(Luận án tiến sĩ) Yếu Tố Trang Trí Trong Tranh Lụa Việt Nam Giai Đoạn 1976 - 2015

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (5.52 MB, 243 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O Bà VN HÓA, THà THAO VÀ DU LàCH

<b>VIàN VN HĨA NGHà THU¾T QC GIA VIàT NAM </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

Bà GIÁO DĂC VÀ ĐÀO T¾O Bà VN HÓA, THà THAO VÀ DU LàCH

<b>VIàN VN HÓA NGH THUắT QUC GIA VIT NAM </b>

<b>Nguyòn Trung </b>

<b>YắU Tà TRANG TRÍ TRONG TRANH LĀA VIàT NAM GIAI ĐO¾N 1976 - 2015 </b>

<b>Ngành: Lý lu¿n và lßch sÿ mÿ thu¿t Mã sá: 9210101 </b>

<b>LU¾N ÁN TI¾N SĨ LÝ LU¾N V LịCH Sỵ Mỵ THUắT </b>

<b>PGS.TS Lờ Vn Su TS Nguyßn Thß Thu Hà Nguyßn Trung </b>

<b>Hà Nßi - 2024</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<i><b>Tôi xin cam đoan bÁn luÅn án tiÁn s* Yếu tố trang trí trong tranh lụa Việt Nam giai đoạn 1976 - 2015 là cơng trình do tơi nghiên cāu, thực hián. </b></i>

Những vÃn đß nghiên cāu cùng những ý kiÁn tham khÁo, t° liáu đßu có chú thích nguồn đ¿y đÿ.

Tơi xin cháu trách nhiám vß những nái dung trong luÅn án.

<b> Tác gi</b>Á luÅn án

<b> Nguyßn Trung </b>

<b> </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cāu liên quan đÁn đß tài ... 9

1.1.1. Tình hình nghiên cāu ç trong n°ãc ... 9

1.1.2. Tình hình nghiên cāu ç ngoài n°ãc... 20

1.1.3. Đánh giá chung ... 22

1.2. CĂ sỗ lý lun ... 23

1.2.1. Khỏi niỏm ... 23

1.2.2. Lý thuyÁt nghiên cāu và luÅn điám khoa hãc ... 28

1.3. Khái quát vß tranh lăa Viát Nam giai đo¿n 1976 - 2015 ... 34

1.3.1. Bái cÁnh lách sā, ho¿t đáng mā thuÅt giai đo¿n 1976 - 2015 ... 34

1.3.2. Khái quát tác phÁm tranh lăa Viát Nam giai đo¿n 1976 - 2015 ... 40

Tiỏu kt ... 45

<b>ChÂng 2. BIU HIịN CA YắU Tị TRANG TR TRONG TRANH LỵAVIịT NAM GIAI ĐO¾N 1976 - 2015 ... 47</b>

2.1. u tá trang trí biáu hián qua không gian ... 48

2.2. YÁu tá trang trí biáu hián qua màu sắc ... 67

2.3. u tá trang trí biáu hián qua hình thá ... 80

2.4. YÁu tá trang trí biáu hián qua hãa tiÁt trang trí ... 93

Tiáu kÁt ... 104

<b>Ch°¢ng 3.ắC TRNG, GI TRị NGHị THUắT V BN LUắN V YắU Tị TRANG TR TRONG TRANH LỵA VIịT NAM GIAI ĐO¾N 1976 - 2015 ... 105</b>

3.1. Đặc tr°ng nghá thuÅt ... 105

3.1.1. Tính °ãc lá - t°āng tr°ng trong không gian và màu sắc ... 105

3.1.2. Khái quát và cách điáu hóa hình thá ... 116

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

3.1.3. KÁt hāp hãa tiÁt trang trí trong mÁng hình ... 122

3.2. Giá trá nghá thuÅt ... 125

3.2.1. Tng hiáu quÁ t¿o hình ... 126

3.2.2. Đa d¿ng biáu hián hình thāc nghá thuÅt ... 130

3.3. Bàn ln vß u tá trang trí trong tranh lăa Viát Nam giai đo¿n 1976 - 2015 .. 136

3.3.1. Nhân tá c¡ bÁn hình thành yÁu tá trang trí trong tranh lăa Viát Nam giai đo¿n 1976 - 2015 ... 136

3.3.2. Phát huy giá trá nghá thuÅt ... 146

Tiáu kÁt ... 157

<b>DANH MỵC CC CễNG TRèNH CA TC GI CễNG Bị ... 162</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>DANH MĀC CHĀ VI¾T TÀT TRONG LU¾N ÁN </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

hang đáng, tranh thánh thåi Trung cổ, hái hãa Hián đ¿i, HÅu hián đ¿i... mà còn rÃt phổ

đ¿t tác phÁm. Đặc tính °ãc lá - t°āng tr°ng riêng có cùng vãi vẻ hÃp dÃn, đác đáo

M°ång, Ba Na, Ê đê, Thái, Tày, Nùng, Dao, H’Mong, Sán Chay& cÿa YTTT đã góp

đặc sắc cÿa TLVN hián đ¿i, đánh vá TLVN trong nßn hái ho¿ thÁ giãi. Đóng gúp

on 1976 - 2015 ỗ hỡnh thc biỏu t tác phÁm. Đó là những vÃn đß quan trãng c¿n đ°āc làm sáng tß.

thāc thá hián trong tranh có nhißu điám khác biát so vãi các giai đo¿n tr°ãc đó. CÃu

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

màu sắc nhịe må, thâm tr¿m, chuyán sắc êm dáu cÿa nhißu tác phÁm ç giai đo¿n đ¿u

h°çng đa chißu tÿ các tr°ång phái hái hãa HÅu hián đ¿i trên thÁ giãi nh°: Biỏu hiỏn,

giai on 1976 - 2015 ang trỗ nên cÃp thiÁt. Sự xuÃt hián cÿa YTTT đã góp ph¿n

trong n°ãc và quác tÁ, tÿng b°ãc khẳng đánh đặc điám, giá trá nghá thuÅt riêng

nhiên, cho đÁn nay, ch°a có cơng trình nào nghiên cāu mát cách há tháng, tÅp trung làm rõ YTTT đ°āc thá hián nh° thÁ nào và nó giúp gì cho ng°åi v¿ trong q trình sáng tác, đó là khng tráng nghiên cāu cịn bß ngß. Vì vÅy, đặt vÃn đß

tht cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n này có ý ngh*a khoa hãc và thực tißn. Qua đó, bổ sung t° liỏu hỏ thỏng, chuyờn sõu cho cĂ sỗ d liỏu vß TLVN, cung cÃp

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

các c¡ sỗ o to nghỏ thut to hỡnh ỗ trong nóc và góp ph¿n đánh h°ãng sáng

<i>trong tranh lụa Việt Nam giai đoạn 1976 - 2015. </i>

<b>2. Māc đích và nhiám vā nghiên cąu </b>

<i><b>2.1. Mục đích nghiên cứu </b></i>

qua đó chß ra đặc tr°ng và giá trá nghá thuÅt cÿa YTTT trong tranh lăa giai đo¿n này.

<i><b>2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu </b></i>

TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 và ln bàn vß những nhân tá hình thành YTTT trong TLVN giai đo¿n này cùng vãi viác phát huy giá trá nghá thuÅt cÿa YTTT trong tranh lăa.

