo, tín ngưỡng, có thể hiểu tứ phā là </i>

quan niám thuác vũ trā quan tơn giáo, tín ngưỡng dân gian, chia thÁ giới thÁn linh ra làm 4 miền/phă, á đó có các thÁn linh cai quÁn riêng.

Thiên phă: Miền Trßi, do Thánh Mẫu Thưÿng Thiên sáng t¿o, đây là miền sinh khí tái thưÿng đÁm bÁo cho sự sáng và phát triển á khÁp thÁ gian.

Nh¿c phă: Miền Rừng, do Thánh Mẫu Thưÿng Ngàn sáng t¿o, đây là n¢i cái ngn căa mn lồi, là vùng đ¿t ca t tiờn (t gỏc). Thòi xa, rng l nÂi chơn c¿t các kiÁp đßi đã qua, là miền căa tổ tiên (hián tưÿng này còn th¿y thực hián á nhiều tác ngưßi thiểu sá). Với ngưßi Kinh á châu thổ, trước đây cũng r¿t coi trọng rừng. Có thể t¿m nghĩ rằng: c¢ c¿u tổ chąc đ¿t đai căa họ thưßng có khu cư trú riêng, mát khu rừng nhß gÁn kề (thưßng á phía Tây) và bao quanh là đãng rng... D¿u tích căa các rừng nhß này vẫn còn đưÿc giữ l¿i trên thực tÁ hay trong ký ąc, như quanh Hà Nái là rừng Báng á làng Đình BÁng, nhiều rừng khác á Gia Lâm, Long Biên, Quác Oai, Thanh Oai, Ąng Hòa... Chąc năng căa những rừng nhß này trước hÁt là nghĩa trang căa lng, nÂi ngòi con ca cỏc b M thiờng liờng đưÿc hưáng sự mát mẻ tâm linh, ngồi ra cịn là n¢i kiÁm rau că trong ngày giáp h¿t, n¢i kiÁm cây thuác, kiÁm căi và có thể cũng là n¢i trai gái trán nhà ra tình tự...

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

Thăy phă: Miền nước, là miền sáng t¿o căa Thánh Mẫu thuác ThoÁi/Thăy phă, nhằm đem tới những nguãn h¿nh phúc sinh sôi phát triển cho muôn loài.

Địa phă: Miền đ¿t, do Thánh Mẫu Địa sáng t¿o. Thß Bà, ngưßi dân Viát mong cÁu đ¿t đai khai phá ngày càng má ráng và phì nhiêu.

<i>đưa lên Thánh đián chã có tam tịa đ¿i dián cho Tam phă. Theo Khảo đồng sự </i>

kÁt quÁ khÁo sát thực tÁ, trong dân gian hián nay chă yÁu đưa vào đián thß 3 phă là: Thiên phă, Nh¿c phă và Thăy phă.

V¿y t¿i sao có Tą phă mà chã có tam tịa, dẫn tới quan niám và danh xưng Tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă? T¿i sao l¿i có sự thay đổi dẫn tới sự lựa chọn Nh¿c phă thay cho Địa phă? Về v¿n đề này có thể lý giÁi như sau:

Tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă, Tą phă là sÁn phẩm nÁy sinh từ tư duy nơng nghiáp trong q trình khai phá vùng châu thổ th¿p. Ngưßi Viát đã phân các Thánh Mẫu thành hai há liên quan tới sự sáng và chÁt. Với nơng nghiáp thì sinh khí từ Trßi cùng Đ¿t và Nước là nguãn c¢ bÁn t¿o nên sự sáng á thÁ gian, vì thÁ, ba Thánh Mẫu liên quan đưÿc gọi là Tam tịa và đặt á vị trí thâm nghiêm nh¿t sát tưßng h¿u trong h¿u cung, làm nền tÁng cho mọi thÁn linh liên quan khác. Do Thánh Mẫu Thưÿng Ngàn cịn gÁn với thÁ giới căa các kiÁp đßi đã qua, dù Bà đưÿc hÁt sąc tơn trọng, nhưng ngưßi đßi vẫn dựng cho bà mát khơng gian thß riêng, nhiều khi biểu bián bằng tịa s¢n đáng láng lẫy. Qua đó, chúng ta th¿y r¿t rõ về sự phân biát giữa cái sáng và cái chÁt căa ngưßi Viát. V¿y thì Mẫu Thưÿng Ngàn chã trá thành mát vị trong Tam Tòa Thánh Mẫu khi bà "nh¿p thÁ". Cā thể là, khi tín ngưỡng này phát triển theo cư dõn thÂng mi, ròi bò nụng thụn m vo ụ thị. à khơng gian mới này, đ¿t khơng cịn giữ vai trị chính nữa, trong khi thư¢ng nhân quan niám có khác đi:

