khảo sát sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da vùng cổ gáy khi châm huyệt hậu khê trên người tình nguyện khỏe mạnh
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.12 MB, 107 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
<b>TRÊN NGƯỜI TÌNH NGUYỆN KHỎE MẠNH</b>
<b>LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2"><b>---oOo---THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, NĂM 2023VÕ CHÍ THIỆN</b>
<b>KHẢO SÁT SỰ THAY ĐỔI NHIỆT ĐỘ BỀ MẶT DAVÙNG CỔ GÁY KHI CHÂM HUYỆT HẬU KHÊ</b>
<b>TRÊN NGƯỜI TÌNH NGUYỆN KHỎE MẠNH</b>
<b>NGÀNH: Y HỌC CỔ TRUYỀNMÃ SỐ: NT 62 72 60 01</b>
<b>LUẬN VĂN BÁC SĨ NỘI TRÚ</b>
<b>NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:PGS.TS.BS. TRỊNH THỊ DIỆU THƯỜNG</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3"><b>LỜI CAM ĐOAN</b>
Tôi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, dưới sựhướng dẫn của PGS.TS.BS. Trịnh Thị Diệu Thường. Các số liệu và kết quả trongnghiên cứu là trung thực, khách quan và chưa từng được ai cơng bố trong bất kỳcơng trình nghiên cứu nào khác.
Tác giả luận văn
<b>VÕ CHÍ THIỆN</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">1.2 Thân nhiệt và sinh lý điều nhiệt ... 8
1.3 Đo nhiệt độ bằng camera hồng ngoại ... 11
1.4 Các cơng trình nghiên cứu liên quan... 13
<b>CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 19</b>
2.1 Thiết kế nghiên cứu ... 19
2.2 Đối tượng nghiên cứu... 19
2.3 Thời gian và địa diểm nghiên cứu ... 19
2.4 Cỡ mẫu nghiên cứu ... 19
2.5 Định nghĩa các biến số độc lập và phụ thuộc ... 22
2.6 Phương pháp và công cụ đo lường, thu thập số liệu ... 23
2.7 Quy trình nghiên cứu ... 30
2.8 Phương pháp phân tích dữ liệu ... 32
2.9 Đạo đức trong nghiên cứu ... 32
<b>CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ ... 34</b>
3.1 Đặc điểm chung người tham gia nghiên cứu ... 34
3.2 So sánh nhiệt độ vùng cổ gáy giữa giai đoạn chứng và giai đoạn nghiên cứu ... 39
3.3 So sánh nhiệt độ vùng cổ gáy giữa 2 nhóm A và B trong giai đoạn nghiên cứu 433.4 So sánh nhiệt độ hai bên vùng cổ gáy trong giai đoạn nghiên cứu ... 44
3.5 Biến cố không mong muốn ... 46
<b>CHƯƠNG 4. BÀN LUẬN ... 47</b>
4.1 Bàn luận về đặc điểm chung mẫu nghiên cứu ... 47
4.2 Bàn luận về thiết kế nghiên cứu ... 51
4.3 Bàn luận về sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da vùng cổ gáy ... 56
</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">4.4 Bàn luận về ứng dụng huyệt Hậu khê cùng bên, đối bên... 64
4.5 Tính an tồn của châm cứu ... 66
4.6 Điểm mới, điểm hạn chế, tính ứng dụng và triển vọng của đề tài ... 67
</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6"><b>DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT</b>
<b>TỪ VIẾT TẮT TỪ TIẾNG ANH TỪ TIẾNG VIỆT</b>
disease activity score
Thang điểm mức độ hoạt độngbệnh viêm cột sống dính khớp
functional index
Chỉ số đánh giá chức năng ởbệnh nhân viêm cột sống dính
and Stress Scale
Thang đo lo âu, trầm cảm vàcăng thẳng
</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">VAS Visual analog scale Thang điểm dạng nhìn
</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8"><b>DANH MỤC BẢNG</b>
Bảng 2.1 Các biến số nền... 22
Bảng 2.2 Các biến số kết cục ... 23
Bảng 2.3 Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy FLIR C5 ... 24
Bảng 3.1 Đặc điểm về giới tính, tuổi và BMI của người tham gia nghiên cứu .... 34
Bảng 3.2 Đặc điểm về mạch, huyết áp và thân nhiệt trong nhóm A ... 35
Bảng 3.3 Đặc điểm về mạch, huyết áp và thân nhiệt trong nhóm B ... 37
Bảng 3.4 So sánh nhiệt độ vùng cổ gáy từng thời điểm trong nhóm A khi châmhuyệt chứng và huyệt nghiên cứu ... 40
Bảng 3.5 Nhiệt độ vùng cổ gáy từng thời điểm trong nhóm B khi châm huyệtchứng và huyệt nghiên cứu ... 42
Bảng 3.6 Nhiệt độ vùng cổ gáy ở 2 nhóm khi châm huyệt Hậu khê ... 43
Bảng 3.7. Nhiệt độ hai bên cổ gáy khi châm huyệt Hậu khê trái ... 44
Bảng 3.8. So sánh nhiệt độ hai bên cổ gáy khi châm huyệt Hậu khê phải ... 45
Bảng 3.9. Các biến cố khơng mong muốn trong q trình châm ... 46
</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10"><b>DANH MỤC HÌNH</b>
Hình 1.1 Đường kinh thủ Thái dương Tiểu trường. ... 4
Hình 1.2 Vị trí huyệt Hậu khê ... 6
Hình 1.3 Cấu trúc giải phẫu vùng huyệt Hậu Khê ... 7
Hình 1.4 Các cơ chế thải nhiệt của cơ thể ... 9
Hình 2.1 Camera đo nhiệt độ hồng ngoại FLIR C5 ... 24
Hình 2.2 Vị trí huyệt Ngư tế ... 27
Hình 2.3 Vị trí khảo sát nhiệt độ ... 28
Hình 2.4 Bố trí đo nhiệt độ ... 29
Hình 4.1 Sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da vùng cổ gáy khi châm huyệt Ngư tế .... 57
Hình 4.2 Sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da khi châm huyệt Hậu khê ... 60
</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11"><b>MỞ ĐẦU</b>
Châm cứu là một thành phần quan trọng của nền Y học cổ truyền, đã được áp
Năm 2002, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã cơng nhận vai trị của châm cứu trong
đã được các nhà khoa học công nhận, nhưng cấu trúc-chức năng-tác dụng đặc hiệucủa huyệt vị vẫn còn rất nhiều tranh cãi. Do đó, vấn đề bằng chứng hóa bản chất vànhững tác dụng của huyệt vị bằng những nghiên cứu khoa học là điều rất cần thiết.