<b>3. Đái t°ÿng và ph¿m vi nghiên cąu </b>

<i><b>3.1. Đối tượng nghiên cứu </b></i>

Đái t°āng nghiên cāu là YTTT trong biáu hián thÁm mā cÿa TLVN giai đo¿n 1976 - 2015.

<i><b>3.2. Phạm vi nghiên cứu </b></i>

<i>Phạm vi thời gian. Ph¿m vi thåi gian nghiên cāu là giai on 1976 - 2015. Sỗ </i>

d* NCS giói hn giai đo¿n này đá nghiên cāu vì đây là ph¿m vi thåi gian mà YTTT đ°āc biáu hián mát cách rõ nét trong TLVN hián đ¿i. Chãn nm 1976 là iỏm khỗi

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

u vỡ ú l thåi điám bắt đ¿u tổ chāc trián lãm mā thuÅt tồn qc sau khi đÃt n°ãc đ°āc giÁi phóng nm 1975. Trong trián lãm đã xuÃt hián những tác phÁm tranh lăa đ°āc giÁi cao thá hián sự thay đổi đát phá vß mặt t¿o hình cũng nh° quan niám nghá

vì đây là dÃu mác có trián lãm mā tht có quy mơ tồn qc g¿n nhÃt vãi thåi iỏm

trng by, trỏch nhiỏm, cp phộp, s mỗ rỏng đái t°āng tham dự trián lãm&) trong

<i>Phạm vi không gian. LuÅn án tiÁn hành khÁo sát các tác phÁm TLVN giai đo¿n </i>

đang đ°āc l°u giữ, tr°ng bày t¿i BÁo tàng Mā thuÅt Viát Nam, BÁo tàng Mā thuÅt Đà

<b>4. Câu hßi và giÁ thuy¿t nghiên cąu </b>

<i><b>4.1. Câu hỏi nghiên cứu </b></i>

<i>Câu hỏi 1: Có thá nhÅn dián YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 qua </i>

<i>Câu hỏi 2: YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 có đặc tr°ng gì, có giá </i>

trá nghá thuÅt nh° thÁ nào?

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<i><b>4.2. Giả thuyết nghiên cứu </b></i>

<i>Giả thuyết 1: Sự biáu hián cÿa YTTT trong TLVN giai on 1976 - 2015 ỗ </i>

<i>Gi thuyt 2: Đặc tr°ng nghá thuÅt cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 </i>

<i> Giả thuyết 3: Những nguyên nhân c¡ bÁn t¿o nên sự hián dián m¿nh m¿ cÿa </i>

YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 là: sự h¿n chÁ vß tÁ khái, tÁ chÃt cÿa nßn

<b>5. Ph°¢ng pháp nghiên cąu </b>

<i><b>- Phương pháp thu thập tài liệu </b></i>

NCS tiÁn hành khÁo sát, thu thÅp, chăp Ánh t° liáu vß các tác phÁm TLVN tiêu biáu giai đo¿n 1976 - 2015 do các hãa s* Viát Nam sáng tác tÿ các nguồn khác nhau nh°: các vựng tÅp trián lãm mā thuÅt toàn quác nm 1995, 2000, 2005, 2010, 2015;

giai đo¿n này và sự hián dián cÿa YTTT.

<i><b>- Phương pháp thống kê </b></i>

Ph°¡ng pháp tháng kê đ°āc sā dăng đá tiÁn hành phân lo¿i, xác đánh há tháng TLVN giai đo¿n 1976 - 2015. Trong đó, tháng kê mơ tÁ đá khái qt các nguồn t°

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

liáu, sá liáu vß há tháng các tác phÁm TLVN giai đo¿n này và tháng kê suy ln đá phân tích đánh giá hình thái - cơng nng cÿa các u tá t¿o hình, nhn diỏn YTTT ỗ

mỏt cỏch ton diỏn vò s biáu hián cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 và kiám chāng giÁ thuyÁt đã đß ra.

<i><b>- Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu </b></i>

Trờn cĂ sỗ hỏ thỏng cỏc lun iỏm khoa hãc, khái niám nghiên cāu, luÅn án phân tích YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 thông qua các u tá t¿o hình nh°: khơng gian, màu sắc, hình thá, hãa tiÁt trang trí. Ph°¡ng pháp phân tích áp dăng đá bóc tách, chāng minh sự biáu hián cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n này, đây chính là tißn đß đá có thá chß ra đặc tr°ng, giá trá nghá thuÅt cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015.

Ph°¡ng pháp tổng hāp đ°āc áp dăng trên cĂ sỗ ó nghiờn cu, phõn tớch tỏc phm. Lun án tổng hāp, xác đánh những mái liên há giữa các u tá t¿o hình, chß ra những đặc tr°ng nghá thuÅt nổi bÅt cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015, thÃy đ°āc vai trị, đóng góp cÿa YTTT trong q trình sáng tác tranh lăa. Tÿ đó đ°a ra đánh giá, nhÅn đánh YTTT góp ph¿n khơng nhß làm tng hiáu q t¿o hình và đa d¿ng hình thāc biáu hián nghá thuÅt cho TLVN giai đo¿n này. Ph°¡ng pháp tổng hāp cũng đ°āc sā dăng đá nhìn nhÅn nái dung nghiên cāu mát cách khoa hãc, logic và thuÅn tián trong quá trình theo dõi luÅn án.

<i><b>- Phương pháp so sánh </b></i>

Ph°¡ng pháp so sánh sā dăng trong ln án đ°āc nhìn nhÅn thơng qua c iỏm ca cỏc yu tỏ to hỡnh ỗ hỡnh thāc thá hián tác phÁm tranh lăa giai đo¿n 1976

cÿa các n°ãc trên thÁ giãi nh° Trung Quác, NhÅt BÁn, các thá lo¿i hái hãa khác cÿa Viát Nam nh°: khắc gß, s¡n d¿u, s¡n mài, s¡n khắc& và nghá thuÅt truyßn tháng nhằm dißn giÁi, t¿o đißu kián thuÅn lāi trong viác đ°a ra những nhÅn đánh, chß ra những điám khác biát, đác đáo cÿa YTTT trong các giai đo¿n phát trián cÿa TLVN, sự kÁ thÿa đặc điám nghá thuÅt truyßn tháng cÿa hái hãa TLVN.

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

<i><b>- Phương pháp tiếp cận liên ngành </b></i>

Sā dăng, tham khÁo những thành tựu trong nghiên cāu cÿa mát sá ngành khoa hãc có mái liên há vãi nghá thuÅt thá giác nh°: Vn hoá, Lách sā, Tâm lý hãc, Vn hãc, Mā thuÅt hãc, Nhân hãc, Mā hãc& chắt lãc khía c¿nh khoa hãc tÿ kho tàng tri thāc, kÁt hāp vãi ph°¡ng pháp luÅn nh° đái chiÁu, so sánh, quy n¿p, dißn dách, kiám chāng, nhÅn thāc, đánh giá... nhằm xây dựng c¡ sỗ lý lun, lm sỏng tò nhng nhõn tỏ hỡnh thành, biáu hián, đặc tr°ng, giá trá nghá thuÅt cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015.

Áp dăng ph°¡ng pháp tiÁp cÅn liên ngành, luÅn án tiÁp cn trờn cĂ sỗ tng hp, hỏ thỏng cỏc t liáu mang tính tri thāc cÿa nhißu l*nh vực có sự t°¡ng tác qua l¿i tÿ các ngành khoa hãc. Qua đó, t¿o đißu kián nhìn nhÅn, đánh giá các vÃn đß nghiên cāu logic và há tháng, nghiên cāu YTTT biáu hián qua hình thāc cÿa TLVN giai đo¿n này.