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

"Tiền rừng, b¿c b"... (dự cho vn cú mỏt ban thò sÂn trang riêng). Đây là mát thực tÁ lịch sử phát triển căa tín ngưỡng ngày để chuyển từ "Tą phă, Tam tịa" sang tín ngưỡng "Tam phă". Ngồi ra, thực tÁ có khá nhiều đền Tam phă đưÿc dựng riêng để thß Ngọc Hồng Thưÿng đÁ (tąc nam thÁn) sau khi Ngài hóa thân thành Tam vị là: Ngọc Hoàng thưÿng đÁ, Bát HÁi Long Vư¢ng và Diêm Vư¢ng). Tới khi nh¿p vào thÁn đián Mẫu thì các Ngài trá thành Tam vị Đąc Vua cha (vua cha Ngọc Hoàng, vua cha Bát HÁi, vua cha Diêm Vư¢ng) với vị trí đặt tưÿng á sát bên ngồi h¿u cung (vai vÁ th¿p h¢n Thánh Mẫu, chã mang tính hái nh¿p, chą khơng phÁi là thÁn gác căa tín ngưỡng này).

Từ các phân tích trên, lu¿n văn đưa ra khái niám tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă để làm công cā nghiên cąu như sau: Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phā

Thực hành Tín ngưỡng Thß Mẫu tam phă căa ngưßi Viát phân bá á nhiều địa phư¢ng: Tây BÁc, Đơng BÁc, BÁc Bá, BÁc Trung Bá, thành phá Hã Chí Minh, lan tßa và đưÿc thực hành á nhiều địa phư¢ng trong cÁ nước.

Thực hành Tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát là sự hßn dung tơn giáo bÁn địa căa ngưßi Viát và mát sá yÁu tá căa tôn giáo du nh¿p như Đ¿o giáo, Ph¿t giáo. Các Thánh Mẫu, các vị thÁn trong đián thÁn tam phă có ngn gác khơng chã căa ngưßi Kinh, mà còn căa các dân tác thiểu sá á Viát Nam như ngưßi Mưßng, Tày, Nùng, Dao& thể hián sự giao lưu văn hóa, mái quan há bình đẳng, gÁn bó m¿t thiÁt giữa các dân tác á Viát Nam.

Thực hành Tín ngưỡng thß Mẫu tam phă căa ngưßi Viát phân bá á nhiều địa phư¢ng: Tây BÁc, Đông BÁc, BÁc Bá, BÁc Trung Bá, và thành phá Hã Chí Minh. Thơng qua viác kÁt hÿp mát cách nghá thu¿t các yÁu tá văn hóa dân gian như trang phāc, âm nh¿c, hát chÁu văn, múa, dißn xướng dân gian

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

trong lên đãng và lß hái, Thực hành Tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă như mát <bÁo tàng sáng= lưu giữ lịch sử, di sÁn và bÁn sÁc văn hóa căa ngưßi Viát.

Chă thể di sÁn là thă nhang, thÁy cúng, thanh đãng, hÁu dâng, cung văn, con nhang đá tử cùng với cáng đãng cư dân có chung mát niềm tin vào quyền năng, sąc m¿nh tái linh, sự bÁo trÿ căa các Mẫu, đąng đÁu là Thánh Mẫu Lißu H¿nh, gÁn bó với nhau thành bÁn hái, cùng nhau thực hành nghi lß thß cúng, tham gia lß hái, lên đãng t¿i các phă, đián Thß Mẫu.

T¿i các đián thß Thánh Mẫu, nghi thąc thß cúng hàng ngày do các thă nhang thực hián. Thực hành cÂ bn ca Tớn ngng Thò Mu Tam ph là nghi lß lên đãng và lß hái. Thơng qua các yÁu tá văn hóa dân gian như trang phāc, âm nh¿c, hát chÁu văn, múa, dißn xướng dân gian trong lên đãng và lß hái, ngưßi Viát thể hián quan niám căa mình về lịch sử, di sÁn văn hóa, vai trị căa giới và bÁn sÁc tác ngưßi.

Thực hành Tín ngưỡng Thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát thể hián truyền tháng yêu nước, uáng nước nhớ nguãn. Điều này đưÿc biểu hián cā thể qua há tháng các vị thÁn trong đián thÁn Tam phă (khoÁng trên 50 vị thÁn), trong đó có nhiều vị ván là những nhân v¿t lịch sử, đưÿc thÁn linh hóa như TrÁn Hưng Đ¿o, Ph¿m Ngũ Lão, Ngun Xí&). Khi sáng họ là những ngưßi có tài, có đąc, góp phÁn vào sự nghiáp dựng nước, bÁo vá ngưßi dân, khi m¿t hiển linh, là chß dựa tinh thÁn, thể hián ý thąc về cái nguãn dân tác, giáo dāc thÁ há trẻ về tinh thÁn yêu nước.

