tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo luật hình sự việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.38 MB, 69 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhhghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihh

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

TỘI LẠM DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự Định hướng nghiên cứu

Mã số: 8083104

Người hướng dẫn khoa học : TS. Lê Tường Vy

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu khoa học của cá nhân tơi, chưa được cơng bố ở các cơng trình nghiên cứu khác, việc sử dụng tài liệu tham khảo của tác giả khác được sử dụng trích dẫn đúng quy định. Bản án được sử dụng để bình luận là có thật, thực tiễn trong q trình xét xử và đã có hiệu lực pháp luật trên cả nước. Nếu không đúng như đã nêu, tơi xin hồn tồn chịu trách nhiệm về đề tài nghiên cứu của mình.

Người cam đoan

Nguyễn Đình Khang

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU ... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỘI LẠM

DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN TRONG LUẬT HÌNH SỰ .. 7

1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ... 7

1.1.1. Khái niệm của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ... 7 1.1.2. Các dấu hiệu pháp lý của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản .. 9

1.2. Phân biệt tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với một số tội phạm khác trong Luật hình sự Việt Nam ... 14

1.2.1. Phân biệt tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản (Điều 175 BLHS) và tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 BLHS) ... 14 1.2.2. Phân biệt tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản và vi phạm giao dịch dân sự ... 15 1.2.3. Phân biệt tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175 BLHS) với tội lạm dụng chức vụ quyền hạn nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 355 BLHS) ... 18

1.3. Khái quát về lịch sử hình thành, phát triển tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam ... 19

1.3.1. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản từ năm 1945 đến trước năm 1985 ... 19 1.3.2. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1985 ... 21 1.3.3. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 ... 22 1.3.4. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 ... 23

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ... 28

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH TỘI LẠM DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT

TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ... 29

2.1. Thực trạng áp dụng pháp luật hình sự đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam ... 29

2.1.1. Khái quát tình hình tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản từ năm 2016-2021 trên địa bàn cả nước ... 29 2.1.2. Một số bất cập trong việc quy định và áp dụng các quy định của BLHS hiện hành về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản ... 32 2.1.3. Nguyên nhân của những bất cập vướng mắc ... 46

2.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ... 47

2.2.1. Nhu cầu, yêu cầu của hoàn thiện quy định của Luật hình sự Việt Nam về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản ... 47 2.2.2. Một số kiến nghị bảo đảm áp dụng đúng pháp luật hình sự tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ... 51

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ... 59 KẾT LUẬN ... 60 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Các tội xâm phạm sở hữu là nhóm tội phạm khá phổ biến trên thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự, các vụ án chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu tội phạm. Đặc biệt khi nền kinh tế đất nước bước vào thời kỳ hội nhập quốc tế, các quan hệ kinh tế được mở rộng thì nhóm tội phạm này càng gia tăng về số lượng và tính chất nguy hiểm cho xã hội, trong đó có tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản xảy ra gần đây đã gây nhiều biến động trong xã hội, làm thiệt hại đến tài sản Nhà Nước, tổ chức cũng như tài sản của công dân, ảnh hưởng xấu đến tình hình trật tự xã hội, mơi trường đầu tư, cản trở sự phát triển của đất nước. Tuy nhiên, việc xử lý loại tội phạm này trong thực tiễn cịn rất nhiều sai sót như: trong điều tra thu thập chứng cứ, trong việc xác định tội danh và quyết định hình phạt, vấn đề "hình sự hóa" các quan hệ dân sự, quan hệ kinh tế và "phi hình sự hóa" trong đấu tranh chống tội phạm… Những vấn đề trên còn tồn tại một phần là do chưa nhận thức đúng đắn quy định của pháp luật về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản dẫn đến việc các cơ quan áp dụng pháp luật còn tỏ ra lúng túng trong việc xác định tội danh, quyết định hình phạt làm ảnh hưởng đến chất lượng xét xử, chưa đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng và chống tội phạm.

Mặt khác, trình độ năng lực của một số ít điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán còn hạn chế, chưa thật sự gắn trách nhiệm cá nhân với nhiệm vụ được phân công; chưa thực hiện đầy đủ các yêu cầu nghiệp vụ đã quy định; lãnh đạo một số cơ quan tố tụng cịng bng lỏng quản lý, thiếu kiểm tra, phân công cán bộ chưa hợp với năng lực, sở trường. Những vướng mắc này đặt ra cho các nhà nghiên cứu luật hình sự nhiệm vụ là phải làm rõ về mặt lý luận cũng như bản chất của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản làm cơ sở cho nhận thức thống nhất về vấn đề này trong thực tiễn.

Từ những nhận thức trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài “Tội lạm dụng tín

nhiệm chiếm đoạt tài sản theo luật hình sự Việt Nam” làm luận văn thạc sỹ.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là loại tội được quy định từ rất sớm cho nên nó khơng phải là vấn đề mới và đã có nhiều cơng trình khoa học nghiên cứu, các bài viết đề cập đến loại tội phạm này có thể kể đến những cơng trình nghiên cứu như sau:

2.1. Sách chun khảo, giáo trình

- PGS.TS. Cao Thị Oanh chủ biên, “Các tội phạm sở hữu có tính chất

chiếm đoạt tài sản”, năm 2015, Nxb. Tư pháp, Hà Nội. Cơng trình đã nghiên

cứu, phân tích và đánh giá quy định của pháp luật hiện hành về các tội phạm xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt tài sản trong đó có tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, đồng thời khảo sát thực tiễn xét xử qua các bản án được thu thập ngẫu nhiên ở các địa phương khác nhau để tìm ra những sai sót để từ đó đi đến hồn thiện pháp luật;

- GS.TS. Võ Khánh Vinh, “Lí luận về định tội danh”, 2013, Nxb. Khoa

học xã hội nghiên cứu về lí luận, phương thức để định tội danh sao cho đúng với các quy định của pháp luật. Cuôsn sách này cung cấp cho học viên những phương pháp quan trọng trong việc định tội danh tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

- TS.Trần Văn Biên & TS.Đinh Thế Hưng, Bình luận khoa học Bộ luật

hình sự năm 2015, 2019, Nxb.Thế Giới. Trong cơng trình này đồng tác giả đã

phân tích và bình luận tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản dưới góc độ quy định của BLHS năm 2015.

Ngồi ra cịn kể đến các Giáo trình như :Trường Đại học luật Hà

Nội(2007), Giáo trình luật hình sự Việt Nam, Tập 2, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội; Trường Đại học luật Tphcm, Giáo trình luật hình sự Việt Nam Phần các tội

phạm,(2020) NXB. Hồng Đức. 2.2. Các luận án, luận văn

- Luận án tiến sỹ luật học “Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản từ

thực tiễn TPHCM” Dương Thị Hải Yến- Học viện KHXH, năm 2018. Luận án

đã phân tích làm rõ những vấn đề lý luận, quy định của pháp luật về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và thực trạng định tội danh, quyết định hình phạt

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

đối với tội phạm này tại TP. Hồ Chí Minh từ năm 2006-2016 đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả điều tra, truy tố xét xử tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản từ thực tiễn TPHCM.