Ngày nay, cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, nhiều thiết bị hiện đại đãđược ứng dụng trong nghiên cứu chứng minh cấu trúc-chức năng-tác dụng đặc hiệu
được sử dụng rộng rãi để đánh giá tác động của châm cứu và hỗ trợ chẩn đốn một
pháp an tồn, chi phí thấp, khơng xâm lấn và đã có nhiều cơng trình nhiều nghiêncứu ứng dụng. Ví dụ, Litscher dùng camera hồng ngoại để ghi nhận sự gia tăng
sử dụng IRT chứng minh sự khác biệt về thay đổi nhiệt độ da tại huyệt Túc tam lý
ứng dụng IRT hiện nay chủ yếu tập trung vào chứng minh sự khác biệt giữa vị trí làhuyệt và không phải huyệt, sự thay đổi nhiệt độ tại huyệt khi châm cứu,…mà ítnghiên cứu nào khảo sát về sự thay đổi nhiệt độ tại vị trí tác động tương ứng của cáchuyệt đặc hiệu – nhóm huyệt thường được lựa chọn trong điều trị các trình trạngđau trên lâm sàng.
Hiện nay, đau cổ gáy là một tình trạng về cơ xương khớp phổ biến, đã trở thànhmột vấn đề sức khỏe quan trọng do tỷ lệ mắc cao và gánh nặng kinh tế mà nó mang
nhiều khó khăn vì căn nguyên phức tạp, các triệu chứng rất dễ tái phát và cácphương pháp điều trị như uống thuốc, tiêm thuốc hoặc phẫu thuật mặc dù có hiệu
</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">quả<sup>10,11</sup> nhưng có thể dẫn đến một số tác dụng phụ nghiêm trọng. Chính vì lý donày, nhiều người bệnh tìm đến các phương pháp y học bổ sung và thay thế (CAM)để điều trị hiệu quả và an tồn hơn. Trong đó, liệu pháp châm cứu là một trongnhững liệu pháp CAM phổ biến nhất trên thế giới và được sử dụng rộng rãi để kiểm
. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh châm cứu có
. Trongsố đó, huyệt Hậu khê là huyệt đặc hiệu thường được lựa chọn kết hợp với các huyệt
được ghi nhận trong nhiều y văn về tác dụng điều trị đau cổ gáy. Tuy nhiên, vẫnchưa có nghiên cứu khách quan nào chứng minh mối quan hệ tương ứng của riênghuyệt Hậu khê và vùng cổ gáy khi thể châm.
Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, trong nghiên cứu này chúng tôi muốn làmsáng tỏ phần nào sự tương quan giữa huyệt Hậu khê và vùng cổ gáy qua phươngpháp khảo sát sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da vùng cổ gáy bằng camera hồng ngoạikhi châm huyệt Hậu khê trên người tình nguyện khỏe mạnh.
<b>Câu hỏi nghiên cứu</b>
Khi châm huyệt Hậu khê trên người tình nguyện khỏe mạnh có làm thay đổinhiệt độ bề mặt da tại vùng cổ gáy hay không?
<b>Mục tiêu nghiên cứu</b>
- Mục tiêu tổng quát: Khảo sát sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da vùng cổ gáy khichâm huyệt Hậu khê trên người tình nguyện khỏe mạnh.
</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">Theo Y học cổ truyền, Kinh lạc được xem là một mạng lưới các đường ống đểKhí và Huyết lưu chuyển. Chúng được kết nối với hệ thống tạng phủ và tưới chotoàn bộ các cơ quan, cung cấp Khí và Huyết cho toàn cơ thể. Kinh mạch gồm 12kinh chính, 8 kỳ kinh bát mạch và các bộ phận khác như 12 kinh cân, 12 kinh biệt
Lộ trình kinh chìm: từ huyệt Khuyết bồn ở hố trên đòn, đi sâu vào Tâm, dọc theo
</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14"><i><b>b) Các huyệt trên đường kinh Tiểu trường</b></i>
Có tất cả 19 huyệt trên đường kinh Tiểu trường: Thiếu trạch, Tiền cốc, Hậu khê,Uyển cốt, Dương cốc, Dưỡng lão, Chi chính, Tiểu hải, Kiên trinh, Nhu du, Thiêntông, Bỉnh phong, Khúc viên, Kiên ngoại du, Kiên trung du, Thiên song, Thiên
<b>Hình 1.1 Đường kinh thủ Thái dương Tiểu trường.</b>
<i><small>Nguồn: Giovanni Maciocia CA. The Foundations of Chinese Medicine: A Comprehensive Text</small><sup>20</sup></i>
<b>1.1.1.3 Mạch Đốc</b>
Mạch Đốc thuộc Kỳ kinh bát mạch – có nhiệm vụ liên lạc và điều hịa sự thịnhsuy của khí huyết trong 12 kinh để đảm bảo sự cân bằng của cơ thể. Chữ ―Đốc‖ cónghĩa là giám sát, chỉ huy, cai quản. Mạch Đốc có lộ trình chạy theo đường giữa sauthân và quản lý tất cả các kinh dương của cơ thể, vì thế còn gọi là ―Dương mạch chi
Mạch Đốc nhận tất cả kinh khí từ các đường kinh dương của cơ thể (bể của cáckinh dương). Mạch Đốc cùng với tất cả những kinh dương hòa hợp với nhau và tạothành dương của cơ thể. Mạch Đốc có tác dụng: điều chỉnh và phấn chấn dương khí
</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15"><b>1.1.2 Huyệt vị</b>
<b>1.1.2.1 Khái niệm theo Y học cổ tuyền</b>
Huyệt là nơi khí của tạng phủ, của kinh lạc, của cân cơ xương khớp tụ lại, tỏa raở phần ngoài cơ thể. Theo thiên Cửu châm thập nhị nguyên, sách Linh khu: ―Huyệtlà nơi thần khí hoạt động vào-ra; nó được phân bố khắp phần ngồi cơ thể‖. Việckích thích tại những huyệt vị này có thể làm những vị trí khác hay bộ phận của mộtnội tạng nào đó có sự phản ứng nhằm đạt được kết quả điều trị mong muốn. Huyệtcó quan hệ chặt chẽ với các hoạt động sinh lý và các biểu hiện bệnh lý của cơ thể
<b>1.1.2.2 Quan điểm theo Y học hiện đại</b>