Từ những phân tích trên, lu¿n văn đưa ra khái niám <thực hành tín

<i>ngưỡng thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát như sau: <Thực hành Tín ngưỡng </i>

<i>điện thờ Mẫu, do các thā nhang, thầy cúng, thanh đồng, hầu dâng, cung văn, </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

<i>con nhang đệ tử cùng với cộng đồng cư dân thực hiện trên cơ sở niềm tin vào </i>

QuÁn lý là quá trình điều hành, điều chãnh và giám sát các ho¿t đáng, nguãn lực và nhân lực căa mát tổ chąc hoặc há tháng nhằm đ¿t đưÿc các māc tiêu đã định trước mát cách hiáu quÁ. Khái niám quÁn lý bao gãm viác l¿p kÁ ho¿ch, tổ chąc, điều phái, chã đ¿o, kiểm soát và đánh giá các ho¿t đáng để

<i>đÁm bÁo sự phù hÿp và thành công căa tổ chąc. Theo từ điển Hán Viát <Quản </i>

<i>lý là sự trơng nom, coi sóc, quản thúc, bó buộc ai đó theo một khn mẫu, quy định, nguyên tắc, luật pháp đã đề ra= [17]. </i>

<i>Quản lý là sự kết hợp ở các phương diện: </i>

+ Qn lý khơng phÁi là mát ho¿t đáng đ¢n lẻ mà là mát quá trình liên tāc, bao gãm nhiều bước và giai đo¿n khác nhau. Quá trình quÁn lý bÁt đÁu từ viác l¿p kÁ ho¿ch, sau đó là tổ chąc, điều phái, kiểm soát và đánh giá.

+ QuÁn lý bao gãm viác điều hành và điều chãnh các ho¿t đáng căa tổ chąc để đ¿t đưÿc māc tiêu đã đề ra. Điều hành liên quan đÁn viác chã đ¿o và quÁn lý nhân lực, tài nguyên và q trình cơng viác. Điều chãnh là q trình điều chãnh và điều chãnh l¿i các ho¿t đáng khi cÁn thiÁt để đÁm bÁo sự hiáu quÁ và thành công.

+ QuÁn lý định hướng đ¿t đưÿc các māc tiêu đã đề ra. Các māc tiêu này có thể liên quan đÁn lÿi nhu¿n tài chính, tăng cưßng năng su¿t, phát triển sÁn phẩm và dịch vā, t¿o ra giá trị cho khách hàng và xã hái.

+ QuÁn lý nhằm đÁm bÁo sự hiáu quÁ và đ¿t đưÿc kÁt quÁ tát nh¿t từ các ho¿t đáng căa tổ chąc. Hiáu quÁ trong quÁn lý đề c¿p đÁn viác sử dāng tái ưu các nguãn lực, đ¿t đưÿc māc tiêu định ra và tái đa hóa giá trị t¿o ra.

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

+ QuÁn lý sử dāng các cơng cā và phư¢ng pháp để thực hián các ho¿t đáng qn lý. Các cơng cā và phư¢ng pháp này bao gãm l¿p kÁ ho¿ch, tổ chąc, điều phái nguãn lực, chã đ¿o thực hián, kiểm tra giám sát.

QuÁn lý có mặt trong t¿t cÁ các ho¿t đáng căa nền kinh tÁ xã hái qua các thßi kỳ. Trong lĩnh vực văn hóa, quÁn lý văn hóa là quá trình điều hành và điều chãnh các yÁu tá văn hóa trong mát tổ chąc, t¿p thể hoặc cáng đãng nhằm t¿o ra mát mơi trưßng văn hóa tích cực và thúc đẩy sự phát triển căa văn hóa. QuÁn lý văn hóa (QLVH) khơng chã t¿p trung vào viác duy trì và bÁo tãn các giá trị, niềm tin và phong tāc căa tổ chąc, mà còn nhằm thúc đẩy sự thay đổi, sáng t¿o và phát triển văn hóa mới phù hÿp với thßi đ¿i. Nó bao gãm viác xác định và xây dựng mát tÁm nhìn, giá trị và māc tiêu văn hóa, định hình và thực hián các chính sách, quy trình và ho¿t đáng để thúc đẩy văn hóa tích cực và t¿o đáng lực cho sự phát triển và đổi mới.

Cũng như QLVH về di sÁn văn hóa phi v¿t thể, đái với thực hành thực hành tín ngưỡng thß Mẫu, QLVH là nói đÁn qn lý nhà nước và sự tham gia căa cáng đãng tín đã, các bên liên quan. QuÁn lý nhà nước về thực hành thß Mẫu đưÿc v¿n hành theo quy định căa pháp lu¿t có tác đáng điều chãnh, hướng dẫn các ho¿t đáng căa thực hành thß Mẫu dißn ra theo đúng với quy định pháp lu¿t, đ¿t đưÿc các māc tiêu căa chă thể quÁn lý.

<i>Theo nghĩa hẹp, quản lý hoạt động thực hành thờ Mẫu là quá trình chấp hành và tổ chức thực hiện pháp luật cāa các cơ quan quản lý từ trung ương đến địa phương để thực hiện các nhiệm vÿ theo quy định cāa pháp luật [27]. </i>

Qn lý nhà nước là cơng tác hành chính căa các c¢ quan nhà nước có thẩm quyền nhằm bÁo đÁm quyền tự do thực hành thß Mẫu t¿i các đián thß bao gãm ho¿t đáng lß hái, nghi lß lên đãng, hát văn, tÁ lß, cũng như viác bỏ trớ nguón lc trụng coi cÂ sỏ thò t, hay các ho¿t đáng bÁo vá di sÁn như phāc hãi, trao truyền, nghiên cąu, quÁng bá... Bên c¿nh đó, quÁn lý thực hành thß

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

Mẫu còn bao gãm sự tham gia căa các thă nhang đãng đền, tín đã, các bÁn hái, cá nhân, doanh nghiáp và cơng chúng nói chung. Chính chă thể văn hóa, những tín đã là ngưßi tổ chąc trực tiÁp thực hián các ho¿t ỏng ca mỡnh trong cỏc cÂ sỏ thò tự.

