Giáo trình Thuế (Nghề Kế toán doanh nghiệp - Trung cấp)

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

Bà CÔNG TH¯¡NG

<b>TR¯âNG CAO ĐÀNG TH¯¡NG M¾I VÀ DU LàCH </b>

<b>GIÁO TRÌNH MƠN HâC: THU¾ </b>

<b>NGNH: Kắ TON DOANH NGHIP TRèNH ị: TRUNG CP </b>

<i>(Ban hành kèm theo Quy¿t đánh sá: 407/QĐ-CĐTMDL ngày 05 tháng 07 nm 2022 căa Tr°áng Cao đẳng Th°¢ng m¿i & Du lách) </i>

<i><b>Thái Nguyên, năm 2022 </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LâI GIàI THIàU </b>

ThuÁ xuÁt hián cùng với sự xuÁt hián căa Nhà n°ớc và sự phát triÅn tßn t¿i căa nÃn kinh tÁ hàng hoá tiÃn tá. Nhà n°ớc sử dāng thuÁ nh° mát công cā đÅ phāc vā cho viác thực hián các chức nng và nhiám vā căa mình. Lách sử càng phát triÅn, các há tháng thuÁ khoá, các hình thức th khố và pháp lt th ngày càng đa d¿ng và hoàn thián cùng với sự phát triÅn căa kinh tÁ thá tr°ßng, các kho¿n đóng góp căa ng°ßi dân cho Nhà n°ớc đ°ÿc xác đánh và đ°ÿc quy đánh công khai bằng luÁt pháp căa Nhà n°ớc.

Viát Nam đang trong quá trình hái nhÁp kinh tÁ quác tÁ, do vÁy há tháng pháp luÁt và thuÁ có vai trị vơ cùng quan trọng trong viác qu¿n lý nÃn kinh tÁ xã hái và hái nhÁp quác tÁ.

Nhằm t¿o điÃu kián cho ng°ßi học có mát bá tài liáu tham kh¿o mang tính táng hÿp, tháng nht v mang tớnh thc tiòn sõu hÂn. Nhúm ngòi d¿y chúng tơi đà xt và biên

<i><b>so¿n Giáo trình Thuế dành riêng cho ng°ßi học trình đá Trung cÁp. </b></i>

Giáo trình Th có nhiám vā táng hÿp hố các bá luÁt c¢ b¿n nhÁt và thuÁ. Cuán sách ny cung cp cho ngòi c nhng c sỏ lý luÁn và thực tißn, cÁp nhÁt các vn b¿n mới ban hành và th, lá phí mát cách có há tháng và hồn chßnh. Giáo trình Th giúp cho viác gi¿ng d¿y căa giáo viên và học tÁp căa học sinh ngành KÁ tốn đ°ÿc thn lÿi. H¢n nữa giáo trình ThuÁ cũng là mát tài liáu tham kh¿o rÁt bá ích cho học sinh ngồi ngành KÁ tốn.

Ngồi ra, trong q trình nghiên cứu mơn học <Th=, ng°ßi học đ°ÿc h°ớng d¿n tham kh¿o nhiÃu tài liáu khác nhau tÂng ng vi mòi bi hc riờng biỏt; cú sự khác nhau và viác sử dāng các thuÁt ngữ chuyên ngành cũng nh° mát sá nái dung nhÁt đánh. Nỏi dung ca giỏo trỡnh bao gòm cỏc chÂng sau:

<b>Ch°¢ng 1: Táng quan vÁ thu¿ Ch°¢ng 2: Thu¿ xuÃt, nhÁp khÁu Ch°¢ng 3: Thu¿ tiêu thā đ¿c biát Ch°¢ng 4: Thu¿ giá trá gia tng </b>

<b>Ch°¢ng 5: Thu¿ thu nhp doanh nghiỏp ChÂng 6: Mòt sỗ loi thu, phớ, lá phí khÃc </b>

Trong q trình biên so¿n, chúng tơi đã tham kh¿o và trích d¿n từ nhiÃu tài liáu đ°ÿc liát kê t¿i māc Danh māc tài liáu tham kh¿o. Chúng tơi chân thành c¿m ¢n các tác gi¿ căa các tài liáu mà chúng tôi đã tham kh¿o. Tuy nhiên, thuÁ là vÁn đà chứa đựng nhiÃu nái dung kinh tÁ xã hái phức t¿p và th°ßng có sự thay đái cho phù hÿp với sự biÁn đái căa nÃn kinh tÁ. MÁt khác, do h¿n chÁ và trình đá và thßi gian nên giáo trình khó tránh khßi thiÁu sót. TÁp thÅ tác gi¿ mong nhÁn đ°ÿc nhiÃu ý kiÁn đóng góp quý báu căa b¿n đọc g¿n xa, đÅ giáo trình này ngày càng đ°ÿc hồn thián h¢n.

Trân trọng c¿m ¢n./.

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>MĀC LĀC </b>

CH¯¡NG 1. TàNG QUAN V THUÀ ... 10

<i>1. SĀ RA ĐàI VÀ PHÁT TRIÂN CĂA THU¾ ... 11</i>

<i>2.KHÁI NIàM, Đ¾C TR¯NG, VAI TRỊ CĂA THU¾ ... 14</i>

2.1. Khái niám và đÁc tr°ng căa thuÁ ... 14

<i>3. CÁC Y¾U Tà C¡ BÀN CÂU THÀNH MàT SÀC THU¾ ... 18</i>

3.1. Tên gọi căa sắc thuÁ ... 18

4.2. Phân lo¿i thuÁ ... 20

4.3. Các tiêu chí đÅ xây dựng há tháng thuÁ ... 22

5.5. Giai đo¿n từ 1990 đÁn nay ... 28

6. Tá chức bá máy và qu¿n lý thu thuÁ Viát Nam hián hành ... 29

CH¯¡NG 2. THUÀ XUÀT NHÀP KHÀU ... 31

<i>1. KHÁI QUÁT VÀ THU¾ XUÂT KHÀU, NH¾P KHÀU ... 32</i>

1.1. Khái niám, đÁc điÅm ... 32

1.2. Vai trò thuÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu ... 34

1.3. Xu h°ớng phát triÅn căa chính sách thuÁ xuÁt nhÁp khÁu ... 35

<i>2. NàI DUNG C¡ BÀN CĂA LU¾T THU¾ XUÂT KHÀU, NH¾P KHÀU ... 36</i>

2.1. Ph¿m vi áp dāng ... 36

2.2. Cn cứ và ph°¢ng pháp tính ... 37

2.3. Đng ký, kê khai, náp th ... 43

2.4. Mißn gi¿m, hồn thuÁ, truy thu thuÁ ... 44

CH¯¡NG 3. THUÀ TIÊU THĀ ĐÀC BIàT ... 52

<i>1. KHÁI QUÁT CHUNG VÀ THU¾ TIÊU THĀ Đ¾C BIàT ... 53</i>

1.1. Khái niám, đÁc điÅm căa thuÁ tiêu thā đÁc biát ... 53

2. Māc tiêu và ý nghĩa ... 54

<i>2. NàI DUNG C¡ BÀN CĂA THU¾ TTĐB HIàN HÀNH â VIàT NAM ... 55</i>

2.1. Ph¿m vi áp dāng thuÁ TTĐB... 55

2.2. Cn cứ tính thuÁ và phÂng phỏp tớnh thu ... 57

2.3. Thòi im xỏc ỏnh thuÁ và đng ký, kê khai thuÁ ... 62

2.4. Hoàn thuÁ, khÁu trừ thuÁ và mißn thuÁ TTĐB ... 63

CH¯¡NG 4 : THUÀ GIÁ TRà GIA TNG... 68

<i>1. KHÁI QUÁT CHUNG VÀ THU¾ GIÁ TRà GIA TNG (GTGT) ... 69</i>

1.1. Khái niám, đÁc điÅm căa thuÁ GTGT ... 69

1.2. Māc tiêu và ý nghĩa ... 69

<i>2. NàI DUNG C¡ BÀN CĂA THU¾ GTGT HIàN HÀNH â VIàT NAM ... 71</i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

2.1. Ph¿m vi áp dāng ... 71

2.2. Cn cứ và ph°¢ng pháp tính th ... 75

2.3. Đng ký, kê khai, náp thuÁ ... 87

CH¯¡NG 5: THUÀ THU NHÀP DOANH NGHIàP ... 97

<i>1. TàNG QUAN VÀ THU¾ THU NH¾P DOANH NGHIàP ... 98</i>

1.1. Khái niám, đÁc điÅm căa thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp ... 98

<i>1. THU¾ THU NH¾P CÁ NHÂN ... 123</i>

1.1. Táng quan và thuÁ thu nhÁp cá nhân ... 123

1.2. Nái dung c¢ b¿n ... 125

1.3. Cn cứ tính thuÁ ... 130

3. Đng ký, kê khai, khÁu trừ, náp th, qut tốn th ... 136

<i>2. THU¾ TÀI SÀN ... 136</i>

2.1.ThuÁ tài nguyên ... 136

2.2. ThuÁ chuyÅn quyÃn sử dāng đÁt ... 145

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>GIÁO TRÌNH MƠN HâC 1. Tên mơn hãc: THU¾ </b>

<b>2. Mã mơn hãc: MH08 </b>

<b>3. Vá trí, tính chÃt, ý nghĩa và vai trị căa mơn hãc: </b>

<b>3.1. Vá trí: Giáo trình dành cho ng°ßi học trình đá Trung cÁp t¿i tr°ßng Cao đẳng </b>

Th°¢ng m¿i và du lách.

<b>3.2. Tính chÃt: Giáo trình cung cÁp kiÁn thức, kỹ nng và nng lực tự chă và trách nhiám </b>

cho ng°ßi học liên quan đÁn th, gßm có: táng quan và th, các nái dung chă yÁu căa các sắc thuÁ xuÁt nhÁp khÁu, thuÁ tiêu thā đÁc biát, thuÁ giá trá gia tng, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp và mát sá lo¿i thuÁ, phí, lá phí khác. Qua đó, ng°ßi học đang học tÁp t¿i tr°ßng s¿: (1) có bá giáo trình phù hp vi chÂng trỡnh o to ca tròng; (2) dò dàng tiÁp thu cũng nh° vÁn dāng các kiÁn thức và kỹ nng đ°ÿc học vào mơi tr°ßng học tÁp và thực tÁ thuác lĩnh vực thuÁ.

<b>3.3. Ý nghĩa và vai trị căa mơn hãc: Th là mơn học mang tính thực tÁ và dành cho </b>

đái t°ÿng là ng°ßi học thc các chun ngành nh° kÁ tốn doanh nghiáp, qu¿n lý và bán hàng siêu thá... Nái dung chă yÁu căa môn học này nhằm cung cÁp các kiÁn thức và kỹ nng thuác lĩnh vực thuÁ.

<b>4. Māc tiêu căa môn hãc: 4.1. VÁ ki¿n thức: </b>

- Trình bày đ°ÿc há tháng vn b¿n pháp luÁt và th.

- Trình bày đ°ÿc ngn gác, b¿n chÁt, chức nng, đÁc điÅm, vai trị căa th. - Trình bày đ°ÿc các yÁu tá căa mát sắc thuÁ, tá chức và qu¿n lý thuÁ.

- Trình bày đ°ÿc khái niám các lo¿i thuÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu, tiêu thā đÁc biát, giá trá gia tng, thu nhÁp doanh nghiáp, thu nhÁp cá nhân.

- Mô t¿ đ°ÿc các nái dung c¢ b¿n căa các sắc thuÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu, tiêu thā đÁc biát, giá trá gia tng, thu nhÁp doanh nghiáp, thu nhÁp cá nhân.

- NhÁn biÁt, thơng hiÅu các nái dung c¢ b¿n và đng ký, kê khai, khÁu trừ, hồn th, qut tốn thuÁ.

- Chă đáng áp dāng các kiÁn thức đã học vào các nghiáp vā thực tÁ nghà kÁ toán doanh nghiáp, có trách nhiám với cơng viác.

<b>5. Nßi dung căa mơn hãc 5.1. Ch°¢ng trình khung </b>

<b>Mã Tên mụn hóc Sỗ </b> <i><b>Thói gian hóc tp (giỏ) </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>MH tớn chò </b>

<b>Tỏng sỗ </b>

<b>Trong ú Lý </b>

<b>thuy¿t </b>

<b>Thāc hành /thāc tÁp </b>

<b>/bài tÁp /thÁo luÁn </b>

<b>KiÃm tra </b>

<b>II Các môn hãc chuyên môn 59 1560 427 1090 43 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

<b>6.3. Hãc liáu, dāng cā, mơ hình, ph°¢ng tián: Giáo trình, mơ hình học tÁp,… 6.4. Các điÁu kián khác: Ng°ßi học tìm hiÅu thực tÁ và th. </b>

<b>7. Nßi dung và phÂng phỏp ỏnh giỏ: 7.1. Nòi dung: </b>

- Kin thc: Đánh giá tÁt c¿ nái dung đã nêu trong māc tiêu kiÁn thức - Kỹ nng: Đánh giá tÁt c¿ nái dung đã nêu trong māc tiêu kỹ nng.

- Nng lực tự chă và trách nhiám: Trong quá trình học tÁp, ng°ßi học c¿n: + Nghiên cứu bài tr°ớc khi đÁn lớp.

+ ChuÁn bá đ¿y đă tài liáu học tÁp. + Tham gia đ¿y đă thßi l°ÿng mơn học. + Nghiêm túc trong q trình học tÁp.

<b>Ph°¢ng pháp </b>

<b>đánh giá ^{Ph°¢ng pháp}tá chức ^{Hình thức}kiÃm tra ^{Thãi điÃm}kiÃm tra </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>8. H°áng d¿n thāc hián môn hãc </b>

<b>8.1. Ph¿m vi, ỗi tng ỏp dng: ỏi tng Trung cp k toỏn doanh nghiáp 8.2. Ph°¢ng pháp giÁng d¿y, hãc tÁp mơn hóc </b>

<b>8.2.1. ỗi vỏi ngói dy </b>

<b>* Lý thuyt: p dng phÂng phỏp dy hc tớch cc bao gòm: thuyt trình, nêu vÁn đÃ, </b>

h°ớng d¿n đọc tài liáu, bài tÁp tình hng, câu hßi th¿o ln…. * <b>Bài tÁp: Phân chia nhóm nhß thực hián bài tÁp theo nái dung đà ra. * ThÁo ln: Phân chia nhóm nhß th¿o luÁn theo nái dung đà ra. </b>

<b>* H°áng d¿n tā hãc theo nhóm: Nhóm tr°áng phân cơng các thành viên trong nhóm </b>

tìm hiÅu, nghiên cứu theo u c¿u nái dung trong bài học, c¿ nhóm th¿o ln, trình bày nái dung, ghi chép và viÁt báo cáo nhóm.

<b>8.2.2. ỗi vỏi ngói hóc: Ngòi hc phi thc hiỏn các nhiám vā nh° sau: </b>

- Nghiên cứu kỹ bài học t¿i nhà tr°ớc khi đÁn lớp. Các tài liáu tham kh¿o s¿ đ°ÿc cung

<i>cÁp ngußn tr°ớc khi ng°ßi học vào học môn học này (trang web, th° vián, tài liáu...) </i>

- Tham dự ít nhÁt 80% thßi gian học tÁp. NÁu ng°ßi học vắng >20% thßi gian học theo CTMH ph¿i học l¿i môn học mới đ°ÿc tham dự kì thi l¿n sau.

- Tự học và th¿o ln nhóm: Là mát ph°¢ng pháp học tÁp kÁt hÿp giữa làm viác theo nhóm và làm viác cá nhân. Mát nhóm gßm 8-10 ng°ßi học s¿ đ°ÿc cung cÁp chă đà th¿o luÁn tr°ớc khi học lý thuyÁt, thực hành. Mßi ng°ßi học s¿ cháu trách nhiám và 1 hoÁc mát sá nái dung trong chă đà mà nhóm đã phân cơng đÅ phát triÅn và hồn thián tát nhÁt tồn bá chă đà th¿o ln căa nhóm.

- Tham dự đă các bài kiÅm tra th°ßng xuyên, đánh kỳ. - Tham dự thi kÁt thúc mơn học.

- Chă đáng tá chức thực hián giß tự học.

<b>9. Tài liáu tham khÁo: </b>

[1] Giáo trình th tr°ßng học vián tài chính, nhà xt b¿n tài chính, nm 2020

[2] Giáo trình th tr°ßng đ¿i học kinh tÁ quác dân, nhà xuÁt b¿n ĐH kinh tÁ quác dân, nm 2020

[3] Các vn b¿n pháp lý và thuÁ hián hành (LuÁt, Nghá đánh, Thông t°...). [4] T¿p chí Tài chính và ThuÁ.

[5] Mát sá trang web:

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

• <small></small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<b>CH¯¡NG 1. TàNG QUAN VÀ THU¾ ● GIàI THIàU CH¯¡NG 1 </b>

Ch°¢ng 1 là ch°¢ng giới thiáu táng quan và mát sá nái dung c¢ b¿n nh° sự ra đßi và phát triÅn căa thuÁ; khái niám, đÁc tr°ng, vai trị căa th; các u tá c¢ b¿n căa mát sắc thuÁ; chính sách thuÁ và há tháng th đÅ ng°ßi học có đ°ÿc kiÁn thức nÃn t¿ng và dß dàng tiÁp cÁn nái dung mơn học á những ch°¢ng tiÁp theo.

- Trình bày đ°ÿc tá chức bá máy và qu¿n lý thu thuÁ Viát nam hián hành..

● PH¯¡NG PHÁP GIÀNG D¾Y VÀ HâC TÀP CH¯¡NG 1

<i>- ỏi vòi ngỏi dy: s dng phÂng phỏp giÁng giÁng d¿y tích cāc (dißn giÁng, vÃn đáp, d¿y học theo vÃn đÁ); yêu c¿u ng°ái học thāc hián câu hßi thÁo lu¿n (cá nhân ho¿c nhóm). </i>

<i>- Đái vßi ng°ái học: chă đáng đọc tròc giỏo trỡnh (chÂng 1) tr°ßc bi học; hồn thành đ¿y đă cõu hòi tho lun chÂng 1 theo cỏ nhõn hoc nhóm và náp l¿i cho ng°ái d¿y đúng thái gian quy đánh. </i>

<i><b>● ĐIÀU KIàN THĀC HIàN CH¯¡NG 1 </b></i>

<i><b>- Phịng học chun mơn hóa/nhà xưởng: Khơng </b></i>

<i><b>- Trang thiết bị máy móc: Máy chiÁu và các thiÁt bá d¿y học khác </b></i>

<i><b>- Học liệu, dụng cụ, nguyên vật liệu: Ch°¢ng trình mơn học, giáo trình, tài liáu tham </b></i>

kh¿o, giáo án, phim ¿nh, và các tài liáu liên quan.

<i><b>- Các điều kiện khác: Khơng có </b></i>

<i><b>● KIÂM TRA VÀ ĐÁNH GIÁ CH¯¡NG 1 </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<b>+ Ph°¢ng pháp: </b>

<i><b>- Điểm kiểm tra thường xuyên: 1 điÃm kiÃm tra (hình thức: hßi miáng) - Kiểm tra định kỳ lý thuyết: khơng có </b></i>

<b>● NÞI DUNG CH¯¡NG 1 </b>

<b>1. SĀ RA ĐâI VÀ PHÁT TRIÂN CĂA THU¾ </b>

Lách sử phát triÅn căa xã hái lồi ng°ßi đã chứng minh rằng, thuÁ ra đßi là c¿n thiÁt khách quan gắn liÃn với sự ra đßi, tßn t¿i và phát triÅn căa Nhà n°ớc.

Nhà n°ớc là mát tá chức chính trá, đ¿i dián quyÃn lÿi cho giai cÁp tháng trá, thi hành các chính sách do giai cÁp tháng trá đÁt ra đÅ cai trá xã hái. Nhà n°ớc xut hiỏn ũi hòi phi cú c sỏ vt cht nhÁt đánh đÅ đ¿m b¿o cho sự tßn t¿i và ho¿t đáng căa mình. Do đó, Nhà n°ớc ph¿i dùng qun lực chính trá ván có đÅ tÁp trung mát bá phÁn căa c¿i trong xã hái vào tay Nhà n°ớc. Viác huy đáng, tÁp trung ngn căa c¿i đó có thÅ thực hián đ°ÿc thực hián bằng các cách khác nhau, trong đó, có hình thức đóng góp bắt buác đ°ÿc gọi là thuÁ.