Huyệt là gì? Dưới góc nhìn của Y học hiện đại, câu hỏi này vẫn chưa thật sự cócâu trả lời rõ ràng. Để tìm ra đáp án chính xác nhất cho câu hỏi này, nhiều nghiêncứu đã được tiến hành để xem xét cấu trúc, đặc điểm riêng biệt của vùng huyệt có gìkhác với các mơ hoặc cấu trúc xung quanh. Cho đến nay, mặc dù vẫn chưa pháthiện ra những cấu trúc độc đáo nào tương ứng với huyệt đạo, kết quả của nhữngnghiên cứu ấy đã nêu được một số đặc điểm cụ thể liên quan đến vị trí huyệt:
- Về cấu trúc giải phẫu tại vùng huyệt: ghi nhận có sự tập trung nhiều vi mạchcũng như là các đầu tận thần kinh, thụ thể thần kinh, các sợi dẫn truyền thần kinh Avà C tại vùng huyệt. Ngoài ra, các nghiên cứu còn chỉ ra sự phân bố của các tế bào
- Về điện sinh học tại vùng huyệt: kết quả của các nghiên cứu trên người khỏemạnh cho thấy rằng, tại các vùng được xác định là huyệt có điện trở thấp hơn đáng
Từ đó có thể thấy huyệt là một điểm phản xạ quan trọng của các tổn thương trên cơthể và dựa vào phân tích điện trở của vùng huyệt có thể hỗ trợ phần nào cho mục
- Về phân tử sinh học tại vùng huyệt: khi kích thích vào huyệt, tại chỗ của huyệtcó thể giải phóng các phân tử sinh học để phát huy vai trò giảm đau hoặc điều hòa
</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">thần kinh. Nghiên cứu sơ bộ cho thấy rằng Adenosine là các phân tử sinh học được
rằng có nồng độ cao của Nitrit oxit, Guanosine monophosphate, Norepinephrine tại
<b>1.1.3 Huyệt Hậu khê và mối liên quan vùng cổ gáy1.1.3.1 Tổng quan về huyệt Hậu khê</b>
Xuất xứ từ Thiên ―Bản du‖ (Linh khu), huyệt nằm ở cuối đường chỉ tâm đạo bàn
Huyệt thứ 3 của đường kinh Tiểu trường, là Du huyệt và là huyệt giao hội với
Vị trí ở mu bàn tay, trong chỗ lõm phía trên bờ trụ của khớp bàn ngón tay thứ 5,
<b>Hình 1.2 Vị trí huyệt Hậu khê</b>
<i><small>Nguồn: WHO, WHO Standard acupuncture point locations in the Western Pacific region, 2008</small><sup>1</sup></i>
Cơng năng chính của huyệt Hậu khê là Thanh thần trí, củng cố Biểu phận, thôngĐốc mạch, thư cân. Tác dụng tại chỗ và theo đường kinh thường là đề cập đến tác
</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">dụng điều trị ngón tay út co duỗi khó khăn, đau cứng cổ gáy, đau đầu, ù tai. Ngoàira, huyệt Hậu khê cũng có một số tác dụng tồn thân như điều trị động kinh, sốt rét,
<b>1.1.3.2 Giải phẫu – thần kinh tại huyệt</b>
Dưới huyệt là cơ dạng ngón út, bờ trong cơ gấp ngắn ngón tay, cơ ngón út, bờtrong đầu dưới xương bàn tay số 5. Thần kinh vận động cơ là các nhánh của dây
<i><small>Nguồn: Acupuncture anatomy: regional micro-anatomy and systemic acupuncture networks</small><sup>31</sup></i>
<b>1.1.3.3 Mối liên quan giữa Hậu khê và vùng cổ gáy theo YHCT</b>
Huyệt Hậu khê là huyệt thứ 3 của đường kinh thủ Thái dương Tiểu trường. Sựtuần hành của đường kinh thủ Thái dương Tiểu trường có nhánh nối với kinh TúcThái dương Bàng quang và tất cả các kinh dương đều hội tại huyệt Đại chùy tạivùng cổ gáy. Do đó, huyệt Hậu khê dựa theo tác dụng đường kinh mà cũng có mốiliên hệ đến vùng cổ gáy. Đồng thời, huyệt Hậu khê cũng là một trong bát mạch giaohội huyệt, thông với Đốc mạch, mà nhánh chính Đốc mạch lại tuần hành dọc theocột sống qua vùng cổ gáy. Chính sự liên hệ này đã tạo nên những tác dụng đặc hiệucủa huyệt. Trong nhiều y văn đã ghi nhận về tính hiệu quả của huyệt Hậu khê và sựphối hợp giữa huyệt Hậu khê với các huyệt khác đề điều trị các bệnh vùng cổ gáy.Trong ―Châm cứu đại thành‖ quyển thứ 6 ghi: ―Hậu khê chủ về sốt rét, mắt đỏ sinhế, chảy máu cam, điếc, đầy tức ngực, cứng cổ gáy, co rút cánh tay, khuỷu tay‖. Hay
<b>Hình 1.3 Cấu trúc giải phẫu vùng huyệt Hậu Khê</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">trong ―Giáp ất kinh‖ quyển 7 viết: ―...lạnh, sốt lạnh, vai cánh tay khủy tay đau, cứnggáy không xoay trở được…dùng Hậu khê làm chủ‖. Thêm vào đó, trong ―Thườngdụng du huyệt lâm sàng phát huy‖ có viết: ―Hậu khê và Thân mạch làm thông Đốcmạch và Dương kiểu mạch, làm thông vùng mắt, bên đầu, gáy, tai, sau vai, tiềutrường, bàng quang. Hai huyệt phối hợp, trị bệnh ở đầu gáy, tai, mắt, sau vai, lưng
</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">Nhiệt năng từ mặt da được thải ra khỏi cơ thể bằng hai cách: truyền nhiệt và sự
<b>Hình 1.4 Các cơ chế thải nhiệt của cơ thể</b>
<i><small>Nguồn: Hall JE, Guyton and Hall textbook of medical physiology, 2020</small><sup>34</sup></i>
<i><b>a) Thải nhiệt bằng truyền nhiệt</b></i>
Truyền nhiệt bức xạ:
- Là sự truyền nhiệt giữa các vật không tiếp xúc với nhau. Nhiệt được truyềndưới dạng tia hồng ngoại (là một loại sóng điện từ). Tất cả những vật có nhiệt độlớn hơn 0° tuyệt đối đều có thể bức xạ được, tuy nhiên nếu nhiệt độ của da lớn hơnnhiệt độ của môi trường xung quanh, thì lượng nhiệt bức xạ từ cơ thể ra ngoài sẽnhiều hơn lượng nhiệt bức xạ từ tường và các vật khác tới cơ thể.
Truyền nhiệt trực tiếp
- Là sự truyền nhiệt giữa các vật tiếp xúc với nhau. Nhiệt được truyền từ vật cónhiệt độ cao sang vật có nhiệt độ thấp hơn qua bề mặt tiếp xúc giữa hai vật. Truyềnnhiệt trực tiếp tỷ lệ thuận với diện tích tiếp xúc, mức chênh lệch nhiệt và thời giantiếp xúc giữa hai vật. Quá trình này chấm dứt khi nhiệt độ của vật nhận nhiệt bằngnhiệt độ của vật truyền nhiệt.