Qn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu địi hßi viác tổ chąc và điều phái các ho¿t đáng thực hián các nghi lß, lß hái và các hình thąc tơn giáo khác như lß cúng, cúng tưáng nhớ và các ho¿t đáng tâm linh khác. Nó cũng bao gãm viác quÁn lý và bÁo quÁn các đã v¿t, biểu tưÿng và không gian linh thiêng liên quan đÁn Mẫu. QuÁn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu cũng liên quan đÁn viác đào t¿o và hướng dẫn ngưßi thực hián, đÁm bÁo sự hiểu biÁt và tuân thă đúng các quy định và quy trình liên quan đÁn tín ngưỡng thß Mẫu. Nó cũng đÁm bÁo sự tơn trọng và duy trì các giá trị và quan niám tôn giáo căa cáng đãng hoặc tổ chąc trong viác thực hián tín ngưỡng này.

<i>Từ những giÁi thích trên, lu¿n văn rút ra khái niám sau: Quản lý hoạt </i>

<i>động thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu là quá trình tổ chức, điều hành và định hướng các hoạt động liên quan đến việc thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu trong một cộng đồng, tổ chức hoặc gia đình. Nó bao gồm việc xác định các quy định, quy trình và quy tắc để thực hiện các nghi lễ, lễ hội và các hoạt động tôn giáo liên quan đến Mẫu. </i>

<i><b>1.1.2. Nội dung quản lý hoạt động thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ </b></i>

Theo điều 54, chư¢ng 5, māc 1, Lu¿t Di sÁn văn hóa, nái dung căa quÁn lý nhà nước về di sÁn văn hóa gãm 8 điểm như sau: 1- Xây dựng và chã đ¿o thực hián chiÁn lưÿc, quy ho¿ch, kÁ ho¿ch, chính sách phát triển sự nghiáp bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hoá; 2- Ban hành và tổ chąc thực hián các văn bÁn quy ph¿m pháp lu¿t về di sÁn văn hoá; 3- Tổ chąc, chã đ¿o các ho¿t đáng bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hoá; tuyên truyền, phổ biÁn, giáo dāc pháp lu¿t về di sÁn văn hoá; 4- Tổ chąc, quÁn lý ho¿t đáng

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

nghiên cąu khoa học; đào t¿o, bãi dưỡng đái ngũ cán bá chun mơn về di sÁn văn hố; 5- Huy đáng, quÁn lý, sử dāng các nguãn lực để bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hoá; 6- Tổ chąc, chã đ¿o khen thưáng trong viác bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hoá; 7- Tổ chąc và quÁn lý hÿp tác quác tÁ về bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hoá; 8- Thanh tra, kiểm tra viác ch¿p hành pháp lu¿t, giÁi quyÁt khiÁu n¿i, tá cáo và xử lý vi ph¿m pháp lu¿t về di sÁn văn hoá.

Nái dung quÁn lý đái với di sÁn thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát s¿ phÁi bám sát vào các nái dung nêu trên và v¿n dāng vào tình hình cā thể căa di sÁn này. Ngoài ra, là mát di sÁn thuác lĩnh vực tâm linh, thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă cịn chịu sự quy định căa Lu¿t Tín ngưỡng tơn giáo và ác Nghị định căa Chính phă, các QuyÁt định, Thông tư căa các bá, ngành liên quan&

Dựa trên các quy định pháp lu¿t hián hành và đặc trưng căa di sÁn, lu¿n văn xác định các nái dung qn lý ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu như sau:

<i>chính sách quản lý hoạt động thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ </i>

Ngồi những quy định chung trong quÁn lý di sÁn văn hóa theo văn bÁn pháp lý đã trình bày, viác qn lý di sÁn thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam phă cịn có quy định riêng phù hÿp với tính ch¿t đặc thù căa lo¿i hình này, nh¿t là sau khi di sÁn này đưÿc UNESCO công nh¿n là di sÁn văn hóa phi v¿t thể đ¿i dián cho nhân lo¿i vào năm 2017. Bá VHTT&DL đưa ra công văn sá 3146/BVHTTDL-DSVH ngày 25/07/2017 về triển khai chư¢ng trình hành đáng quác gia bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hóa phi v¿t thể Thực hành Tín ngưỡng Thß Mẫu Tam Phă căa ngưßi Viát [10] và công văn sá 618/BVHTTDL-DSVH ngày 12/02/2018 căa Bá VHTT&DL về ch¿n chãnh