<b>6. Nhāng đóng góp mái căa lu¿n án </b>

Đß tài ln án là cơng trình nghiên cāu mãi, lý luÅn chuyên sâu, đánh giá các vÃn đß khoa hãc vß YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 qua góc nhìn mā tht hãc. KÁt q nghiên cāu h°ãng trãng tâm làm sáng tß những câu hßi và luÅn điám khoa hãc đặt ra:

nổi bÅt, ch°a đ°āc nghiên cāu chun sâu, tồn dián, biáu hián thơng qua hình thāc nghá thuÅt cÿa TLVN giai đo¿n 1976 - 2015;

dián nh°: khơng gian, màu sắc, hình thá, hãa tiÁt trang trí. Qua đó chß ra ba đặc tr°ng nghá thuÅt nổi bÅt cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 nh°: tính °ãc lá - t°āng tr°ng trong màu sắc và không gian; khái quát và cách điáu hóa hình thá; kÁt hāp hãa tiÁt trang trí trong mÁng hình; vãi các giá trá nghá tht đián hình nh°: tng hiáu quÁ t¿o hình và đa d¿ng hình thāc biáu hián nghá thuÅt;

- LuÅn ỏn gúp phn hỡnh thnh mỏt cĂ sỗ lý lun chuyên sâu vß YTTT trong TLVN. LuÅn bàn vß kÁt quÁ nghiên cāu đá khẳng đánh, làm rõ những nhân tá hình

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

1976 - 2015 trong bái cÁnh giao l°u hái nhÅp quác tÁ. KÁt quÁ nghiờn cu mói ca lun ỏn b sung cĂ sỗ dữ liáu vß TLVN.

Ch°¡ng 1: Tổng quan tình hình nghiên cāu, c¡ sỗ lý lun v khỏi quỏt tranh

ChĂng 2: Biỏu hián cÿa yÁu tá trang trí trong tranh lăa Viát Nam giai đo¿n 1976 - 2015 (58 trang);

Ch°¡ng 3: Đặc tr°ng, giá trá nghá thuÅt và bàn luÅn vß u tá trang trí trong

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

<b>TàNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CĄU, C¡ Sä LÝ LU¾N VÀ KHÁI QUÁT TRANH LĀA VIàT NAM GIAI OắN 1976 - 2015 </b>

<b>1.1. Tòng quan tỡnh hỡnh nghiờn cÿu liên quan đ¿n đÁ tài </b>

sá tài liáu đß cÅp trực tiÁp đÁn đß tài nghiên cāu và mát sá t° liáu, cơng trình liên

b°ãc mơ tÁ, đánh giá đ¡n lẻ mà ch°a có cơng trình nghiên cāu mát cách chuyên biát, há tháng vß YTTT trong TLVN theo giai đo¿n lách sā phát trián, că thá là giai đo¿n

<i><b>1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở trong nước </b></i>

<i>Nhóm các cơng trình nghiên cứu đề cập đến yếu tố trang trí trong tranh </i>

Đây là nguồn tham khÁo c¿n thiÁt và có giá trá thiÁt thc, lm cĂ sỗ nghiờn

Tõm lý v l nguyờn nhân c¡ bÁn và trực tiÁp đá hình thành kÁt cu tiòm

trờn cĂ sỗ vỏn sỏng, vỏn chớnh trỏ, ván vn hóa nghá thuÅt cÿa tÿng hãa s*

</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">

v c ỏnh hóng bỗi mỏt thỏ hiu, quan iỏm v lý tỗng thm m v trỡnh đá nhÃt đánh. ChÃt th¡, chÃt trí tuá, chÃt t°āng tr°ng, chÃt trang trí

hình, đßu do tâm lý v¿ quy đánh, ká cÁ phong cách nghá thuÅt, cá tính nghá

Nh° vÅy, tác giÁ khẳng đánh hình thāc biáu t ca YTTT trong tranh l ỗ kt cu to hình, nó có nguồn gác tÿ đåi sáng cÿa mßi hóa s*, c ỏnh hóng bỗi mỏt thỏ hiu, lý tỗng, quan iỏm thm m v trỡnh ỏ nht ỏnh. Đây là mát quan điám khoa hãc đß cÅp đÁn nguyên nhân hình thành, hình thāc biáu hián cÿa YTTT trong tranh, cng cỏ chc chn cĂ sỗ cho gi thuyÁt thā nhÃt cÿa đß tài.

Nm 2015, tác giÁ Natalia Kraevskaia có bài viÁt <VÃn đß lý thut vß hoa

<i>vn= đng trên T¿p chí Nghiên cứu Mỹ thuật, Tr°ång ĐH Mā thuÅt Viát Nam. Tác </i>

đánh: <Hoa vn cÁ trong l*nh vực nghá thuÅt trang trí lÃn nghá tht t¿o hình đßu có

nng mà tho¿t đ¿u tỗng chng nh khụng rừ rng= [63, tr.12]. Nhỡn chung, bài viÁt đã khái quát vai trò cÿa hoa vn trang trí trong nghá thuÅt āng dăng và nghá thuÅt hái

<i>Cuán Hội họa mới Việt Nam Thập kỷ 90 (2001), Nxb Mā thuÅt, cÿa tác giÁ </i>

Bùi Nh° H°¡ng và Tr¿n HÅu Tn. Đây là cơng trình nghiên cāu, đánh giá vß nßn hái hãa Viát Nam đ°¡ng đ¿i giai đo¿n tÿ 1990 - 2000. Trong ph¿n đánh giá vß đặc điám chung cÿa giai đo¿n này, tác giÁ nhÃn m¿nh đặc điám nổi bÅt nhÃt cÿa hái hãa trẻ Viát Nam thåi kỳ đổi mãi là rÃt đa d¿ng, nhißu phong cách cá nhân đồng tồn t¿i.

Hái hãa trẻ Viát Nam d°ång nh° không mÃy ám Ánh bỗi gỏnh nng chin tranh v quỏ kh m ngc l¿i có vẻ trữ tình và l¿c quan, m¡ máng, trong khi dân tác có mát lách sā thÅt bi hùng... NÁu chß so trong khu vực Đơng Nam Á vãi nhau cũng đÿ thÃy hái hãa Viát Nam m¿nh tính trang trí h¡n

</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17">

nái dung. Dù có nái dung thì đa ph¿n là cái cã đá hãa s* làm đẹp [57, tr.18]. Nh° vÅy, cuán sách đã chß ra mát trong những đặc điám t¿o hình quan trãng cÿa hái hãa Viát Nam giai đo¿n 1990 - 2000 là tính trang trí nh°ng khơng đi sâu vào tìm hiáu YTTT trong nghá thuÅt TLVN hián đ¿i. Đó cũng là vÃn đß c¿n đ°āc tiÁp tăc nghiên cāu mà NCS đặt ra trong đß tài luÅn án.