- Luận văn thạc sỹ của Vũ Thị Oanh Kiều, “Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm

đoạt tài sản theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hà Nội”,

năm 2017, Học viện Khoa học xã hơi ; Hồng Thị Kim Chi(2017), Định tội danh

Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh, Học viện khoa học xã hội, Hà Nội. Hai luận

văn này các tác giả đã phân tích những vấn đề về lý luận cũng như những quy định của BLHS năm 1999 của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Trên cơ sở khảo sát thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt của tội này trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, tác giả đã phân tích những hạn chế vướng mắc đối với hoạt động định tội danh, quyết định hình phạt tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản từ đó tác giả đề xuất những kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật đối với tội này.

2.3. Các bài báo khoa học

Ngồi các cơng trình nghiên cứu nêu trên, cịn rất nhiều bài viết trên các tạp chí

chuyên ngành, như Tạp chí Kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, Tạp chí Tịa Án nhân dân, trên rất nhiều số đã đề cập đến loại tội này trên nhiều

góc độ, khía cạnh khác nhau như:Trần Duy Bình(2002), “Tội Lạm dụng tín

nhiệm chiếm đoạt tài sản- một số vướng mắc trong thực tiễn và kiến nghị hồn thiện” Tạp Chí Toà án nhân dân, số 22/2012, Hà Nôi; Đinh Văn Quế, Những điểm mới của tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” quy định trong Bộ luật hình sự, Tạp chí Tồ án nhân dân, số 8/2016, Tr15-16; bài viết của tác giả

Lê Văn Luật “Bà Phạm Thị D có phạm tội lạm dụng tín nhiệm CĐTS hay

khơng?”, tạp chí TAND số 3 (2/2004); tác giả Võ Hồng Sơn có bài “Xử lý hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản khi có sự kiện chủ nợ bãi nại cho con nợ”, Tạp chí Kiểm sát số 7/2004; bài viết của tác giả Nguyễn Mai Hương “Định tội danh đối với hành vi “Làm giả hồ sơ bảo hiểm chiếm đoạt tài sản”, đăng trên

tạp chí Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Số13/2014;…

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Các công trình nghiên cứu trên đã đạt được những thành tựu nhất định trong công cuộc nghiên cứu các quy định của pháp luật hiện hành, đánh giá, nhận xét những điểm mà nhà làm luật đã làm được trong thời gian vừa qua để từ đó có thể đi đến việc áp dụng pháp luật của các cơ quan tiến hành tố tụng; đánh giá những bất cập, hạn chế mà cơ quan tiến hành tố tụng chưa làm được; hay những quan điểm của cơ quan tiến hành tố tụng gặp khó khăn trong việc áp dụng pháp luật…đây là những vấn đề mà luận văn của tác giả tiếp thu và kế thừa.

Tuy nhiên các cơng trình nghiên cứu này chủ yếu tiếp cận ở các góc độ khái quát, hoặc có những cơng trình chỉ nghiên cứu trong phạm vi một địa phương như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Bắc Giang…hoặc có một số cơng trình nghiên cứu tại thời điểm BLHS cũ đã hết hiệu lực. Vì vậy, trong luận văn này tác giả cần nghiên cứu bổ sung những vấn đề lý luận, pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo quy định của BLHS năm 2015.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Mục đích nghiên cứu

Luận văn hướng đến mục đích nghiên cứu đề xuất các giải pháp bảo đảm định tội danh và quyết định hình phạt đúng đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, bảo đảm tăng cường hiệu quả hoạt động phịng, chống tội phạm nói chung và tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản nói riêng.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục đích đã được xác định như trên, đề tài cần phải thực hiện các nhiệm vụ cụ thể sau:

- Phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận, pháp luật về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo pháp luật hình sự Việt Nam.

- Phân tích làm rõ thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trên phạm vi cả nước giai đoạn 2016-2020, từ đó làm rõ những hạn chế, vướng mắc, bất cập, cũng như nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc, bất cập này.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

- Đề xuất các giải pháp bảo đảm định tội danh và quyết định hình phạt đúng đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng pháp luật về định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

4.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về lý luận: Đề tài giới hạn phạm vi nghiên cứu về lí luận là làm rõ tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản quy định tại Điều 175 BLHS 2015, như vấn đề định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

- Về mặt thực tiễn, đề tài giới hạn nghiên cứu thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trên phạm vi cả nước giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2020.

Luận văn cũng giới hạn việc nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật ở hai hoạt động chính là định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trên phạm vi cả nước.

5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

Cơ sở phương pháp luận của việc nghiên cứu đề tài là phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng nhà nước pháp quyền, về đấu tranh phòng, chống tội phạm. Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp thống kê, so sánh, lịch sử.

- Phương pháp phân tích và tổng hợp được sử dụng để tiến hành phân tích và tổng hợp một cách khái quát các nội dung cần nghiên cứu nhằm tìm hiểu cụ thể quy định về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Đồng thời, Luận văn tiến hành tổng hợp từng vấn đề lý luận đã phân tích, nhằm xây dựng một số lý luận mới đầy đủ và cụ thể về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

- Phương pháp thống kê được sử dụng để thu thập và tổng hợp các số liệu về thực trạng áp dụng của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản nhằm đánh giá tình hình tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

- Phương pháp so sánh được sử dụng để làm rõ những điểm giống nhau và khác nhau trong quy định của BLHS hiện hành về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với một số tội phạm khác có liên quan, để từ đó rút ra được những ưu điểm và hạn chế trong quy định về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

- Phương pháp lịch sử được sử dụng để tìm hiểu tiến trình hình thành và phát triển qua từng thời kỳ của quy định pháp luật hình sự về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

6. Ý nghĩa khoa học và giá trị ứng dụng của đề tài

Kết quả nghiên cứu của đề tài này có ý nghĩa cả về mặt lý luận lẫn thực tiễn áp dụng tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trong hoạt động giải quyết các vụ án hình sự. Đối với các nhà lập pháp, các cơ quan thực thi pháp luật thì những phát hiện của đề tài về những hạn chế, bất cập của pháp luật hình sự hiện hành cũng như trong quá trình thực hiện và các kiến nghị nêu ra đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản có thể được xem xét, góp phần hoàn thiện pháp luật . Kết quả nghiên cứu đề tài cũng là một nguồn tài liệu tham khảo cho người đọc khi học tập, nghiên cứu hoặc đơn thuần là tìm hiểu tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo luật hình sự Việt Nam.

7. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Nội dung của luận văn gồm hai chương:

Chương 1. Những vấn đề lý luận và pháp lý về tội lạm dụng tín nhiệm

chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự

Chương 2. Thực tiễn áp dụng và những kiến nghị nhằm hoàn thiện quy

định tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

CHƯƠNG 1

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỘI LẠM DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN TRONG LUẬT HÌNH SỰ

1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

1.1.1. Khái niệm của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

Theo Từ điển Tiếng Việt thì thuật ngữ “lạm dụng” được hiểu là “dùng, sử

Trong Thông tư số 03/BTP/TT năm 1976 lần đầu cụm từ lạm dụng được

định nghĩa về mặt pháp lý khi giải thích hành vi bội tín “Bội tín (hoặc lạm dụng

tín nhiệm) khác lừa đảo… sau khi nhận được một cơng việc nào đó( qua thoả thuận miệng hoặc quá ký kết hợp đồng..) kẻ được giao tài sản đã không thực hiện được nghĩa vụ cam kết, lại lợi dụng sự tín nhiệm nào đó để chiếm đoạt một phần hoặc toàn bộ tài sản”

2

Đối với thuật ngữ tín nhiệm được hiểu là “tin tưởng mà giao phó, trơng

vi cố ý (trực tiếp) làm cho chủ tài sản mất hẳn khả năng thực tế thực hiện quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt đối với tài sản của mình và tạo ra cho người phạm tội khả năng thực hiện việc chiếm hữu, sử dụng, định đoạt trái pháp luật tài sản đó.