ThuÁ luôn gắn chÁt với sự phát triÅn căa tá chức bá máy Nhà n°ớc. Sự phát triÅn và thay đái hình thái tá chức căa Nhà n°ớc luôn kéo theo sự c¿i biÁn căa các hình thức th và há tháng th nói chung. Xem xét sự phát triÅn căa các hình thức và ph°¢ng pháp thu th, có thÅ chia lách sử hình thành và phát triÅn căa thuÁ thành 3 giai đo¿n:

<i><b>* Bắt đầu từ thế giới cổ đại đến đầu thế kỷ XVI: </b></i>

Giai đo¿n này đ°ÿc đÁc tr°ng bái sự hình thành các lo¿i th s¢ khai và Nhà n°ớc ch°a có bá máy thu th hồn chßnh.

Th xuÁt hián đ¿u tiên d°ới thßi La Mã cá đ¿i. Ban đ¿u đÁt n°ớc này chß bao gßm thành phá Rome. Chi phí qu¿n lý đÁt n°ớc cịn nhß bé, Hái đßng thành phá làm viác khơng đ°ÿc tr¿ cơng và viác cáng hiÁn tài s¿n cá nhân đ°ÿc xem là niÃm vinh dự và đem l¿i sự kính trọng. Chi tiêu căa Chính phă chă yÁu là chi cho viác xây đắp thành luỹ, nhà á và đ°ÿc trang tr¿i bái những kho¿n thu và thuê đÁt. Nh°ng khi chiÁn tranh x¿y ra thì ng°ßi dân thành Rome bắt đ¿u biÁt đÁn náp thuÁ, lao dách và cáng n¿p đÅ trang tr¿i cho những nhu c¿u c¿n thiÁt căa đÁt n°ớc.

Mơ hình th đ¿u tiên khá khắc nghiát thÅ hián á mức thu theo thuÁ suÁt đánh s¿n 10% đái với tÁt c¿ các kho¿n c¿n náp hoÁc tr°ng thu. <Kinh thánh nói rằng mát ph¿n m°ßi các lo¿i cây trßng đ°ÿc đÅ giành phân phái l¿i và hß trÿ cho nhà tu= – Joseph E. Stglitz – Kinh tÁ học công cáng (NXB Khoa học và Kỹ thuÁt, 1995). Cùng với sự phát triÅn căa Nhà n°ớc, d¿n d¿n xuÁt hián thuÁ suÁt <10%= đái với tÁt c¿ các kho¿n thu nhÁp đ¿u tiên. Từ thßi Hy L¿p cá đ¿i kho¿ng thÁ kỷ VII – VI tr°ớc Công nguyên, dân biÅu đÃu biÁt đÁn nguyên tắc c¢ b¿n căa chính qun tính th thu nhÁp 10% hay 20%. ĐiÃu này cho phép Chính phă tÁp trung đ°ÿc tiÃn b¿c, căa c¿i vào ngân sách đÅ phân phái cho quân đái, chi phí cho viác b¿o vá biên giới, xây dựng nhà thß, đ°ßng áng d¿n n°ớc, đ°ßng xá, tá chức các lß hái, trÿ cÁp cho ng°ßi nghèo và các māc đích xã hái khác.

Ngn thu chính căa Ngân sách La Mã lúc đ¿u là thuÁ đÁt. Các lo¿i bÁt đáng s¿n, vÁt nuôi, nô lá và các tài s¿n có giá trá khác cũng nằm trong dián náp thuÁ. Sau này xuÁt hián thêm mát sá lo¿i thuÁ khác nh° thuÁ thu vào hoa qu¿ (chă yÁu là nho). Ng°ßi dân thành thá chß ph¿i náp mát thứ thuÁ duy nhÁt là thuÁ thân.

Vào thÁ kỷ IV – III tr°ớc Công Nguyên, đÁ quác La Mã đ°ÿc má ráng bằng viác chiÁm đóng thêm những thành phá khác và biÁn chúng thành thuác đáa căa mình. Các

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

kho¿n náp thuÁ và cáng np cng phong phỳ hÂn. Ngòi dõn cỏc thuỏc ỏa ngồi viác náp th đáa ph°¢ng cịn có nghĩa vā náp mát kho¿n tiÃn thuÁ và cáng n¿p cho Chính phă La Mã. Khi đÁt n°ớc chiÁn thắng trong chiÁn tranh, mức th gi¿m xng, đßng thßi th Chính phă cũng đ°ÿc bãi bß.

Trong mát thßi gian dài á La Mã ch°a có bá máy thu th căa Chính phă. Viác thu thuÁ đ°ÿc giao cho mát sá đ¿i dián do Chính phă uỷ quyÃn. ho¿t đáng căa họ tách khßi sự hß trÿ căa dân chúng mà Chính phă l¿i khơng thÅ kiÅm sốt đ°ÿc. KÁt qu¿ là dißn ra tình tr¿ng mua chc, đút lót, l¿m dāng qun lực. Tình tr¿ng đó đ°a đÁn cc khăng ho¿ng kinh tÁ vào thÁ kỷ I tr°ớc Công Nguyên.

ĐÁn thßi kỳ đÁ chÁ La Mã, vua Oktavian (từ nm 63 đÁn nm 14 tr°ớc Công Nguyên) đã thành lÁp mát tá chức tài chính đác lÁp căa Chính phă nhằm thực hián chức nng kiÅm tra, giám sát thu thuÁ. Chính phă qu¿n lý chÁt ch¿ các kho¿n thu thuÁ bằng cách so sánh lÿi thuÁ và đÁt đai á từng đáa ph°¢ng, lÁp đß ghi chép chi tiÁt và viác sá hữu đÁt đai và tháng kê tài s¿n căa từng ng°ßi dân. Sá sách đ°ÿc ký nhÁn bái ng°ßi đứng đ¿u ca ỏa phÂng, cựng vi ngòi i diỏn cho tỏ chức tài chính căa tßnh, thành phá. Hàng nm, vào mát ngày nhÁt đánh, mßi ng°ßi dân có trách nhiám trình cho c¢ quan chức nng xem xét b¿n khai căa mình.

Các hình thức th d°ới thßi đÁ chÁ La Mó cng phong phỳ hÂn, bao gòm c hỏ tháng thuÁ trực thu và thuÁ gián thu. Các lo¿i thuÁ gián thu điÅn hình là thuÁ doanh thu đánh theo mức thuÁ suÁt 1%, thuÁ đÁc biát tính trên doanh thu buôn bán nô lá 4%, thuÁ tr¿ tự do cho ng°ßi nơ lá đ°ÿc tính 5% theo giá thá tr°ßng. Vào nm thứ 6 tr°ớc Cơng Ngun, vua Oktavian August đ°a ra thuÁ thừa kÁ, thuÁ suÁt 5% đái với ng°ßi La Mã.

Tuy nhiên, tá chức tài chính căa Chính phă khơng trực tiÁp thu th căa ng°ßi dân mà giao cho các lãnh đáa thực hián. Chính phă thơng qua các tá chức cơng khá xem xét, đánh giá và xác đánh táng sá thuÁ ph¿i nỏp ỏ cỏc ỏa phÂng, òng thòi kim tra v thßi h¿n náp thuÁ. Trong thßi gian này, thuÁ thu nỏp bng tin. Ngòi dõn bỏn lÂng thc, thc phm lÁy tiÃn náp thuÁ. ĐiÃu này kích thích và phát triÅn mái quan há hàng hoá – tiÃn tá, làm sâu sắc h¢n q trình phân cơng lao đáng xã hái và thúc đÁy tiÁn trình đơ thá hố.

Tuy nhiên, trong thßi kỳ này nhiÃu hình thức th đ°ÿc ban hành nh°ng l¿i không làm h°ng thánh và tài chính cho đÁ quác La Mã. Ng°ÿc l¿i, gánh nÁng th khố đái với ng°ßi dân là ngun nhân quan trọng gây ra khăng ho¿ng tài chính và đ°a kinh tÁ đÁt n°ớc lâm vào tình tr¿ng yÁu kém.

<i><b>* Từ thế kỷ thứ XVI đến đầu thế kỷ thứ XIX </b></i>

Giai đo¿n này đ°ÿc đÁc tr°ng bái sự hình thành há tháng thuÁ và các tá chức thu thuÁ tÂng ỏi hon chònh.

Chớnh ph hiỏn i xut hiỏn á Châu Âu vào kho¿ng thÁ kỷ thứ XVI đÁn đ¿u thÁ kỷ thứ XVII. Do ch°a có đái ngũ quan chức thu thuÁ chuyên nghiáp nên Chính phă đã sử dāng các chă thái Áp vào công tác thu thuÁ. Mát sá quác gia Châu Âu đã sử dāng ph°¢ng pháp đÁu giá quyÃn thu thuÁ: sá thuÁ đ°ÿc xác đánh và nh°ÿng l¿i ngay sau khi nhÁn đ°ÿc quyÃn thu thuÁ nÁu ai tr¿ mức cao nhÁt trong cuác đÁu giá. TÁt c¿ sá tiÃn thu thuÁ đ°ÿc ngay lÁp tức đ°ÿc chuyÅn vào quỹ căa Chính phă. Sau đó các chă thái Áp s¿ thực hián trọng trách quác gia và nhÁn đ°ÿc thu nhÁp cho mình. Ngân sách quác gia l¿i trong tình tr¿ng nghèo nàn và lách sử lÁp l¿i nh° thßi La Mã cá đ¿i.

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

ĐÅ khắc phāc tình hình đó, nm 1662 á Pháp và các vn b¿n pháp luÁt đã giới h¿n ph¿n hoa hßng tr¿ cho chă thái Áp. Vì thÁ, táng sá thu thuÁ vào ngân sách căa Chính phă ngày càng tng và chi phí cho viác thu thuÁ ngày càng gi¿m. Chính viác chuyÅn các tá chức thu thuÁ vào trong há tháng qu¿n lý căa Chính phă đã làm cho viác thu thuÁ trá nên hÿp lý h¢n. Vào đ¿u thÁ kỷ XVIII á các n°ớc ph°¢ng Tây đã thiÁt lÁp bá máy hành chính căa Chính phă đÅ tá chức và kiÅm sốt chÁt ch¿ viác thu th.

Trong kho¿ng thßi gian này, á các quác gia Châu Âu xuÁt hián rÁt nhiÃu lo¿i th nh°ng khơng có các kho¿n thu lớn. Ngn thu chính căa Chính phă là th thân. Giới q tác và tng lữ thì khơng ph¿i náp thuÁ này, ng°ÿc l¿i, giai cÁp t° s¿n và nông dân ph¿i náp cho Chính phă 10 – 15% tồn bá thu nhÁp căa mình. Các quan chức và viên chức Nhà n°ớc, quân đái nÁu đ°ÿc thng chức cũng ph¿i náp mát kho¿n thuÁ đÁc biát.

Trong há tháng thuÁ trực thu th°ßng bao gßm: thuÁ đÁt, thuÁ đái với trang thiÁt bá quân đái, thuÁ mua ngựa, thuÁ tun má lính (ng°ßi náp th này đ°ÿc mißn trừ khßi nghĩa vā quân sự). Ngußn thu chă yÁu trong há tháng thuÁ gián thu là thuÁ quan với mức thu chă yÁu trong há tháng thuÁ gián thu là thuÁ quan với mức thu từ 5% đÁn 25%. Tuy vÁy, viác Án đánh mức thuÁ cho từng lo¿i hàng hố xt nhÁp khÁu cũng khơng có c¢ sá khoa học.

<i><b>* Từ thế kỷ thứ XIX cho đến nay. </b></i>

Giai đo¿n này đ°ÿc đÁc tr°ng bái hình thái há tháng th và bá máy thu th hồn chßnh.

Trong giai đo¿n này á h¿u hÁt các n°ớc phát triÅn đã hình thành há tháng thuÁ với các luÁt thuÁ và bá máy thu th hồn chßnh. Các lo¿i th đã có tr°ớc đây d¿n đ°ÿc hồn thián h¢n, trong đó, ph¿i kÅ đÁn thuÁ ruáng đÁt ngày càng giữ vai trị quan trọng trong viác t¿o lÁp ngn thu cho Chính phă. Nm 1860, thuÁ đÁt á Pháp chiÁm 29% táng sá thuÁ trực thu, á Áo là 28% và 44%, á Bß là 255 và 53%, á Italia là 40% và 6%.

NÁu nh° thßi kỳ đ¿u căa chă nghĩa t° b¿n, thuÁ quan rÁt phát triÅn và chiÁm tỷ trọng chă yÁu trong táng thu ngân sách, thì hián nay vai trị căa hình thức th này ngày càng lu mß và nh°ßng chß cho các lo¿i th khác. Trong thßi gian đó xt hián nhiÃu hình thức thuÁ mới và đ°ÿc phát triÅn đÁn ngày nay nh°: thuÁ thu nhÁp cá nhân ra đßi á Anh vào nm 1842, sau đó, nhiÃu n°ớc cơng nghiáp phát triÅn khác cũng áp dāng thuÁ này (NhÁt – 1887, Mỹ – 1913 và Pháp 1914). Hián nay thuÁ thu nhÁp cá nhân là mát lo¿i thuÁ quan trọng bÁc nhÁt trong há tháng thuÁ căa các quác gia phát triÅn, khơng ph¿i chß á táng sá thu th mà c¿ vai trị căa nó trong phân phái thu nhÁp. NhiÃu hình thức thuÁ mới tiên tiÁn cũng đ°ÿc nghiên cứu và đ°a vào áp dāng trong thực tißn nh°: thuÁ giá trá gia tng ra đßi á Pháp nm 1954 và hián nay đã lan ráng ra nhiÃu quác gia đang phát triÅn khác và trá thành hình thức thuÁ gián thu phá biÁn trên thÁ giới.

Bá máy thu thuÁ á các n°ớc phát triÅn cũng ngày càng đ°ÿc hồn chßnh và hình thành đßng đái từ Trung Âng n ỏa phÂng, khụng chò bao gòm cỏc c quan qu¿n lý thu náp thuÁ, mà á nhiÃu quác gia cịn có c¿ bá máy c¿nh sát th, tồ án thuÁ riêng biát nhằm đ¿m b¿o sự tháng nhÁt trong viác xây dựng luÁt thuÁ, tá chức thu thuÁ, kiÅm tra thu náp thuÁ và xử lý các vi ph¿m và thuÁ.

Nh° vÁy, cùng với viác má ráng các chức nng và nhiám vā căa Nhà n°ớc, các hình thức th ngày càng phong phú h¢n, cơng tác qu¿n lý th ngày càng đ°ÿc hồn thián h¢n và th đã trá thành mát cơng cā quan trọng, có hiáu qu¿ căa Nhà n°ớc đÅ tác đáng đÁn đßi sáng kinh tÁ - xã hái căa đÁt n°ớc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<b>2.KHÁI NIàM, Đ¾C TR¯NG, VAI TRỊ CĂA THU¾ 2.1. Khái niám và đ¿c tr°ng căa thu¿ </b>

Trong các sách báo kinh tÁ trên thÁ giới, cho đÁn nay v¿n ch°a có sự tháng nhÁt tuyát đái khái niám và thuÁ. NhiÃu quan điÅm đ°a ra mới nhìn nhÁn từ những khía c¿nh khác nhau căa thuÁ nên ch°a ph¿n ánh đ¿y đă b¿n chÁt căa ph¿m trù này.

Theo các nhà kinh điÅn thì thuÁ đ°ÿc quan niỏm rt Ân gin. C.Mỏc ó chò rừ: < duy trì qun lực cơng cáng đó, c¿n ph¿i có những sự đóng góp căa những ng°ßi cơng dân căa Nhà n°ớc đó là thuÁ má …= – Mác – nghen TuyÅn tÁp (NXB Sự thÁt, 1962).

Sau này khái niám và thuÁ ngày càng đ°ÿc bá sung và hoàn thián h¢n. Trong cuán từ điÅn kinh tÁ căa hai tác gi¿ ng°ßi Anh Chrisopher Pass và Bryan Lowes cho rằng:

<i><Thu¿ là mát bián pháp căa Chính phă đánh giá trên thu nh¿p căa cÁi và ván nh¿n đ°ÿc căa cá nhân hay doanh nghiáp (thu¿ trāc thu), trên viác chi tiêu vÁ hàng hoá và dách vā (thu¿ gián thu) và trên tài sÁn=. </i>

Mát đánh ngha v thu tÂng ỏi hon chònh c nờu lờn trong cuán <Kinh tÁ

<i>học= căa hai nhà kinh tÁ Mỹ Makkollhell và Bruy nh° sau: <Thu¿ là mát khoÁn chuyÃn giao bÁt buác bằng tiÁn (ho¿c là chuyÃn giao bằng hàng hố, dách vā) căa các Cơng ty và các há gia đình cho Chính phă, mà trong sā trao đái đó họ khơng nh¿n mát cách trāc ti¿p hàng hố ho¿c dách vā nào cÁ, khn náp đó khơng phÁi là tiÁn ph¿t mà tồ án tun ph¿t do hành vi vi ph¿m pháp lu¿t= . </i>

<i>Theo các nhà kinh tÁ học Gaston Jeze, trong cuán <Tài chính cơng= đã đ°a ra mát đánh nghĩa t°¢ng đái cá điÅn nhÁt: <Thu¿ là mát khoÁn trích náp bằng tiÁn, có tính chÃt xác đánh, khơng hồn trÁ trāc ti¿p do các cơng dân đóng góp cho Nhà n°ßc thơng qua con đ°áng quyÁn lāc nhằm bù đÁp nhÿng chi ti¿t căa Nhà n°ßc=. </i>

<i>Trên góc đá ng°ßi náp th, thu¿ đ°ÿc coi là khoÁn đóng góp bÁt buác mà mßi tá chức, cá nhân có nghĩa vā đóng góp cho Nhà n°ßc theo Lu¿t đánh đà đáp ứng nhu c¿u chi tiêu cho viác thāc hián các chức nng, nhiám vā căa Nhà n°ßc. </i>

<i>Trên góc đá kinh tÁ học, thu¿ đ°ÿc xem xét nh° là mát bián pháp đ¿c biát, theo đó, Nhà n°ßc sā dāng qun lāc căa mình đà chun mát ph¿n ngn lāc tÿ khu vāc t° sang khu vāc công nhằm thāc hián các chức nng kinh t¿ - xã hái căa Nhà n°ßc. </i>

à n°ớc ta cho đÁn nay cũng ch°a có mát đánh nghĩa tháng nhÁt và thuÁ. Theo từ

<i>điÅn tiÁng Viát (Trung tâm từ điÅn học, nm 1998), thu¿ là khoÁn tiÁn hay hián v¿t mà ng°ái dân ho¿c các tá chức kinh doanh, tuỳ theo tài sÁn, thu nh¿p, nghÁ nghiáp, &, buác phÁi náp cho Nhà n°ßc theo mức quy đánh. </i>

MÁc dù còn nhiÃu các đánh nghĩa khác nhau, song nÁu khái quát chung đÅ tìm các h¿t nhân hÿp lý căa từng quan điÅm, có thÅ rút ra mát sá đÁc tr°ng chung căa thuÁ sau đây:

- Nái dung kinh tÁ căa thuÁ đ°ÿc đÁc tr°ng bái các mái quan há tiÃn tá phát sinh giữa Nhà n°ớc với các pháp nhân và thÅ nhân trong xã hái.

- Những mái quan há d°ới d¿ng tiÃn tá này đ°ÿc n¿y sinh mát cách khách quan và có ý nghĩa xã hái đÁc biát - viác chun giao thu nhÁp có tính chÁt bắt bc theo mánh lánh căa Nhà n°ớc.

- Xét theo khía c¿nh pháp luÁt, thuÁ là mát kho¿n náp cho Nhà n°ớc đ°ÿc pháp luÁt quy đánh theo mức thu và thßi h¿n nhÁt đánh.

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

Từ những nái dung trên, có thÅ nêu lên khái niám táng quát và thuÁ nh° sau:

<i><b>Thuế là một khoản đóng góp bắt buộc từ các thể nhân và pháp nhân cho Nhà nước theo mức độ và thời hạn được pháp luật quy định nhằm sử dụng cho mục đích cơng cộng. </b></i>

B¿n chÁt căa thuÁ đ°ÿc thÅ hián bái các thc tính bên trong, ván có căa th. Những thc tính đó có tính án đánh t°¢ng đái qua từng giai đo¿n phát triÅn và biÅu hián thành những đÁc tr°ng riêng có căa thuÁ, qua đó, giúp ta phân biát giữa th và các cơng cā tài chính khác. Những đÁc tr°ng đó là:

<i><b>a.. Tính bắt buộc </b></i>

Tính bắt bc là mát thc tính c¢ b¿n ván có căa thuÁ đÅ phân biát giữa thuÁ với các hình thức đáng viên tài chính khác căa NSNN. Nhà kinh tÁ học nái tiÁng Joseph E.Stiglitz cho rằng: <ThuÁ khác với đa sá những kho¿n chuyÅn giao tiÃn từ ng°ßi này sang ng°ßi kia: trong khi tÁt c¿ những kho¿n chuyÅn giao đó là tự nguyán thì thuÁ l¿i bắt buác=.