<i>Cuán sách Nghệ thuật dưới góc độ di truyền (2019), Nxb Mā thuÅt cÿa nhà </i>

nghiên cāu Vũ Hiáp. Tác giÁ đã đ°a ra mát khái niám mang tính lý thut đó là <mã gien nghá tht=, coi đó là mát cơng că hữu ích đá có thá tiÁp cÅn và phân tích các tác phÁm nghá thuÅt. Theo đó, tác giÁ cho rằng: <mã gien nghá thuÅt đ°āc xác lÅp, di truyßn và biÁn đổi qua các thåi kỳ khác nhau. Có những mã gien duy trì kéo dài trong suát lách sā hình thành và phát trián dân tác, nh°ng cũng có mã gien chß tồn t¿i đÁn mát thåi kỳ nào đó rồi lặn đi (nhng vn cú nh hỗng chi phỏi ngm), bỗi nú khơng cịn phù hāp vãi thåi đ¿i= [45, tr.16]. Đái vãi nghá thuÅt hái hãa Viát Nam, tác giÁ khẳng đánh:

Tr°ãc đây ng°åi Viát t° duy trên mặt phẳng (cÿa giÃy, lăa) không đ°āc sâu sắc nh° ng°åi Hán, NhÅt, mặc dù th°ång xuyên giao l°u vn hóa vãi hã trong hàng ngàn nm phong kiÁn, chāng tß ng°åi Viát khơng có mã gien t°¡ng thích vãi hái hãa thÿy mặc. Tranh dân gian cÿa chúng ta cũng gắn lißn vãi khắc. ThÁ nh°ng chß c¿n 10 - 20 nm đ°āc ng°åi Pháp h°ãng dÃn theo ph°¡ng pháp và kā thuÅt hái hãa ph°¡ng Tây, ng°åi Viát Nam đã có thá đ¿t đ°āc những thành tựu đáng kinh ng¿c bằng sự ra đåi dòng tranh lăa và s¡n mài mang vẻ đẹp đặc sắc cÿa Viát Nam [45, tr.42]. Nh° vÅy, có thá thÃy, cho dù <đã tÿng là thuác đáa nghìn nm cÿa Trung Hoa, g¿n trm nm cÿa Pháp, ván là những nßn vn minh lãn cÿa nhân lo¿i, có khÁ nng đồng hóa kẻ khác rÃt m¿nh, nh°ng rát cuác nghá thuÅt hái hãa Viát Nam vÃn giữ vững và phát trián những tính chÃt nghá thuÅt đặc sắc cÿa riêng mình= [45, tr.18]. Đây là mát quan điám khoa hãc đáng tin cÅy đá NCS có thá tham khÁo, cÿng cá giÁ thuyÁt nghiên cāu thā nhÃt cÿa đß tài.

</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18">

viÁt vß nguồn gác hình thành, sự biáu hián, hiáu quÁ nghá thuÅt YTTT trong hái hãa

Đây là nhng cĂ sỗ ban u, gi ý cho ò ti trián khai đúng h°ãng và phát trián các

<i>Nhóm cơng trình nghiên cứu đề cập đến tranh lụa Việt Nam </i>

đúng h°ãng trong q trình phân tích và đánh giá chung vß nghá thuÅt TLVN. Mát

<i>đng trên T¿p chí Nghiên cứu nghệ thuật (1974); <Tÿ chÃt liáu lăa làng quê đÁn nghá </i>

Nxb Vn hóa, đánh giá vß hái hãa TLVN trong mát sá trián lãm lãn sau nm 1975,

t°¡i tắn và rực rÿ. Nh°ng đißu quan trãng nhÃt vÃn là tranh lăa Viát Nam đã nói lên đ°āc tâm hồn Viát Nam, là kÁt quÁ cÿa sự kÁ thÿa và phát trián nßn nghá thuÅt cÿa

Nh° vÅy, tác giÁ đã đánh giá đặc điám t¿o hình trong TLVN hián đ¿i có sự kÁ

cÿa chÃt liáu lăa.

</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19">

c<i>ÿa Nguyßn Thanh Mai đng trên T¿p chí Nghiên cứu Mỹ thuật cÿa Tr°ång ĐH Mā </i>

<i>Thông tin Mỹ thuật (2008), <Tranh lăa Viát Nam vang bóng mát thåi= cÿa tác giÁ </i>

đ°ång phát trián 70 nm cÿa hái hãa và điêu khắc giai đo¿n 1925 - 1995. æ l*nh vực

nh°ng ng°åi ta chú ý tãi ơng qua những tranh phă nữ mißn núi: Những cơ M°ång bên bÁp lāa, Cơ M°ång trên nßn vàng; đặc biát là Cơ Dao đß, hịa

chÃt đián hình cÿa ph¿n lãn ngôn ngữ những tác phÁm tranh lăa giai đo¿n này.

</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20">

(2015). Tài liáu đß cÅp vß vai trị cÿa tr°ång Mā tht Đơng D°¡ng trong nßn hái hãa

đÁn lăa, đem khơng khí - thá chÃt - màu sắc sinh đáng bổ sung vo mỏt

Cng nh ỏnh giỏ ỗ tranh sĂn mài, tác giÁ sā dăng những ngôn tÿ bác lá rõ

Nh° vÅy, trãng tâm cÿa những cơng trình nghiên cu trờn cung cp cho ngồi óc

lm cĂ sỗ giúp ln án có thơng tin khoa hãc khách quan, đúng h°ãng trong q trình

u đß cÅp đÁn tiáu sā, quá trình sáng tác và khái l°āc đặc điám t¿o hình trong các

<i>Nhất cÿa Tránh Minh S¡n, Lê Ngãc Huyßn, Nxb Mā thuÅt (2018); Tuyển tập tranh Nguyễn Thụ trong bộ sưu tập của nhà sưu tập Yoong Voon Sin cÿa Đặng Thá Bích </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21">

<i>(2020); Tranh lụa Nguyễn Phan Chánh (1992), Kÿ yÁu Hái thÁo khoa hãc cÿa Vián </i>

<i>Cuán Nguyễn Thụ - Con đường phương Đông (2014), Nxb ThÁ giãi, Hà Nái </i>

cÿa tác giÁ Phan CÁm Th°āng (chÿ biên), là cuán sách chuyên khÁo, tÅp trung nghiên cāu sáng tác nghá thuÅt cÿa hãa s* Nguyßn Thă. Đái vãi thá lo¿i tranh lăa, tác giÁ nhÅn đánh: <Quá trình đi đÁn lái v¿ thÿy mặc trên lăa cÿa Nguyßn Thă cũng đồng thåi là q trình đ¡n giÁn hóa sự vÅt khi nắm bắt chúng trong hián thực. Các chi tiÁt v¿ sâu, khơng có sự chồng đè nét. Ơng sā dăng hiáu quÁ t°¡ng phÁn đen trắng rÃt m¿nh, rõ ràng và tinh tÁ= [89, tr.25]. Nhà nghiên cāu Nguyßn Quân nhÅn xét hãa s* Nguyßn Thă: <Hãc và giÁng d¿y các nguyên lý t¿o hình ph°¡ng Tây song d°ång nh° ơng đã tÿ bß chúng rÃt nhanh chóng và triát đá. Hãa s* āng dăng bút pháp thÿy mặc trên lăa. Dựng hình theo kiáu nhÅp tâm h¡n tÁ chân, °u tiên khơng gian tam vißn h¡n thÃu thá Phăc H°ng, yêu thích các khoÁng tráng ám Ánh h¡n là lÃp đ¿y không gian bằng thÁ giãi vÅt chÃt nặng nß= [89, tr.13]. Nh° vÅy, cÁ hai tác giÁ đßu cho rằng vẻ đẹp đác đáo trong tranh lăa cÿa hãa s* Ngun Thă có đ°āc mát ph¿n là do āng dăng bút pháp t¿o hình thÿy mặc trên lăa, kÁt hāp lái t¿o hình °ãc lá theo kiáu ph°¡ng Đơng, bá căc, màu sắc, hình thá, khơng gian đ°āc khái quát, giÁn l°āc nh°ng vÃn đem l¿i hiáu quÁ tinh tÁ, gāi tÁ.