Các tác giả Trần Văn Biên và Đinh Thế Hưng có quan điểm: Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là hành vi chiếm đoạt bằng thủ đoạn vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình khơng trả hoặc sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có

1 Hoàng Phê (2005), Từ điển Tiếng Việt, Viện Ngôn Học, NXB. Văn Lang, Hà Nội

2 Bộ tư pháp, Thông tư số 03/BTT-TT

3 Hoàng Phê(2005), tlđd (1), tr.109

4 Trần Văn Biên và Đinh Thế Hưng (2017), Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung

năm 2017, Nxb Thế Giới, Hà Nội.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

Giáo trình Luật hình sự Việt Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội, Đại

học luật Tp. Hồ Chí Minh đưa ra khái niệm về tội LDTNCĐTS như sau: “Lạm

dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là hành vi chiếm đoạt tài sản của người khác giá trị từ ....”

5

Khái niệm của tác giả Trần Văn Biên và Đinh Thế Hưng và của Trường Đại học Luật Hà Nội hay Giáo trình của Trường Đại học luật Tp. HCM đều đã nêu được bản chất của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (LDTNCĐTS ) là hành vi chiếm đoạt tài sản với các thủ đoạn đặc trưng của tội này. Tuy nhiên, các khái niệm này vẫn chưa nêu lên được yếu tố chủ thể, khách thể và lỗi của tội này. Tác giả cho rằng các quan điểm nêu trên đều có những nhân tố hợp lý, đã nêu lên được bản chất và các thủ đoạn của của hành vi LDTN CĐTS là tiếp cận tài sản bằng các hình thức hợp pháp như vay, mượn rồi sau đó dùng các thủ đoạn gian dối nhằm CĐTS.

Trong BLHS năm 2015 thì tội LDTN CĐTS được quy định tại Điều 175 thuộc chương XVI, thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt, là

“hành vi cố ý chuyển dịch trái pháp luật tài sản đang được sự quản lí của chủ sở

hữu tài sản thành tài sản của mình”

Tuy nhiên, để xây dựng khái niệm hồn chỉnh về tội LDTN CĐTS thì theo tác giả khái niệm cần phản ánh được các dấu hiệu chủ thể, khách thể, các yếu tố đặc trưng của mặt khách quan và mặt chủ quan của tội phạm này.Trên cơ sở kế thừa về mặt lý luận cũng như những quan điểm của các nhà khoa học và quy định tại Điều 175 BLHS năm 2015, tác giả đưa ra khái niệm tội LDTN CĐTS

như sau: Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản là hành vi của người có

năng lực trách nhiệm hình sự, đủ độ tuổi luật định, thực hiện một cách cố ý chuyển dịch trái pháp luật tài sản đang được sự quản lí của người khác thành tài sản của mình bằng thủ đoạn vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình khơng trả; hoặc sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản.

5 Đại học luật Thành Phố Hồ Chí Minh (2021), Giáo trình luật hình sự Phần các tội phạm, Nxb. Hồng Đức.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

1.1.2. Các dấu hiệu pháp lý của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản 1.1.2.1.Các dấu hiệu định tội

* Khách thể của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

Khách thể của tội phạm là quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ và bị

khách thể trực tiếp. Tội LDTN CĐTS được quy định tại Điều 175 Chương XVI, thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu. Khách thể trực tiếp của tội này là quyền sở hữu tài sản của người khác. Theo Bộ luật dân sự( BLDS) năm 2015 thì “Quyền sở hữu bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản của

người quản lý tài sản hợp pháp mất khả năng chiếm hữu (nắm giữ, chi phối tài sản một cách trực tiếp hoặc gián tiếp), sử dụng (khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản), định đoạt (quyền chuyển giao quyền sở hữu tài sản, từ bỏ

quyền sở hữu, tiêu dùng hoặc tiêu huỷ tài sản).

Tuy nhiên, không phải tất cả các tài sản theo quy định tại Điều 105 BLDS năm 2015 “Tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản” đều là đối tượng của tội LDTN CĐTS. Các loại đối tượng đặc biệt như vũ khí quân dụng, tàu bay, tàu biển, đất đai... là đối tượng tác động của tội phạm khác (xâm phạm khách thể khác được luật hình sự bảo vệ như chế độ quản lý của nhà nước về vũ khí...). Ngồi ra, đối với tài sản là giấy tờ có giá phải là giấy tớ có giá vơ danh như séc, cổ phiếu, tín phiếu, hồi phiếu, kỳ phiếu, công trái...các loại giấy tờ này khi bị chiếm đoạt thì quyền sở hữu của chủ sở hữu mới bị ảnh hưởngvà có khả năng xác lập

quyền sở hữu cho người phạm tội. Mặt khác, đối với tài sản là quyền tài sản (là

quyền trị giá được bằng tiền có thể chuyển giao trong giao dịch dân sự) như quyền sở hữu trí tuệ, quyền sử dụng đất...khơng phải là đối tượng tác động của tội này.

* Mặt khách quan của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

Mặt khách quan của tội phạm là những biểu hiện ra bên ngoài thế giới khách quan của tội phạm bao gồm hành vi, hậu quả, mối quan hệ giữa hành vi và hậu quả cũng như các yếu tố công cụ, phương tiện phạm tội.

6 Đại học luật Thành Phố Hồ Chí Minh (2021), Giáo trình luật hình sự Phần Chung, Nxb. Hồng Đức

7 Quốc Hội, Bộ Luật dân sự năm 2015, Nxb. Chính trị Quốc Gia, Hà Nội năm 2016

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

- Hành vi khách quan của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Hành vi khách quan của tội LDTN CĐTS được thể hiện dưới dạng hành động, đó là hành vi chiếm đoạt tài sản, hành vi này được hiểu là người phạm tội cố ý chuyển dịch một cách trái pháp luật tài sản đang thuộc quyền sở hữu của chủ thể khác thành tài sản của mình. Hành vi chiếm đoạt được thực hiện bằng nhiều phương pháp, thủ đoạn khác, những thủ đoạn mà người phạm tội dùng để chiếm đoạt tài sản được thực hiện chủ yếu bằng hình thức:

+ Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó; hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình khơng trả.

+ Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản.