ĐÁc điÅm này v¿ch rõ nái dung kinh tÁ căa thuÁ là những quan há tiÃn tá, đ°ÿc hình thành mát cách khách quan và có mát ý nghĩa xã hái đÁc biát - viác đáng viên mang tính chÁt bắt buác căa Nhà n°ớc. Phân phái mang tính chÁt bắt buác d°ới hình thức th là mát ph°¢ng thức phân phái căa Nhà n°ớc, theo đó mát bá phÁn thu nhÁp căa ng°ßi náp thuÁ đ°ÿc chuyÅn giao cho Nhà n°ớc mà không kèm theo mát sự cÁp phát hoÁc những quyÃn lÿi nào khác cho ng°ßi náp th.

Tính chÁt bắt bc căa viác chun giao thu nhÁp bắt ngußn từ những lý do nh° sau:

- ChuyÅn giao thu nhÁp d°ới hình thức thuÁ khơng gắn với lÿi ích cā thÅ căa ng°ßi náp th, do đó, khơng thÅ sử dāng ph°¢ng pháp tự nguyán trong viác chuyÅn giao. ĐÅ đ¿m b¿o nhu c¿u chi tiêu công cáng, Nhà n°ớc tÁt yÁu ph¿i sử dāng quyÃn lực chính trá đÅ bắt buác mọi đái t°ÿng có thu nhÁp ph¿i chuyÅn giao.

- Trong xã hái vn minh nhu c¿u căa các thành viên cáng đßng và hàng hố cơng cáng ngày càng tng mà ph¿n lớn hàng hoá này l¿i do Nhà n°ớc cung cÁp. ĐÅ duy trì ho¿t đáng cung cÁp hàng hố cơng cáng thì thu nhÁp và hàng hố cơng cáng từ những ng°ßi thā h°áng ph¿i đă bù đắp các chi phí bß ra. Nh°ng hàng hố cơng cáng l¿i có tính chÁt đÁc biát, nó khơng thÅ phân bá theo khÁu ph¿n đÅ sử dāng và ng°ßi thā h°áng cũng không muán sử dāng theo khÁu ph¿n. MÁt khác, hàng hố cơng cáng khơng có tính c¿nh tranh và không thÅ đem trao đái trực tiÁp trên thá tr°ßng đÅ bù đắp các chi phí. Chính vì thÁ trong viác cung cÁp hàng hố cơng cáng đã xt hián những <ng°ßi n khơng=, nghĩa là, khơng ai tự ngun tr¿ tiÃn cho viác thā h°áng hàng hố cơng cáng. Do đó, đÅ đ¿m b¿o cung cÁp hàng hố cụng cỏng Nh nc chò cú th s dng phÂng pháp thuÁ bắt buác tÁt c¿ mọi ng°ßi, kÅ c¿ <ng°ßi n khơng= ph¿i chun giao thu nhÁp căa mình sang khu vực cơng cáng.

Tuy nhiên, tính bắt bc căa th khơng có nái dung hình sự, nghĩa là hành đáng đóng th cho Nhà n°ớc khơng ph¿i là hành đáng xuÁt hián khi có biÅu hián ph¿m pháp, mà hành đáng đóng thuÁ là hành đáng thực hián nghĩa vā căa ng°ßi cơng dân.

Từ những đÁc tr°ng này, th khơng giáng nh° các hình thức huy đáng tài chính khác căa NSNN nh° phí, lá phí, cơng trái, hc hình thức ph¿t bằng tiÃn. Hình thức phí, lá phí, cơng trái nói chung mang tính tự ngun và có tính chÁt đái giá. Cịn ph¿t tiÃn

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

cũng là hình thức bắt buác, song nó chß x¿y ra khi ng°ßi bá ph¿t có hành vi vi ph¿m luÁt lá làm ph°¢ng h¿i đÁn lÿi ích Nhà n°ớc hc cáng đßng.

<i><b>b. Tính khơng hồn trả trực tiếp </b></i>

Tính chÁt khơng hồn tr¿ trực tiÁp căa th đ°ÿc thÅ hián á chß: th đ°ÿc hồn tr¿ gián tiÁp cho ng°ßi náp thuÁ thông qua các dách vā công cáng căa Nhà n°ớc. Sự khơng hồn tr¿ trực tiÁp đ°ÿc thÅ hián c¿ tr°ớc và sau khi thu thuÁ. Tr°ớc khi thu thuÁ, Nhà n°ớc không hà cung ứng trực tiÁp mát dách vā công cáng nào cho ng°ßi náp thuÁ. Sau khi náp thuÁ, Nhà n°ớc cũng khơng có sự bßi hồn trực tiÁp nào cho ng°ßi náp thuÁ. Cũng nh° vÁy, ng°ßi náp thuÁ với lý do họ khơng đ°ÿc hc ít đ°ÿc sử dāng các dách vā cơng cáng. Ng°ßi náp th cũng khơng có qun địi hßi đ°ÿc thừa h°áng nhiÃu dách vā cơng cáng h¢n so với sá thuÁ mà họ ph¿i tr¿ và họ cũng không thÅ từ chái náp thuÁ với lý do họ ph¿i thanh toán cho các kho¿n chi trái với nguyên tắc này.

ĐÁc điÅm này giúp ta phân biát sự khác nhau giữa thuÁ với các kho¿n phí, lá phí và tín dāng Nhà n°ớc.

<i><b>c. Tính pháp lý cao </b></i>

ĐÁc điÅm này thÅ hián thuÁ là mát cơng cā tài chính có tính pháp lý cao. ĐiÃu này đ°ÿc quyÁt đánh bái quyÃn lực chính trá căa Nhà n°ớc. Nhà n°ớc là mát tá chức chính trá, đ¿i dián cho quyÃn lực căa giai cÁp tháng trá, thi hành các chính sách do giai cÁp tháng trá đÁt ra đÅ cai trá xã hái. Vì vÁy, đÅ bắt buác các công dân <tự nguyán= náp thuÁ thì Nhà n°ớc ph¿i sử dāng đÁn quyÃn lực căa mình, quyÃn lực Áy đ°ÿc thÅ hián bằng luÁt pháp. Nhà kinh tÁ học Joseph E.Stiglitz cho rằng: <Viác chuyÅn giao bắt buác này giáng nh° là n trám, chß có mát điÃu khác chă u là: trong khi c¿ hai cách chun đÃu là khơng tự ngun, thì cách chun qua Chính phă có mang tÁm áo chồng hÿp pháp và sự tơn trọng do các q trình chính trá ban cho=.

Tuy nhiên, đÅ sự chuyÅn giao bắt bc thơng qua th dißn ra đ°ÿc <êm thÁm=, mÁc dù, q trình đó đ°ÿc thực hián d°ới sự b¿o vá căa luÁt pháp, thì những quy đánh căa pháp lt cũng khơng đ°ÿc mang tính tuỳ tián mà ph¿i dựa trên những c¢ sá khoa học nhÁt đánh. Vì vÁy, trong lt th th°ßng xác đánh tr°ớc các u tá có tính chÁt điÃu chßnh hành vi náp thuÁ nh°: đái t°ÿng cháu thuÁ, đái t°ÿng náp thuÁ, mức thuÁ ph¿i náp, thßi h¿n cā thÅ và những chÁ tài mang tính c°ỡng chÁ khác.

<b>2.2. Vai trị căa thu¿ trong nÁn kinh t¿ </b>

Trong nÃn kinh tÁ thá tr°ßng th có vai trị chă u sau đây:

<i><b>2.2.1. Thuế là khoản thu chủ yếu của NSNN </b></i>

Mát nÃn tài chính quác gia lành m¿nh ph¿i dựa chă yÁu vào ngußn thu nái bá nÃn kinh tÁ quác dân.

Trong há tháng địn bÁy căa c¢ chÁ mới, thuÁ là công cā quan trọng nhÁt đÅ phân phái l¿i táng s¿n phÁm xã hái và thu nhÁp quác dân theo đ°ßng lái xây dựng chă nghĩa xã hái á n°ớc ta. Hián nay ngn thu n°ớc ngồi đã gi¿m nhiÃu, kinh tÁ đái ngo¿i chuyÅn thành có vay có tr¿. Tr°ớc mắt, th ph¿i là mát cơng cā quan trọng đÅ góp ph¿n án đánh trÁt tự xã hái, chuÁn bá điÃu kián và tiÃn đà cho viác phát triÅn lâu dài.

Với c¢ cÁu kinh tÁ nhiÃu thành ph¿n, há tháng thuÁ mới đ°ÿc áp dāng tháng nhÁt giữa các thành ph¿n kinh tÁ. ThuÁ ph¿i bao quát đ°ÿc h¿u hÁt các ho¿t đáng s¿n xuÁt kinh doanh, các ngußn thu nhÁp, mọi tiêu dùng xã hái.

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

Muán đ¿m b¿o yêu c¿u ván cho đ¿u t° đÅ thực hián māc tiêu tng tr°áng kinh tÁ cao và án đánh thì tỷ lá đáng viên từ thuÁ, phí vào NSNN c¿n đ°ÿc giữ mức án đánh 20% - 22% GDP nh° hián nay. Mức đáng viên trên đây vừa phù hÿp với sức đóng góp căa nhân dân.

<i><b>2.2.2. Thuế góp phần điều chỉnh nền kinh tế </b></i>

Ngoài viác huy đáng thu cho NSNN, th cịn có vai trị quan trọng trong viác điÃu chßnh nÃn kinh tÁ. Th có ¿nh h°áng trực tiÁp đÁn giá c¿ và thu nhÁp,vì vÁy cn cứ vào tình hng kinh tÁ cā thÅ, Nhà n°ớc có thÅ sử dāng công cā này đà chă đáng điÃu hành và kinh tÁ. Lúc hoàn c¿nh kinh tÁ quá thánh thì viác gia tng th s¿ có tác dāng ức chÁ sự tng tr°áng căa táng nhu c¿u làm gi¿m bớt sự phát triÅn kinh tÁ. Lúc hoàn c¿nh sa sút, s¿n xt suy thối, viác h¿ thÁp th có tác dāng nâng cao nhu c¿u táng thÅ, từ đó mà xúc tiÁn phāc h°ng nÃn kinh tÁ. Nh° vÁy, qua viác xây dựng c¢ chÁ th Nhà n°ớc có thÅ chă đáng phát huy vai trị điÃu hồ nÃn kinh tÁ. Dựa vào cơng cā th, Nhà n°ớc có thÅ thúc đÁy hoÁc h¿n chÁ viác đ¿u t°.

Khi ban hành mát sắc thuÁ do những yêu c¿u và mÁt kinh tÁ, chính trá, xã hái, Nhà n°ớc đÃu có những quy đánh và đái t°ÿng, ph¿m vi đánh thuÁ, thuÁ suÁt, điÃu kián mißn gi¿m thuÁ, … Các quy đánh này xét bà ngoài là mát sự c°ỡng chÁ, nh°ng bên trong là nhằm māc đích điÃu chßnh những quan há kinh tÁ - xã hái nhÁt đánh. Viác phân biát thuÁ suÁt đái với các s¿n phÁm hàng hoá, dách vā. HoÁc các ngành nghà s¿n xuÁt kinh doanh, những quy đánh và °u đãi thÁ đái với mát sá ngành, vùng lãnh thá, tự nó đã điÃu chßnh viác bß ván kinh doanh vào ngành nghà này hay ngành nghà khác, s¿n phÁm này hay s¿n phÁm khác, khu vực này hay khu vực khác căa các doanh nghiáp, mà khơng c¿n có sự hơ hào, vÁn đáng căa Nhà n°ớc. Bái vì, ng°ßi náp th tự họ đã ph¿i tính tốn nên đ¿u t° ván vào đâu có lÿi và ng°ÿc l¿i.

Tóm l¿i, thơng qua chính sách th, Nhà n°ớc có tác đáng tích cực trong viác thúc đÁy s¿n xuÁt phát triÅn trên c¢ sá tÁn dāng và sử dāng hÿp lý mọi ngußn nhân tài, vÁt lực căa đÁt n°ớc, trong viác iu chònh quan hỏ cung cu v c cu kinh tÁ.

<i><b>2.2.3. Thuế góp phần đảm bảo bình đẳng giữa các thành phần kinh tế và công bằng xã hội </b></i>

Há tháng thuÁ mới đ°ÿc áp dāng tháng nhÁt giữa các ngành nghÃ, các thành ph¿n kinh tÁ, các t¿ng lớp dân c° đÅ đ¿m b¿o sự bình đẳng, cơng bằng xã hái và quyÃn lÿi và nghĩa vā với mọi cơng dân, khơng có những đÁc qun, đÁc lÿi bÁt hÿp lý cho đái t°ÿng nào.

Sự bình đẳng, công bằng đ°ÿc thÅ hián thơng qua chính sách đáng viên giáng nhau giữa các đ¢n vá, cá nhân thuác mọi thành th¿n kinh tÁ có những điÃu kián ho¿t đáng giáng nhau, đ¿m b¿o sự bình đẳng và cơng bằng.

Cơng bằng xã hái khơng có nghĩa là bình qn chă nghĩa, địi hßi mọi ng°ßi trong xã hái chß có thÅ có thu nhÁp ngang nhau. Ng°ßi có thu nhÁp cao ph¿i ph¿i đóng thu cao hÂn ngòi cú thu nhp thp, nhng phi đÅ cho ng°ßi làm n có hiáu qu¿ cao có thu nhÁp cao, thÁm chí rÁt cao so với ng°ßi làm n l°ßi biÁng, kém hiáu qu¿, khun khích c¿i tiÁn qu¿n lý, c¿i tiÁn kĩ thuÁt, đ¿u t° ván, đ¿u t° chÁt xám, làm n gißi đÅ có thu nhÁp cao mát cách chính đáng.

Bình đẳng, cơng bằng xã hái khơng chß là đ¿o lý, lý thut mà ph¿i đ°ÿc biÅu hián bằng luÁt pháp, chÁ đá, quy đánh rõ ràng căa Nhà n°ớc. Ph¿i có những bián pháp cháng

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

thÁt thu có hiáu qu¿ và sá c¢ sá thuác đái t°ÿng náp thuÁ, và cn cứ tính thuÁ, và tá chức qu¿n lý thu thuÁ, và chÁ đá mißn gi¿m thuÁ, và kiÅm tra, xử lý nghiêm minh với các vā vi ph¿m, khắc phāc tr°ßng hÿp xử lý <nhẹ với trên nÁng với d°ới=.

NhÁn thức đúng đắn và ý thức tự nguyán, tự giác chÁp hành các nghĩa vā khai báo, chÁ đá giữ sá sách kÁ toán, chứng từ hoá đ¢n, thu náp thuÁ theo đúng pháp luÁt cũng là những yÁu tá quan trọng đÅ chính sách thuÁ đ¿m b¿o bình đẳng và cơng bằng xã hái.

<b>3. CÁC YắU Tổ CĂ BN CU THNH MịT SC THUắ </b>

Sc thuÁ là mát hình thức thuÁ cā thÅ đ°ÿc quy đánh bằng mát vn b¿n pháp luÁt, d°ới hình thức luÁt, pháp lánh hoÁc các chÁ đá thuÁ. Trong mát vn b¿n pháp lt và th thơng th°ßng chứa đựng các yÁu tát c¢ b¿n sau đây:

<b>3.1. Tên gãi căa sÃc thu¿ </b>

Mßi sắc thuÁ đÃu có mát tên gọi nhằm phân biát giữa các hình thức thuÁ khác nhau, đßng thßi ph¿n ánh những tính chÁt chung nhÁt căa hình thức th đó. Trong nhiÃu tr°ßng hÿp, tên gọi căa sắc th đã hàm chứa nái dung, māc đích và ph¿m vi điÃu chßnh căa sắc th đó. Chẳng h¿n, <th thu nhÁp cá nhân= là thuÁ đánh vào thu nhÁp căa cá nhân, <thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp= là thuÁ đánh vào thu nhÁp căa pháp nhân là các doanh nghiáp, <thuÁ giá trá gia tng= đánh vào ph¿n giá trá tng thêm căa hàng hố và dách vā sau mßi chu kỳ ln chuyÅn hàng hoá và dách vā qua từng giai đo¿n.

<b>3.3. ỗi tng chỏu thu </b>

ỏi tng chỏu thu chò rõ th đánh vào cái gì (hàng hố, thu nhÁp hay tài s¿n, …). Mßi mát lt th có mát đái t°ÿng cháu thuÁ riêng, chẳng h¿n; đái t°ÿng cháu thuÁ GTGT là hàng hoá, dách vā s¿n xuÁt và tiêu dāng trong n°ớc; còn đái t°ÿng cháu thuÁ TĐB là hàng hố và dách vā tiêu dùng có tính chÁt đÁc biát; đái t°ÿng cháu thuÁ TNDN là thu nhÁp từ ho¿t đáng kinh doanh; còn đái t°ÿng cháu thuÁ thu nhÁp cá nhân là thu nhÁp căa cá nhân.

<b>3.4. Cn cứ và ph°¢ng pháp tính thu¿ </b>

C¢ sá tính th là mát bá phÁn căa đái t°ÿng cháu thuÁ đ°ÿc xác đánh làm cn cứ tính thuÁ. Do đái t°ÿng cháu thuÁ là thu nhÁp, hàng hố hay tài s¿n, do đó, c¢ sá tính th chính là thu nhÁp cháu thuÁ, giá trá căa hàng hoá hoÁc giá trá căa tài s¿n. Tuy nhiên, đái tng chỏu thu thòng rỏng hÂn c sỏ tớnh thu, bái vì tßn t¿i mức tái thiÅu khơng ph¿i náp thu, miòn, gim thu. Mỏt c sỏ thu, sau khi tính và náp mát lo¿i th t°¢ng ứng có thÅ trá thành c¢ sá căa mát lo¿i thuÁ khác.

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

ng°ßi náp th. Vì vÁy, viác xác đánh thuÁ suÁt trong mát luÁt thuÁ ph¿i quán triát quan điÅm vừa coi trọng lÿi ích quác gia, vừa chú ý thích đáng đÁn lÿi ích căa ng°ßi náp thuÁ, gi¿i quyÁt tát mái quan há giữa tÁp trung và tích tā trong viác sử dāng cơng cā th.

ThuÁ suÁt đ°ÿc thÅ hián d°ới 2 hình thức: ThuÁ suÁt cá đánh và thuÁ suÁt tỷ lá. - <i>Thu¿ suÃt cá đánh (hay còn gọi là đánh suÁt thuÁ): mức thu thuÁ đ°ÿc tính bằng </i>

sá tuyát đái theo 1 đ¢n vá vÁt lý căa đái t°ÿng cháu thuÁ. Ví dā: 1 lít xng ph¿i cháu th 1.000đßng; 1 ha đÁt nơng nghiáp h¿ng 1 vùng đßng bằng ph¿i cháu thuÁ sử dāng đÁt nông nghiáp là 550kg thóc.

- <i>Thu¿ st tỷ lá (hay cịn gọi là thuÁ suÁt): mức thu thuÁ đ°ÿc tính bằng mát tỷ lá </i>

ph¿n trm trên mát đ¢n vá giá trá đái t°ÿng cháu thuÁ. Ví dā, thuÁ TTĐB căa r°ÿu m¿nh đ°ÿc tính bằng tỷ lá 75% trên giá tính thuÁ.

Tuỳ theo từng sắc thuÁ mà ng°ßi ta áp dāng các ph°¢ng pháp đánh thuÁ khác nhau t°¢ng ứng với nhiÃu mức náp thuÁ khác nhau. Thơng th°ßng có 4 lo¿i mức th sau đây:

- Mức thu¿ tháng nhÃt là mức náp thuÁ cá đánh nh° nhau cho tÁt c¿ các đái t°ÿng cháu thuÁ. Lo¿i mức thuÁ này không phā thuác vào c¢ sá tính th. Trong lách sử, cách đánh th này th°ßng đ°ÿc áp dāng đÅ đánh thuÁ trên đ¿u ng°ßi (thuÁ thân). à Trung Quác trong kho¿ng thÁ kỷ XII đã sử dāng rÁt phá biÁn lo¿i thuÁ này. à n°ớc Nga vua Pi – e đ¿i đÁ cũng đã áp dāng thuÁ thân từ nm 1724. à NhÁt B¿n đã có thßi gian ng°ßi ta thu 3.200 n tiÃn th thân đái với mßi ng°ßi dân. Cịn á Pháp thuÁ thân chß tßn t¿i trong lách sử á mát sá đáa ph°¢ng.