</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">Truyền nhiệt đối lưu
- Nhiệt được truyền cho lớp khơng khí tiếp xúc bề mặt cơ thể. Sự truyền nhiệt từcơ thể tới khơng khí xung quanh sẽ dừng lại, khi nhiệt độ khơng khí ở gần da bằngvới nhiệt độ da, trừ khi không khí được đổi mới nhờ sự chuyển động của khơng khícũ ra nơi khác. Như vậy nếu mơi trường xung quanh cơ thể có chuyển động đối lưucàng nhiều thì cơ thể càng thải ra nhiều nhiệt.
Một điều kiện chung để cơ thể có thể thải nhiệt bằng phương thức truyền nhiệt lànhiệt độ của da phải cao hơn nhiệt độ của khơng khí và những vật xung quanh.Trong trường hợp ngược lại, cơ thể không thải nhiệt được mà cịn có nguy cơ bị
<i><b>b) Thải nhiệt bằng sự bốc hơi nước</b></i>
Sự bốc hơi nước qua da và đường hô hấp: một gram nước bốc hơi sẽ lấy đi củacơ thể 0,58 kCal. Sự bốc hơi nước qua da và đường hơ hấp thường xun xảy ra,bình thường khoảng 600ml trong một ngày, thải ra được từ 12 tới 16 kCal mỗi giờ,đây là lượng nước mất không cảm thấy, không thay đổi theo nhiệt độ của cơ thể vànhiệt độ khơng khí. Khi cơ thể vận động, hoặc ở trong mơi trường nóng, thì ngồilượng nước mất không cảm thấy bốc hơi qua da và đường hô hấp, cịn có sự tiết mồhơi từ các tuyến mồ hôi ở da, và mồ hôi chỉ giúp thải nhiệt khi bốc hơi trên da.Lượng mồ hôi bốc hơi trên da tùy vào ẩm độ của mơi trường, do đó vào một ngày
Sự tiết mồ hôi: cấu trúc của tuyến mồ hơi gồm 2 phần: phần cuộn có nhiệm vụtiết mồ hôi sơ khai, phần ống có nhiệm vụ dẫn mồ hơi ra ngồi và tái hấp thụ lại
sợi giao cảm cholinergic tới các tế bào thượng bì của phần cuộn tuyến mồ hôi vàkhi bị kích thích thì gây tiết mồ hơi sơ khai. Khi cơ thể vận động, tủy thượng thận
</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21"><i><b>c) Sự bốc hơi nước bằng cách thở cạn và bốc hơi qua miệng</b></i>
Nhiều động vật có ít khả năng thải nhiệt từ mặt ngồi của cơ thể vì 2 lý do: cólơng làm giảm sự thải nhiệt bằng cách truyền nhiệt, hơn nữa da của chúng khơng có
Do đó sinh vật sẽ thở nhanh và thở cạn, lè lưỡi ra, như vậy sẽ đem được nhiềukhơng khí mới từ bên ngoài vào tiếp xúc với niêm mạc của đường hô hấp trên vàgiúp cho sự bốc hơi nước qua niêm mạc đường hô hấp, và sự bốc hơi nước bọt ởlưỡi được dễ dàng hơn, cách này không làm thay đổi nhiều thành phần khí trongphế nang. Cách thải nhiệt của cơ thể thay đổi tùy theo nhiệt độ của môi trường. Khinhiệt độ mơi trường càng cao, thì sự truyền nhiệt càng kém và sự bốc hơi nước càngtăng<small>32,33</small>
ngoại thu nhận bức xạ hồng ngoại do một vật thể phát ra và biến đổi nó thành tínhiệu điện tử. Hầu hết các thiết bị tiên tiến đều bao gồm một loạt các cảm biến để tạora hình ảnh hồng ngoại chi tiết của đối tượng. Hình ảnh thu được bằng camera hồngngoại được chuyển đổi thành hình ảnh nhìn thấy được bằng cách gán màu cho mỗimức năng lượng hồng ngoại. Kết quả là tạo ra một hình ảnh giả màu sắc được gọi làbiểu đồ nhiệt.
</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">dụng nhiệt độ trong chẩn đoán bằng cách bôi bùn lên cơ thể người bệnh và cho rằngnhững khu vực khô nhanh là nơi có bệnh, nhiệt độ đã là một lĩnh vực quan trọngđược quan tâm trong y học. Thiết bị đo nhiệt độ hồng ngoại tiếp nhận ánh sánghồng ngoại do cơ thể phát ra để hình dung những thay đổi về thân nhiệt do sự bấtthường trong lưu lượng máu bề mặt của vùng bị bệnh. IRT không phải là mộtphương pháp cho thấy những bất thường về mặt giải phẫu, mà là một phương phápcho thấy những thay đổi về mặt sinh lý, giúp hình dung một cách khách quan các
Sự thay đổi nhiệt độ bất thường có thể dễ dàng nhận biết bằng IRT, nên nhữnghình ảnh nhiệt này có thể giúp chẩn đốn sớm các trình trạng bệnh lý. Tuy nhiên, kỹthuật này không đặc hiệu và dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh, nên cầnđược kết hợp với tình trạng lâm sàng để có thể chẩn đốn chính xác. Dù thế, cũngcó một số lý do khiến IRT được cộng đồng y tế chấp nhận rộng rãi; trước hết, IRTlà một phương pháp đánh giá không tiếp xúc và không xâm lấn, có thể tiến hànhnhanh chóng và đồng thời giám sát khu vực rộng. Quan sát, giải thích từ biểu đồnhiệt được gán màu sẽ dễ dàng hơn và nhanh hơn. Hơn nữa, kỹ thuật này chỉ ghi lạibức xạ tự nhiên phát ra từ bề mặt da và khơng có tác động bức xạ có hại. Vì vậy, nóthích hợp để sử dụng kéo dài và lặp đi lặp lại. Cuối cùng, IRT là một kỹ thuật thờigian thực, cho phép theo dõi các biến đổi động học của nhiệt độ. Do những ưu điểm
IRT đã được sử dụng rộng rãi cho chẩn đoán trong các bệnh lý: biến chứng thần
khoa và da liễu, phẫu thuật tim,…IRT còn là một cơng cụ hữu ích để sàng lọc vàchẩn đốn bổ sung các bệnh lý cột sống với độ nhạy và độ tin cậy cao hơn. Nó cũng
Nền tảng lý thuyết quan trọng nhất của IRT trong chẩn đoán là sự phân bố nhiệtlượng đối xứng trong cơ thể bình thường. Do đó, tính đối xứng của thân nhiệt đượccoi là yếu tố quan trọng nhất khi giải thích hình ảnh IRT. Máy ảnh hồng ngoại đượcsử dụng để đo ánh sáng hồng ngoại phát ra từ cơ thể và hiển thị ánh sáng này trênmàn hình bằng việc gán các màu sắc tương ứng trên hình ảnh hồng ngoại thu được