Trong quá trình xác định hành vi chiếm đoạt tài sản của người phạm tội được thưc hiện bởi các thủ đoạn gian dối cần lưu ý một số vấn đề:

Thứ nhất, đối với hành vi bỏ trốn của người phạm tội cần phải xem xét một

cách khách quan, toàn diện, nếu người phạm tội bỏ trốn hoặc tránh mặt chủ sở hữu hoặc người quản lý tài sản vì nguyên nhân khách quan như lo sợ chủ nợ uy hiếp, thay đổi nghề nghiệp… thì khơng coi là bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản. Tuy nhiên, trường hợp “Bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản” vẫn chưa được các cơ quan có thẩm quyền giải thích, hướng dẫn. Trong thực tiễn, một người sau khi vay, mượn, thuê tài sản bằng các hình thức hợp đồng rồi bỏ trốn, nhưng để chứng minh họ có bỏ trốn, nhằm chiếm đoạt tài sản hay không là vấn đề còn nhiều vướng mắc trong thực tiễn áp dụng, nên đã phát sinh nhiều quan điểm khác nhau, có quan điểm cho rằng, chỉ cần xác định được tình tiết một người nào đó sau khi nhận được tài sản bằng các hình thức hợp đồng rồi bỏ trốn khơng trả tài sản cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp là đủ cơ sở kết luận người đó phạm tội LDTN CĐTS, khơng phụ thuộc vào lý do bỏ trốn của họ là nhằm mục đích gì. Đa số các chuyên gia cho rằng, “bỏ trốn” quy định tại Điều 175 BLHS năm 2015 không nhất thiết phải là trốn khỏi địa phương, cũng không cần Cơ quan điều tra phải truy nã, mà

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

chỉ trốn tránh chủ nợ như: Bỏ ra khỏi nhà, không nghe điện thoại, không trả lời tin nhắn, thay số điện thoại, thay đổi chỗ ở mà không thông báo cho chủ nợ biết…

tất cả mọi trường hợp bỏ trốn đều có ý thức chiếm đoạt tài sản.

Thứ hai, tình tiết “đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình khơng trả”. Hành vi “cố tình khơng trả” là hành vi vi phạm

nghĩa vụ trả lại tài sản được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp, hành vi này làm cho chủ tài sản mất hẳn khả năng thực hiện quyền sở hữu của mình trên thực tế và tạo cho chủ thể (vay, mượn, thuê… tài sản) khả năng chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản đó như tài sản của mình. Như vậy, hành vi đó là hành vi chiếm đoạt và mang bản chất của hành vi LDTN CĐTS.

Thứ ba, đối với trường hợp người phạm tội có được tài sản đã sử dụng

tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản. Về quy định này, có ý kiến cho rằng, chỉ cần xác định người phạm tội sử dụng tài sản đó vào mục đích khơng được pháp luật cho phép là bất hợp pháp như: khi vay nói là để đầu tư nuôi tôm, nhưng lại đem trả nợ ngân hàng để không bị chịu lãi quá hạn hoặc đem tiền vay được sử dụng vào mục đích khơng đúng như lời hứa với chủ nợ là bất hợp pháp. Tuy nhiên, đa số ý kiến cho rằng, cách hiểu bất hợp pháp như ý kiến trên là quá rộng và cũng không phù hợp với dấu hiệu “chiếm đoạt”, vì người phạm tội khơng có ý định chiếm đoạt, mà muốn dùng số tiền vay được trả nợ hoặc đầu tư, sản xuất rồi sẽ trả người cho vay. Nhưng nếu dùng số tiền vay được sử dụng vào mục đích phạm tội thì phải coi là bất hợp pháp như: Đánh bạc, buôn lậu, đưa hối lộ… dẫn đến

Tuy nhiên, chỉ các trường hợp người nhận được tài sản đã sử dụng tài sản đó vào “mục đích bất hợp pháp”, như: Bn lậu, mua bán ma túy, đánh bạc… dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản, mới bị coi là phạm tội. Còn đối với các trường hợp vay, mượn tiền với số lượng lớn, sau đó sử dụng vào việc ăn chơi, tiêu xài hoang phí dẫn đến khơng có khả năng trả nợ, lại không thể truy cứu

8 Viện kiểm sát nhân dân tối cao, “ Phân biệt tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản và tội lạm dụng tín nhiệm chiếm

đoạt tài sản”, Tạp chí Kiểm sát số 3/2021

9 Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tạp chí kiểm sát. Số TCKS số 03/2021” Phân biệt tội lừa đảo chiếm đoạt

tài sản với tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

trách nhiệm hình sự đối với họ, vì việc dùng tiền vay, mượn để ăn chơi, tiêu xài… tuy có trái với đạo đức xã hội nhưng lại không được xem là việc làm “bất hợp pháp”. Thực tế hiện nay, các vụ vỡ nợ, hụi lên đến hàng tỷ đồng xảy ra phổ biến ở nhiều địa phương đã làm cho bao người điêu đứng vì mất tiền, nhưng xử lý hình sự các trường hợp này lại gặp nhiều khó khăn, chưa có sự thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, thậm chí, nếu xử lý sẽ bị quy kết là “Hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế”.

- Hậu quả của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

Hành vi LDTNCĐTS được cấu thành khi thuộc một trong các trường hợp sau: (i) Giá trị của tài sản chiếm đoạt của người khác từ 4.000.000 đồng trở lên; (ii) Giá trị tài sản chiếm đoạt dưới 4.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản hoặc đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội về xâm phạm sở hữu khác, như: tội Cướp tài sản, tội Bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản, tội Cưỡng đoạt tài sản, tội Cướp giật tài sản, tội Công nhiên chiếm đoạt tài sản, tội Trộm cắp tài sản, tội Sử dụng mạng máy tính, mạng Viễn thơng, phương tiện Điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản nhưng chưa được xóa án tích mà cịn vi phạm;

(iii) Tài sản bị chiếm đoạt là phương tiện kiếm sống của chính người bị hại hoặc tài sản có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với Người bị hại và gia đình họ.

- Mối quan hệ nhân quả

Hành vi chiếm đoạt trong tội LDTN CĐTS phải xảy ra trước hậu quả về mặt thời gian. Hành vi chiếm đoạt tài sản phải chứa đựng khả năng thực tế, nguyên nhân trực tiếp làm phát sinh hậu quả và hậu quả thiệt hại phải là sự hiện thực hóa khả năng thực tế làm phát sinh hậu quả của hành vi chiếm đoạt bằng các thủ đoạn vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn hoặc sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản.

* Mặt chủ quan của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

Mặt chủ quan của tội phạm là hoạt động tâm lý bên trong của người phạm

10 Đại học luật Thành Phố Hồ Chí Minh (2021), tlđd (6)

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

với tội LDTNCĐTS được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Theo đó, người phạm tội nhận thức rõ hành vi chiếm đoạt tài sản của mình bằng thủ đoạn vay, mượn, thuê tài sản hoặc nhận được tài sản của người khác thơng qua các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối nhằm CĐTS hoặc bỏ trốn hoặc sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản của mình là trái pháp luật và nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả tài sản của người khác bị chiếm đoạt trái phép và mong muốn chiếm đoạt được tài sản đó.

- Mục đích phạm tội là kết quả trong ý thức chủ quan của người phạm tội

sản là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội LDTNCĐTS. Đối với tội LDTNCĐTS thì mục đích của người phạm tội là nhằm chiếm đoạt được tài sản. Mục đích chiếm đoạt tài sản của người phạm tội bao giờ cũng có trước khi thực hiện hành vi chiếm đoạt sản.

* Chủ thể của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Chủ thể của tội phạm là người đủ năng lực TNHS và đủ độ tuổi theo quy định của pháp luật. Đối chiếu với quy định tại Điều 12, Điều 21 BLHS năm 2015, thì người từ đủ 14 tuổi trở lên nhưng chưa đủ 16 tuổi không phải chịu TNHS về tội LDTN CĐTS quy định tại Điều 175 BLHS năm 2015. Đồng thời, CTTP tội này khơng địi hỏi người thực hiện hành vi phạm tội phải có những dấu hiệu đặc biệt, nghĩa là bất kì ai cũng có thể là chủ thể của tội phạm này.Như vậy, chủ thể của tội LDTN CĐTS là bất kì người nào từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực TNHS.