- <i>Mức thu¿ án đánh là mức náp thuÁ đ°ÿc quy đánh theo mát tỷ lá nhÁt đánh nh° </i>

nhau trên c¢ sá tính th. Dù cho c¢ sá tính th cao thÁp khác nhau thì ng°ßi náp thuÁ cũng chß ph¿i náp mức thuÁ theo tỷ lá án đánh. Các lo¿i thuÁ chă yÁu hián nay thòng ỏp dng theo phÂng phỏp ỏnh thu ny. Chẳng h¿n, thuÁ TNDN á n°ớc ta đ°ÿc quy đánh bằng tỷ lá án đinh 28% (Từ 01/01/2004) và 25% (từ 01/01/2009) trên thu nhÁp cháu thuÁ; hián t¿i phá biÁn 20%, thuÁ GTGT tính bằng 10% trên ph¿n trm giá trá tng thêm.

- Mức thu¿ luỹ ti¿n là mức thuÁ ph¿i náp tng d¿n theo mức đá tng căa c¢ sá tính th.

ĐÅ đ¿m b¿o mức náp thuÁ lũy tiÁn, ng°ßi ta ph¿i thiÁt kÁ nhiÃu mc thu sut tÂng ng vi mòi bc thu ca c¢ sá tính th đó hình thành biÅu th st gọi là biÅu thuÁ suÁt luỹ tiÁn.

<i>BiÃu thu¿ luỹ ti¿n giÁn đ¢n là lo¿i biÅu thuÁ chia c¢ sá tính thuÁ thành các bÁc </i>

cháu thuÁ khác nhau, ứng với mßi bÁc cháu th có quy đánh mức th ph¿i náp bằng sá tuyát đái.

<i>BiÃu thu¿ luỹ ti¿n tÿng ph¿n là lo¿i biÅu th chia c¢ sá tính thuÁ thành các bÁc cháu </i>

thuÁ khác nhau, ứng với mßi bÁc th có quy đánh các mức th st tng d¿n t°¢ng ứng với mức tng căa c¢ sá tính thuÁ. Sá thuÁ ph¿i náp là sá thuÁ tính theo c¢ sá tính th đó với th st t°¢ng ứng.

<i>- Mức thu¿ luỹ thoái là mức thuÁ ph¿i náp gi¿m d¿n theo mức đá tng căa c¢ sá </i>

<b>tính th. </b>

<b>3.6. Mißn thu¿, giÁm thu¿ </b>

Mißn gi¿m th là yÁu tá ngo¿i lá đ°ÿc quy đánh trong mát sá sắc thuÁ. Thực chÁt đó là sá tiÃn thuÁ mà ng°ßi náp thuÁ ph¿i náp cho Nhà n°ớc, song vì những lý do kinh tÁ

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

- xã hái mà Nhà n°ớc quy đánh cho phép khơng ph¿i náp tồn bá (mißn th) hc chß ph¿i náp mát ph¿n (gi¿m thuÁ) trong sá tiÃn thuÁ đó.

Viác quy đánh mißn gi¿m th là nhm māc đích:

- T¿o điÃu kián giúp đỡ ng°ßi náp thuÁ khắc phāc hồn c¿nh khó khn do ngun nhân khách quan làm gi¿m thu nhÁp hoÁc ¿nh h°áng đÁn các ho¿t đáng kinh tÁ căa mình. - Thực hián mát sá chă tr°¢ng chính sách kinh tÁ - xã hái nhằm khun khích ho¿t đáng căa ng°ßi náp th.

Tuy nhiên, viác mißn gi¿m th cũng có tính hai mÁt. Nó chứa đựng những nhân tá tích cực t¿o điÃu kián thực hián các chính sách kinh tÁ - xã hái căa Nhà n°ớc, nh°ng cũng bao hàm những yÁu tá tiêu cực, có thÅ làm méo mó tính cơng bằng căa mát sắc th. Vì vÁy, đÅ khun khích tn thă các tiêu thức căa mát há tháng thuÁ hián đ¿i thì viác các tr°ßng hÿp mißn, gi¿m th mang tính cá biát c¿n đ°ÿc h¿n chÁ.

<b>4. CHÍNH SÁCH THU¾ VÀ Hà THỉNG THU¾ 4.</b><i><b>1. Khái niám </b></i>

Chính sách thu th hiỏn òng lỏi v phÂng hng ỏng viên thu nhÁp d°ới hình thức thuÁ trong nÃn kinh tÁ quác dân. Chính sách thuÁ đ°ÿc thÅ hián bằng cách thiÁt lÁp các vn b¿n pháp luÁt trong lĩnh vực náp thuÁ, ban hành các lo¿i thuÁ, xác đánh mức thuÁ và các °u đãi và thuÁ trong từng giai đo¿n phát triÅn nhÁt đánh. ĐiÃu đó có nghĩa là chính sách thuÁ đ°ÿc thực hián bằng cách thiÁt lÁp há tháng thuÁ, c¿i cách thuÁ và căng cá há tháng thuÁ.

<i>Há tháng thu¿ là táng hÿp các hình thức thu¿ khác nhau mà giÿa chúng có mái quan há m¿t thi¿t vßi nhau đà thāc hián các nhiám vā nhÃt đánh căa Nhà n°ßc trong tÿng thái kỳ. </i>

Há tháng th bao gßm nhiÃu hình thức th khác nhau, nh°ng sự hình thành từng hình thức thuÁ l¿i do c¢ sá tính th qut đánh. Trong nÃn kinh tÁ thá tr°ßng, thuÁ suy cho cùng đÃu lÁy từ thu nhÁp. Do yêu c¿u căa quá trình tái s¿n xuÁt mà thu nhÁp đ°ÿc vÁn đáng trong mát chu trình khép kín và ln ln thay đái hình thái biÅu hián căa nó. Chính sự biÁn đái đa d¿ng đó đã n¿y sinh các c¢ sá tính th khác nhau, t¿o ra kh¿ nng đánh thuÁ căa Chính phă trên sự luÁn chuyÅn căa dòng thu nhÁp khép kín và hình thành các hình thức th khác nhau.

<b>4.2. Phân lo¿i thu¿ </b>

Tuỳ theo điÃu kián và hoàn c¿nh cā thÅ căa mßi n°ớc mà há tháng thuÁ bao gßm nhiÃu lo¿i thuÁ khác nhau. ĐÅ đánh h°ớng xây dựng và qu¿n lý há tháng thuÁ, ng°ßi ta tiÁn hành sắp xÁp các sắc th có cùng tính chÁt thành những nhóm khác nhau, gọi là phân lo¿i thuÁ.

<i>Phân lo¿i thu¿ là viác sÁp x¿p các sÁc thu¿ trong há tháng thu¿ thành nhÿng nhóm khác nhau theo nhÿng tiêu thức nhÃt đánh. </i>

Phân lo¿i thuÁ có ý nghĩa quan trọng trong qu¿n lý thu thuÁ từ khâu xây dựng chính sách đÁn triÅn khai thực hián.

Mßi hình thức th có vai trị và tác dāng khác nhau trong viác đ¿m b¿o ngußn thu NSNN và tác đáng đÁn đßi sáng kinh tÁ - xã hái. ĐÅ phát huy vai trị và tác dāng đó, trong q trình ho¿ch đánh chính sách thuÁ c¿n kÁt hÿp những °u thÁ căa từng hình thức th và lo¿i bß những mÁt h¿n chÁ căa chúng. Nhß phân lo¿i thuÁ mà hiÅu rõ những điÅm

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

đÁc thù căa từng lo¿i thuÁ và ¿nh h°áng căa chúng trong há tháng thuÁ nói chung đÅ vÁn dāng đúng đắn trong quá trình ho¿ch đánh chính sách th.

Do những đÁc điÅm riêng căa từng lo¿i th mà mßi hình thức th địi hßi những quy trình thu th riêng biát. Phân lo¿i th chính xác là c¢ sá quan trọng đÅ tá chức đúng đắn viác thu náp thuÁ phù hÿp với quy trình thu từng lo¿i th.

Có nhiÃu tiêu thức phân lo¿i khác nhau đ°ÿc sử dāng á n°ớc ta và trên thÁ giới. Táng hÿp l¿i có các tiêu thức phân lo¿i sau:

<i><b>4.2.1. Phân loại theo đối tượng chịu thuế </b></i>

NÁu cn cứ vào đái t°ÿng cháu thuÁ, có thÅ chia ra các sắc thuÁ thành ba lo¿i:

- <i>Thu¿ thu nh¿p bao gßm các sắc thuÁ có đái t°ÿng cháu thuÁ là thu nhÁp nhÁn </i>

đ°ÿc. Thu nhÁp này đ°ÿc hình thành từ nhiÃu ngn khác nhau: thu nhÁp từ ng°ßi lao đáng d°ới d¿ng tiÃn l°¢ng, tiÃn cơng; thu nhÁp từ ho¿t đáng s¿n xuÁt kinh doanh d°ới d¿ng lÿi nhuÁn, lÿi tức, cá ph¿n, … Do vÁy, thuÁ thu nhÁp cũng có nhiÃu hình thức khác nhau: thuÁ thu nhÁp cá nhân, thuÁ thu nhÁp công ty, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp,…

- <i>Thu¿ tiêu dùng là các lo¿i thuÁ có đái t°ÿng cháu thuÁ là ph¿n thu nhÁp nhÁn </i>

đ°ÿc mang tiêu dùng trong hián t¿i. Trong thực tÁ lo¿i thuÁ tiêu dùng đ°ÿc thÅ hián d°ới nhiÃu d¿ng nh° thuÁ doanh thu, thuÁ TTĐB, thuÁ GTGT, …

- <i>Thu¿ tài sÁn là các lo¿i thuÁ có đái t°ÿng cháu thuÁ là giá trá tài s¿n. Tài s¿n có </i>

nhiÃu hình thức biÅu hián: tài s¿n chính gßm có tiÃn mÁt, tiÃn gửi, chứng khốn, th°¢ng phiÁu, …; tài s¿n cá đánh gßm nhà cửa, đÁt đai, máy móc, nhà máy, xe cá, …; tài s¿n vơ hình nh° nhãn hiáu, kỹ tht và thián chí. Nói chung th tài s¿n th°ßng đánh trên giá trá căa tài s¿n cá đánh gọi là thuÁ bÁt đáng s¿n, đánh trên tài s¿n chính gọi là thuÁ đáng s¿n.

<i><b>4.2.2. Phân loại theo phương thức đánh thuế </b></i>

Các hình thức thuÁ, suy cho cùng đÃu đánh vào thu nhÁp căa ng°ßi náp thuÁ. Tuy nhiên, tuỳ thuác vào ph°¢ng thức đánh thuÁ - đánh mát cách trực tiÁp hay gián tiÁp vào thu nhÁp mà ng°ßi ta chia há tháng thuÁ thành hai lo¿i:

- <i>Thu¿ trāc thu là lo¿i thu¿ đánh trāc ti¿p vào thu nh¿p ho¿c tài sÁn căa ng°ái náp thu¿. ThuÁ trực thu có những đÁc điÅm sau: </i>

+ Đái t°ÿng náp thuÁ trực thu là ng°ßi gánh cháu gánh nÁng th. Vì ng°ßi náp th trực thu là ng°ßi tr¿ thuÁ cuái cùng trong mát chu kỳ s¿n xuÁt kinh doanh nên kh¿ nng và c¢ hái chuyÅn dách gánh nÁng thuÁ căa ng°ßi náp thuÁ cho ng°ßi khác trá nên khó khn h¢n.

+ Th trực thu mang tính chÁt th luỹ tiÁn vì có tính đÁn kh¿ nng nhÁn đ°ÿc thu nhÁp căa ng°ßi náp thuÁ.

ThuÁ trc thu thòng bao gòm cỏc sc thu cú c sá đánh thuÁ là thu nhÁp nhÁn đ°ÿc. à n°ớc ta thuÁ trực thu bao gßm: thuÁ thu nhÁp cá nhân, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp, thuÁ nhà đÁt, …

- <i>Thu¿ gián thu là lo¿i thuÁ không trực tiÁp đánh vào thu nhÁp và tài s¿n căa ng°ßi </i>

náp thuÁ mà đánh mát cách gián tiÁp thơng qua giá c¿ hàng hố và dách vā. ĐÁc điÅm căa thuÁ gián thu là:

+ ThuÁ gián thu là mát yÁu tá cÁu thành trong giá c¿ hàng hố và dách vā. Ng°ßi s¿n xuÁt hàng hoá và cung ứng dách vā cáng thêm ph¿n thuÁ vào trong giá bán hàng hoá và dách vā căa mình, khi hàng hố và dách vā đ°ÿc bán ng°ßi s¿n xuÁt thay mÁt ng°ßi tiêu dùng náp kho¿n thuÁ gián thu cho Nhà n°ớc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

+ ThuÁ gián thu có thÅ đ°ÿc chuyÅn dách gánh nÁng thuÁ trong những tr°ßng hÿp nhÁt đánh. Do đó, thuÁ gián thu có ¿nh h°áng đÁn ho¿t đáng s¿n xt kinh doanh thơng qua c¢ chÁ giá c¿ trên thá tr°ßng. Tuy nhiên, sự ¿nh h°áng đó căa thuÁ gián thu không những cháu sự chi phái căa mái quan há cung c¿u trên thá tr°ßng, mà cịn phā thc vào b¿n chÁt căa thá tr°ßng, trong đó, có sự tác đáng căa th, tức là thá tr°ßng đó c¿nh tranh hay đác quyÃn.

+ ThuÁ gián thu mang tính chÁt th luỹ thối vì mức th khơng phā thuác vào thu nhÁp có kh¿ nng nhÁn đ°ÿc căa ng°ßi náp th. Thc vào lo¿i th này có các sắc thuÁ mà c¢ sá đánh thuÁ là các kho¿n thu nhÁp dùng đÅ tiêu dùng. à n°ớc ta thuÁ gián thu bao gßm: thuÁ GTGT, thuÁ TTĐB, thuÁ xuÁt khÁu và nhÁp khÁu.

<i><b>4.2.3. Phân loại theo mối quan hệ đối với khả năng nộp thuế </b></i>

Cn cứ vào kh¿ nng náp th ng°ßi ta có thÅ chia thuÁ thu nhÁp thành hai lo¿i: - <i>Thu¿ thāc là lo¿i th khơng dựa vào kh¿ nng căa ng°ßi náp thuÁ. ThuÁ thực </i>

thu vào các d¿ng tài s¿n riêng biỏt ca ngòi nỏp thu trờn c sỏ mc sinh lÿi trung bình căa các lo¿i tài s¿n đó mà khơng ph¿i từ thu nhÁp thực tÁ căa ng°ßi náp thuÁ. Các lo¿i thuÁ thực bao gßm: thuÁ điÃn thá, thuÁ nhà cửa, thuÁ tài s¿n. Ng°ßi náp thuÁ thực là ng°ßi sá hữu tài s¿n. Sá thuÁ ph¿i náp đ°ÿc tính theo mức thu nhÁp trung bình và tài s¿n. - Thu¿ cá nhân là lo¿i thuÁ dựa trên kh¿ nng căa ng°ßi náp thuÁ. ThuÁ cá nhân là thuÁ đánh vào thu nhÁp căa ng°ßi náp thuÁ và đ°ÿc thu ngay từ khâu phát sinh thu nhÁp hoÁc do khai báo. Khác với th thực, th cá nhân có tính đÁn kh¿ nng thu nhÁp, hồn c¿nh gia đình và tình hình tài chính căa ng°ßi náp th. Các lo¿i th cá nhân bao gßm: thuÁ thu nhÁp cá nhân, thuÁ lÿi tức, thuÁ thu nhÁp doanh nghiáp, thuÁ lÿi nhuÁn siêu ng¿ch, thuÁ chuyÅn nh°ÿng tài s¿n.

<i><b>4.2.4. Phân loại theo phạm vi thẩm quyền về thu: </b></i>

Tuỳ theo ph¿m vi và thÁm quyÃn trong viác ban hành chính sách, chÁ đá thuÁ, há

<i><b>tháng th có thÅ chia thành th Trung °¢ng và th đáa ph°¢ng. </b></i>

Th Trung °¢ng là các hình thức th do các c¢ quan đ¿i dián chính qun nhà n°ớc á Trung °¢ng ban hành, cịn th đáa ph°¢ng là do chính qun đáa ph°¢ng ban hành. Tuy nhiên, khơng ph¿i tÁt c¿ các lo¿i th Trung °¢ng đÃu náp hÁt vào ngân sách Trung °¢ng mà mát ph¿n căa thuÁ Trung °¢ng có thÅ đ°ÿc trích vào ngân sách đáa ph°¢ng.

Tóm l¿i, trong thực tÁ có rÁt nhiÃu tiêu thức phân lo¿i, tuỳ theo yêu c¿u qu¿n lý á mßi n°ớc mà có sự lựa chọn khác nhau. Hián nay, á nhiÃu n°ớc ng°ßi ta phân lo¿i thuÁ chă yÁu dựa vào tiêu thức ph°¢ng pháp đánh thuÁ và c¢ sá tính thuÁ.

<b>4.3. Các tiêu chí đà xây dāng há thỗng thu </b>

Thu khụng chò c s dng tp trung ngn thu cho NSNN mà cịn là mát trong những cơng cā quan trọng điÃu chßnh vĩ mơ nÃn kinh tÁ. Bái vÁy, viác xây dựng mát há tháng thuÁ hiáu qu¿ nhằm gi¿i quyÁt tho¿ đáng c¿ hai yêu c¿u trên luôn đ°ÿc xác nhà khoa học thÁ giới quan tâm. Đã từ lâu, chính nhà kinh tÁ học nái tiÁng Adam – Smith đã đ°a ra bán nguyên tắc c¢ b¿n đÅ xây dựng mát há tháng thuÁ hÿp lý. Sau này các nguyên tắc trên đ°ÿc các nhà kinh tÁ học hián đ¿i hồn chßnh, bá sung và khái qt hố thành những tiêu chí làm c¢ sá xây dựng và đánh giá chÁt l°ÿng căa mát há tháng th trong mßi qc gia.

<i><b>4.3.1. Tính cơng bằng </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Tính cơng bằng là mát địi hßi khách quan trong tiÁn trình phát triÅn căa lách sử. Trong mát xã hái dân chă, tính công bằng c¿n ph¿i đ°ÿc thực hián tr°ớc hÁt đái với viác phân chia gánh nÁng căa thuÁ khoá. Tuy nhiên cho đÁn nay, tiêu thức đÅ đánh giá tính cơng bằng căa mát há tháng th cũng đang có nhiÃu ý kiÁn khác nhau. Các nhà kinh tÁ cho rằng tính cơng bằng căa th khố ph¿i dựa trên nguyên tắc công bằng theo chiÃu ngang và nguyên tắc công bằng theo chiÃu dọc.

Há tháng thuÁ đ°ÿc coi là công bằng theo chiÃu ngang nÁu các cá nhân và mọi mÁt đÃu nh° nhau thì đ°ÿc đái xử ngang nhau trong viác thực hián nghĩa vā thuÁ. Tuy nhiên, trong thực tÁ ngun tắc này ít có tính kh¿ thu bái vì nó khơng chß rõ tiêu thức nào đÅ xác đánh hai cá nhân nh° nhau, mÁt khác, nó cũng khơng nói rõ viác đái xử nh° nhau trong viác thực hián nghĩa vā náp thuÁ là nh° thÁ nào.

Há tháng thuÁ đ°ÿc coi là công bằng theo chiÃu dọc, nÁu ng°ßi có kh¿ nng náp th nhiÃu h¢n thì ph¿i náp th cao h¢n những ng°ßi khác.

Trong thực tÁ, đÅ áp dāng nguyên tắc này c¿n ph¿i xác đánh rõ hai vÁn đÃ: tiêu thức xác đánh kh¿ nng và mức đá náp thuÁ cao h¢n.

Xung quanh vÁn đà tiêu thức xác đánh kh¿ nng náp thuÁ cũng còn nhiÃu ý kiÁn khác nhau. Phá biÁn hián nay ng°ßi ta dùng tiêu thức thu nhÁp hoÁc tiêu dùng đÅ đánh giá kh¿ nng náp th.