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

ho¿t đáng HÁu đãng trong thực hành di sÁn Thực hành Tín ngưỡng Thß Mẫu Tam phă căa ngưßi Viát [11]. Hai văn bÁn này đề c¿p tới các bián pháp quÁn lý và bÁo vá phát huy giá trị di sÁn văn hóa phi v¿t thể thực hành tín ngưỡng thß mẫu Tam Phă căa ngưßi Viát. triển khai hiáu quÁ và nghiêm túc Chư¢ng trình hành đáng qc gia bÁo vá di sÁn thực hành thß Mẫu, Bá VHTTDL yêu cÁu Sá VHTT/Sá VHTTDL kịp thßi kiểm tra, ch¿n chãnh các hián tưÿng phÁn cÁm, sai lách với bÁn ch¿t căa di sÁn văn hóa phi v¿t thể thực hành thß Mẫu.Ngồi ra, Nhà nước cịn có Lu¿t di sÁn văn hóa 2009 trong đó ghi rõ: <BÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hóa phi v¿t thể= [29] các Nghị Định căa Chính phă như Nghị định 98/2010/NĐ-CP về quy định chi tiÁt thi hành mát sá điều căa Lu¿t di sÁn văn hóa; Thơng tư liên lịch sá 04/2014/TTLT-BVHTTDL-BNV ngày 30-5-2014 hướng dẫn về viác thực hián nÁp sáng văn minh t¿i các c¢ sá tín ngưỡng, c¢ sá tơn giáo [8]; Nghị định sá 162/2017/NĐ-CP ngày 30-12-2017 căa Chính phă quy định chi tiÁt mát sá điều và bián pháp thi hành Lu¿t tín ngưỡng, tơn giáo [16].& khẳng định sự quan tâm và đề cao vai trò quÁn lý di sÁn văn hoa phi v¿t thể căa Nhà nước. Đãng thßi các tiêu chí bÁo tãn phát huy di sÁn văn hóa phi v¿t thể do UNESCO quy định cũng là những căn cą cā thể để các địa phư¢ng xây dựng và chã đ¿o thực hián chiÁn lưÿc quy ho¿ch, kÁ ho¿ch quÁn lý ho¿t đáng Thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă.

Các văn bÁn quy ph¿m pháp lu¿t đưÿc xem là c¢ sá pháp lý vững chÁc nh¿t cho toàn bá ho¿t đáng quÁn lý nhà nước về di sÁn văn hóa phi v¿t thể nói chung và tín ngưỡng thß Mẫu nói riêng trên ph¿m vi địa phư¢ng và cÁ nước. Viác xây dựng, ban hành và tổ chąc thực hián các thể chÁ, văn bÁn quy ph¿m pháp lu¿t s¿ là điều kián tiên quyÁt để ho¿t đáng quÁn lý nhà nước về ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu dißn ra đưÿc xuyên suát, tháng nh¿t, tuân

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

thă đÁy đă quy định căa pháp lu¿t, đãng thßi, t¿o điều kián thu¿n lÿi cho các c¢ quan, cá nhân có thẩm quyền thực hián ho¿t đáng quÁn lý có hiỏu qu hÂn

<i><b>theo hng tng còng trỏch nhiỏm. </b></i>

<i>hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phā </i>

Tổ chąc, chã đ¿o các ho¿t đáng bÁo vá và phát huy giá trị thực hành tín ngưỡng thß Mẫu là cơng tác quan trọng, đÁm bÁo cho ho¿t đáng bÁo tãn và phát triển lo¿i hình tín ngưỡng này đưÿc dißn ra tháng nh¿t, thơng st và có hiáu q trong ph¿m vi từng địa phư¢ng và cÁ nước. Các c¢ quan quÁn lý nhà nước có thẩm quyền tiÁn hành điều tra, khÁo sát, kiểm kê, đánh giá toàn dián thực tr¿ng về giá trị văn hóa truyền tháng căa ho¿t đáng thực hành Tín ngưỡng Thò Mu Tam ph.

Cỏc cÂ quan qun lý nhà nước có thẩm quyền cịn thực hián cơng tác tổ chąc và hướng dẫn thực hián công tác bÁo tãn, phát huy hiáu quÁ ho¿t đáng căa lo¿i hình tín ngưỡng này; tổ chąc các lớp t¿p hu¿n, bãi dưỡng cho các nghá nhân, những ngưßi có quan tâm đÁn các lo¿i hình tín ngưỡng này; hướng dẫn thă tāc hành chính đái với viác nghiên cąu, sưu tÁm, tun truyền, hß trÿ tài chính,& đái với ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu trên địa bàn tãnh cho các tổ chąc, cá nhân nước ngồi và ngưßi Viát Nam định cư á nước ngồi.