1.1.2.2. Các dấu hiệu định khung hình phạt

Trong Điều 175 BLHS năm 2015, tội LDTN CĐTS, ngoài khung cơ bản ở Khoản 1, các dấu hiệu định khung tăng nặng được quy định ở các Khoản 2,3,4.

- Khung tăng nặng thứ nhất quy định tại Khoản 2 Điều 175, có mức phạt tù từ 02 năm đến 07 năm, được áp dụng cho những trường hợp phạm tội khi có một trong các tình tiết sau: Có tổ chức; có tính chất chun nghiệp; chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50 triệu đến dưới 200 triệu đồng; lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức; dùng thủ đoạn xảo quyệt; gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội; tái phạm nguy hiểm.

11 Đại học luật Thành Phố Hồ Chí Minh (2021), tlđd (6)

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

- Khung tăng nặng thứ hai được quy định tại Khoản 3 Điều 175 BLHS năm 2015, có mức phạt tù từ 05 năm đến 12 năm được áp dụng cho trường hợp phạm tội gây thiệt hại từ 200 triệu đồng đến 500 triệu đồng.

-Khung tăng nặng thứ ba được quy định tại Khoản 4 Điều 175 BLHS năm 2015, có mức phạt tù từ 12 năm đến 20 năm được áp cho trường hợp phạm tội gây thiệt hại có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên.

1.2. Phân biệt tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với một số tội phạm khác trong Luật hình sự Việt Nam

1.2.1. Phân biệt tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản (Điều 175 BLHS) và tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 174 BLHS)

Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản được quy định tại điều 174 BLHS năm 2015 và tội LDTN CĐTS được quy định tại điều 175 BLHS năm 2015. Tuy nhiên, trong thực tiễn xét xử thường có sự nhầm lẫn giữa hai tội này, đặc biệt là đối với các trường hợp vay nợ đến thời hạn khơng thanh tốn. Sở dĩ có sự nhầm lẫn này vì ở cả hai tội đều có hành vi gian dối khi thực hiện tội phạm và đều có thể thực hiện qua hợp đồng. Vì vậy, để phân biệt sự khác nhau giữa hai tội này ta có thể dựa vào những căn cứ sau:

Một là, mặc dù đều có thủ đoạn gian dối nhưng bản chất của nó ở mỡi tội

phạm lại khác nhau. Thủ đoạn gian dối khơng những có ở tội lừa đảo mà cịn có ở tội lạm dụng tín nhiệm, tham ơ tài sản…Điều khác nhau là ở mối quan hệ pháp lý vốn có giữa tài sản bị chiếm đoạt với người phạm tội hoặc ở ý nghĩa của sự gian dối. Điều luật mô tả về tội lừa đảo quy định: “người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản…” như vậy, Tội lừa đảo gồm hai hành vi: gian dối và chiếm đoạt tài sản. Trong đó gian dối là tiền đề, là điều kiện cho việc chiếm đoạt tài sản, vì thế, gian dối là thủ đoạn chiếm đoạt của tội lừa đảo, là bản chất đồng thời cũng là dấu hiệu bắt buộc trong mặt khách quan của CTTP. Tất cả mọi trường hợp cấu thành tội lừa đảo đều phải được thực hiện bằng thủ đoạn gian dối.

Ở tội lạm dụng tín nhiệm, mặc dù điều luật khơng mơ tả nhưng được hiểu là chiếm đoạt tài sản bằng thủ đoạn lợi dụng tín nhiệm của chủ tài sản với nhiều cách, có thể bỏ trốn, giả mạo bị mất hàng, bị người khác chiếm đoạt, đánh tráo, rút bớt tài sản….Như vậy, thủ đoạn gian dối không phải là duy nhất để chiếm

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

đoạt tài sản của tội lạm dụng tín nhiệm nên nó khơng phải là dấu hiệu bắt buộc của CTTP. Đây là sự khác biệt giữa tội Lừa đảo và tội lạm dụng tín nhiệm.

Hai là, về thời điểm của thủ đoạn gian dối ở tội lừa đảo phải xảy ra trước

khi chiếm đoạt tài sản. Thủ đoạn gian dối được tạo ra bởi các thông tin sai sự thật làm cho người bị hại lầm tưởng tự nguyện trao tài sản, ý định chiếm đoạt tài sản của người phạm tội có trước khi thực hiện hành vi gian dối. Trái lại, ở tội lạm dụng tín nhiệm người phạm tội nhận tài sản một cách ngay thẳng hợp pháp thông qua một hợp đồng dân sự, kinh tế. Trước và trong khi nhận tài sản người phạm tội khơng có ý định chiếm đoạt tài sản. Chỉ sau đó, trong q trình thực hiện hợp đồng mới xuất hiện ý định chiếm đoạt tài sản bằng thủ đoạn gian dối. Thực tiễn có trường hợp ở tội lạm dụng tín nhiệm trước khi nhận tài sản cũng có thể có hành vi gian dối nhưng khơng phải với mục đích chiếm đoạt tài sản mà chỉ nhằm mục đích ký kết được hợp đồng vay, mượn tài sản.

Ba là, về thời điểm hoàn thành tội phạm, ở Tội lừa đảo, thời điểm hồn

thành khi người phạm tội có được tài sản do người bị hại tự nguyện trao tài sản vì bị lầm tưởng. Cịn ở tội lạm dụng tín nhiệm, thời điểm hoàn thành khi người phạm tội có hành vi chiếm đoạt tài sản. Việc chiếm đoạt này xảy ra sau khi người phạm tội nhận tài sản ngay thẳng hợp pháp, muộn hơn so với thời điểm hoàn thành của tội lừa đảo- khi nhận được tài sản của người bị hại.

Bốn là, về mức tối thiểu giá trị tài sản bị chiếm đoạt trong cấu thành cơ

bản: Theo quy định tại Điều 174 BLHS, mức tối thiểu về giá trị tài sản bị chiếm đoạt để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” là từ 2 triệu đồng trở lên, nhưng tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” lại quy định từ 4 triệu đồng trở lên.

1.2.2. Phân biệt tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản và vi phạm giao dịch dân sự

Trong điều kiện xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, với xu hướng tồn cầu hóa và khu vực hóa diễn ra mạnh mẽ, dẫn đến các giao dịch dân sự, kinh doanh, thương mại phát sinh ngày càng phong phú và đa dạng. Do đó, ranh giới giữa các quan hệ này với hành vi phạm tội chiếm đoạt tài sản rất mong manh, có những trường hợp xác định không đúng ranh giới giữa hành

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

vi chiếm đoạt và vi phạm giao dịch dân sự dẫn đến tình trạng “hình sự hóa” các giao dịch dân sự, kinh doanh, thương mại hay “dân sự hóa” các hành vi phạm tội, cũng như sự nhầm lẫn giữa một số tội phạm có cấu thành giống nhau.Thực tiễn xét xử cho thấy có những vụ án xét xử có hiệu lực pháp luật nhưng bị tòa án cấp trên hủy án và tuyên bố hành vi của bị cáo không cấu thành tội phạm mà thực chất là khơng có hành vi chiếm đoạt. Vì vậy, để làm sáng tỏ nội dung và những biểu hiện của hành vi chiếm đoạt ở các hình thức chiếm đoạt là hết sức cần thiết. Qua nghiên cứu chúng tơi có những nhận xét sau:

Tội lạm dụng tín nhiệm hay xảy ra sự nhầm lẫn giữa điều kiện phải chịu TNHS với việc phải thực hiện nghĩa vụ dân sự, kinh tế như : vay mượn, cho thuê tài sản, góp vốn liên doanh, đấu thầu….Sự nhầm lẫn này dẫn đến việc truy cứu TNHS oan người vô tội hoặc bỏ lọt tội phạm.