Tuy nhiên, có quan điÅm cho rằng c¢ sá đánh thuÁ là thu nhÁp cho dù là thu nhÁp suát đßi, v¿n là đánh trên cái mà cá nhân cung cÁp cho xã hái, nh° vÁy là không công bằng. Đánh thuÁ công bằng là nên dựa trên cái gì mà cá nhân nhÁn đ°ÿc từ xã hái. Với lÁp luÁn này, họ cho là nên dựa vào tiêu thức tiêu dùng đÅ đánh thuÁ. Cùng với lÁp ln này, mát sá ng°ßi cịn đà nghá viác đánh th cơng bằng là nên dựa vào lÿi ích mà mßi ng°ßi náp thuÁ nhÁn đ°ÿc từ viác cung cÁp dách vā và hàng hố cơng cáng căa Nhà n°ớc. Tuy nhiên, trong thực tÁ có nhiÃu lo¿i hàng hố cơng cáng do Nhà n°ớc cung cÁp khơng thÅ xác đánh lÿi ích cā thÅ mà cá nhân nhÁn đ°ÿc đÅ làm cn cứ xác đánh mức thuÁ. Viác cn cứ vào lÿi ích đÅ đánh thuÁ chß x¿y ra trong mát sá tr°ßng hÿp mà viác cung cÁp hàng hố cơng cáng đó xác đánh đ°ÿc cā thÅ lÿi ích mà cá nhân nhÁn đ°ÿc và kh¿ nng lo¿i trừ tiêu dùng là kh¿ thi.

Tóm l¿i, cơng bằng trong th khố là mát địi hßi khách quan. Viác đánh giá mát há tháng thuÁ đ°ÿc coi là công bàng không ph¿i là mát cơng viác dß dàng. Đã có nhiÃu nhà kinh tÁ đ°a ra các nguyên tắc xác đánh tiêu chn cơng bằng trong th khố, song v¿n cịn nhiÃu ý kiÁn khác nhau và nói chung những nguyên tắc nêu ra đÃu mang tính đánh h°ớng. Cơng bằng trong thuÁ khoá v¿n thuác và nhÁn thức và quan điÅm căa mßi Chính phă.

<i><b>4.3.2. Tính hiệu quả </b></i>

Há tháng thuÁ ph¿i đ¿m b¿o tính hiáu qu¿ xét trên các mÁt sau đây:

<i>* Hiáu quÁ can thiáp đái vßi nn kinh t l lòn nht: </i>

Xột trờn phÂng diỏn kinh tÁ, hành vi đánh thuÁ căa Chính phă bao giß cũng ¿nh h°áng đÁn viác phân bá ngußn lực căa xã hái và cháu sự chi phái căa hai tác nhân có xu h°ớng vÁn đáng khơng đßng nhÁt là Nhà n°ớc và các lực l°ÿng thá tr°ßng. Trong nÃn kinh tÁ thá tr°ßng, giá c¿ thá tr°ßng ln đóng vai trị quan trọng trong viác đ¿m b¿o cho nÃn kinh tÁ ho¿t đáng có hiáu qu¿. Giá c¿ đ°a ra các tín hiáu cho ng°ßi tiêu dùng và giá trá căa hàng hoá mà họ tiêu thā, chúng đ°a ra các tín hiáu cho nhà s¿n xuÁt và sá thích

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

căa ng°ßi tiêu dùng mà họ phāc vā. Theo tín hiáu giá c¿ đó, nhà s¿n xuÁt phân bá ngußn lực đÅ đ¿m b¿o l°ÿng cung nhÁt đánh nhằm tái đa hoá lÿi nhuÁn căa mình. Cịn ng°ßi tiêu dùng s¿ chọn mức tiêu thā hÿp lý nhÁt đÅ tái đa hoá mức đá tho¿ dāng. Khi thá tr°ßng đã đ¿t điÅm cân bằng, thì bÁt kỳ can thiáp nào căa Chính phă (thuÁ) cũng có thÅ làm sai lách các tín hiáu giá c¿, viác phân bá ngn lực theo tín hiáu giá c¿ này s¿ d¿n đÁn sẹ lãng phí ngn lực. Trong bái c¿nh nh° vÁy, mọi sự can thiáp bằng thuÁ vào nÃn kinh tÁ khi gây ra những biÁn đáng giá c¿ thì đÃu gây ra sự phi hiáu qu¿ kinh tÁ, đÅ phân tích mức chi phí hiáu qu¿ này, các nhà kinh tÁ đã đ°a ra khái niám gánh nÁng phā trái hay sự mÁt trng do thuÁ gây ra.

- Tng c°ßng vai trị căa th đái với viác phân bá ngußn lực ch°a đ¿t đ°ÿc hiáu qu¿. Mát ví dā cā thÅ nh° th ơ nhißm mơi tr°ßng vừa huy đáng thêm ngn thu cho Nhà n°ớc vừa nâng cao đ°ÿc hiáu qu¿ phân bá ngußn lực.

Nói chung sự phân bá ngn lực d°ới tác đáng căa các lực l°ÿng thá tr°ßng đ¿t đ°ÿc tính hiáu qu¿ cao. Tuy nhiên, do đáng c¢ chă yÁu là lÿi nhuÁn, nên xét á t¿m vĩ mô viác phân bá ngußn lực d°ới tác đáng căa lực l°ÿng thá tr°ßng, trong nhiÃu tr°ßng hÿp khơng hồn tồn mang l¿i hiáu qu¿ chung cho nÃn kinh tÁ quác dân. Bái vÁy, tÁt yÁu c¿n ph¿i có sự kÁt hÿp và can thiáp căa các há tháng phân bá ngußn lực căa Nhà n°ớc, trong đó, có cơng cā th đÅ điÃu chßnh các xu h°ớng vÁn đáng khác nhau nhằm đ¿m b¿o hiáu qu¿ chung căa nÃn kinh tÁ thá tr°ßng.

<i><b>* Hiệu quả tổ chức thu thuế là lớn nhất: </b></i>

Trên thực tÁ khi thu thuÁ bao giß cũng phát sinh chi phí, đó là chi phí trực tiÁp căa c¢ quan th (chi phí đÅ thu th) và chi phí gián tiÁp (chi phí tuân thă căa đái t°ÿng náp thuÁ). Tính hiáu qu¿ căa thu thuÁ thÅ hián: thuÁ thu đ°ÿc nhiÃu nhÁt trên c¢ sá chi phí hành chính thuÁ là thÁp nhÁt. CÁc kho¿n chi phí hành chính này phā thuác vào tính phức t¿p căa há tháng thuÁ (các điÃu kho¿n mißn gi¿m; sá l°ÿng, mức đá phân biát căa thuÁ suÁt đái với đái t°ÿng náp th cũng nh° c¢ sá tính th, …).

Nói chung các lo¿i th có c¢ sá tính th phức t¿p, nhiÃu điÃu kho¿n mißn gi¿m, u c¿u qu¿n lý cao thì chi phí hành chính th th°ßng là lớn.

Nhằm gi¿m bớt chi phí địi hßi há tháng th ph¿i đ¢n gi¿n, chứa đựng ít māc tiêu xã hái. MÁt khác, há tháng th có đ¢n gi¿n, dß hiÅu thì viác qu¿n lý, kiÅm tra, kiÅm sốt căa Nhà n°ớc đái với ng°ßi náp th mới dß dàng thn lÿi.

<i><b>4.3.3. Tính rõ ràng, minh bạch </b></i>

Mát há tháng thuÁ chính xác thÅ hián sự rõ ràng và minh b¿ch tr°ớc hÁt ph¿i chß rõ ai cháu thuÁ, thßi h¿n náp thuÁ và dß xác đánh mức thuÁ ph¿i náp. ThuÁ trực thu (thuÁ thu nhÁp cỏ nhõn) thòng cú tớnh minh bch hÂn thu giỏn thu.

Tính minh b¿ch dß dàng đ¿t đ°ÿc h¢n khi chính sách thuÁ đ¢n gi¿n. NÁu mát chính sách thuÁ phức t¿p với quá nhiÃu mức thuÁ suÁt phân biát và các điÃu kho¿n mißn gi¿m th s¿ gây ra tình tr¿ng khơng có chn mực rõ ràng trong cách hiÅu và vÁn dāng, làm cho ng°ßi náp th khó hiÅu và do đó khó tự giác chÁp hành, cịn c¢ quan thu th gÁp khó khn trong qu¿n lý thu náp. Vì l¿ đó, phát sinh ra sự tuỳ tián, t¿o k¿ há trán và tránh th, đßng thßi tng chi phí hành chính th.

<i><b>4.3.4. Tính linh hoạt </b></i>

Há tháng th ph¿i có tính linh ho¿t, đ°ÿc thÅ hián thơng qua kh¿ nng thích ứng mát cách dß dàng với những hồn c¿nh kinh tÁ thay đái. NÃn kinh tÁ thá tr°ßng rÁt nng

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

đáng, nó ln biÁn đáng theo thòi gian, trong khi chớnh sỏch thu li tÂng đái án đánh, do vÁy dß n¿y sinh sự lách pha giữa chính sách thuÁ và các ho¿t đáng kinh tÁ. C¢ cÁu thuÁ nên t¿o thuÁn lÿi viác sử dāng chính sách tài khố cho sự án đánh và māc tiêu tng tr°áng. Mát sá chính sách th có c¢ chÁ án đánh tự đáng rÁt hữu hiáu đó là thuÁ thu nhÁp, mức thuÁ thu nhÁp s¿ tự thay đái mà khơng c¿n ph¿i thay đái chính b¿n thân chính sách thuÁ. Thu nhÁp cháu thuÁ phā thuác vào thu nhÁp thực tÁ, nên khi nÃn kinh tÁ suy thoái, thu nhÁp thực tÁ gi¿m d¿n đÁn mức thuÁ ph¿i náp gi¿m, t¿o điÃu kián thúc đÁy tng tr°áng kinh tÁ. Ng°ÿc l¿i, khi nÃn kinh tÁ tng tr°áng nhanh, thu nhÁp tng nhiÃu thì thuÁ ph¿i náp cũng tự đáng tng lên, nên có tác đáng h¿n chÁ nguy c¢ l¿m phát.

Tuy nhiên, tính tự đáng điÃu chßnh ch°a thÁt sự tß ra hữu hiáu, nó ch°a có những tác đáng đă m¿nh tr°ớc sự biÁn đáng lớn căa nÃn kinh tÁ, vì vÁy, bắt buác các Chính phă trong những điÃu kián nhÁt đánh ph¿i chă đáng điÃu chßnh các lo¿i thuÁ và thuÁ suÁt. Trong thực tÁ, chính sỏch ti khoỏ (thu) thòng cú ỏ trò ln hÂn so với chính sách tiÃn tá trong q trình thực hián chính sách can thiáp á mức đá, thßi điÅm và đái t°ÿng thích hÿp thì mới đ¿m b¿o đ°ÿc tính linh ho¿t và hiáu lực căa chính sách thuÁ.

Trong ho¿ch đánh chính sách thuÁ viác đ¿m b¿o sự tháng nhÁt và hài hoà các tiêu thức trên là rÁt khó khn, đơi khi giữa chúng có sự mâu thu¿n nên địi hßi ph¿i có sự cân nhắc thÁn trọng và sự đánh đái này. Chẳng h¿n đÅ đ¿t đ°ÿc tiêu thức cơng bằng thì bc ph¿i gi¿m tính hiáu qu¿ hay nói cách khác là nÃn kinh tÁ ph¿i chÁp nhÁn sự phi hiáu qu¿ do tính cơng bằng căa th gây ra, bái vì, đÅ tng tính cơng bằng thì các sắc th ph¿i gßm nhiÃu mức thuÁ suÁt, nhiÃu các điÃu kho¿n mißn gi¿m phù hÿp theo từng đái t°ÿng cháu thuÁ. Nh° vÁy, chính sách thuÁ trá nên rÁt phức t¿p và tÁt yÁu tính đ¢n gi¿n căa thuÁ l¿i bá vi ph¿m. T°¢ng tự nh° vÁy, tiêu chí linh ho¿t cũng có những mái quan há nghách với tiêu chí hiáu qu¿ và tiêu thức công bằng.

Yêu c¿u xây dựng há tháng thuÁ chính là ph¿i kÁt hÿp những tiêu chí đó mát cách tái °u nhÁt nhằm thực hián māc tiêu căa há tháng mát cách tái °u nhÁt nhằm thực hián māc tiêu căa há tháng mát cách tát nhÁt trong hoàn c¿nh kinh tÁ - xã hái cā thÅ phù hÿp với từng quác gia và từng giai đo¿n phát triÅn kinh tÁ. Mßi quác gia tuỳ từng điÃu kián kinh tÁ - xã hái và quan điÅm căa Nhà n°ớc trong sử dāng th đÅ điÃu chßnh vĩ mơ nÃn kinh tÁ mà chÁp nhÁn sự đánh đái giữa các tiêu chí trên đÅ xây dựng mát há tháng thuÁ phù hÿp. MÁt khác, qua phân tích mức đá chÁp nhÁn đánh đái giữa các tiêu chí trong há tháng th căa mßi qc gia, chúng ta cũng có thÅ nhÁn rõ đ°ÿc quan điÅm căa Chính phă trong điÃu hành chính sách th căa qc gia đó.

<b>5. LàCH SĀ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIÂN </b>

N°ớc ta, dù đã hình thành từ rÁt lâu nh°ng cho đÁn tÁn thÁ kỷ XIII, thßi nhà Tr¿n, đßi vua Tr¿n Thái Tơng (1225 - 1237), viác đánh th mới đ°ÿc hình thành mát cách có tá chức quy că và có há tháng.

<b>5. 1. Thãi phong ki¿n (tÿ thãi nh Trn n na cuỗi th kò XIX) </b>

Vo thòi nhà Tr¿n, sử sách ghi nhÁn có mát sá lo¿i th chính đ°ÿc áp dāng trong đó ph¿i kÅ đÁn là thuÁ điÃn.

ThuÁ điÃn (thuÁ ruáng) - đóng bằng thóc. Mát m¿u rng t° thì chă điÃn ph¿i đóng 100 thng thóc. Cịn rng cơng thì có các mức đóng thuÁ khác nhau, nh°: đái với ruáng quác khá: h¿ng nhÁt mßi m¿u đánh thuÁ 6 th¿ch (80 thng), h¿ng nhì mßi m¿u 4 th¿ch, h¿ng ba mßi m¿u 3 th¿ch; đái với thác điÃn (ruáng th°áng cho quan l¿i có cơng): h¿ng

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

nhÁt mßi m¿u đánh th 1 th¿ch thóc; h¿ng nhì 3 m¿u lÁy 1 th¿ch: h¿ng ba 4 m¿u lÁy 1 th¿ch. Với rng ao thì mßi m¿u lÁy 3 thng thóc th. Rng mi thì ph¿i đóng bằng tiÃn.

Viác đóng thuÁ kÅ từ lúc đó đã thành lá và h¿u nh° khơng có gì thay đái đáng kÅ, chß đÁn thßi nhà Hß, nhà Lê mới có quy đánh l¿i ng¿ch thuÁ, đÁt thêm thuÁ đÁt bãi trßng dâu ni tằm.

ĐÁn đßi Tránh - Ngun phân tranh, ngồi viác duy trì các lo¿i th nh° tr°ớc, chúa Tránh á miÃn Bắc còn đÁt ra thuÁ tu¿n ti (đánh vào thun bn), th mi, th thá s¿n. Cịn á miÃn Nam, ngồi th điÃn, th mß chúa Nguyßn đÁt ra thêm thuÁ xuÁt c¿ng, nhÁp c¿ng (đánh vào các tàu bn n°ớc ngồi cÁp bÁn và rßi khßi c¿ng n°ớc ta).

D°ới thßi nhà Nguyßn, bên c¿nh viác quy đánh l¿i các lo¿i thuÁ đinh, thuÁ điÃn, vua Gia Long còn đÁt ra các lo¿i thuÁ mới nh° thuÁ s¿n vÁt (đánh vào viác khai thác thuÁ á rừng), thuÁ yÁn (đánh vào viác khai thác yÁn sào), thuÁ h°¢ng liáu, thuÁ đánh vào các tàu bè ngo¿i qc ra vào bn bán, th mß…

ChÁ đá th có từ thßi vua Gia Long tiÁp tāc đ°ÿc duy trì đÁn thßi vua Tự Đức và có đÁt thêm lo¿i thuÁ nha phiÁn đánh vào viác bán thuác phián. Viác đÁt thêm lo¿i thuÁ nha phiÁn òng thòi cng l viỏc lm phÂng hi rt nhiu đÁn đÁt n°ớc căa triÃu đình nhà Ngun.

Sử sách đã ghi nhÁn mát sá triÃu đ¿i đ°ÿc coi là tiÁn bá (Lí, Tr¿n, Lê s¢), ngồi viác giữ n°ớc, má mang kinh tÁ, phát triÅn dân trí và xây dựng mát nÃn vn hố có b¿n sắc dân tác cịn theo đi mát sá chính sách th hÿp lòng dân, nêu đ°ÿc các m¿u mức và viác sử dāng chß tiêu cơng theo quan điÅm phāc vā qc kÁ dân sinh, ích n°ớc lÿi nhà. Tựu trung l¿i, há tháng thuÁ trong các triÃu đ¿i phong kiÁn á n°ớc ta có đÁc điÅm chung là thiÁu những chuÁn mực và đ¿o lý và pháp lý c¿n thiÁt, đáp ứng và c¢ b¿n và lâu dài ý chí và lÿi ích căa nhân dân. Viác thu thuÁ và sử dāng cơng quỹ trong rÁt nhiÃu tr°ßng hÿp l¿i do các bÁc vua chúa toàn quyÃn quyÁt đánh khơng ph¿i dựa trên các suy nghĩ chín chắn mà xuÁt phát từ ý thích hoÁc tính khí thay đái rÁt thÁt th°ßng căa mình. Bên c¿nh chÁ đá trung °¢ng tÁp qun rÁt gị bó, lách sử cịn ghi nhÁn tình tr¿ng "Phép vua thua lá làng" đã hình thành từ rÁt lâu á các đáa ph°¢ng mà hÁu qu¿ tÁt yÁu là đẻ ra mát chÁ đá thuÁ hà khắc, mát t¿ng lớp quan l¿i nhũng nhißu nhân dân trong hàng ngàn nm qua. KÁt cāc bi th¿m mang tính tÁt u lách sử khơng thÅ đ¿o ng°ÿc đã x¿y ra: chÁ đá phong kiÁn suy tàn vào cuái thÁ kß XIX, đÅ l¿i mát đÁt n°ớc kém má mang, r¢i vào sự tháng trá căa chă nghĩa thc dõn Phỏp.

<b>5.2. Thói Phỏp thuòc </b>

C chÁ tài chính do Pháp thiÁt lÁp á Đơng D°¢ng đ¿u thÁ kß XX khơng nằm ngồi māc đích bao trùm là v¢ vét căa c¿i căa thuác đáa. D°ới thßi Pháp thuác, thuÁ đ°ÿc huy đáng vào há tháng ngân sách thuác đáa gßm nhiÃu t¿ng nÁc, nh°ng chúng l¿i khơng đ°ÿc chun thành ngn tài trÿ cho sự phát triÅn căa xã hái mà l¿i đ°ÿc chuyÅn và chính quác, theo đúng māc tiêu căa chă nghĩa thực dân. Há tháng ngân sách căa Nhà n°ớc thuỏc ỏa bao gòm:

- Ngõn sỏch ụng DÂng và các ngân sách phā thuác căa nó là: ngân sách đÁc biát và tiÃn vay nÿ và ngân sách riêng căa sá ho¿ xa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

- Ngân sách các xứ bên trong liên bang gßm: Bắc Kì, Trung Kì, Nam Kì, Cao Miên, Ai Lao và Qu¿ng Châu Vn (mát vùng đÁt Trung Quác d°ới quyÃn uỷ trá căa Pháp trong 99 nm).

- Ngân sách các tßnh và thành phá - Ngân sách xã á các làng

Trên thực tÁ, mát há tháng ngân sách nh° vÁy ph¿n nào thÅ hián māc đích phāc vā cho viác bóc lát và v¢ vét và chính nó đã t¿o tiÃn đà quan trọng d¿n đÁn cuác khái nghĩa tháng 8/ 1945, chÁm dứt ách đô há căa chÁ đá thực dân Páhp trong g¿n 100 nm.