NCS nhìn nhÅn mát cách că thá vß phong cách t¿o hình cÿa tÿng tác giÁ và liên quan trực tiÁp tãi nái dung nghiên cāu cÿa đß tài luÅn án đ°āc sā dăng trong q trình phân tích tác phÁm đá xác đánh sự biáu hián, đặc tr°ng nghá thuÅt cÿa YTTT trong TLVN. Tóm l¿i, những cơng trình nghiên cāu nêu trên cho thÃy, các nghiên cāu đó đa sá gồm những bài báo, đß tài luÅn án, sách, chÿ yÁu đánh giá, phân tích tổng qt vß nghá tht TLVN và mát sá tác giÁ, tác phÁm tiêu biáu nh°: hãa s* Ngun Phan

Khánh Ch°¡ng, Vũ Đình Tn... hoặc là những tài liáu tháng kê, mơ tÁ, phân tích đánh giá đ¡n lẻ vß lách sā phát trián cÿa TLVN qua các giai đo¿n khác nhau mà ch°a đ°āc nghiên cāu sâu, ch°a chß ra những đặc điám t¿o hình, giá trá nghá thuÅt nổi bÅt

</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22">

cÿa TLVN trong mßi giai đo¿n lách sā phát trián, đặc biát là giai đo¿n 1976 - 2015.

<i>Nhóm cơng trình nghiên cứu đề cập đến yếu tố trang trí trong tranh lụa Việt Nam </i>

Cho đÁn nay, những cơng trình nghiên cāu mát cách chuyên biát, há tháng vß đặc tr°ng t¿o hình cÿa TLVN vÃn cịn khá h¿n chÁ vß sá l°āng. Các nghiên cāu đó tuy có đß

cāu YTTT trong TLVN, mà mãi chß nhắc đÁn hoặc gián tiÁp đß cÅp đÁn tính chÃt trang trí trong tranh lăa cÿa mát sá tác giÁ tiêu biáu nh°: Ph¿m Thanh Liêm, Kim B¿ch, Tr¿n Khánh Ch°¡ng, Đß Thá Ninh, Vũ Đình TuÃn, Bùi TiÁn TuÃn... că thá nh° sau:

Quân, khi đánh giá vß sự phát trián cÿa chÃt liáu và kā thuÅt tranh lăa tác giÁ nêu quan điám:

đÅm nhÃt tãi chß khơng có gì. Ta đá ý rằng cÁ những ô tráng cÿa thã lăa, ngh*a là cái nằm ngồi nßn tranh, thực cũng là mát ph¿n cÿa tranh. Đó là cái đác đáo khơng lo¿i nßn tranh nào có đ°āc so vãi lăa. Đặc điám này

TLVN và đó chính là ngun nhân quan trãng khiÁn cho tranh lăa phù hāp vãi lái t¿o

<i>lụa đào= (chứ không phải gấm hay xa tanh), giÁn dá mà dun dáng, có vẻ vơ hình </i>

mà bßn chặt, cái quan niám thÁm mā đó cÿa nơng dân Viát Nam - cÿa ng°åi đàn bà Viát Nam - n nhÅp vãi chÃt lăa= [80, tr.316]. Đây là tài liáu hữu ích giúp NCS có c¡

</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23">

sỗ ỏ nhỡn nhn vò s hiỏn diỏn cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015. Trong bài viÁt <Nghiên cāu yÁu tá trang trí trong tranh= (2014), tác giÁ Lê Vn Sāu làm rõ sự hián dián cÿa YTTT trong các tác phÁm hái hãa và đồ hãa thơng qua các u tá t¿o hình c¡ bÁn nh°: khai thác sā dăng hãa tiÁt; cách điáu hình thá; thay đổi màu sắc khơng theo quy lt; lựa chãn và khai thác đặc điám đái t°āng; thá hián đúng đái t°āng có YTTT. Đồng thåi, bài viÁt cũng nhÅn đánh:

Mát đißu g¿n nh° khơng phÁi tranh luÅn, ai cũng thÿa nhÅn, đó là tranh lăa, tranh s¡n khắc giàu tính trang trí. Mát trong những nguyên nhân c¡ bÁn trong hai chÃt liáu này là do đặc tr°ng chÃt liáu thá hián. Lăa, s¡n khắc không có khÁ nng dißn tÁ sâu vß khơng gian, khái, chÃt. NÁu lăa có cá tÁ nh° s¡n d¿u thì hiáu q t¿o hình cũng khơng cao [83, tr.04].

Tác giÁ đã chß ra mát sá sá ví dă tranh lăa đặc sắc cÿa hãa s* Nguyßn Thă đá phân tích, làm că thá những nhÅn đánh cÿa mình vß YTTT trong TLVN. Đây là nguồn tài liáu đi sát vÃn đß NCS quan tâm, giúp NCS hiáu sâu h¡n vß những cách mà YTTT đ°āc biáu hián trong tranh ỗ hỡnh thc thỏ hiỏn tỏc phm.

<i>Trong cuỏn sách Trần Khánh Chương (2017) cÿa Nxb Mā thuÅt Viát Nam, tác </i>

giÁ Quang Viát nhÅn xét: <Thực ra tranh lăa là mát thá lo¿i <nāa hái hãa nāa đồ hãa=

<Nữ hãa s* Kim B¿ch= cÿa tác giÁ Mai Ngãc Oanh khái quát vß sự nghiáp sáng tác

Nm 1995, nhóm tác giÁ Vián Mā tht gồm Ngun TiÁn CÁnh, Thái Bá Vân,

<i>Đặng Thá Khuê, Bùi Nh° H°¡ng, Nguyßn Thái Lai xuÃt bÁn cuán sách 100 </i>

<i>Vietnamese painters and sculptors of the 20<small>th</small> century (100 h</i>ãa s* và nhà điêu khắc

</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">

Viát Nam thÁ kÿ XX), Nxb ThÁ giãi. Tài liáu đã lựa chãn ra 100 hãa s* và nhà điêu khắc tiêu biáu cÿa mā thuÅt Viát Nam thÁ kÿ XX, trong đó đß cÅp đÁn mát sá hãa s* v¿ tranh lăa nổi tiÁng nh°: Tr¿n L°u HÅu, Nguyßn Thă, Tr°¡ng Mai San, Ph¿m ViÁt Hồng Lam, Đß Thá Ninh& Sách viÁt vß hã nh° sau: Hãa s* Tr¿n L°u HÅu, <Mát hãa s* tiêu biáu vãi chÃt liáu màu bát và lăa. Tranh cÿa ơng có hiáu āng màu m¿nh m¿, chāa đựng nhißu YTTT cÿa nghá thuÅt hián đ¿i. Mát nghá s* trang trí sân khÃu= [19,

hāng tÿ con ng°åi và không gian vùng cao= [19, tr.319]. Hãa s* Đß Thá Ninh, <Mát nữ hãa s* v¿ tranh s¡n d¿u và lăa. Những tác phÁm cÿa hãa s* đ°āc sáng tác vãi phong cách sáng đáng và đác đáo vãi mát cái nhìn đ¡n giÁn và l¿c quan= [19, tr.315]. Hãa s* Ph¿m ViÁt Hồng Lam, <Mát hãa s* thành công vãi tranh bát màu và tranh lăa, vãi cách sā dăng những màu sắc nguyên chÃt và t°¡i sáng chāa đựng nhißu YTTT= [19,

Phong cnh v cuỏc sỏng thồng nht ỗ vựng nỳi. Tranh lăa cÿa ông hián thực và giàu chÃt th¡= [19, tr.55]. Nh° vÅy, cuán sách đã chß ra chÃt trang trí trong tranh lăa cÿa những hãa s* tiêu biáu ç trong giai đo¿n 1976 - 2015. Đây là những đánh giá khoa hãc quan trãng giúp NCS khẳng đánh sự hián dián cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n này.