Tuyên truyền, phổ biÁn, giáo dāc pháp lu¿t về ho¿t đáng thực hành Tín ngưỡng Thß Mẫu Tam phă. Đây là công tác thể hián rõ đưÿc bÁn ch¿t căa Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân căa Nhà nước ta. Tuyên truyền, phổ biÁn nái dung Nghị quyÁt căa ĐÁng, văn bÁn quÁn lý căa Nhà nước về thực hành tín ngưỡng nói chung và thực hành Tín ngưỡng Thß Mẫu Tam phă nói riêng là cơng tác quan trọng để có thể bÁo tãn và phát triển giá trị văn hóa truyền tháng này. Nhiám vā căa các c¢ quan hữu quan là từng bước hoàn

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

thián các văn bÁn pháp lý về bÁo tãn và phát triển tín ngưỡng Thß Mẫu Tam phă và tuyên truyền, phổ biÁn, quÁng bá sâu ráng đÁn mọi cá nhân, tổ chąc và ngưßi dân.

Thơng qua cơng tác này, ngưßi dân s¿ ý thąc đưÿc tÁm quan trọng và lÿi ích căa viác bÁo tãn và phát triển tín ngưỡng thß Mẫu để nâng cao đßi sáng v¿t ch¿t và tinh thÁn cho chính mình; giáo dāc nhân cách, lái sáng; lưu giữ những giá trị tát đẹp mà các tín ngưỡng thß Mẫu mang l¿i, tránh nguy c¢ mai mát do sự du nh¿p căa nhiều lo¿i hình văn hóa lai căng; góp phÁn bÁo tãn và phát huy bÁn sÁc dân tác. Cũng thông qua đó, nhiều ho¿t đáng, chư¢ng trình, dự án liên quan đÁn tín ngưỡng Thß Mẫu đã, đang và s¿ đưÿc triển khai dưới hình thąc xã hái hóa, huy đáng đưÿc tiềm năng trí tuá, nguãn nhân lực cũng như v¿t ch¿t căa cáng đãng, các tổ chąc xã hái trong nước và quác tÁ đóng góp, tham gia.

Về nguãn nhân lực: Đào t¿o, bãi dưỡng đái ngũ nguãn nhân lực chuyên môn về bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu cũng là mát nái dung quan trọng. Để chã đ¿o thực hián các nhiám vā trọng tâm về xây dựng và phát triển nền văn hóa Viát Nam tiên tiÁn, đ¿m đà bÁn sÁc dân tác, trong đó có nhiám vā bÁo tãn và phát triển giá trị ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu, địi hßi phÁi tăng cưßng trách nhiám căa chính quyền các c¿p. KÁt quÁ thực hián nhiám vā có sự đóng góp quan trọng căa đái ngũ cán bá, công chąc, viên chąc và đái ngũ cán bá nghiên cąu khoa học ngành văn hóa. Vai trò quan trọng căa đái ngũ này thể hián trong những nái dung sau: Nghiên cąu, tham mưu cho ĐÁng, Nhà nước trong ho¿ch định đưßng lái, chính sách, pháp lu¿t về các lĩnh vực văn hóa nghá thu¿t, trong đó có các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu. Đãng thßi, góp phÁn xây dựng chÂng trỡnh, k hoch thc hiỏn cỏc ch trÂng, òng lái, chính sách, pháp lu¿t đó.

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

Trực tiÁp tham gia phát triển các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu: đái ngũ tham gia công tác này gãm các cán bá nghiên cąu khoa học và cán bá lãnh đ¿o, quÁn lý văn hóa các c¿p. Trong đó, cán bá nghiên cąu khoa học là những ngưßi vừa có kiÁn thąc chun sâu, vừa có kinh nghiám thực tißn về các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu thơng qua q trình tham gia nghiên cąu. Vì v¿y, họ đóng vai trị quan trọng trong thực hián chính sách, kÁ ho¿ch căa ĐÁng và Nhà nước về bÁo tãn và phát huy các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu.

Tun truyền, hướng dẫn quÁn chúng nhân dân tham gia thực hián đưßng lái, chính sách căa ĐÁng, Nhà nước về bÁo tãn, phát huy giá trị di sÁn văn hóa: đái ngũ cán bá, công chąc, viên chąc và cán bá nghiên cąu khoa học ngành Văn hóa là ngưßi truyền đ¿t và hướng dẫn thực hián các nghị quyÁt, chính sách căa ĐÁng và Nhà nước về bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu đÁn qn chúng nhân dân. Đãng thßi, thơng qua ho¿t đáng nghiên cąu, các cán bá nghiên cąu khoa học là ngưßi hiểu rõ về đặc trưng, giá trị căa các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu, vì v¿y, các ho¿t đáng căa đái ngũ này cũng có tính định hướng cho ho¿t đáng căa các cán bá văn hóa á địa phư¢ng trong cơng tác qn lý văn hóa, bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu.

<i>Về khoa học, công nghệ: Công tác tổ chąc nghiên cąu khoa học và </i>

chuyển giao công nghá trong ho¿t đáng bÁo tãn và phát triển di sÁn văn hóa phi v¿t thể nói chung và ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu nói riêng là mát trong những chính sách c¢ bÁn căa Nhà nước về bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hóa căa dân tác trong òi sỏng Âng i. T¿i Điểm a, KhoÁn 3, Điều 3, Nghị định sá 98/2010/NĐ-CP quy định chi tiÁt thi hành mát sá điều căa Lu¿t Di sÁn văn hóa và Lu¿t sửa đổi bổ sung mát sá điều căa Lu¿t Di sÁn văn hóa có quy định về cơng tác tổ chąc nghiên cąu khoa học đái với

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

viác bÁo tãn và phát huy di sÁn hóa phi v¿t thể, trong đó có ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu.