<b>5.3. Sau Cách m¿ng tháng Tám nm 1945 đ¿n nm 1975 (å miÁn BÃc) a. Giai đo¿n tÿ Sau cách m¿ng tháng tám đ¿n nm 1954 </b>

Sau khi giành đ°ÿc chính quyÃn, chính phă ta tiÁn hành ngay mát sá bián pháp lành m¿nh chÁ đá th khố, quan tâm đÁn đßi sáng căa nhân dân nh°: bãi bß th thân, th thá tr¿ch á thơn q và mát sá t¿p th vơ lí; mißn th điÃn thá cho vùng bá lāt và gi¿m thuÁ điÃn 20% trong tồn qc, đình chß thu th á miÃn Nam (Nam Trung Bá và Nam Bá)…

Sau nm 1946, khi đã án đánh đ°ÿc tình hình, Nhà n°ớc mát mÁt, bắt đ¿u c¿i tiÁn chÁ đá, tng thuÁ suÁt nhiÃu lo¿i thuÁ; mÁt khác, v¿n tiÁp tāc dựa vào những đóng góp mới nh°: Quỹ "Tham gia kháng chiÁn" nm 1949, Quỹ "Cơng l°¢ng" nm 1950 và bắt đ¿u chuyÅn h°ớng thu mát vài thứ thuÁ bằng hián vÁt (thóc g¿o) nh° Quỹ "Cơng l°¢ng" và th điÃn thá. MÁc khác, Chính phă cũng đáng viên nhân dân cho Nhà n°ớc vay d°ới các hình thức cơng phiÁu và cơng trái, đßng thßi cịn dựa vào ngn phát hành tiÃn tá.

ĐÁn nm 1951, bên c¿nh viác tháng nhÁt qu¿n lí tài chính Nhà n°ớc, Chính phă cịn ban hành chính sách thuÁ mới đ°ÿc xây dựng trên ngun tắc: cơng bằng, thích hÿp với hồn c¿nh kinh tÁ - xã hái và điÃu kián chiÁn tranh. Chính sách th mới gßm 7 lo¿i th là: Th nơng nghiáp, th cơng th°¢ng nghiáp, th hàng hố, th xt nhÁp khÁu, thuÁ sát sinh, thuÁ tr°ớc b¿, thuÁ tem. Trong sá các lo¿i th này thì th nơng nghiáp giữ vai trò quan trọng. Tuy vÁy, các lo¿i thuÁ này v¿n ch°a đ°ÿc cÁu trúc thành mát há tháng hồn chßnh và cũng ch°a thực sự có tác dāng đáng kÅ.

<b>b. Tÿ nm 1954 đ¿n nm 1975 </b>

Đây là thßi kì mà nÃn tài chính đứng tr°ớc nhiÃu thuÁn lÿi và thử thách mới. Mát mÁt, Viát Nam tuy đã đánh đuái đ°ÿc thực dân Pháp ra khßi bß cõi mát cách vĩnh vißn, nh°ng mÁt khác, đÁt n°ớc l¿i bá chia cắt bái bọn can thiáp Mĩ. Sau hiáp đánh Genever, Chính phă chß có điÃu kián l¿n l°ÿt ban hành các lo¿i thuÁ mới trên c¢ sá sửa đái, bá sung các chÁ đá ban hành từ nm 1951 á vùng tự do cũ đÅ áp dāng cho tháng nhÁt.

Trong thßi kì c¿i t¿o xã hái chă nghĩa, th cơng th°¢ng nghiáp đ°ÿc sửa đái đáng kÅ, từ mát há tháng thuÁ suÁt t°¢ng đái ít chun sang mát há tháng với nhiÃu hình thức thuÁ khác nhau, áp dāng trên nhiÃu khâu căa q trình s¿n xt, l°u thơng hàng hố, s¿n xuÁt nhiÃu lo¿i thuÁ suÁt khác nhau (c¿ thuÁ suÁt tß lá, thuÁ suÁt luỹ tiÁn l¿n thuÁ suÁt cá đánh) có sự phân biát giữa các ngành nghà s¿n xuÁt, kinh doanh, phân biát kinh tÁ tÁp thÅ, t° nhân và nhiÃu bián pháp °u đãi khác nhau.

Trong thßi kì thực hián kÁ ho¿ch 5 nm l¿n thứ nhÁt, Nhà n°ớc đã áp dāng thí điÅm chÁ đá thu mới gọi là thu quác doanh. Mức thu quác doanh đ°ÿc xác đánh riêng cho từng mÁt hàng tuỳ theo giá c¿ Nhà n°ớc quy đánh và chß thu á khâu s¿n xuÁt. Nm 1962, Nhà n°ớc còn ban hành chÁ đá trích náp và sử dāng lÿi nhuÁn căa các xí nghiáp. Theo chÁ đá

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

này, lÿi nhuÁn căa các xí nghiáp quác doanh ph¿i trích náp mát ph¿n nào. Ngân sách Nhà n°ớc (NSNN); ph¿n lÿi nhn cịn l¿i, xí nghiáp đ°ÿc dùng đÅ lÁp quỹ xí nghiáp, bá sung kinh phí chuyên dùng, đ¿u t° mát ph¿n vào viác kiÁn thiÁt c¢ b¿n má ráng căa xí nghiáp và bá sung ván l°u đáng. Các xí nghiáp cơng t° hÿp doanh trong thßi kì này đ°ÿc chuyÅn sang làm nghĩa vā tài chính đái với Nhà n°ớc nh° các xí nghiáp qc doanh, có nghĩa là ph¿i náp thu quác doanh và lÿi nhuÁn chứ không ph¿i náp thuÁ th° tr°ớc. ChÁ đá thuÁ này đ°ÿc duy trì miÃn Bắc cho đÁn hÁt ngày gi¿i phóng miÃn Nam, tháng nhÁt đÁt n°ớc nm 1975.

<b>5.4. Giai đo¿n 1975 - 1990 a. Thãi kì 1975 - 1980 </b>

Trong thịi kì này, miÃn Bắc v¿n tiÁp tāc thực hián há tháng thu và th cũ, có sửa đái cho phù hÿp với tình hình mới. Cịn miÃn Nam thì trên c¢ sá có áp dāng mát sá các thuÁ cũ căa chính quyÃn Sài Gịn nh°ng xóa bß mát sá sắc th ph¿n tiÁn bá và sửa đái bá sung đÅ thích ứng với điÃu kián c¿ n°ớc tháng nhÁt.

<b>b. Thãi kì 1980 - 1990 </b>

Trong thßi kì này chúng ta bắt đ¿u tiÁn hành công cuác đái mới đÁt n°ớc, c¿ n°ớc áp dāng há tháng thu và thuÁ tháng nhÁt, nh°ng há tháng thuÁ hián hàng ngày càng tß ra có nhiÃu nh°ÿc điÅm, c¿n trá sự phát triÅn các yÁu tá căa nÃn kinh tÁ thá tr°ßng đang n¿y sinh với các đÁc điÅm:

- Sự phân biát đái xử giữa các thành ph¿n kinh tÁ. Xí nghiáp quác doanh thì thực hián chÁ đá thu quác doanh, thu trích náp lÿi nhn cùng với các hình thức thu khác, trong khi các doanh nghiáp thuác các thành ph¿n kinh tÁ khác l¿i ph¿i áp dāng chÁ đá thu thuÁ.

- Thu quác doanh đã bác lá nhiÃu nh°ÿc điÅm cn b¿n, thực chÁt đây là mát lo¿i thuÁ đa thuÁ suÁt, lên tới hàng trm thuÁ suÁt, điÃu này đÁc biát gây khó khn cho viác qu¿n lý.

<b>5.5. Giai đo¿n tÿ 1990 đ¿n nay </b>

Từ giữa những nm 80, cùng với công cuác đái mới và má cửa nÃn kinh tÁ, há tháng thuÁ Viát Nam cũng đã đ°ÿc nghiên cứu đái mới cho phù hÿp và đÁn nm 1990 mát há tháng th mới đ°ÿc hình thành bao gßm há tháng chính sách thuÁ và há tháng qu¿n lí thuÁ với đÁc tr°ng là mát há tháng th hồn chßnh nhÁt từ tr°ớc đÁn nay, ĐÁn nay tr¿i qua nhiÃu l¿n sửa đái, bá sung trong khuôn khá cuác c¿i cách thuÁ, mát há tháng pháp luÁt và thuÁ đã đ°ÿc ra đßi và áp dāng bao gßm:

1. LuÁt ThuÁ sử dāng đÁt nông nghiáp 2. LuÁt ThuÁ chuyÅn quyÃn sử dāng đÁt 3. LuÁt ThuÁ giá trá gia tng

4. LuÁt ThuÁ tiêu thā đÁc biát

5. LuÁt ThuÁ thu nhÁp doanh nghiáp 6. LuÁt ThuÁ xuÁt khÁu, thuÁ nhÁp khÁu 7. LuÁt ThuÁ tài nguyên

8. LuÁt ThuÁ thu nhÁp cá nhân 9. LuÁt đÁt đai và LuÁt nhà á 10. Các quy đánh và phí, lá phí

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

Tuy nhiên, há tháng pháp lt và th trên cũng cịn có những bÁt cÁp mà nhiÃu lt trong sá đó bắt ngn từ quan điÅm và kinh tÁ thá tr°ßng và sử dāng công cā vĩ mô căa Nhà n°ớc Viát Nam. Cā thÅ là:

- Chính sách thuÁ đ°ÿc c¿i cách và đái mới trong khi các c¢ chÁ kinh tÁ khác chÁm đái mới, ch°a thích ứng káp thßi làm gi¿m hiáu qu¿ căa chính sách mới ban hành.

- Viác h°ớng d¿n luÁt thuÁ do máy móc, thiÁu thực tÁ nên có tr°ßng hÿp chßng chéo, khơng rõ ràng làm cho ng°ßi chÁp hành gÁp khó khn, hc làm cho thuÁ có tác đáng trái ng°ÿc tác đáng đÁn ho¿t đáng kinh tÁ.

- NhiÃu khi công cā thuÁ đ°ÿc sử dāng mát cách tuỳ tián, thiÁu cân nhắc kÁt hÿp với các chính sách đ¿u t° th°¢ng m¿i…khơng đúng đắn đã làm cho mơi tr°ßng kinh doanh trá nên thiÁu lành m¿n.

- Sử dāng công cā thuÁ phāc vā quá nhiÃu các chính sách xã hái hái mÁt tính trung lÁp thuÁ.

- Tính kh¿ thi, tính hÿp lí trong mát lt th cịn h¿n chÁ nên d¿n đÁn có những sắc th chß sau mát thßi gian thực hián đã ph¿i sửa đái, bá sung.

- Há tháng chính sách th cịn ch°a phù hÿp với thơng lá qc tÁ và ch°a đ¿m b¿o đ°ÿc tính tÂng thớch cỏc nn kinh t thỏ tròng khỏc trong khu vực.

- Trong thßi gian qua các sắc thuÁ v¿n ch°a đ¿t đ°ÿc māc tiêu đ¢n gi¿n, rõ ràng

<b>6. Tá chức bß máy và quÁn lý thu thu¿ Viát Nam hián hành 6.1. Tá chức bß mỏy ca hỏ thỗng thu thu Nh nỏc </b>

<i>* Nguyên tÁc chung </i>

Đái với cÁp trung °¢ng, há tháng thu thuÁ Nhà n°ớc bao gßm Táng cāc thuÁ trực thuác Bá tài chính và bá máy giúp viác c quan Tỏng cc gòm mỏt sỏ phũng chc nng và phòng nghiáp vā Táng cāc thuÁ do mát Táng cāc tr°áng phā trách và có mát sá Phịng Táng cāc tr°áng giúp viác. Táng cāc thuÁ là tá chức trong há tháng hành chính Nhà n°ớc, có t° cách pháp nhân cơng quyÃn, có con dÁu riêng và đ°ÿc má tài kho¿n t¿i kho b¿c Nhà n°ớc.

Đái với các tßnh, thành phá, đÁc khu trực thuác Trung °¢ng (sau đây gọi chung là tßnh) có các Cāc th trực thc táng cāc thuÁ, đßng thßi cháu sự chß đ¿o song trùng căa Táng cāc thuÁ và Uỷ ban nhân dân cùng cÁp. Cāc thuÁ do mát Cāc tr°áng phā trách và có mát sá Phó Cāc tr°áng giúp viác, d°ới cāc thuÁ là chi cāc thuÁ phā trách quÁn, huyán. T°¢ng tự Táng cāc th thì Cāc th và Chi cāc thuÁ cũng là tá chức trong há tháng hành chính Nhà n°ớc, có t° cách pháp nhân cơng qun, có con dÁu riêng và đ°ÿc má tài kho¿n t¿i kho b¿c Nhà n°ớc.

<i>* C¢ cÃu bá máy Cāc thu¿ Nhà n°ßc các tßnh, thành phá trāc thuác trung °¢ng </i>

Các c¢ quan thuÁ đÁt t¿i đáa ph°¢ng ph¿i cháu sự lãnh đ¿o căa c¿ Bá tr°áng Bá Tài chính và Chă tách Uỷ ban nhân dân tònh, thnh phỏ trc thuỏc Trung Âng, trong ú:

- Bá tr°áng Bá Tài chính cháu trách nhiám tr°ớc Hái đßng Bá tr°áng (nay là Chính phă) và cơng tác thu thuÁ trong ph¿m vi c¿ n°ớc thông qua há tháng thu thuÁ c¿ n°ớc.

- Trong ph¿m vi quyÃn h¿n do luÁt đánh, Chă tách Uỷ ban nhân dân các cÁp cháu trách nhiám chß đ¿o cơng tác thu thuÁ trên đáa bàn; đ°ÿc ra quyÁt đánh hoÁc đà nghá cÁp trên quyÁt đánh mißn thuÁ, gi¿m thu theo tò trỡnh ca c quan thu; chò o, kiÅm tra, giám sát căa c¢ quan thu thuÁ trong viác thi hành các quy đánh căa Nhà n°ớc và thuÁ và

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

thu khác, chß đ¿o các c¢ quan chun mơn có liên quan phái hÿp chÁt ch¿ với c¢ quan thuÁ đ¿m b¿o thực hián tát kÁ ho¿ch thu NSNN trên đáa bàn.

Trong tr°ßng hÿp c¿n thiÁt, Uỷ ban nhân dân các cÁp có thÅ thành lÁp ban chß đ¿o cơng tác thu th trên đáa bàn. Ban chß đ¿o cơng tác thu th do mát Phó Chă tách Uỷ ban nhân dân cùng cÁp làm tr°áng ban, đ¿i dián c¢ quan thuÁ làm u viờn thòng trc, i diỏn c quan ti chớnh và các c¢ quan nái chính làm uỷ viên.

Tuỳ tình hình cā thÅ á từng đáa bàn, c¢ quan thuÁ có thÅ uỷ nhiám cho Uỷ ban nhân dõn xó, phòng v cp tÂng Âng (sau õy gi chung là xã) trực tiÁp tá chức và thu mát sá kho¿n thuÁ và thu khác căa NSNN, Uỷ ban nhân dân xã đ°ÿc h°áng mát kho¿n kinh phí tính theo tß lá ph¿n trm (%)trên sá thuÁ trực tiÁp thu đÅ chi tiêu cho các nghiáp vā thut, khen th°áng những cá nhân và đ¢n vá có thành tích trong cơng tác thu th. Bá tr°áng Bá Tài chính quy đánh mức trích và viác sử dāng kho¿n kinh phí này.

Các c¢ quan th có trách nhiám báo cáo Uỷ ban nhân dân và chă tr°¢ng và bián pháp tng c°ßng cơng tác qu¿n lý thu th và tình hình thực hián kÁ ho¿ch thu thuÁ trên đáa bàn, phái hÿp chÁt ch¿ với c¢ quan tài chính cùng cÁp trong viác tháng nhÁt kÁ ho¿ch thu và qu¿n lí thu, cung cÁp thơng tin, sá liáu có liên quan đÁn viác qu¿n lí ngân sách á đáa ph°¢ng.

Viác bá nhiám các cán bá lãnh đ¿o cÁp tr°áng, c¢ quan thu thuÁ á đáa ph°¢ng c¿n có sự tho¿ thuÁn căa Uỷ ban nhân dân cùng cÁp. Viác đà b¿t cán bá lãnh đ¿o từ tr°áng, phó phịng trá lên á các Cāc và Chi Cāc thuÁ ph¿i có sự tham gia ý kiÁn căa tá chức chính qun đáa ph°¢ng cùng cÁp.

Đái với cÁp qn, hun và các cÁp t°¢ng đ°¢ng thì thành lÁp chi cāc thuÁ, các chi cāc thuÁ này cháu sự chß đ¿o căa Uỷ ban nhân dân cùng cÁp đßng thßi do Bá tr°áng Bá Tài chính quy đánh cā thÅ chức nng, nhiám vā, tá chức bá máy ho¿t đáng. Chi cāc thuÁ do mát chi cāc tr°áng phā trách và có mát sá phó chi cāc tr°áng hß trÿ. Chi cāc thuÁ cũng là mát tá chức trong bá máy hành chính Nhà n°ớc, có t° cách pháp nhân cơng qun, có con dÁu rieneg và đ°ÿc má tài kho¿n t¿i kho b¿c Nhà n°ớc.

<b>6.2. Chức nng v nhiỏm v ca hỏ thỗng thu thu Nh nỏc </b>

Há tháng thu thuÁ Nhà n°ớc có nhiám vā biên so¿n các vn b¿n pháp quy và thuÁ và các kho¿n thu khác, sau đó trình lên cho các c¢ quan có thÁm qun đÅ ra qut đánh ban hành và tá chức thực hián. Các vn b¿n pháp quy sau khi ban hành s¿ đ°ÿc thực hián tháng nhÁt trong c¿ n°ớc.

Há tháng thu thuÁ Nhà n°ớc cháu trách nhiám xây dựng các kÁ ho¿ch thu thuÁ và thu khác từ các đ¢n vá c¢ sá rßi táng hÿp vào dự tốn NSNN và đá trình lên cÁp trên trực tiÁp và Uỷ ban nhân dân cùng cÁp. Đßng thßi há tháng này cháu trách nhiám tính th, lÁp sá th, thơng báo sá th ph¿i náp, phát hành các lánh thu thuÁ và thu khác… thơng qua đó tá chức thực hián các nghiáp vā thu thuÁ và thu khác đái với các đái t°ÿng náp thuÁ, đái t°ÿng cháu thuÁ theo đúng quy đánh căa Nhà n°ớc

Há tháng thu thuÁ Nhà n°ớc cũng có trách nhiám đơn đác viác thực hián náp đ¿y đă và káp thßi mọi kho¿n thu thuÁ vào kho b¿c Nhà n°ớc, đßng thßi xem xét và đà nghá mißn thuÁ, gi¿m thuÁ và các kho¿n thu khác nằm trong thÁm quyÃn căa mình theo quy đánh căa Nhà n°ớc; thực hián thanh, quyÁt toán kÁt qu¿ thu thuÁ đÁn từng há náp thuÁ.

Ngoài ra, đÅ káp thßi phāc vā cho viác chß đ¿o, điÃu hành căa các c¢ quan cÁp trên, Uỷ ban nhân dân òng cp v cỏc c quan cú liờn quan, hỏ tháng này ph¿i đ¿m đ°¢ng

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

trách nhiám tá chức công tác thông tin, báo cáo, tháng kê, phân tích tình hình và kÁt qu¿ thu th.

ĐÅ đ¿m b¿o công tác thu thuÁ đ°ÿc tiÁn hành mát cách có kÁt qu¿, há tháng thu thuÁ Nhà n°ớc đ°ÿc quyÃn yêu c¿u các đái t°ÿng náp thuÁ và các tá chức, cá nhân liên quan ph¿i cung cÁp đ¿y đă, káp thßi tÁt c¿ các hß s¢ c¿n thiÁt phāc vā cho viác tính tốn các kho¿n thu (kÅ c¿ kÁ ho¿ch kinh tÁ - tài chớnh ca cỏc Bỏ, ngnh v c sỏ); òng thòi phái hÿp cùng các c¢ quan chức nng liên quan xét duyát đng ký kinh doanh, trực tiÁp qu¿n lý hò s ng ký kinh doanh v cỏc ti liỏu liên quan đÁn công tác thu thuÁ căa các đái t°ÿng náp thuÁ.

Đái với các đái t°ÿng náp thuÁ vi ph¿m các quy đánh và chÁ đá th căa Nhà n°ớc, c¢ quan th có qun Án đánh sá thuÁ ph¿i náp và xử lí bằng bián pháp ch ti theo lut ỏnh, hoc lp hò s khỏi tá tr°ớc c¢ quan pháp luÁt.