Theo quy định của Luật hình sự, Tội LDTNCĐTS được thực hiện bởi hành vi gian dối, bằng nhiều thủ đoạn khác nhau. Trong số các thủ đoạn của tội lạm dụng có thủ đoạn gian dối thực hiện thông qua một hợp đồng dân sự hay kinh tế. Bằng thủ đoạn này người phạm tội nhận được tài sản ngay thẳng, hợp pháp thơng qua hợp đồng, sau khi có tài sản mới lợi dụng tín nhiệm đó để chiếm đoạt tài sản. Như vậy, những hành vi phạm tội này đều liên quan đến một hợp đồng dân sự hay kinh tế, nên phân biệt các tội phạm này với vi phạm dân sự hay kinh tế là vấn đề quan trọng.Theo quy định tại điều 394 BLDS năm 2015 và Luật thương mại năm 2015 thì việc giao kết và thực hiện hợp đồng làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia hợp đồng. Việc vi phạm cam kết trong hợp đồng phải chịu trách nhiệm dân sự hoặc kinh tế như: Chấm dứt hành vi vi phạm, hoàn trả lại tài sản đã chiếm hữu trái pháp luật, bồi thường thiệt hại hoặc bị phạt tiền. Sẽ bị coi là các vi phạm khi không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ các nghĩa vụ đã cam kết trong hợp đồng và phải chịu trách nhiệm về vi phạm đó. Trên một phương diện rộng thì hành vi chiếm đoạt tài sản cũng là sự vi phạm cam kết trong hợp đồng nhưng có điểm khác là hợp đồng dân sự, kinh tế cũng như vi phạm các hợp đồng đó chỉ là phương tiện, thủ đoạn để người phạm tội chiếm đoạt được tài sản. Vì vậy, TNHS chỉ đặt ra khi có sự lợi dụng hợp đồng để chiếm đoạt tài sản của người khác, khơng có yếu tố này thì khơng thể cấu thành tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Xác định yếu tố lợi dụng hợp đồng để chiếm đoạt tài sản là vấn đề khó, phải đánh giá một cách tồn diện của từng trường hợp cụ thể, phải xem xét đầy đủ các yếu tố khách quan và chủ quan của các bên tham gia hợp đồng, đồng thời cũng phải đặt sự việc trong mối quan hệ kinh tế xã hội khi nó xảy ra thì mới có thể xác định chính xác.

Qua nghiên cứu, chúng tơi thấy có thể dựa vào những căn cứ sau để xác đinh có yếu tố lợi dụng hợp đồng để chiếm đoạt tài sản hay không:

Một là, trước và trong khi ký kết hợp đồng có gian dối hay khơng: nếu bản

hợp đồng dân sự, kinh tế là kết quả gian dối của một bên tham gia thì có thể khẳng định rằng đã có dấu hiệu của hành vi chiếm đoạt tài sản. Sự gian dối này được biểu hiện bằng việc không có khả năng để thực hiện những cam kết trong hợp đồng nhưng vẫn cố tạo ra cho đối tác thấy được mình hồn tồn có khả năng thực hiện các nghĩa vụ như trong cam kết của hợp đồng.(ví dụ làm giấy tờ giả mạo để thế chấp khi vay tiền)

Hai là, trong quá trình thực hiện hợp đồng có sử dụng tiền hoặc tài sản do

vay, mượn, th, gia cơng, vận chuyển….có đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp đồng hay không? Đây là dấu hiệu quan trọng để xác định có hay khơng có hành vi chiếm đoạt tài sản. Việc sử dụng tiền hoặc tài sản sai mục đích phần nào thể hiện ý đồ chiếm đoạt, nó là sự kế tục và là hậu quả của việc gian dối để ký kết hợp đồng. Những biểu hiện của việc sử dụng tiền và tài sản sai mục đích có thể như dùng tiền để ăn chơi, xây nhà, mua sắm trang thiết bị, trả nợ sử dụng vào mục đích phạm tội như buôn lậu, buôn bán hàng cấm, chơi số đề…

Ba là, không thực hiện các cam kết về nghĩa vụ tài sản đã ghi trong hợp

đồng, biểu hiện của căn cứ này là đến thời hạn trả nợ nhưng khơng thanh tốn hoặc khơng có khả năng thanh tốn, cịn trong trường hợp khơng thực hiện các cam kết trong hợp đồng nhưng đã trả lại tài sản thì khơng thể coi là có hành vi chiếm đoạt tài sản.

Tuy nhiên, như vậy khơng có nghĩa là tất cả mọi trường hợp đến hạn thanh toán mà khơng thanh tốn được nợ theo nghĩa vụ hợp đồng đều coi là chiếm đoạt tài sản. Vì vậy, việc khơng thanh tốn được khi đến thời hạn cam kết chỉ là một trong các căn cứ chứ không phải là căn cứ duy nhất để xác định có yếu tố lợi dụng hợp

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

đồng để chiếm đoạt tài sản. Nếu chỉ dựa vào căn cứ này để xác định có hành vi chiếm đoạt thì “đã đồng nhất” giữa hai khái niệm vi phạm nghĩa vụ giao (trả) tài sản trong các quan hệ kinh tế với khái niệm chiếm đoạt tài sản quy định trong pháp luật hình sự . Cho nên căn cứ này cần phải xem xét cùng với những căn cứ khác mới có thể xác định đúng được. Chẳng hạn trường hợp đã đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ nhưng không thực hiện được do tài sản vay bị người khác chiếm đoạt, do thiên tai, làm ăn thua lỗ… nên không trả được nợ thì khơng thể kết luận là họ có hành vi

chiếm đoạt. “Người vay, mượn, nhận tài sản khơng có thủ đoạn gian dối khi vay,

mượn, nhận tài sản mà khơng trả được vì những lý do chính đáng, khơng có biểu

hiện chây ỳ, hoặc trốn tránh việc trả nợ, thì chỉ chịu trách nhiệm dân sự”

Bốn là, có hành vi trốn tránh hoặc chây ỳ để chiếm đoạt tài sản. Việc trốn

tránh không thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng đến nơi khác ngoài nơi mình cư trú làm cho các chủ nợ khơng tìm được nơi trốn là biểu hiện của việc chiếm đoạt tài sản. Nhưng cũng cần phân biệt với trường hợp trốn không phải để chiếm đoạt tài sản mà để tránh mặt chủ nợ do bị hành hung hoặc để khất nợ.

Như vậy, để phân biệt hành vi chiếm đoạt tài sản trong tội LDTNCĐTS với các vi phạm khác, chúng ta cần đánh giá tổng hợp những căn cứ trên để có thể xác định yếu tố lợi dụng hợp đồng để chiếm đoạt tài sản một cách đúng đắn.