</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">để tạo điều kiện cho việc giải thích trực quan<small>41</small>. Do đó, khi so sánh sự phân bố nhiệtở cả hai bên của cơ thể, ―vùng quan tâm‖ (ROI) được đặt ở kích thước bằng nhautrên mỗi bên của hình ảnh giả màu thu được và nhiệt độ trung bình trong mỗi ROIđược tính tốn để tìm ra sự khác biệt. Có hai phương pháp để so sánh sự chênh lệchnhiệt độ trong ROI giữa 2 bên: bệnh và không bệnh. Phương pháp đầu tiên là xácđịnh sự khác biệt có ý nghĩa, chẳng hạn như sự bất đối xứng của nhiệt độ lệch khỏiđộ lệch chuẩn của ROI bên không bệnh và thứ hai là xác định sự khác biệt về nhiệtđộ trung bình của cả hai ROI và so với ―chênh lệch nhiệt độ tham chiếu‖. Phươngpháp sau chủ yếu được sử dụng trong lĩnh vực lâm sàng. Chênh lệch nhiệt độ trungbình hai bên (giữa bên trái và bên phải) đối với một số bộ phận cơ thể ở nhữngngười bình thường đã được biết là 0,15°C ở cổ (sau), 0,25°C ở thắt lưng (sau),0,13°C ở cánh tay (bắp tay ), 0,23°C trên lòng bàn tay (giữa), 0,11°C trên đùi (phíatrước), 0,15°C trên đùi (phía sau), 0,30°C trên bàn chân (lưng), 0,38°C trên đầu
<b>1.4 Các cơng trình nghiên cứu liên quan</b>
<b>1.4.1 Khảo sát nhiệt độ trong y khoa bằng thiết bị FLIR C5</b>
bằng camera hồng ngoại vào chẩn đốn hội chứng tăng tiết mồ hơi cục bộ nguyênphát ở lòng bàn tay. Trong nghiên cứu này đã sử dụng camera hồng ngoại FLIR C5làm thiết bị khảo sát sự khác biệt về nhiệt độ lòng bàn tay của nhóm bệnh và nhómchứng. Kết quả của nghiên cứu cho thấy rằng, với độ nhạy và độ đặc hiệu là 98,2%và 97,3% hình ảnh nhiệt là một cơng cụ đơn giản, không xâm lấn và khách quan đểchẩn đoán và theo dõi điều trị hội chứng tăng tiết mồ hơi cục bộ ngun phát ở lịngbàn tay.
mồ hơi chân nguyên phát bằng phương pháp phẫu thuật nội soi cắt thần kinh giaocảm lưng. Trong nghiên cứu này, ngoài đánh giá kết quả điều trị bằng thang điểmQoL thì còn đánh giá sự thay đổi nhiệt độ bàn chân bằng camera hồng ngoại FLIRC5. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng, sau khi tiến hành phẫu thuật nội soi thì điểm
</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">chất lượng cuộc sống QoL của người bệnh có cải thiện đáng kể và nhiệt độ lịng bànchân tăng lên có ý nghĩa thống kê. Qua đó, nghiên cứu kết luận rằng phẫu thuật nộisoi cắt thần kinh giao cảm lưng là một phương pháp điều trị phẫu thuật an toàn vàhiệu quả đối với tăng mồ hôi chân nguyên phát. Đồng thời, cũng gián tiếp chứngminh các thiết bị đo nhiệt độ hồng ngoại nói chung, camera hồng ngoại FLIR C5nói riêng, có thể là một cơng cụ hữu hiệu trong việc theo dõi kết quả điều trị.
<b>1.4.2 Đánh giá nhiệt độ sau châm cứu</b>
<b>1.4.2.1 Nghiên cứu về hình ảnh nhiệt độ hồng ngoại trên khn mặt khi châmhuyệt Quang minh (GB 37) và Hợp cốc (LI 4) - Xiao-jing Song, Dong Zhang(2010)<sup>44</sup>.</b>
Tác giả tiến hành nghiên cứu để quan sát mối quan hệ giữa các huyệt Quangminh, Hợp cốc với các vùng trên khuôn mặt. Nghiên cứu gồm 54 người bệnh liệtmặt ngoại biên, phân bố ngẫu nhiên vào 2 nhóm: nhóm châm cứu huyệt Quangminh và nhóm châm cứu huyệt Hợp cốc, với các thao tác kích thích tiến lui và vêkim trong 20s và kim được lưu lại trong 30 phút sau khi đắc khí. Kết quả nghiêncứu cho thấy sau khi châm huyệt Quang minh nhiệt độ tăng cao nhất ở vùng mắtbên liệt, sau khi châm huyệt Hợp cốc nhiệt độ tăng cao nhất ở vùng miệng bên liệtvà chỉ ra rằng có sự liên quan chặt chẽ giữa huyệt Quang minh và vùng mắt cũngnhư huyệt Hợp cốc và vùng miệng, từ đó chứng minh tính đặc hiệu của huyệt.
<b>1.4.2.2 Khảo sát sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da khi châm tả huyệt Liệt khuyết,Uỷ trung – Vũ Thanh Liêm (2019)<sup>45,46</sup>.</b>
Nghiên cứu được thực hiện để khảo sát sự thay đổi bề mặt da khi châm tả huyệtLiệt khuyết, Ủy trung thuộc nhóm Lục tổng huyệt. Nghiên cứu gồm 120 đối tượng,phân ngẫu nhiên thành 4 nhóm châm lần lượt từng huyệt Ủy trung hoặc Liệt khuyếttừng bên bằng phương pháp châm tả. Phòng thực nghiệm được duy trì ở nhiệt độ
trực tiếp hoặc nguồn bức xạ bất thường. Kết quả chính của nghiên cứu cho thấy saukhi châm huyệt tả Uỷ trung sẽ làm tăng nhiệt độ vùng lưng, châm tả huyệt Liệt
</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">khuyết sẽ làm tăng nhiệt độ vùng cổ và nhiệt độ tại vùng tác dụng đặc hiệu 2 bêntrái phải không khác nhau.
<b>1.4.2.3 Sự khác biệt về hiệu ứng nhiệt trên các vùng mặt khi cứu các huyệt Túctam lý và Hợp cốc của người tình nguyện khỏe mạnh - Yiling Yang, Laixi Ji,Gaobo Li, Xiufang Deng, Peisi Cai, Ling Guan (2012) <sup>47</sup>.</b>
Nghiên cứu tiến hành để khảo sát thay đổi nhiệt độ của các vùng mặt khác nhaukhi cứu tại huyệt Túc tam lý (ST 36) hoặc Hợp cốc (LI 4). Nghiên cứu gồm 30 đốitượng, phân ngẫu nhiên thành 2 nhóm: nhóm cứu huyệt Túc tam lý, nhóm cứu huyệtHợp cốc. Q trình cứu và đo nhiệt độ thực hiện trong phịng kín khơng có đối lưukhơng khí, khơng có ánh nắng trực tiếp và khơng có nguồn bức xạ bất thường vớinhiệt độ duy trì 24-26°C, độ ẩm khoảng 60%. Đối tượng nghiên cứu được tiếp xúcvới mơi trường thí nghiệm trong 15 phút sau đó cứu bằng điếu cứu trong 20 phút vàđo nhiệt độ vùng mặt mỗi 2 phút trong quá trình. Kết quả nghiên cứu cho thấy,trước khi tiến hành cứu, nhiệt độ sinh lý ở mặt hiển thị theo hình chữ T tương ứngvới phân bố mạch máu; sau cứu nhiệt độ tăng lên đáng kể tại ―vùng chữ T‖, nhưngghi nhận thêm nhiệt độ tăng lên đáng kể ở quanh miệng và môi sau cứu ở Hợp cốc.Thời gian để đạt được nhiệt độ đỉnh ở vùng mặt là khoảng 10 phút ở cả 2 nhóm.