Thơng qua ho¿t đáng tổ chąc, quÁn lý nghiên cąu khoa học, công tác bÁo tãn và phát triển các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu có điều kián đưÿc thā hưáng, kÁ thừa các sÁn phẩm khoa học có giá trị, góp phÁn đÁm bÁo ho¿t đáng quÁn lý nhà nước về bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu đưÿc tiÁn hành mát cách chuyên nghiáp, hián đ¿i, chính xác và đem l¿i hiáu quÁ cao.

<i>Về nguồn tài chính: Để cơng tác qn lý nhà nước về bÁo tãn và phát </i>

triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu đưÿc triển khai thu¿n lÿi và có hiáu quÁ, bên c¿nh các điều kián về con ngưßi, thể chÁ và bá máy thì ngn lực về tài chính đóng vai trị vơ cùng quan trọng nÁu muán ho¿t đáng này dißn ra thưßng xuyên và liên tāc. Nguãn tài chính để bÁo tãn và phát triển giá trị di sÁn văn hóa nói chung, ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu nói riêng bao gãm: Ngân sách Nhà nước; Các khoÁn thu từ ho¿t đáng sử dāng và phát huy giá trị di sÁn văn hóa; Tài trÿ và đóng góp căa tổ chąc, cá nhân trong nước và nước ngoài. T¿i KhoÁn 5, Điều 3, Nghị định sá 98/2010/NĐ-CP quy định chi tiÁt thi hành mát sá điều căa Lu¿t Di sÁn văn hóa và Lu¿t sửa đổi bổ sung mát sá điều căa Lu¿t Di sÁn văn hóa có quy định <KhuyÁn khích và t¿o điều kián cho các tổ chąc, cá nhân trong nước và nước ngồi đóng góp về tinh thÁn và v¿t ch¿t hoặc trực tiÁp tham gia các ho¿t đáng bÁo vá và phát huy giá trị di sÁn văn hóa= [12].

Qua đó, có thể th¿y rằng, bên c¿nh viác sử dāng nguãn lực căa Nhà nước cho ho¿t đáng bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu thì viác xã hái hóa, huy đáng nguãn lực xã hái vào ho¿t đáng này đóng vai trị vơ cùng quan trọng, cÁn đưÿc nhìn nh¿n mát cách tồn dián. Xã hái hóa ho¿t đáng bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

đưÿc hiểu là xây dựng cáng đãng trách nhiám căa các tÁng lớp cư dân trong xã hái, đặc biát là cáng đãng ngưßi dân trong và ngồi nước mÁn má các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu, tự nguyán tham gia vào viác t¿o l¿p và cÁi thián mơi trưßng văn hóa, xã hái lành m¿nh và thu¿n lÿi cho bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu. Nhß thÁ chúng ta có thể thu hút các nguãn lực, thành phÁn kinh tÁ khác nhau, các tổ chąc, cáng đãng cư dân trong xã hái tham gia, tuyên truyền, phổ biÁn các ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu nhằm thßa mãn nhu cÁu hưáng thā văn hóa đa d¿ng căa cơng chúng. Trong q trình xã hái hóa, Nhà nước phÁi giữ vai trò chă đ¿o trong viác định hướng (chą khơng làm thay, nh¿t là khơng đưÿc khốn trÁng cho cáng đãng), đãng thßi tăng cưßng đÁu tư và tài trÿ cho các ho¿t đáng nhằm bÁo tãn và phát triển giá trị di sÁn văn hóa nói chung, ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu nói riêng.

<i>ngưỡng thờ Mẫu Tam Phā </i>

Ho¿t đáng thanh tra kiểm tra thực hành tính ngưỡng thß Mẫu giúp các nhà quÁn lý có những ho¿ch định phù hÿp để thực hián tát chąc năng và nhiám vā mà công tác quÁn lý nhà nước về thực hành tín ngưỡng Thß Mẫu đã đề ra.

Thanh tra, kiểm tra, giám sát, giÁi quyÁt khiÁu n¿i tá cáo liên quan đÁn viác bÁo tãn và phát triển ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu cũng như công tác quÁn lý nhà nước về ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu nhằm phát hián những b¿t hÿp lý về thể chÁ, c¢ chÁ, chính sách, tổ chąc bá máy, những hành vi vi ph¿m pháp lu¿t về di sÁn văn hóa... báo cáo kịp thòi vi cÂ quan nh nc cú thm quyn xem xét, xử lý theo quy định căa pháp lu¿t để góp phÁn gìn giữ, bÁo tãn và phát huy giá trị các di sÁn văn hóa nói chung, ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu nói riêng.