đß kā thuÅt và chÃt liáu cÿa TLVN, tác giÁ nhÅn xét:

đÁn bá căc chung (lồi - lõm cÿa không gian) đÁn tÁ không gian, hoặc gāi không gian °ãc lá, làm ph°¡ng tián lāi thÁ trong viác t¿o sắc thái đác đáo, đặc tr°ng cÿa nghá thuÅt tranh lăa trun tháng Á Đơng& ChÃt lăa đâu

nghèo nàn đ¡n điáu vß bút pháp. Tranh lăa hián đ¿i Viát Nam có tính đác đáo riêng, mang sắc thái thÁm mā cÿa dân tác và truyßn tháng cÿa Á Đông [23, tr. 453 - 457].

</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25">

Tác giÁ đã chß ra mái liên há giữa đặc tr°ng, kā thuÅt chÃt liáu lăa, đặc điám

Á Đơng, hay nói mát cách khác là đặc tr°ng kā thuÅt, chÃt liáu lăa là mát trong những

tính trang trí °ãc lá rõ nét, tß lá ng°åi thu ngắn hay kéo dài phÁng phÃt phong cách

<i>Nm 2016, tác giÁ Đặng Thá Bích Ngân xuÃt bÁn cuán Họa sĩ Nguyễn Thụ - </i>

<i>Tranh lụa và ký họa trong sưu tập của Yoong Voon Sin, Nxb Mā thuÅt, Hà Nái. Cuán </i>

Phong cách v¿ lăa cÿa Nguyßn Thă là mát phong cỏch ỗ ngoi mói phong

</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26">

ỗ õy, khụng phi l nhng vỏt loang ca mu, cÿa mực, mà đ°āc chß đ¿o

khai trên các s¡ đồ trang trí= [65, tr.16].

<i>LuÅn án TS Nghệ thuật tranh lụa Việt Nam giai đoạn 1930 - 1945 (2022) cÿa </i>

tác giÁ Hồng Minh Đāc. Tác giÁ phân tích, đánh giá đặc điám nghá thuÅt tranh lăa Viát Nam giai đo¿n 1930 - 1945 qua phong cách sáng tác, chÃt liáu, kā thuÅt, màu sắc cÿa tác giÁ, tác phÁm đá khẳng đánh giá trá nghá thuÅt cÿa tranh lăa trong sự phát trián cÿa mā thuÅt Viát Nam. Khi nghiên cāu vß hình thāc thá hián cÿa TLVN giai đo¿n 1930 - 1945, tác giÁ đã đ°a ra khái niám vß tính trang trí trong tranh: <ỉ góc đá hái hãa, tính trang trí đ°āc hiáu là dùng đá chß đặc điám hay phÁm chÃt cÿa tranh

hình thāc: khai thác hãa tiÁt, cách điáu hình thá, giÁn l°āc màu sắc= [40, tr.91]. Nh° vÅy, luÅn án tuy đã đ°a ra khái niám và nhÅn đánh vß sự hián dián cÿa YTTT trong

vß TLVN thåi kỳ đ¿u mà ch°a phân tích, chāng minh mát cách tồn dián đá làm rõ sự biáu hián cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015. Đó cũng là vÃn đß c¿n đ°āc tiÁp tăc nghiên cāu mà NCS đặt ra trong nghiên cāu đß tài ln án.

<i><b>1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở ngồi nước </b></i>

Mā tht Đơng D°¡ng. Trong sá đó, có thá ká đÁn mát sá cơng trình tiêu biáu nh°: Tác giÁ Phoebe Scott có bài viÁt <Thuác đáa hay chÿ ngh*a thÁ giãi? Nghá thuÅt Viỏt Nam ỗ Paris thp niờn 1930 - 40=, nhn đánh tranh lăa cÿa các hãa s* Viát Nam trong cuác trián lãm đÃu xÁo t¿i Pháp nh° Lê Phổ, Vũ Cao Đàm, Mai Trung Thā, Lê Vn Đá là: <Sā dăng đặc điám gāi cÁm, huyßn Áo cÿa chÃt liáu lăa trun tháng ph°¡ng Đơng pha trán vãi nhißu cách thá hián khác nhau t¿o nên mát lo¿i hình nghá thuÅt mãi= [135, tr.217].

<i>LuÅn án TS Vietnamese aesthetics from 1925 onwards (ThÁm mā Viát Nam </i>

tÿ 1925 đÁn nay) t¿i ĐH Sydney cÿa tác giÁ Huỳnh Bái Trân chß rõ sự kÁt hāp giữa ph°¡ng pháp t¿o hình cÿa nghá tht trun tháng Viát Nam vãi kā nng v¿ cÿa

</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">

ph°¡ng Tây trong tranh lăa cÿa hãa s* Nguyßn Phan Chánh: <Nguyßn Phan Chỏnh

Tõy c hóc ỗ Trồng M thut ụng DĂng vói phĂng phỏp v mng phng nh hỗng t tranh khắc gß dân gian Đơng Hồ và Hàng Tráng= [136, tr.126].

<i>transfers culturels</i>, (Lách sā chuyán giao vn hóa cÿa Viát Nam) nhắc đÁn <tính phẳng

trong đ°ång nét và màu sắc= [130, tr.216] khi đánh giá vß đặc điám t¿o hình trong

Nm 1997, tác giÁ Nora Taylor công bá bài viÁt <Sự thành lÅp cÿa Tr°ång Mā

<i>1945=, đng trên T¿p chí Nghiên cứu Đơng Nam Á liên ngành, măc 11, Sá 2, trang 1 </i>

nh° các hãa s* Trung Quác, nên sinh viên cÿa tr°ång Mā thuÅt Đông D°¡ng đã v¿ lăa giáng nh° cách ng°åi x°a đã sā dăng đá làm tranh cuán

Đái vãi tranh lăa cÿa hãa s* Nguyßn Phan Chánh, tác giÁ cho rằng, ông đ°āc

đen= [132, tr.26].