<b>1.4.2.4 Phương pháp đo nhiệt độ bằng hồng ngoại ở người bệnh liệt của Bellđược điều trị bằng phương pháp cứu tại huyệt Hợp cốc (LI4) - Ling Guan,Gaobo Li, Yiling Yang, Xiufang Deng, và Peisi Cai (2012) <sup>48</sup>.</b>
Nghiên cứu được tiến hành để đánh giá vai trò của cứu huyệt Hợp cốc trên ngườibệnh liệt Bell bằng phương pháp đo nhiệt độ hồng ngoại trên mặt. Tổng cộng có 60NTGNC được xếp vào 2 nhóm: nhóm liệt Bell và nhóm chứng. Phịng nghiên cứuthiết kế khơng có đối lưu khơng khí, khơng có ánh sáng mặt trời trực tiếp hoặcnguồn bức xạ bất thường, nhiệt độ được duy trì ở 24–26°C và độ ẩm 60%. CácNTGNC trong cả 2 nhóm được ngồi nghỉ ngơi trong 15 phút sau đó được cứu tạihuyệt Hợp cốc cả 2 bên tay trong 20 phút và đo nhiệt độ được thực hiện trước khicứu, mỗi 2 phút trong quá trình cứu và sau khi ngừng cứu. Kết quả đo nhiệt độtrước cứu cho thấy trong nhóm chứng, nhiệt độ sinh lý thể hiện vùng nóng ―hình
</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">chữ T‖ trên mặt đối xứng tốt cịn nhóm bệnh thì 2 bên không đối xứng (cao hơnhoặc thấp hơn) so với bên lành. Sau cứu, nhiệt độ tăng lên đáng kể vùng chữ T ởnhóm chứng; cịn ở nhóm bệnh, nhiệt độ ở bên thấp hơn sẽ tăng lên để đạt được sựđối xứng của nhiệt độ 2 bên. Nhiệt độ xung quanh mơi sau khi cứu, ở nhóm chứngđạt cao nhất sau 12–20 phút, ở nhóm bệnh sau 6–16 phút sau khi cứu. Thời gian đếnnhiệt độ tối đa ở nhóm bệnh ngắn hơn đáng kể so với nhóm chứng.
<b>1.4.3 Các phương pháp thiết kế nhóm chứng</b>
Để chứng minh tác động của châm cứu, nghiên cứu cần phải có thiết kế chặt chẽ,bao gồm 1 nhóm đối chứng thích hợp, phương thức làm ―mù‖ tốt. Nhóm chứngđược thiết kế tốt không chỉ làm tăng độ tin cậy của nghiên cứu mà còn giúp cảithiện ―mù‖, tác động nhiều đến kết quả nghiên cứu. Bất kể một sai lầm nào trong
- Thiết kế phải được chấp nhận bởi người tham gia nghiên cứu.
- Tác dụng điều trị nhỏ và không phát sinh tác dụng đặc biệt ảnh hưởng đến kếtquả.
- Tất cả các điều kiện được sử dụng trong nhóm chứng phải tương tự như trongnhóm thử nghiệm (ngoại trừ can thiệp cần đánh giá).
Trong các nghiên cứu RCTs trong châm cứu gần đây, có thể phân thành 3 loại
- Nhóm không châm kim (không điều trị): trong nhóm này, người tham gia sẽđược trải qua các tác động tương tự như trong nhóm thử nghiệm nhưng khơng châmkim, chỉ ngồi chờ hoặc chăm sóc thơng thường.
- Nhóm châm huyệt không đặc hiệu: trong thiết kế này, huyệt đặc hiệu là huyệtđược lựa chọn trong nhóm nghiên cứu; huyệt khơng đặc hiệu trong nhóm chứng, làhuyệt khơng có tác dụng điều trị được tìm thấy trong những nghiên cứu trước hoặcđược ghi nhận trong y văn. Những huyệt này thường là các huyệt được chọn lệchkhỏi huyệt đặc hiệu trên 0,5 thốn và không nằm trên đường kinh, không trùng vị trí
</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">huyệt nào khác đã biết hoặc là một huyệt được xem như khơng có tác dụng điều trịliên quan. Tuy nhiên, khoảng cách tối ưu để chọn thì cịn rất nhiều tranh cãi. Huyệtkhơng đặc hiệu là huyệt khơng có hoặc có tác dụng điều trị nhưng rất nhỏ, được tìmthấy trong những nghiên cứu trước.
- Nhóm giả châm (châm kim với độ sâu khác): trong nhóm này, độ sâu của kimđược phân thành châm bề mặt, châm nông và châm sâu. Châm bề mặt khi kimkhông xuyên qua lớp thượng bì; châm nơng thì kim được châm vào với độ sâu<4mm và không tạo cảm giác đắc khí; châm sâu thì kim sẽ đi sâu >5mm, thường từ10-20mm và tạo cảm giác đắc khí. Trong châm bề mặt có thể sử dụng các cơng cụ
Việc lựa chọn nhóm chứng trong RCT phụ thuộc vào loại hình nghiên cứu vàhiệu quả điều trị của phương pháp châm cứu được kiểm tra. Thiết kế nghiên cứunên xem xét hiệu ứng giả dược, thiết kế mù, lựa chọn đối tượng, các phép đo đượcchọn và bất kỳ sự tương phản nào giữa nhóm điều trị và nhóm giả dược. Thiết kếnhư vậy sẽ phản ánh chính xác kết quả mà không đánh giá thấp tác dụng của châmcứu.