Há tháng thu thuÁ Nhà n°ớc đ°ÿc quyÃn thanh tra, kiÅm tra viác chÁp hành chính sách, chÁ đá thu náp căa đái t°ÿng náp thuÁ và trong nái bá ngành thuÁ, đ°ÿc quyÃn kiÅm tra, kiÅm soát sá sách kÁ toán, chứng từ… có liên quan đÁn sá thuÁ ph¿i náp căa đái t°ÿng náp thuÁ và gi¿i quyÁt các khiÁu tá thuác thÁm quyÃn theo luÁt đánh.

Tá chức công tác thơng tin, báo cáo, tháng kê, phân tích tình hình và kÁt qu¿ thu thuÁ phāc vā cho viác chò o, iu hnh cỏc c quan cp trờn. U ban nhõn dõn òng cp v cỏc c quan cú liên quan.

Há tháng thu thuÁ Nhà n°ớc cũng có qun và trách nhiám đái với cơng tác qu¿n lí và tá chức, biên chÁ, cán bá và kinh phí chi tiêu căa tồn bá há tháng thu th theo đúng các quy đánh hián hành căa Nhà n°ớc và theo sự phân cÁp căa Bá tr°áng Bá Tài Chính, tá chức bßi d°ỡng chính trá, chun mơn, nghiáp vā cho đái ngũ cán bá thuÁ.

<b>● TÓM TÂT CH¯¡NG 1 </b>

Trong ch°¢ng này, mát sá nái dung chính đ°ÿc giới thiáu:

- Lách sử ra đßi và phát triÅn căa thuÁ, khái niám, đÁc tr°ng và vai trị căa th. - Các u tá c¢ b¿n căa mát sắc thuÁ.

- Chính sách thuÁ và há tháng thuÁ, tá chức bá máy và qu¿n lý thu th.

<b>● CÂU HäI VÀ TÌNH HNG THÀO LN CH¯¡NG 1 </b>

Câu 1: Phân tích vai trị và đÁc tr°ng căa thuÁ?

Câu 2: Phân biát đái t°ÿng náp th, cháu th, ng°ßi cháu th? Giá tính th và thuÁ suÁt?

Câu 3: Th¿o luÁn và chính sách và há tháng thuÁ hián hành căa Viát nam? Câu 4: Phân tích các tiêu chí đÅ xây dựng há tháng thuÁ hiáu qu¿?

Câu 5: Th¿o luÁn và chức nng, nhiám vā, quy trình qu¿n lý thuÁ á Viát Nam hián nay?

<b>CH¯¡NG 2. THU¾ XUÂT NHÀP KHÀU ● GIàI THIàU CH¯¡NG 2 </b>

Ch°¢ng 2 là ch°¢ng giới thiáu và th xt nhÁp khÁu đÅ ng°ßi học có đ°ÿc kiÁn thức và kỹ nng tính thuÁ xuÁt nhÁp khÁu và thực hián đ°ÿc các thă tāc và thuÁ xuÁt nhÁp khÁu.

<b>● MĀC TIÊU CH¯¡NG 2 </b>

<i>Sau khi học xong ch°¢ng này, ng°ái học có khÁ nng: </i>

<i><b> + Về kiến thức: </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

- Trình bày đ°ÿc các vÁn đà c¢ b¿n và thuÁ xuÁt khÁu, thuÁ nhÁp khÁu. - BiÁt vÁn dāng lý thuyÁt đÅ làm bài tÁp.

<i><b>+ Về kỹ năng: </b></i>

- Tính toán, xác đánh sá thuÁ xuÁt nhÁp khÁu ph¿i náp trong các tình hng c¢ b¿n.

- VÁn dāng thực hián đ°ÿc các nghiáp vā và thă tāc thuÁ (đng ký, kê khai, quyÁt toán...); - VÁn dāng vào nghiáp vā kÁ toán liên quan đÁn thuÁ.

<i><b>+ Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: </b></i>

- Làm viác đác lÁp, theo nhóm.

- Ng°ßi học quan tâm nhiÃu h¢n đÁn các vÁn đà và thuÁ xuÁt nhÁp khÁu, th°ßng xuyên theo dõi các b¿n tin thßi sự đÅ cÁp nhÁt, phân tích các thơng tin phāc vā cho các môn học liên quan (môn học thực hành kê khai thuÁ, tài chính doanh nghiáp...).

- Chă đáng áp dāng các kiÁn thức đã học vào các nghiáp vā thực tÁ nghà kÁ toán doanh nghiáp, có trách nhiám với cơng viác.

<b>● PH¯¡NG PHÁP GIÀNG DắY V HõC TP CHĂNG 2 </b>

<i>- ỏi vòi ng°ái d¿y: Sā dāng ph°¢ng pháp giÁng giÁng d¿y tích cāc (dißn giÁng, vÃn đáp, d¿y học theo vÃn đÁ); yêu c¿u ng°ái học thāc hián câu hßi thÁo lu¿n và bài t¿p ch°¢ng 2 (cá nhân ho¿c nhóm). </i>

<i>- Đái vßi ng°ái học: Chă đáng đọc tr°ßc giáo trình (chÂng 2) tròc buỏi hc; hồn thành đ¿y đă câu hßi thÁo lu¿n và bài t¿p tình hng ch°¢ng 2 theo cá nhân ho¿c nhóm và náp l¿i cho ng°ái d¿y đúng thái gian quy đánh. </i>

<i><b>● ĐIÀU KIàN THĀC HIàN CH¯¡NG 2 </b></i>

- <i><b>Phịng học chun mơn hóa/nhà xưởng: Khơng </b></i>

- <i><b>Trang thiết bị máy móc: Máy chiÁu và các thiÁt bá d¿y học khác </b></i>

- <i><b>Học liệu, dụng cụ, ngun vật liệu: Ch°¢ng trình mơn học, giáo trình, tài liáu </b></i>

tham kh¿o, giáo án, phim ¿nh, và các tài liáu liên quan. - <i><b>Các điều kiện khác: Khơng có </b></i>

<i><b>● KIÂM TRA VÀ ĐÁNH GIÁ CH¯¡NG 2 </b></i>

- <b>N</b><i><b>ßi dung: </b></i>

✓<i>_{Ki¿n thức: KiÃm tra và đánh giá tÃt cÁ nái dung đã nêu trong māc tiêu ki¿n thức}</i>✓<i>_{Kỹ nng: Đánh giá tÃt cÁ nái dung đã nêu trong māc tiêu kĩ nng.}</i>

✓<i>_{Nng lāc tā chă và trách nhiám: Trong quá trình học t¿p, ng°ái học c¿n:}</i>

<i>+ Nghiên cứu bài tr°ßc khi đ¿n lßp + ChuÁn bá đ¿y đă tài liáu học t¿p. + Tham gia đ¿y đă thái l°ÿng mơn học. + Nghiêm túc trong q trình học t¿p. </i>

- <b>Ph°¢ng pháp: </b>

✓<i><b>_{Điểm kiểm tra thường xun: 1 điÃm kiÃm tra (hình thức: hßi miáng/ thuy¿t trình)}</b></i>✓<i><b>_{Kiểm tra định kỳ lý thuyết: khơng có}</b></i>

<b>● NÞI DUNG CH¯¡NG 2 1. KHÁI QUÁT VÀ THU¾ XUÂT KHÀU, NHÀP KHÀU 1.1. Khái niám, đ¿c điÃm </b>

ThuÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu (thuÁ XNK)) là sắc thuÁ đánh vào hàng hoá xuÁt khÁu hoÁc nhÁp khÁu trong quan há th°¢ng m¿i quác tÁ.

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

Th XNK có ngn gác lâu đßi và đ°ÿc sử dāng ráng rãi trên thÁ giới. Viác ban hành thuÁ XNK xuÁt phát từ các lý do sau:

<i>- Thu¿ XNK là công cā quan trọng căa Nhà n°ßc đà kiÃm sốt ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng. </i>

Ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng có ý nghĩa quan trọng đái với sự phát triÅn kinh tÁ nái đáa. Nó mang l¿i cho đÁt n°ớc nhiÃu ngn lÿi lớn và ván, kỹ tht, cơng nghá, hàng hố, góp ph¿n gi¿i quyÁt các vÁn đà căa kinh tÁ vĩ mô. Tuy nhiên, ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng má ráng, nÁu khơng đ°ÿc kiÅm soát s¿ d¿n đÁn những tác h¿i đái với kinh tÁ, chính trá, vn hố, xã hái nh°: sự phā thuác và kinh tÁ, chính trá với n°ớc ngoài; phong tāc, tÁp quán, lái sáng căa quác gia bá ¿nh h°áng, … Vì vÁy, các quác gia đÃu sử dāng thuÁ XNK nh° mát công cā quan trọng đÅ kiÅm soát ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng, qu¿n lý các mÁt hàng XNK, khuyÁn khích XNK những hàng hố có lÿi và h¿n chÁ XNK những hàng hố có h¿i cho q trình phát triÅn kinh tÁ - xã hái căa đÁt n°ớc.

<i>- Thu¿ XNK là công cā bÁo há sÁn xuÃt trong nòc. </i>

Hot ỏng ngoi thÂng phỏt trin cú th gõy ra những tác đáng tiêu cực đái với s¿n xuÁt nái đáa, đÁc biát đái với những nÃn kinh tÁ chÁm phát triÅn ch°a đă sức c¿nh tranh với kinh tÁ n°ớc ngồi. Vì vÁy, á mßi qc gia kinh tÁ chÁm phát triÅn, thuÁ XNK là mát trong những công cā căa Nhà n°ớc đÅ b¿o há s¿n xuÁt trong n°ớc. ĐÅ khun khích xt khÁu hàng hố, tng c°ßng kh¿ nng trên thá tr°ßng quác tÁ, các qc gia th°ßng khơng đánh th xt khÁu hc thu với thuÁ suÁt rÁt thÁp với māc tiêu qu¿n lý là chă yÁu. Đái với thuÁ nhÁp khÁu, đ°ÿc các quác gia sử dāng rÁt linh ho¿t tuỳ theo tính chÁt, māc đích căa hàng hố nhÁp khÁu và phù hÿp với trình đá kinh tÁ căa từng n°ớc trong từng thßi kỳ.

<i>- Thu¿ XNK là ngußn thu căa NSNN. </i>

à các n°ớc đang phát triÅn, nhu c¿u tiêu dùng tng trong khi s¿n xuÁt nái đáa ch°a đáp ứng đ°ÿc, bên c¿nh đó, kh¿ nng tài chính căa Nhà n°ớc l¿i eo hẹp. Do đó, đái với các n°ớc đang phát triÅn, māc tiêu đáng viên sá thu cho NSNN căa thuÁ XNK đ°ÿc coi trọng. ĐÅ đ¿t đ°ÿc māc tiêu này, các quác gia th°ßng má ráng ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng, đánh thuÁ nhÁp khÁu vào hàng hoá tiêu dùng trong n°ớc ch°a s¿n xuÁt đ°ÿc, hoÁc đánh thuÁ xuÁt khÁu vào những hàng hoá mà trên thÁ giới có nhu c¿u tiêu dùng cao với các mức thuÁ đáng viên hÿp lý.

Là công cā quan trọng căa Nhà n°ớc trong chính sách ngo¿i th°¢ng, th XNK có đÁc điÅm c¢ b¿n sau:

+ Th XNK là lo¿i thuÁ gián thu, Nhà n°ớc sử dāng thu XNK iu chònh hot ỏng ngoi thÂng thụng qua viác tác đáng vào c¢ cÁu giá c¿ căa hàng hố XNK. Vì vÁy, th XNK là mát u tá cÁu thành trong giá c¿ căa hàng hoá XNK. Ng°ßi náp thuÁ là ng°ßi thực hián ho¿t đáng XNK hàng hố, ng°ßi cháu th là ng°ßi tiêu dùng ci cùng. Viác tng, gi¿m thuÁ XNK s¿ tác đáng trực tiÁp tới giá c¿ hàng hố XNK, từ đó ¿nh h°áng tới nhu c¿u và viác lựa chọn hàng hố căa ng°ßi tiêu dùng, bc các nhà s¿n xt và nhÁp khÁu hàng hố ph¿i điÃu chßnh s¿n xt kinh doanh căa mình cho phù hÿp.

+ ThuÁ XNK là lo¿i thuÁ gắn liÃn với ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng. Ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng giữ mát vai trị quan trọng trong sự phát triÅn căa nÃn kinh tÁ quác dân, tuy nhiên, ho¿t đáng này địi hßi ph¿i có sự qu¿n lý chÁt ch¿ căa Nhà n°ớc. ThuÁ XNK là mát công cā quan trọng căa Nhà n°ớc nhằm kiÅm sốt ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng thơng qua viác kê

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

khai, kiÅm tra, tính thuÁ đái với các hàng hố XNK. Viác đánh th XNK th°ßng cn cứ vào giá trá và chăng lo¿i hàng hoá XNK. Giá trá căa hàng hoá đ°ÿc xác đánh làm cn cứ tính thuÁ XNK là giá trá cuái cùng căa hàng hoá t¿i cửa khÁu xuÁt khÁu (đái với thuÁ xuÁt khÁu) và giá trá căa hàng hoá t¿i cửa khÁu nhÁp đ¿u tiên (đái với thuÁ nhÁp khÁu). Giá trá tính thuÁ XNK ph¿i ph¿n ánh khách quan, trung thực giá trá giao dách thực tÁ căa hàng hoá XNK.

+ ThuÁ XNK cháu ¿nh h°áng trực tiÁp căa các yÁu tá quác tÁ nh°: sự biÁn đáng kinh tÁ thÁ giới, xu h°ớng th°¢ng m¿i quác tÁ, … ThuÁ XNK điÃu chßnh vào ho¿t đáng XNK hàng hoá căa mát quác gia. Sự biÁn đáng căa kinh tÁ thÁ giới, xu h°ớng th°¢ng m¿i quác tÁ trong từng thßi kỳ s¿ tác đáng trực tiÁp tới hàng hoá XNK căa các quác gia, nhÁt là trong xu thÁ tự do hố th°¢ng m¿i, má cửa và hái nhÁp kinh tÁ nh° hián nay. Từ đó, các yÁu tá quác tÁ s¿ ¿nh h°áng trực tiÁp tới chính sách thuÁ XNK từng quác gia. ĐÅ đ¿t đ°ÿc những māc tiêu đÁt ra, địi hßi chính sách th XNK ph¿i có tính linh ho¿t cao, có sự thay đái phù hÿp tuỳ theo sự biÁn đáng căa kinh tÁ thÁ giới và th°¢ng m¿i qc tÁ, ngồi ra chính sách thuÁ XNK còn ph¿i đ¿m b¿o phù hÿp với hiáp đánh, cam kÁt quác tÁ mà mßi quác gia ký kÁt, tham gia.

<b>1.2. Vai trò thu¿ xuÃt khÁu, nhÁp khÁu </b>

<i>- Thu¿ XNK chß đánh vào hàng hố thāc sā xuÃt khÁu, nh¿p khÁu. </i>

Là công cā qu¿n lý căa Nhà n°ớc đái với ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng, nh°ng cũng ph¿i đ¿m b¿o t¿o điÃu kián thuÁn lÿi cho viác giao l°u, trao đái hàng hoá trong quan há th°¢ng m¿i qc tÁ theo khn khá quy đánh căa pháp luÁt, thuÁ XNK chß điÃu chßnh vào hàng hoá thực sự xuÁt khÁu, nhÁp khÁu. Hàng hoá xuÁt khÁu thực sự là hàng hoá đ°ÿc s¿n xuÁt trong n°ớc và tiêu dùng á n°ớc ngồi. Hàng hố nhÁp khÁu thực sự là hàng hoá đ°ÿc s¿n xuÁt á n°ớc ngồi và tiêu dùng á thá tr°ßng nái đáa. Vì vÁy, các n°ớc th°ßng khơng đánh th XNK vào hàng quá c¿nh, m°ÿn đ°ßng qua cửa khÁu, biên giới qc gia; hàng hố đ°a từ n°ớc ngồi vào khu chÁ xuÁt, từ khu chÁ xuÁt ra n°ớc ngoài; hàng hố từ n°ớc ngồi vào kho b¿o th; hc quy đánh các tr°ßng hÿp mißn th, hồn th XNK cho hàng hố khơng thực sự xt khÁu hc nhÁp khÁu nh° hàng t¿m nhÁp – tái xuÁt, hàng t¿m xuÁt – tái nhÁp.

<i>- PhÁi phân biát theo khu vāc thá tr°áng và các cam k¿t song ph°¢ng, đa ph°¢ng. </i>

Th XNK điÃu chßnh vào ho¿t đáng XNK hàng hố giữa các quác gia. ĐÅ t¿o thuÁn lÿi cho viác di chun hàng hố trong quan há th°¢ng m¿i qc tÁ, các n°ớc có thÅ đÁt ra các quy tắc nhÁt đánh đái với hàng hoá XNK và viác đánh thuÁ vào những hàng hoá này. ĐÁc biát trong điÃu kián tự do hố th°¢ng m¿i nh° hián nay, các qc gia cùng chung lÿi ích có thÅ ký kÁt với nhau các hiáp đánh song ph°¢ng hoÁc đa ph°¢ng thực hián °u đãi đái với hàng hoá nhÁp khÁu. Các quác gia khi tham gia ký kÁt hiáp đánh ph¿i từ bß tính chă qun trong đánh th XNK và ph¿i tuân thă các hiáp đánh thuÁ đã đ°ÿc ký kÁt. Vì vÁy, khi thiÁt lÁp chính sách th XNK ph¿i đ¿m b¿o sự phù hÿp giữa chính sách th XNK với các thơng lá th°¢ng m¿i và cam kÁt quác tÁ mà mßi quác gia đã ký kÁt, tham gia. Theo đó, với hàng hố nhÁp khÁu có xt xứ từ khu vực thá tr°ßng phá thơng (khơng có cam kÁt) thì áp dāng th st phá thơng; đái với khu vực thá tr°ßng có cam kÁt đái xử tái huá quác thì áp dāng thuÁ suÁt °u đãi; đái với khu vực thá tr°ßng có cam kÁt °u đãi đÁc biát thì áp dāng thuÁ suÁt °u đãi đÁc biát.

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

<i>- Cn cứ vào lÿi th¿ so sánh th°¢ng m¿i và yêu c¿u bÁo há căa tÿng lo¿i hàng hoá và khu vāc thá tr°áng đà thi¿t l¿p biÃu thu¿ phù hÿp. </i>

Mát trong những māc tiêu khi xây dựng chính sách thuÁ XNK mà các quác gia h°ớng tới là b¿o há hÿp lý nÃn s¿n xuÁt trong n°ớc. Tuỳ theo trình đá phát triÅn kinh tÁ - xã hái căa từng quác gia mà māc tiêu trên có thÅ nhÁn m¿nh hoÁc gi¿m bớt. Cn cứ vào lÿi thÁ so sánh th°¢ng m¿i căa các mÁt hàng s¿n xuÁt trong n°ớc, chính sách thuÁ XNK s¿ xây dựng biÅu thuÁ phù hÿp. Thơng th°ßng những mÁt hàng có lÿi thÁ so sánh t°¢ng đái thÁp, tính c¿nh tranh kém, Nhà n°ớc s¿ xây dựng biÅu thuÁ nhÁp khÁu cao nhằm b¿o há s¿n xuÁt trong n°ớc và ng°ÿc l¿i. BiÅu thuÁ nhÁp khÁu ph¿i chi tiÁt, cā thÅ với từng nhóm mÁt hàng, cũng nh° tính nng và cơng dāng căa nó. Sự cā thÅ chi tiÁt căa biÅu thuÁ mát mÁt góp ph¿n tng c°ßng sự qu¿n lý căa Nhà n°ớc đái với ho¿t đáng XNK, đßng thßi nó cũng t¿o ra những k¿ há đÅ các đái t°ÿng lÿi dāng tránh th, gây khó khn cho cơng tác qu¿n lý. Do đó, vÁn đà đÁt ra là làm sao dung hoà đ°ÿc māc tiêu b¿o há s¿n xuÁt trong n°ớc và māc tiêu đ¢n gi¿n hố, tiÁt kiám chi phí qu¿n lý. Bên c¿nh đó, chính sách th XNK ph¿i có tính linh ho¿t cao. Tuỳ theo sự biÁn đáng căa thá tr°ßng trong n°ớc và quác tÁ, thuÁ suÁt thuÁ XNK th°ßng xuyên đ°ÿc điÃu chßnh cho phù hÿp với māc tiêu phát triÅn kinh tÁ và điÃu kián kinh tÁ - xã hái trong n°ớc và thÁ giới trong từng thßi kỳ.