<i>thuật Asian sá 5 cÿa tác giÁ Ian Findlay. Tác giÁ nhÅn xét, sự đác đáo trong tranh lăa cÿa </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">

hãa s* Vũ Đình TuÃn thỏ hiỏn ỗ bỳt phỏp to hỡnh óc lỏ v những màu sắc trang trí. Ng°åi xem nh° bá lơi cuỏn bỗi cồng ỏ ca mu sc. Nhng gĂng mt

<i>một Dịng sơng 01 (2012) mơ tÁ cái đ¿u vãi khuôn mặt màu xanh lam b¡i </i>

D°¡ng cÿa các nhà nghiên cāu n°ãc ngồi dù khơng nhißu nh°ng ph¿n nào đã đ°a ra

đồ hãa, màu sắc thì t°āng tr°ng. Những cơng trình đó tuy khơng trực tiÁp đß cÅp đÁn

<i><b>1.1.3. Đánh giá chung </b></i>

TLVN và mát sá tác giÁ, tác phÁm tiêu biáu, hoặc là tháng kê, mô tÁ, phân tích đánh giá đ¡n lẻ vß phân kỳ lách sā phát trián cÿa TLVN. Những cơng trình nghiên cāu cÿa các tác giÁ n°ãc ngoài nh° Phoebe Scott, Nadine André - Pallois, Nora Taylor& vß TLVN hián đ¿i tuy khơng nhißu, khơng trực tiÁp đß cÅp đÁn YTTT trong TLVN, song

Quang Phòng, Tr¿n Tuy, Vũ Giáng H°¡ng, Lê Vn Sāu, Phan CÁm Th°āng, Lê Quác

ban đ¿u vß sự hián dián cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 thông qua đánh

</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">

giỏ, phõn tớch ỗ mỏt sỏ tỏc gi, tỏc phm nh°ng ch°a đặt vÃn đß nghiên cāu mát cách

Kraevskaia, Bùi Nh° H°¡ng, Tr¿n HÅu TuÃn đã nhÅn xét đánh giá chung đặc điám cÿa hái hãa Viát Nam đ°¡ng đ¿i có tinh th¿n trang trí, nh°ng ch°a nghiên cāu sâu, ch°a chß ra đặc tr°ng và giá trá nghá thuÅt cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015. Vì vÅy, tác giÁ luÅn án nhÅn thÃy nghiên cāu đß tài YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 -

đó, NCS trân trãng tÃt cÁ những cơng trình nghiên cāu đã công bá cÿa các tác giÁ đi tr°ãc, đồng thåi ln coi những cơng trình nghiên cāu trên là nguồn t° liáu gāi ý quý báu cho quá trình triỏn khai lun ỏn ca mỡnh.

<i>1.2.1.1.Khái niệm Tranh lụa </i>

ỗ mỏt sỏ nóc Chõu cú nghò trng dõu nuôi tằm nh° Trung Quác, NhÅt BÁn và Viát

sinh viên Tr°ång Mā thuÅt Đông D°¡ng tÿ thÅp niên 1930. Theo đó, tr°ãc khi v¿, lăa phÁi đ°āc cng lên khung gß, hãa s* sā dăng màu n°ãc, phÁm hay mực nho nhuám trên

</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30">

gãi tên chÃt liáu, tranh lăa lÃy tên gãi theo nßn v¿ là lăa (tranh lăa). Vì lý do đó, khi

ngh*a: <tranh lăa là tranh v¿ trên lăa bằng màu n°ãc bóng m°āt, màu sắc giÁn dá,

đánh ngh*a tranh lăa nh° sau:

và h¡i th°a, nhìn rõ thã lăa. Màu dùng đá v¿ lăa th°ång là màu n°ãc,

dày h¡n nh° tempera, màu bát, phÃn màu& [64, tr.142].

Nh° vÅy, đánh ngh*a vß tranh lăa xuÃt phát tÿ tên gãi theo nßn v¿, do đó tranh

các n°ãc ph°¡ng Đơng nh° Trung Qc, NhÅt BÁn, Viát Nam... Nßn lăa v¿ có lo¿i

th°ång dùng màu n°ãc nhuám đi nhuám l¿i màu lên mặt lăa, làm cho màu ngÃm vào

lăa nhißu l¿n hoặc rāa những chß c¿n thiÁt rồi v¿ tiÁp tãi khi nh° ý.

<i>1.2.1.2. Khái niệm yếu tố trang trí trong tranh </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">

<Bá phÅn cÃu thành mát sự vÅt, sự viác, hián t°āng= [73, tr.1170].

Nh° vÅy, yÁu tá đ°āc hiáu đ¡n giÁn là mát thành ph¿n t¿o nên sự vt, hiỏn tng.

ỗ dng vt cht, hu hỡnh hoc tn ti ỗ dng tinh thn, tru tng. Trong hỏi hãa, mát

đẹp cÿa đ°ång nét. Nghá thuÅt trang trí là mát trong các thá lo¿i nghá thuÅt dùng đá trang trí cho các đồ vÅt sang trãng hoặc tơ điám cho khơng gian bên trong và ngồi các tịa nhà. Do đó, đái t°āng cÿa nghá tht trang trí

điêu khắc hoặc các lo¿i vÁi vóc [117, tr.120].

</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32">

Cu<i>án Từ điển Tiếng Việt (2003), căm tÿ trang trí đ°āc đánh ngh*a là: <Trình </i>

hài hịa, làm đẹp mắt mát khng khơng gian nào đó= [73, tr.1023].

công nng cÿa sÁn phÁm và môi tr°ång sinh ho¿t. Theo ngh*a hẹp. NTTT

trang trí đèn trong cơng trình nái thÃt... đßu nhằm măc đích trên. Theo ngh*a ráng, NTTT đồng ngh*a vãi m* thuÅt āng dăng, chāc nng cÿa nó là

cân đái, hài hịa, đẹp mắt: ví dă trang trí phịng c°ãi, trang trí hái tr°ång, trang trí bìa sách= [112, tr.1683].

ít chú ý đÁn bút pháp, các nét và hình t°āng th°ång đ°āc cách điáu khá

đặt vào các hình thá phong phú, kÁt hāp vãi các đ°ång nét chãn lãc giàu

nét và các mÁng màu phẳng. Tranh trang trí tuy khơng dißn tÁ ánh sáng, không gian nh°ng nhå vào các t°¡ng phÁn phong phú vß màu sắc, đÅm

</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33">

không gian trong tranh. Đồng thåi, bá căc đ°ång nét chãn lãc, tinh tÁ cũng

không gian đẹp h¡n lên. Nghá tht trang trí mát lo¿i hình nghá tht bắt nguồn tÿ

đ°āc cách điáu khá trau chuát. Trong tranh trang trí, ng°åi ta dùng những mÁng màu

trang trí. Tranh trang trí th°ång đ°āc làm đẹp cho mát không gian nhÃt đánh, phù hāp

<i>Xác đánh khái niám yếu tố trang trí trong tranh </i>

Nh° vÅy, qua những tài liáu có thá đ°a ra khái niám: YTTT trong tranh là mát

t°āng cho ng°åi xem vß phÁm chÃt trang trí trong tác phÁm hái hãa. YTTT trong

<i>1.2.1.3. Khái niệm yếu tố trang trí trong tranh lụa </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34">

ch<i>Ãt trang trí. Tÿ các đánh ngh*a vß Tranh lụa nói trên có thá thÃy hái hãa trên lăa là </i>

quát, °ãc lá và sā dăng YTTT nh° là mát thÿ pháp nghá thuÅt đá làm tng khÁ nng

Cn cā vào những khái niám, luÅn điám đã trình bày, ln án có thá đ°a ra

<i><b>1.2.2. Lý thuyết nghiên cứu và luận điểm khoa học </b></i>

tr°ng và giá trá nghá thuÅt cÿa YTTT trong TLVN giai đo¿n 1976 - 2015. Đá giÁi

phân tích, so sánh, đánh giá đái t°āng nghiên cāu. Că thá, luÅn án lựa chãn cách tiÁp

điám khoa hãc vß hình thái hãc cÿa nghá thuÅt cÿa M. Cagan. Đây là những luÅn điám tiÁp cÅn chÿ đ¿o xuyên suát trong quá trình nghiên cāu đß tài.