<b>1.4.4 Tiểu kết</b>
Qua các nghiên cứu cho thấy việc sử dụng camera hồng ngoại trong nghiên cứuchâm cứu là khả thi và tất cả đều đã chứng minh được mối liên quan giữa vị trí tácdụng đặc hiệu của huyệt và huyệt bằng phương pháp khảo sát sự thay đổi nhiệt độbức xạ hồng ngoại. Tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu cịn tập trung vào các huyệtthuộc nhóm Lục tổng huyệt như Liệt khuyết, Túc tam lý, Hợp cốc, Uỷ trung,… màchưa có nhiều nghiên cứu về các huyệt đặc hiệu khác. Thiết kế các nghiên cứu nàytương đối hợp lý, có nhiều điểm chung với nhau và khá tương đồng với các khuyếncáo hiện tại trong việc thiết kế nghiên cứu đo nhiệt độ bằng camera hồng ngoại:phịng phải được che chắn kín, khơng có đối lưu khơng khí, khơng có ánh nắng trựctiếp và khơng có nguồn bức xạ bất thường khác; nhiệt độ phải được duy trì ở một
</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">quen môi trường trước khi tiến hành. Đồng thời, qua các nghiên cứu này cũng ghinhận được thời gian đạt được nhiệt độ tối đa ở vùng đặc hiệu sau châm cứu từkhoảng 10-20 phút.
Tuy nhiên, các nghiên cứu khảo sát đo nhiệt độ trên tồn tại một số nhược điểm:- Thiếu nhóm đối chứng khi thực hiện đánh giá khả năng làm thay đổi nhiệt độbề mặt da khi châm cứu tại huyệt và các thủ thuật tác động trên huyệt.
- Thiếu đánh giá ảnh hưởng của các biến số nền như mạch, huyết áp, tuổi,… đếnsự thay đổi nhiệt độ bề mặt da.
- Thiếu sự so sánh tác động của các huyệt bên trái với các huyệt bên phải lên sựthay đổi nhiệt độ bề mặt da.
Vì vậy, để cải thiện một số nhược điểm trên, chúng tôi sẽ thiết lập nhóm chứngbằng phương pháp châm tại huyệt khơng đặc hiệu, để so sánh với nhóm châm huyệtHậu khê. Bên cạnh đó, trong nghiên cứu cũng sẽ tiến hành thu thập các biến số nềnvà so sánh kết quả của nhóm châm huyệt bên trái-bên phải để đánh giá tác động củachúng với sự thay đổi nhiệt độ bề mặt da.
</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29"><b>CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU</b>
<b>2.1 Thiết kế nghiên cứu</b>
Nghiên cứu thử nghiệm ngẫu nhiên có nhóm chứng, mù đơn.
<b>2.2 Đối tượng nghiên cứu</b>
Dân số mục tiêu: người tình nguyện khỏe mạnh.
Dân số nghiên cứu: những người tình nguyện khỏe mạnh sinh sống tại thành phốHồ Chí Minh trong khoảng thời gian từ tháng 09/2022 đến tháng 04/2023, độ tuổitừ đủ 18 - 30 tuổi, đáp ứng đủ điều kiện và tình nguyện tham gia nghiên cứu.
<b>2.3 Thời gian và địa diểm nghiên cứu</b>
Địa điểm nghiên cứu: Phòng Nghiên cứu Châm cứu thực nghiệm – Khoa Y họccổ truyền – Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh (221B Hồng Văn Thụ, phường 8,quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh).
Thời gian nghiên cứu: Tháng 09/2022 – 04/2023.
<b>2.4 Cỡ mẫu nghiên cứu</b>
Trong đó:
luật phân phối chuẩn dựa trên sai lầm loại I và loại II.
</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">Theo nghiên cứu của Vũ Thanh Liêm (2017)<sup>46</sup>, nhiệt độ trung bình và độ lệch
độ lòng bàn tay khi laser châm huyệt Nội quan bên phải với giả laser châm. Kết
Dự trù mất mẫu khoảng 10%, vậy cỡ mẫu dự kiến là 30 người cho mỗi nhóm.
<b>2.4.1 Tiêu chuẩn chọn mẫu</b>
- Nam, nữ khỏe mạnh, tuổi từ đủ 18 – 30 tuổi.
- Tự nguyện đồng ý tham gia nghiên cứu bằng cách ký tên vào phiếu chấp thuậntham gia nghiên cứu sau khi được đọc, giải thích tường tận về nghiên cứu.
- Tinh thần tỉnh táo, tiếp xúc tốt, hợp tác với thầy thuốc.
- Khơng có các vấn đề về tâm lý (lo âu, trầm cảm, stress) trong thời gian nghiêncứu: đánh giá bằng thang điểm DASS 21 (với điểm stress < 15 điểm).
- Dấu hiệu sinh tồn trong giới hạn bình thường:
</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">- Khơng có kiến thức về vị trí, tác dụng của huyệt.
<b>2.4.2 Tiêu chuẩn loại trừ</b>
- Hút thuốc lá; uống rượu bia, cà phê, nước tăng lực trong vòng 24 giờ trước khi
- Đang trong tình trạng đau cổ gáy hoặc có bệnh ảnh hưởng đến nhiệt độ toàn thân
- Sử dụng vật lý trị liệu, TENS, điều trị bằng sóng siêu âm, đèn hồng ngoại, châmcứu, giác hơi, nắn chỉnh cột sống, sử dụng túi chườm nóng hoặc lạnh trong 24 giờ
</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32"><b>2.4.3 Tiêu chuẩn dừng nghiên cứu</b>
- Kỹ thuật châm không tạo được cảm giác đắc khí trên tình nguyện viên (thơng quahỏi cảm giác trong quá trình châm).
- Trong quá trình châm xuất hiện các triệu chứng khó chịu hoặc các biến chứng bấtlợi trong bất kỳ giai đoạn nào của nghiên cứu.
- Người tham gia không muốn tiếp tục tham gia nghiên cứu ở bất kỳ giai đoạn nàocủa quá trình nghiên cứu.
<b>2.5 Định nghĩa các biến số độc lập và phụ thuộc2.5.1 Biến số độc lập</b>
Biến số độc lập là biến danh định về vị trí huyệt châm gồm 4 giá trị: huyệt chứngtrái, huyệt chứng phải, huyệt Hậu khê trái, huyệt Hậu khê phải.
<b>2.5.2 Biến số nền</b>
<b>Bảng 2.1 Các biến số nền</b>
<b>Tên biến Giá trị Loại biến Cách xác định</b>
(Căn cước công dân)
</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">Huyết áp tâm thu mmHg Định lượng <sup>áp cánh tay</sup>
<b>2.5.3 Biến số kết cục</b>
<b>Bảng 2.2 Các biến số kết cục</b>
<b>Tên biến Giá trị Loại biến Cách xác định</b>
Nhiệt độ bề mặt davùng cổ gáy
Độ Celcius
FLIR C5Hoa mắt, chóng mặt
2 giá trị:
Buồn nôn, nônNhợt nhạt, vã mồ hôi
<b>2.6.1.1 Thiết bị đo nhiệt độ</b>
Camera nhiệt hồng ngoại FLIR model C5 với các thông số kỹ thuật cơ bản đượcmô tả trong bảng 2.3. Thiết bị này đã được ứng dụng trong các nghiên cứu trong
.