<i>- Tuân thă các quy đánh và thông lá quác t¿ vÁ phân lo¿i mã hàng hố XNK và giá tính thu¿ hàng hố nh¿p khÁu. </i>

ĐÅ t¿o điÃu kián thuÁn lÿi cho viác trao đái hàng hoá, các quác gia c¿n tuân thă các quy đánh chung liên quan đÁn ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng. Trong đó, đánh th bao nhiêu vào hàng hố nào có liên quan chÁt ch¿ đÁn viác phân lo¿i hàng hoá và xác đánh trá giá tính th căa hàng hố nhÁp khÁu. Khi thiÁt lÁp thuÁ XNK c¿n tuân thă nguyên tắc này đÅ đ¿m b¿o sự hài hồ trong chính sách th giữa các quác gia.

<b>1.3. Xu h°áng phát triÃn căa chính sách thu¿ xt nhÁp khÁu </b>

Th XNK (cịn gọi là thuÁ quan) có lách sử phát triÅn từ lâu đßi. Nó ra đßi từ thßi cá đ¿i, tßn t¿i và phát triÅn cho đÁn ngày nay. Trong lách sử phát triÅn, ln tßn t¿i hai tr°ßng phái và viác sử dāng thuÁ XNK t° b¿n và hàng hoá lớn thì mn xố bß hàng rào th quan đÅ căng cá và tng c°ßng bành tr°ớng kinh tÁ. Ng°ÿc l¿i, các n°ớc kinh tÁ kém phát triÅn, không muán bá lá thuác hoÁc bá tháng trá bái các thÁ lực kinh tÁ bên ngồi thì mn duy trì và căng cá hàng rào thuÁ quan đÅ b¿o há s¿n xuÁt trong n°ớc. Hai quan điÅm và sử dāng thuÁ XNK đã đ°ÿc thÅ hián rõ nét thơng qua tiÁn trình phát triÅn kinh tÁ thÁ giới.

Vào thßi kỳ đ¿u căa chă nghĩa t° b¿n, đ°ÿc khuyÁn khích bái các học thuyÁt kinh tÁ thuác trào l°u tự do hoá kinh tÁ, ng°ßi ta cho rằng thuÁ XNK là mát c¿n trá lớn cho quá trình phát triÅn kinh tÁ. Vì vÁy, giai cÁp t° s¿n đÁu tranh địi xố bß hàng rào th XNK trong bn bán giao dách quác tÁ. Quan điÅm này đÁc biát thánh hành á Anh, n¢i chă nghĩa t° b¿n phát triÅn sớm nhÁt. KÁt qu¿ căa cuác đÁu tranh này đã d¿n đÁn viác ký kÁt hiáp đánh Cobden giữa Anh và Pháp nm 1860. Nái dung chă yÁu căa Hiáp đánh này là xố bß th XNK đái với viác trao đái hàng hố giữa hai n°ớc. Trong khi đó, á các n°ớc có nÃn kinh tÁ kém phát triÅn l¿i có xu h°ớng dùng thuÁ XNK đÅ b¿o há s¿n xuÁt trong n°ớc.

B°ớc vào giai đo¿n chă nghĩa t° b¿n đác quyÃn, h¿u hÁt các n°ớc đÃu sử dāng thuÁ XNK là cơng cā quan trọng trong chính sách ngo¿i th°¢ng đÅ giành thÁ bn bán

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

trên thá tr°ßng qc tÁ. Māc đích sử dāng th XNK căa các n°ớc đÁ quác trong giai đo¿n này là hß trÿ cho các ngành đác quyÃn trong n°ớc phát triÅn. Đây là cơng cā b¿o há chính vào tr°ớc những nm 1930 và từng là c¢ sá cho q trình cơng nghiáp hố, thay thÁ hàng nhÁp khÁu mà Đức và Mỹ theo đuái vào thÁ kỷ XIX. ThuÁ nhÁp khÁu cao t¿o điÃu kián cho các nhà đác qun thâu tóm thá tr°ßng nái đáa, nâng giá nhằm trang tr¿i cho các kho¿n lß xuÁt khÁu do bán d°ới giá thành đÅ chiÁm °u thÁ c¿nh tranh trên thá tr°ßng quác tÁ.

Sau chiÁn tranh thÁ giới l¿n thứ nhÁt, đÁc biát là sau khăng ho¿ng kinh tÁ 1929 – 1933, đã làm cho nÃn kinh tÁ căa các n°ớc tham chiÁn mÁt cân đái nghiêm trọng, mái liên kÁt th°¢ng m¿i quác tÁ tan rã. Trong hồn c¿nh đó, các n°ớc t° b¿n phát triÅn tiÁp tāc sử dāng th XNK làm cơng cā điÃu chßnh chính sách ngo¿i th°¢ng. Bên c¿nh đó, họ cịn gia tng sử dāng các công cā phi thuÁ quan trong ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng nh°: h¿n ng¿ch XNK, h¿n mức ngo¿i tá trong thanh toán, …

Sau chiÁn tranh thÁ giới l¿n thứ hai, nhu c¿u phāc hßi kinh tÁ á các n°ớc tham chiÁn trá nên cÁp bách và ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng trá thành nhân tá quan trọng cho viác phāc hßi kinh tÁ. Sự án đánh trong bn bán qc tÁ và sự ra đßi căa há tháng tiÃn tá thÁ giới đã thúc đÁy các n°ớc t° b¿n phát triÅn d¿n d¿n xố bß các bián pháp qu¿n lý hành chính trong ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng. Hiáp đánh chung và th°¢ng m¿i và thuÁ quan (GATT) giữa các n°ớc t° b¿n phát triÅn đã ra đßi vào tháng 10/1947 (có hiáu lực thi hành từ tháng 01/1948). Với các n°ớc tham gia Hiáp đánh này, thuÁ XNK đ°ÿc gi¿m xng hc xố bß. Tuy nhiên, trong GATT, viác cắt gi¿m thuÁ XNK mới đ°ÿc áp dāng đái với hàng hố cơng nghiáp, đái với hàng hố nơng nghiáp v¿n sử dāng thuÁ XNK đÅ b¿o há.

Trái với xu thÁ tự do hố th°¢ng m¿i á các n°ớc t° b¿n phát triÅn, sau chiÁn tranh thÁ giới thứ hai, các n°ớc có nÃn kinh tÁ đang phát triÅn v¿n coi trọng thuÁ XNK. Lý do chính là kinh tÁ các n°ớc này cịn non kém, khơng có kh¿ nng c¿nh tranh. MÁt khác, ngn tài chính căa Nhà n°ớc cịn h¿n hẹp c¿n ph¿i tranh thă mọi ngn thu đÅ phát triÅn kinh tÁ.

Ngày nay với lý thuyÁt lÿi thÁ so sánh trong ho¿t đáng ngo¿i th°¢ng, các n°ớc phát triÅn cũng nh° đang phát triÅn đÃu bá cuán theo trào l°u má cửa, hái nhÁp, tự do hố th°¢ng m¿i. Giữa các n°ớc có trình đá phỏt trin kinh t tÂng òng hoc cú chung li ích hình thành nên những khu vực kinh tÁ có phi thuÁ quan hoÁc h¿n chÁ th quan. Trong hồn c¿nh đó, bc tÁt c¿ các n°ớc đÃu ph¿i xem xét l¿i chính sách sử dāng thuÁ XNK sao cho phù hÿp với dißn biÁn và trình đá phát triÅn căa kinh tÁ th gii.

<b>2. NịI DUNG CĂ BN CA LUT THUắ XUÂT KHÀU, NHÀP KHÀU 2.1. Ph¿m vi áp dāng </b>

<i><b>2.1.1. Đối tượng chịu thuế </b></i>

Đái t°ÿng cháu thuÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu bao gßm:

- Hàng hóa xt khÁu, nhÁp khÁu qua cửa khÁu, biên giới Viát Nam, bao gßm hàng hóa xt khÁu, nhÁp khÁu qua cửa khÁu đ°ßng bá, đ°ßng sơng, c¿ng biÅn, c¿ng hàng khơng, đ°ßng sắt liên vÁn quác tÁ, b°u đián quác tÁ và đáa điÅm làm thă tāc h¿i quan khác đ°ÿc thành lÁp theo qut đánh căa c¢ quan Nhà n°ớc có thÁm qun.

- Hàng hóa đ°ÿc đ°a từ thá tr°ßng trong n°ớc vào khu phi thuÁ quan và từ khu phi thuÁ quan vào thá tr°ßng trong n°ớc.

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

- Hàng hóa mua bán, trao đái khác đ°ÿc coi là hàng hóa xuÁt khÁu, nhÁp khÁu.

<i><b>2.1.2. Đối tượng khơng chịu thuế </b></i>

Hàng hố trong các tr°ßng hÿp sau đây là đái t°ÿng khơng cháu th xuÁt khÁu, nhÁp khÁu:

- Hàng hoá vÁn chuyÅn quá c¿nh hoÁc chuyÅn khÁu qua cửa khÁu, biên giới Viát Nam theo quy đánh căa pháp luÁt và h¿i quan.

- Hàng hóa vián trÿ nhân đ¿o, hàng hóa vián trÿ khơng hồn l¿i căa các Chính phă, các tá chức thuác Liên hÿp quác, các tá chức liên chính phă, các tá chức quác tÁ, các tá chức phi chính phă (NGO) n°ớc ngồi, các tá chức kinh tÁ hc cá nhân ng°ßi n°ớc ngồi cho Viát Nam và ng°ÿc l¿i, nhằm phát triÅn kinh tÁ-xã hái, hoÁc các māc đích nhân đ¿o khác đ°ÿc thực hián thơng qua các vn kián chính thức giữa hai bên, đ°ÿc cÁp có thÁm quyÃn phê duyát; các kho¿n trÿ giúp nhân đ¿o, cứu trÿ khÁn cÁp nhằm khắc phāc hÁu qu¿ chiÁn tranh, thiên tai, dách bánh.

- Hàng hóa từ khu phi thuÁ quan xuÁt khÁu ra n°ớc ngoài; hàng hóa nhÁp khÁu từ

<i><b>n°ớc ngồi vào khu phi thuÁ quan và chß sử dāng trong khu phi thuÁ quan; hàng hóa đ°a </b></i>

từ khu phi thuÁ quan này sang khu phi thuÁ quan khác.

- Hàng hóa là ph¿n d¿u khí thuác thuÁ tài nguyên căa Nhà n°ớc khi xuÁt khÁu.

<i><b>2.1.3. Đối tượng nộp thuế; đối tượng được uỷ quyền, bảo lãnh và nộp thay thuế (người nộp thuế) </b></i>

- Đái t°ÿng náp thuÁ đái với hàng hố xt khÁu, nhÁp khÁu bao gßm: chă hàng hố; tá chức nhÁn uỷ thác; cá nhân có hàng hoá xuÁt khÁu, nhÁp khÁu, gửi hoÁc nhÁn hàng hoá qua cửa khÁu, biên giới Viát Nam.

- Đái t°ÿng đ°ÿc uỷ quyÃn, b¿o lãnh và náp thay thuÁ, bao gßm: đ¿i lý làm thă tāc h¿i quan đ°ÿc uỷ quyÃn náp thuÁ; doanh nghiáp cung cÁp dách vā b°u chính, dách vā chuyÅn phát nhanh quác tÁ; tá chức tín dāng hoÁc tá chức khác ho¿t đáng theo quy đánh căa LuÁt các tá chức tín dāng.

=

Sá l°ÿng đ¢n vá từng mÁt hàng thực tÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu ghi trong tß khai h¿i quan

x

Trá giá tính th tính trên

mát đ¢n vá hàng hoá

x

ThuÁ suÁt căa từng mÁt hàng Đái với hàng hố áp dāng th tut đái thì cn cứ tính th XNK là Sá l°ÿng hàng hố xt khÁu, nhÁp khÁu và mức thuÁ tuyát đái quy đánh trên mát đ¢n vá hàng hố, th XNK đ°ÿc xác đánh nh° sau:

Sá tiÃn thuÁ xuÁt khÁu, thuÁ nhÁp

khÁu ph¿i náp ⁼

Sá l°ÿng đ¢n vá từng mÁt hàng thực tÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu ghi trong Tß

khai h¿i quan

x

Mức thuÁ tuyát đái quy đánh trên mát đ¢n vá

hàng hố

<i><b>2.2.1. Số lượng hàng hoá xuất khẩu, nhập khẩu </b></i>

Sá l°ÿng hàng hoá xuÁt khÁu, nhÁp khÁu làm cn cứ tính thuÁ là sá l°ÿng từng mÁt hàng thực tÁ xuÁt khÁu, nhÁp khÁu.

<i><b>2.2.2. Trị giá tính thuế </b></i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

<i>2.2.2.1 Đái vßi hàng hố xt khÁu </i>

Trá giá tính th đái với hàng hố xt khÁu là giá bán thực tÁ t¿i cửa khÁu xuÁt (giá FOB, giá DAF) khơng bao gßm phí b¿o hiÅm qc tÁ (I) và phí vÁn t¿i quác tÁ (F) phù hÿp với các chứng từ có liên quan. Giá bán thực tÁ t¿i cửa khÁu xuÁt là giá bán ghi trên hÿp đßng mua bán hàng hố hc các hình thức có giỏ trỏ phỏp lý tÂng Âng hp òng, hoỏ Ân th°¢ng m¿i và các chứng từ có liên quan căa lơ hàng phù hÿp với hàng hố thực xt khÁu.

<i>2.2.2.2 Đái vßi hàng hố nh¿p khÁu </i>

Trá giá tính thuÁ đái với hàng hoá nhÁp khÁu là giá thực tÁ ph¿i tr¿ tính đÁn cửa khÁu nhÁp đ¿u tiên. Giá thực tÁ ph¿i tr¿ tính đÁn cửa khÁu nhÁp đ¿u tiên đ°ÿc xác đánh bằng cách áp dāng tu¿n tự sáu ph°¢ng pháp xác đánh trá giá tính th và dừng ngay á ph°¢ng pháp xác đánh đ°ÿc trá giá tính th. Các ph°¢ng pháp xác đánh trá giá tớnh thu bao gòm:

1) PhÂng phỏp trỏ giỏ giao dách;

2) Ph°¢ng pháp trá giá giao dách căa hàng hố nhÁp khÁu giáng hát; 3) Ph°¢ng pháp trá giá giao dách căa hàng hố nhÁp khÁu t°¢ng tự; 4) Ph°¢ng pháp trá giá khÁu trừ;

5) Ph°¢ng pháp trá giỏ tớnh toỏn; 6) PhÂng phỏp suy lun.

- Tròng hÿp viác mua, bán hàng hoá hay giá c¿ căa hàng hoá phā thuác vào mát hay mát sá điÃu kián nh°ng ng°ßi mua có tài liáu khách quan hay hÿp lá đÅ xác đánh mức đá ¿nh h°áng bằng tiÃn căa sự phā thc đó thì v¿n xem là đáp ứng điÃu kián này. Khi xác đánh trá giá tính thuÁ ph¿i cáng kho¿n tiÃn đ°ÿc gi¿m do ¿nh h°áng căa sự phā thuác đó vào trá giá giao dách.

- Sau khi bán l¿i hàng hoá, chuyÅn nh°ÿng hc sử dāng hàng hố nhÁp khÁu, ng°ßi mua không ph¿i tr¿ tiÃn thêm bÁt kỳ kho¿n tiÃn nào từ sá tiÃn thu đ°ÿc do viác đánh đo¿t hàng hố nhÁp khÁu mang l¿i (khơng kÅ kho¿n ph¿i cáng điÃu chßnh đ°ÿc quy đánh).

Ng°ßi mua và ng°ßi bán khơng có mái quan há đÁc biát hc nÁu có thì mái quan há đÁc biát đó khơng ¿nh h°áng đÁn trá giá giao dách.

NÁu đă các điÃu kián trên, trá giá tính th căa hàng hố nhÁp khÁu đ°ÿc xác đánh nh° sau:

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

+ Giá mua ghi trên hố đ¢n th°¢ng m¿i.

+ Các kho¿n ng°ßi mua ph¿i tr¿ nh°ng ch°a tính vào giá mua ghi trờn hoỏ Ân thÂng mi, bao gòm tin tr¿ tr°ớc, tiÃn ứng tr°ớc, tiÃn đÁt cọc cho viác s¿n xuÁt, mua bán, vÁn t¿i, b¿o hiÅm hàng hoá; các kho¿n thanh tốn gián tiÁp cho ng°ßi bán.

<i><b>- Các khoản điều chỉnh tăng: </b></i>

Chß điÃu chßnh khi có các điÃu kián sau: các kho¿n này do ng°ßi mua thanh tốn và ch°a đ°ÿc tính vào táng sá tiÃn ng°ßi mua đã tr¿ hay s¿ ph¿i tr¿; các kho¿n ph¿i cáng liên quan trực tiÁp đÁn hàng hoá nhÁp khÁu.

Các kho¿n ph¿i cáng vào giá trá giao dách đÅ xác đánh trá giá tính th bao gßm: + TiÃn hoa hßng bán hàng, chi phí mơi giới. Tr°ßng hÿp các chi phí này bao gßm c¿ các kho¿n th ph¿i náp á Viát Nam thì khơng ph¿i cáng các kho¿n th đó vào trá giá tính th căa hàng hố nhÁp khÁu.

+ Chi phí bao bì gắn liÃn với hàng hố nhÁp khÁu.

+ Chi phí đóng gói hàng hố, bao gßm c¿ chi phí vÁt liáu và nhân cơng đóng gói. + Trá giá hàng hố, dách vā do ng°ßi mua cung cÁp cho ng°ßi bán mißn phí hc gi¿m giá đÅ s¿n xt hc bán hàng hoá xuÁt khÁu đÁn Viát Nam (trá giá các kho¿n trÿ giúp).

+ TiÃn b¿n quyÃn, phí giÁy phép sử dāng các quyÃn sá hữu trí tuá liên quan đÁn hàng hố nhÁp khÁu mà ng°ßi mua ph¿i tr¿ nh° mát điÃu kián căa viác mua bán hàng hoá nhÁp khÁu.

+ Chi phí vÁn t¿i, bác xÁp, vÁn chuyÅn hàng có liên quan trực tiÁp đÁn vÁn t¿i hàng nhÁp khÁu đÁn đáa điÅm nhÁp khÁu.

+ Chi phí b¿o hiÅm hàng hố đÁn đáa điÅm nhÁp khÁu.

<i><b>- Các khoản điều chỉnh giảm: </b></i>

NÁu các kho¿n đ°ÿc trừ đã nằm trong trá giá giao dách và có các sá liáu khách quan dựa trên tài liáu, chứng từ hÿp pháp hÿp lá có s¿n t¿i thßi điÅm xác đánh trá giá tín th thì đ°ÿc trừ đÅ xác đánh trá giá tính thuÁ. Các kho¿n đ°ÿc trừ bao gßm:

+ Chi phí cho những ho¿t đáng phát sinh sau khi nhÁp khÁu hàng hố, bao gßm các chi phí và xây dựng, kiÁn trúc, lắp đÁt, b¿o d°ỡng hoÁc trÿ giúp kỹ thuÁt, t° vÁn kỹ tht, chi phí giám sát và các chi phí t°¢ng tự.

+ Chi phí vÁn t¿i, b¿o hiÅm trong nái đáa Viát Nam.

+ Các kho¿n thuÁ, phí, lá phí ph¿i náp á Viát Nam đã nằm trong giá mua hàng hoá nhÁp khÁu.

+ TiÃn lãi ph¿i tr¿ liên quan đÁn viác thanh toán tiÃn mua hàng hoá nhÁp khÁu với điÃu kián lãi suÁt ph¿i tr¿ đ°ÿc quy đánh cā thÅ trong hÿp đßng mua bán và phù hÿp với lãi st tín dāng thơng th°ßng do các tá chức tín dāng căa n°ớc xuÁt khÁu áp dāng ti thòi im ký kt hp òng.

<b>PhÂng phỏp th hai: Ph°¢ng pháp trá giá giao dách căa hàng hố nhp khu giỗng hỏt </b>

Hng hoỏ nhp khu giỏng hỏt là những hàng hoá nhÁp khÁu giáng nhau và mọi phÂng diỏn, bao gòm: c im vt cht (b mt s¿n phÁm, vÁt liáu cÁu thành, ph°¢ng pháp chÁ t¿o, chức nng, māc đích sử dāng, tính chÁt c¢, lý, hoá); chÁt l°ÿng s¿n phÁm; danh tiÁng căa nhãn hiáu s¿n phÁm; đ°ÿc s¿n xuÁt á cùng mát n°ớc, bái cùng mát nhà s¿n xuÁt hoÁc nhà s¿n xuÁt đ°ÿc uỷ quyÃn.

</div>