<i>1.2.2.1. Cấu trúc luận của Lévi - Strauss </i>

u th k XX, ch yu ỗ Phỏp và Nga gồm: ngôn ngữ hãc cÃu trúc cÿa Ferdinand de Saussure và các tr°ång phái ngôn ngữ hãc sau đó là Praha, Moscow, và Copenhagen. Sau này, ph°¡ng pháp ngôn ngữ hãc cÃu trúc cÿa Saussure đ°āc đ°a

</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35">

kiÁn trúc& Nm 1958, tác giÁ ng°åi Pháp Lévi - Strauss đã công bá cơng trình nghiên

Ngun lý c¡ bÁn cÿa chÿ ngh*a cÃu trúc theo Lévi - Strauss là: coi mát hián t°āng vn hóa cũng là mát sự kián xã hái tổng thá, nó có mái quan há ổn đánh trong mát

t°āng mát cách toàn dián, c¿n phÁi tiÁp cÅn cùng mát lúc những ph°¡ng dián khác nhau

ng°åi gãi là cÃu trúc. CÃu trúc nguyên s¡ cÿa vn hóa là các há tháng ký hiáu mang tính đ¡n giÁn và phổ quát h¡n cÁ ngôn ngữ, các hián t°āng vn hóa phāc t¿p nh° c°ãi xin,

đáng theo kiáu những c¡ chÁ vơ thāc, đißu khián tồn bá ho¿t đáng tinh th¿n và sáng t¿o

æ Viát Nam, lý thuyÁt cÃu trúc luÅn cÿa Lévi - Strauss đã đ°āc mát sá nhà

ng°åi Pháp Claude Lévi - Strauss (1908 - 2009)=. Mát trong những luÅn điám c¡ bÁn

ỏnh bỗi mỏt yu tỏ duy nht. ú l mỏt cÃu trúc tinh th¿n tồn t¿i trong t°

hình thành& Các nguyên tắc t° duy đó s¿ đánh h°ãng, chi phái các hành

</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36">

vi vn hóa cÿa con ng°åi. Lévi - Strauss cho rằng mát hành vi vn hóa cÿa

<i>Nm 2019, tác giÁ Vũ Hiáp xuÃt bÁn cuán sách Nghệ thuật dưới góc độ di </i>

<i>truyền, Nxb Mā thuÅt. Tác giÁ đã sā dăng lý thut nhân hãc cÃu trúc cÿa Lévi - </i>

cơng trình cũng đã nhìn nhÅn những hiáu quÁ khi áp dăng lý thuyÁt cÃu trúc luÅn cÿa

Ông cũng đã phát hián ra mái liên há giữa mặt n¿ vãi đáa vá xã hái và māc đá giàu có cÿa ng°åi sā dăng. Nói cách khác, những biáu hián thÁm mā, thông qua tr°ång hāp mặt n¿, đ°āc quy °ãc theo cÃu trúc xã hái. Ph°¡ng

đ¿i có vẻ ngồi khác nhau, nh°ng cÃu trúc tinh th¿n bên trong là giáng nhau [45, tr.26].

Nh° vÅy, vn hóa, hiáu theo ngh*a ráng, bao gồm toàn bá sÁn phÁm vÅt chÃt

đặc điám lách sā că thá cÿa bÁn thân nó quy đánh (đißu kián mơi tr°ång, di trun

trun tháng riêng biát vß ngơn ngữ, phong tăc tÅp qn, vn hóa, nghỏ thut v ỗ

</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">

ỏng trc tiÁp hay gián tiÁp theo trăc đồng đ¿i nh° chính trá, kinh tÁ, xã hái... mà cịn

ph°¡ng Đơng nh°ng vÃn có những nét riêng biát vß ngơn ngữ t¿o hình. Đó chính là ph°¡ng pháp t¿o hình mang tính chÃt °ãc lá, t°āng tr°ng, thiên vß gāi h¡n là tÁ, nhißu

đình làng, các bāc t°āng cổ, tranh s¡n đắp trong chùa, tranh khắc gß, tranh thå dân gian& Nghá tht TLVN cũng khơng nằm ngồi vi há cÿa nghá tht t¿o hình Viát

đ°āc cá đánh hóa d°ãi d¿ng ngơn ngữ t¿o hình cÿa nghá tht tranh lăa. Chính đißu

điám t¿o hình cÿa nghá tht trun tháng Viỏt Nam, cú YTTT.

nh hỗng chi phỏi ngm) qua các thåi đ¿i khác nhau cÿa vn hóa, nghá thuÅt nói

</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">

thiÁt thực đái vãi vÃn đß nghiên cāu. Áp dăng lý thuyÁt cÃu trúc luÅn vãi ph°¡ng

đặc biát là ph°¡ng pháp phân tích há tháng. Ơng là tác giÁ cÿa h¡n 600 Ãn phÁm khoa

<i>Ф<?BEBH<я >G?PFGDO (TriÁt hãc Vn hóa) (1996), Dа8 П9FDB6 6 <EFBD<< DGEE>B= >G?PFGDO (Hãc thuyÁt triÁt hãc vß giá trá) (1997)& LuÅn điám hình thái hãc </i>

khơng gian, nhóm nghá tht thåi gian, nhóm nghá tht khơng gian - thåi gian. Tÿ đây các lo¿i hình nghá thuÅt t*nh, nghá thuÅt đáng, nghá thuÅt biáu hián, nghá thuÅt

</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39">

giÁ, trong nghá thuÅt không gian nh° hái hãa - đồ hãa - điêu khắc - nhiÁp Ánh nghá

nh° cÿa các nghá tht thåi gian, khơng phÁi là tình tr¿ng mâu thuÃn và tách biát siêu

đái lÅp nhau vß mặt chÃt l°āng có chÃp nhÅn mát sự vÅn đáng bắt gặp nhau và sự

mình, đißu này thá hián rÃt rõ trong: trang trí miêu tÁ, nhiÁp Ánh nghá thuÅt, tranh

mát sự vÅn đáng d¿n d¿n theo kiáu cÿa nó đá đón gặp các nghá thuÅt miêu tÁ: <ỗ giai on u nú cú thỏ phi chỏu nhng thay đổi triát đá, bá s¡ l°āc hóa, cách điáu hóa; giai đo¿n tiÁp theo, sự miêu tÁ ít nhißu phù hāp song chß thá hián kiáu này mát cách

</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40">

råi r¿c; cuái cùng, quá trình này còn đi xa h¡n trong viác sā dăng những đái t°āng

XX nh°: Ãn t°āng - hÅu Ãn t°āng& [18, tr.407].

Nh° vÅy, ln điám vß hình thái hãc cÿa nghá thuÅt đã chß ra mái liên há t°¡ng

TLVN giai đo¿n 1976 - 2015 qua sự kÁt hāp giữa hai lo¿i hình nghá thuÅt là hái hãa

hình t°āng nghá tht thơng qua hình thāc kÁt hāp giữa tÁ thực và trang trí, hoặc

đ°āc làm sáng tß thơng qua viác xem xét mái quan há cÿa cái biáu đ¿t và cái đ°āc biáu đ¿t; cái mang tính chÃt miêu tÁ, khơng miêu tÁ hoặc kiáu pha trán giữa tính chÃt miêu

<b>1.3. Khái quát vÁ tranh lÿa Vißt Nam giai đo¿n 1976 - 2015 </b>

<i><b>1.3.1. Bối cảnh lịch sử, hoạt động mỹ thuật giai đoạn 1976 - 2015 </b></i>

</div>