</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34"><b>Bảng 2.3 Các thông số kỹ thuật cơ bản của máy FLIR C5Dải nhiệt độ </b> -20 đến 400°C
</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">- Cân Tanita HA-552, Model HA-552, sản xuất bởi Công ty Tanita Coporation,Trung Quốc, phạm vi cân 0 kg đến 120 kg, phân độ nhỏ nhất 1 kg, kích thước 240mm x 280 mm x 65 mm.
- Nhiệt ẩm kế M&MPRO, model AMT109, sản xuất tại Hoa Kỳ, giới hạn đo nhiệtđộ phòng -10℃ đến 50℃, sai số ± 1℃; giới hạn đo độ ẩm 20 – 99% RH, sai số ±5% RH.
- Bơng gịn y tế, thành phần 100% bông tự nhiên, sản xuất theo tiêu chuẩn Dược
OPC, thành phần Ethanol, sản xuất tại ViệtNam.
- Thước đo chiều cao không kéo dãn, phạm vi đo từ 0 cm đến 200 cm.
- Kim châm cứu vô trùng dùng 1 lần hiệu Khánh Phong, kích thước 0,3 x 13 mm.- Các dụng cụ khác: kẹp Kelly, khay dụng cụ, bình hủy kim.
- Phương tiện cấp cứu (khi xảy ra tai biến): Hộp dụng cụ chống sốc.
<b>2.6.2 Phương pháp nghiên cứu2.6.2.1 Chuẩn bị phòng nghiên cứu</b>
Các điều kiện của phòng tiến hành nghiên cứu được thiết lập theo hướng dẫn của
- Nhiệt độ phòng nên giữ sao cho người bệnh không bị run hoặc đổ mồ hơi, tốt
C trong suốt q trình nghiên cứu. Độ ẩm dao động trong khoảng
</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">50-60%. Từ đó, phịng thử nghiệm trong nghiên cứu này sẽ được đặt ở nhiệt độ 25<sup>0</sup>Cvà độ ẩm 50 – 60%.
- Nhận diện và loại bỏ hết các nguồn phát hồng ngoại khác trong phịng; phịngđược che chắn kín để ngăn bức xạ từ bên ngồi; khơng sử dụng đèn sợi đốt mà sửdụng đèn huỳnh quang trong phòng nghiên cứu.
- Khơng có gió lùa, khơng có ánh sáng mặt trời trực tiếp lọt vào.
<b>2.6.2.2 Phương pháp thiết kế nhóm chứng trong nghiên cứu</b>
Trong nghiên cứu này, mục tiêu chính là chứng minh được vị trí tác dụng đặchiệu của huyệt Hậu khê là vùng cổ gáy, phương pháp lựa chọn trong giai đoạnchứng phải thể hiện được: với thao tác châm tương tự như trong giai đoạn nghiêncứu thì vị trí châm trong giai đoạn chứng không làm thay đổi nhiệt độ bề mặt davùng cổ gáy có nghĩa thống kê. Vì vậy, để nghiên cứu có giá trị, phương pháp đượclựa chọn để tiến hành ở giai đoạn chứng là thể châm với kim xuyên qua da vào mộthuyệt không cùng tiết đoạn thần kinh với huyệt nghiên cứu và chưa từng ghi được
của Molsberger và cộng sự về vị trí và kích thước của 23 huyệt vị thường dùng trênlâm sàng, việc lựa chọn vị trí điểm giả châm trong giai đoạn chứng nên cách tối
Để thỏa mãn các yêu cầu trên, nghiên cứu này quyết định chọn huyệt Ngư tế đểlàm huyệt giả châm vì huyệt đáp ứng được các yêu cầu:
- Không ghi nhận trong y văn về mối liên hệ đến vùng cổ gáy hoặc được lựa
- Không cùng tiết đoạn thần kinh với huyệt Hậu khê.- Cách huyệt Hậu khê ít nhất 6cm.
</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">Vị trí huyệt Ngư tế: điểm giữa xương bàn ngón tay thứ nhất, nơi tiếp giáp giữa da
<b>2.6.2.4 Phương pháp châm cứu</b>
Ở cả 2 nhóm A và B, NTGNC được đặt ở tư thế ngồi thẳng lưng, hai tay đặt trênmặt bàn, phần cổ gáy được bộc lộ rõ và hạn chế cử động trong suốt quá trình tiến
hay béo, cơ dày hay mỏng. Thời gian lưu kim 10 phút, gây đắc khí bằng phươngpháp vê kim, tiến hành 3 lần tại 3 thời điểm: ngay sau châm, sau châm 5 phút, sauchâm 10 phút.
<b>Hình 2.2 Vị trí huyệt Ngư tế</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">Kỹ thuật kích thích huyệt: vê kim thuận và ngược chiều kim đồng hồ (180<sup>0</sup>-270<sup>0</sup>)
<b>2.6.2.5 Phương pháp đo huyết áp, mạch, thân nhiệt và nhiệt độ vùng cổ gáy</b>
Huyết áp và mạch sẽ được đánh giá bằng máy đo huyết áp cánh tay Omron trướckhi châm kim 5 phút và sau khi rút kim 5 phút. Thân nhiệt được đo bằng nhiệt kếhồng ngoại đo trán vào 2 thời điểm tương tự.
Nhiệt độ bề mặt da vùng cổ gáy được đo bằng Camera hồng ngoại FLIR C5, kếtnối với laptop qua ứng dụng Flir Thermal Studio để phân tích.
Vị trí đo nhiệt độ: vùng cổ gáy - giới hạn trên là bờ dưới xương chũm ở bên trongvà chân tóc gáy ở bên ngồi, giới hạn dưới là đường thẳng vng góc với cột sống
<b>Hình 2.3 Vị trí khảo sát nhiệt độ</b>
cầu bộc lộ vùng cần khảo sát nhiệt và nghỉ ngơi trong 10 phút để ổn định mạch,huyết áp và nhiệt độ trước khi tiến hành đánh giá.
NTGNC được đo ở tư thế ngồi, vị trí đo ở vùng cổ gáy, camera được đặt ở vị trícách vùng cần đo 0,5m và vng góc với vùng da cần khảo sát.
</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39"><b>2.6.2.6 Người thực hiện nghiên cứu</b>
Người thực hiện các kỹ thuật châm là Bác sĩ Y học cổ truyền đã có chứng chỉhành nghề.
Người thu thập số liệu là nghiên cứu viên.
<b>Hình 2.4 Bố trí đo nhiệt độ</b>
</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40"><b>2.7 Quy trình nghiên cứu</b>
<b>2.7.1 Các bước tiến hành nghiên cứu</b>
Các bước tiến hành nghiên cứu được tóm tắt trong sơ đồ sau:
<b>Sơ đồ 2.1 Sơ lược quá trình nghiên cứu</b>
</div>