1.2.3. Phân biệt tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 175 BLHS) với tội lạm dụng chức vụ quyền hạn nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 355 BLHS)

Lạm dụng chức vụ, quyền hạn là hành vi vượt quá giới hạn cho phép. Giới hạn cho phép chính là quyền hạn mà người có chức vụ có; quyền hạn này do pháp luật quy định, thường là do luật tổ chức cơ quan, tổ chức quy định; trong một số trường hợp quyền hạn này do một ngành luật đặc trưng cho nghề nghiệp quy định.

Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và lạm dụng chức vụ, quyền hạn cùng là hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản, người thực hiện các hành vi này với lỡi cố ý trực tiếp và đều có hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Tuy nhiên, với tội LDTNCĐTS thì người phạm tội chiếm đoạt tài sản do chính họ đang quản lý cịn đối với tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản thì tài sản do người khác quản lý.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

Điểm khác nhau rõ nét nhất đó là về chủ thể của hai tội danh này. Nếu tội LDTN CĐTS thì chủ thể là người được chủ tài sản tín nhiệm giao quản lý tài sản, là chủ thể thường, có đủ năng lực TNHS và đủ tuổi chịu TNHS. Đối với tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản thì ngồi các dấu hiệu trên thì chủ thể của tội phạm này phải là người có chức vụ, quyền hạn.

Tội LDTN CĐTS, người phạm tội đã thực hiện hành vi lạm dụng sự “tín

nhiệm” của chủ tài sản, chiếm đoạt toàn bộ hoặc một phần tài sản trong hợp

đồng. Đối với tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản, người phạm

tội đã lạm dụng “chức vụ, quyền hạn” uy hiếp tinh thần chủ tài sản hoặc gian dối

hoặc dung thủ đoạn khác để chiếm đoạt tài sản. cùng là lợi dụng sự tín nhiệm của người khác để chiếm đoạt tài sản nhưng nguồn gốc của sự lợi dụng này là khác nhau. Ở tội LDTN CĐTS thì sự tín nhiệm có được từ uy tín của người phạm phạm tội, trong khi đó ở tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản sự tín nhiệm lại bắt nguồn từ chức vụ, quyền hạn mà người phạm tội có được. Vì vậy, khi xác định một người có lạm dụng chức vụ, quyền hạn hay không, trước hết phải căn cứ vào chức vụ họ đang giữ và theo pháp luật thì họ có những quyền gì ? Nếu trong khi thi hành cơng vụ họ đã thực hiện vượt quá giới hạn cho phép là lạm dụng chức vụ, quyền hạn.

Như vậy, tội LDTN CĐTS thì người phạm tội đã chiếm đoạt tài sản mình được giao trên cơ sở hợp đồng (lạm dụng tín nhiệm của chủ tài sản). Tội lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản thì người phạm tội đã chiếm đoạt tài sản bằng thủ đoạn lạm dụng chức vụ, quyền hạn của mình (chức vụ, quyền hạn được sử dụng như phương tiện để chiếm đoạt).

1.3. Khái quát về lịch sử hình thành, phát triển tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam

1.3.1. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản từ năm 1945 đến trước năm 1985

Sau cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công, Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hịa ra đời. Để bảo vệ chính quyền non trẻ, Nhà nước ta đã rất chú trọng đến việc xây dựng hệ thống pháp luật để điều chỉnh quan hệ xã hội mới phát sinh, và điều chỉnh những quan hệ tàn dư của chế độ cũ, trong đó có việc bảo vệ chế độ sở

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

hữu. Pháp luật thời kỳ này liên quan đến tội LDTNCĐTS có Nghị định số 32-NĐ ngày 06/4/1952 của Bộ tư pháp quy định đường lối xét xử các tội trộm cắp, lừa đảo, biển thủ tài sản, bội tín, Thơng tư 442-TTg, ngày 19/1/1955 của Thủ tướng Chính phủ, quy định thống nhất một số tội phạm, trong đó có tội LDTN CĐTS với

Đặc biệt, bước tiến trong lịch sử lập pháp nước ta giai đoạn này là việc ngày 21/10/1970, Ủy ban thường vụ Quốc hội thông qua hai Pháp lệnh trừng trị các tội xâm phạm tài sản công dân, và tài sản xã hội chủ nghĩa, trong đó có tội LDTN CĐTS. Cụ thể:

- Pháp lệnh số 149-LCT ngày 21/10/1970 về trừng trị các tội xâm phạm tài sản XHCN, Tại Điều 11 Pháp lệnh số 149-LCT ngày 21/10/1970 về trừng trị các tội xâm phạm tài sản XHCN có quy định như sau:

Điều 11. Tội lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản xã hội chủ nghĩa 1. Kẻ nào nhận tài sản xã hội chủ nghĩa để giữ, vận chuyển, gia công, sửa chữa hoặc để làm một việc gì khác mà lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt, bớt xén hoặc đánh tráo tài sản đó thì bị phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm.

2. Phạm tội trong những trường hợp sau đây:...

3. Phạm tội trong trường hợp số tài sản bị xâm phạm rất lớn hoặc có nhiều tình tiết nghiêm trọng, hoặc gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm”.

- Pháp lệnh số 150-LCT ngày 21/10/1970 về trừng trị các tội xâm phạm tài sản riêng của công dân, cụ thể:

Điều 11. Tội lạm dụng tín nhiệm để chiếm đoạt tài sản riêng của công dân. 1. Kẻ nào nhận tài sản riêng của công dân để giữ, vận chuyển, gia công, sửa chữa hoặc để làm một việc gì khác mà lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt, bớt xén hoặc đánh tráo tài sản đó thì bị phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.

2. Phạm tội trong những trường hợp sau đây:...”.

Như vậy đối với tội LDTNCĐTS, pháp luật thời kỳ này chia làm 2 tội riêng căn cứ vào tài sản bị chiếm đoạt là của công dân hay của nhà nước. Tuy

12 Thông tư 442-TTg, ngày 19/1/1955 của Thủ tướng Chính phủ

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

nhiên, TNHS đối với việc xử lý tài sản xã hội chủ nghĩa nghiêm khắc hơn so với tài sản của công dân, thể hiện tầm quan trọng của các quan hệ sở hữu và chế độ XHCN, góp phần xây dựng CNXH tại miền Bắc.

Với chiến thắng mùa xuân năm 1975, miền Nam được hồn tồn giải phóng, đất nước thống nhất. Ngày 15/3/1976, Chính phủ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam ban hành Sắc luật số 03/SL-1976 quy định về các tội phạm và hình phạt được áp dụng ở miền Nam Việt Nam, có quy định về các tội xâm phạm sở hữu, trong đó có hành vi “bội tín” (lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản”. Tại điểm b, Điều 4 Sắc luật số 03-Sl/76 quy định như sau: Phạm các tội chiếm đoạt tài sản khác như trộm cắp, tham ơ, lừa đảo, bội tín, cướp giật, cưỡng đoạt, chiếm giữ trái phép thì bị phạt tù từ 6 tháng đến 7 năm. Trường hợp nghiêm trọng thì bị phạt tù đến 15 năm. Tại điểm b, Điều 8 Sắc luật 03-SL/76 quy định về tội xâm phạm đến tài riêng của công dân như sau: Phạm các tội chiếm đoạt tài sản như trộm cắp, lừa đảo, bội tín, cướp giật, chiếm giữ trái phép thì bị phạt tù 3 tháng đến 3 năm.