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

Công tác vinh danh, khen thưáng, thực hián chính sách hß trÿ đái với các nghá nhân thể hián sự ghi nh¿n căa Nhà nước đái với các nghá nhân đã và đang cá gÁng lưu giữ những tinh hoa văn hóa, nghá thu¿t truyền tháng, góp phÁn bÁo tãn hãn cát căa dân tác. Đây không chã là vinh dự cho mßi cá nhân đưÿc vinh danh mà còn là niềm tự hào, tin tưáng căa cáng đãng. Tơn vinh, chăm sóc thiÁt thực cÁ về v¿t ch¿t và tinh thÁn để khích lá, đáng viên các nghá nhân tiÁp tāc cáng hiÁn trong viác bÁo tãn, truyền d¿y và phát triển các ho¿t

<i>đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu trong cáng đãng. </i>

Tóm l¿i, thanh tra đái với ho¿t đáng tín ngưỡng nói chung và đái với ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu là mát lĩnh vực căa thanh tra chuyên ngành. Để thực hián hiáu quÁ công tác thanh tra chuyên ngành trong ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu, bên c¿nh viác triển khai đãng bá các giÁi pháp nêu trên thì trọng tâm căa cơng tác này cÁn t¿p trung trong viác đào t¿o, bãi dưỡng, bá trí đái ngũ cán bá có đă tâm và tÁm để đÁm trách cơng tác thanh tra và hồn thián thể chÁ thanh tra chuyên ngành trong ho¿t đáng thực hành tín ngng thò Mu. õy l trỏch nhiỏm ca cÂ quan quÁn lý nhà nước trong ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu cũng là nhiám vā quan trọng căa đái ngũ cán bá, công chąc làm công tác thanh tra chun ngành tín ngưỡng nói chung và đái với ho¿t đáng thực hành tín ngưỡng thß Mẫu nói riêng.

<i><b>1.1.3. Sự cần thiết phải quản lý thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ </b></i>

<i>Thứ nhất, QuÁn lý thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă đÁm bÁo sự </i>

an tồn và tr¿t tự trong các buổi lß tín ngưỡng

Các buổi lß tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă thưßng dißn ra với sự tham gia đơng đÁo căa ngưßi dân và khách du lịch. Qn lý tín ngưỡng đÁm bÁo sự tổ chąc và kiểm soát hiáu quÁ, đÁm bÁo không xÁy ra các sự cá gây nguy hiểm cho ngưßi tham gia, bao gãm tai n¿n, cháy nổ, tai n¿n giao thông, va ch¿m xung đát và xô đẩy. Công tác quÁn lý s¿ giúp buổi hÁu lß sÁp xÁp khơng

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

gian để đÁm bÁo sự thơng thống và an tồn cho ngưßi tham gia, cũng như quÁn lý nguãn lực như nước, đián, và các tài sÁn khác để tránh tình tr¿ng q tÁi hoặc lãng phí. Đãng thßi phịng ngừa những xung đát và tranh ch¿p tránh các tình huáng gây m¿t đoàn kÁt trong cáng đãng, và đÁm bÁo mọi ngưßi có thể tham gia vào buổi lß mát cách hịa thu¿n và bình đẳng.

<i>Thứ hai, Qn lý thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă đÁm bÁo sự </i>

tơn trọng và bÁo vá quyền tự do tín ngưỡng căa ngưßi dân.

Ngưßi dân có quyền tự do tín ngưỡng và thể hián tín ngưỡng căa mình theo cách mà họ cho là đúng. QuÁn lý thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă đÁm bÁo tơn trọng và bÁo vá quyền tự do tín ngưỡng căa ngòi dõn, theo nguyờn tc cÂ bn ca t do tín ngưỡng đưÿc ghi nh¿n trong các văn bÁn pháp lý và quyền nhân quyền. Điều này đÁm bÁo mọi ngưßi có quyền theo đuổi và thực hành tín ngưỡng căa mình mát cách tự do và khơng bị phân biát hay kỳ thị, đÁm bÁo khơng có sự can thiáp trái phép vào quyền tự do tín ngưỡng căa mßi ngưßi, khơng có sự áp đặt hay h¿n chÁ b¿t hÿp pháp lên quyền tự do tín ngưỡng thúc đẩy sự hịa bình và sự đồn kÁt trong cáng đãng

<i>Thứ ba, Qn lý thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă giúp duy trì </i>

và bÁo vá các giá trị văn hóa truyền tháng căa cáng đãng.

QuÁn lý tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă đÁm bÁo sự tơn trọng và bÁo vá các giá trị văn hóa truyền tháng căa cáng đãng. Điều này đãng nghĩa với viác duy trì và bÁo vá các nghi lß, phong tāc và truyền tháng văn hóa liên quan đÁn tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă. QuÁn lý đÁm bÁo rằng các ho¿t đáng tín ngưỡng đưÿc tiÁn hành mát cách chính xác, đúng quy trình và tơn trọng các quy định và giá trị văn hóa truyền tháng căa cáng đãng. Đặc biát, Thực hành tín ngưỡng thß Mẫu Tam Phă đã đưÿc UNESCO cơng nh¿n là di sÁn van hóa thÁ giới, vì v¿y nhiám vā căa nhà nước là bÁo vá và phát triển di sÁn văn hóa

</div>