Đến tháng 4/1976, Bộ Tư pháp đã ra Thông tư số 03/BTP/TT giải thích hành vi bội tín đã định nghĩa “Bội tín (hoặc lạm dụng tín nhiệm) khác với lừa đảo... Sau khi đã nhận được một cơng việc nào đó (qua thoả thuận miệng, hoặc qua ký kết hợp đồng...) kẻ được giao tài sản đã không thực hiện được nghĩa vụ cam kết, lại lợi dụng

Như vậy, pháp luật thời kỳ trước khi ban hành BLHS năm 1985, mặc dù các quy định về tội LDTNCĐTS còn sơ khai nhưng là cơ sở vững chắc cho việc pháp điển hố tại BLHS năm 1985.

1.3.2. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1985

Trên cơ sở kế thừa hai Pháp lệnh số 149-LCT ngày 21/10/1970 và Pháp Lệnh số 150-LCT ngày 21/10/1970, BLHS năm 1985, tội LDTNCĐTS được chia làm hai tội danh phụ thuộc vào đối tượng là tài sản xã hội chủ nghĩa hay của công dân. Cụ thể: Tội LDTNCĐTS xã hội chủ nghĩa, được quy định tại Điều 135, Chương 4, BLHS năm 1985.

13 Thông tư số 03- SL-BTP-TT ngày 15/4/1976 của Bộ Tư pháp hướng dẫn thi hành Sắc luật số 03 t

14 Bộ Tư Pháp, Thông tư số 03/BTP/TT tháng 4 năm 1976

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

“Điều 135. Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản xã hội chủ nghĩa. 1- Người nào lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản xã hội chủ nghĩa thì bị phạt cải tạo khơng giam giữ đến hai năm hoặc bị phạt tù từ sáu tháng đến năm năm.

2- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ ba năm đến mười hai năm:...

3- Phạm tội trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ mười năm đến hai mươi năm”

Và tội LDTNCĐTS của công dân được quy định tại Điều 158, Chương 6, BLHS năm 1985:

“Điều 158. Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản của công dân. 1- Người nào lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản của người khác thì bị phạt cải tạo khơng giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm.

2- Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ hai năm đến mười hai năm:a) Chiếm đoạt tài sản có giá trị lớn;b) Tái phạm nguy hiểm

Như vậy, so với các quy định tương ứng của các văn bản pháp luật đã được ban hành trước năm 1985 thì tại Điều 135 và Điều 158 BLHS năm 1985 đã quy định rõ ràng và cụ thể, có tính bao quát được những hành vi LDTNCĐTS xã hội chủ nghĩa và hành vi phạm tội LDTNCĐTS của công dân.

1.3.3. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1999

Bộ luật hình sự năm 1999 đã thể chế hóa những chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước trong giai đoạn mới. So với BLHS năm 1985 thì BLHS năm 1999 có những thay đổi toàn diện hơn thể hiện sự phát triển mới của Luật hình sự Việt Nam. Theo đó, các tội xâm phạm sở hữu quy định tại chương XIV là các tội được sát nhập từ các tội xâm phạm sở hữu Xã hội chủ nghĩa quy định tại chương IV và các tội xâm phạm sở hữu của công dân quy định tại chương VI BLHS năm 1985. Trong đó, tội LDTN CĐTS quy định tại Điều 140 BLHS năm 1999 là tội được nhập từ tội LDTN CĐTS của công dân quy định tạ Điều 158, tội LDTN CĐTS Xã hội chủ nghĩa quy định tại

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

Điều 135 BLHS năm 1985. Điều 140 BLHS năm 1999 đựợc quy định cụ thể như sau:

Điều 140. Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

1. Người nào có một trong những hành vi sau đây chiếm đoạt tài sản của người khác có giá trị từ một triệu đồng đến dưới năm mươi triệu đồng hoặc dưới một triệu đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản, chưa được xố án tích mà cịn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ ba tháng đến ba năm:

a) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó;

b) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản

Như vậy, có thể thấy quy định tại Điều 140 BLHS năm 1999 đã có có nhiều quy định mới hơn, đặc biệt trong cấu thành cơ bản, nhà làm luật quy định giá trị tài sản bị chiếm đoạt làm ranh giới giữa hành vi bị coi là tội phạm với hành vi chỉ bị xử phạt vi phạm hành chính, các quy định định khung hình phạt cũng rõ ràng hơn. So với quy định trong BLHS năm 1985 thì Điều 140 BLHS năm 1999 được quy định theo hướng nhẹ hơn, trừ khoản 4 của Điều 140 có mức cao nhất của khung hình phạt nặng hơn tội Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản của cơng dân.

1.3.4. Pháp luật hình sự về tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản theo quy định của Bộ luật hình sự năm 2015

Bộ luật hình sự năm 2015 được Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XIII, kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27 tháng 11 năm 2015. BLHS năm 2015 ra đời đánh dấu một bước tiến quan trọng, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho cuộc đấu tranh phịng, chống tội phạm có hiệu quả. Những thay đổi về tư duy lập pháp được thể hiện qua sự thay đổi của nhiều Chương trong

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

BLHS trong đó có những thay đổi đáng kể về các tội xâm phạm sở hữu, và theo đó Tội LDTNCĐTS được quy định cụ thể như sau:

Điều 175. Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

1. Người nào thực hiện một trong những hành vi sau đây chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 4.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 4.000.000 đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 174 và 290 của Bộ luật hình sự, chưa được xóa án tích mà cịn vi phạm hoặc tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại hoặc tài sản có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng rồi dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản đó hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình khơng trả;

b) Vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp dẫn đến khơng có khả năng trả lại tài sản;

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm: a) Có tổ chức; b) Có tính chất chun nghiệp; c) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng; d) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức; đ) Dùng thủ đoạn xảo quyệt; e) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm: a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng; b) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.

4. Phạm tội chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

5. Người phạm tội cịn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

[13]

So với Điều 140 BLHS 1999 thì Điều 175 BLHS 2015 đã có những thay đổi mang tính hồn thiện hơn, cụ thể:

Thứ nhất, thay đổi về nội hàm của khái niệm “hành vi lạm dụng tín nhiệm

chiếm đoạt tài sản”

So với Điều 140 BLHS năm 1999, ngoài 03 loại hành vi khách quan thì Điều 175 BLHS năm 2015 đã bổ sung thêm 01 loại hành vi khách quan đó là

hành vi “đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố

tình khơng trả”.Đây chính là một bước hồn thiện rõ rệt của BLHS năm 2015 so

với BLHS sự năm 1999, bởi hành vi “cố tình khơng trả” là hành vi vi phạm nghĩa vụ trả lại tài sản được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp, hành vi này làm cho chủ tài sản mất hẳn khả năng thực hiện quyền sở hữu của mình trên thực tế và tạo cho chủ thể (vay, mượn, thuê… tài sản) khả năng chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản đó như tài sản của mình. Như vậy, hành vi đó là hành vi chiếm đoạt và mang bản chất của hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Tuy vậy, hành vi này chưa được quy định là một hành vi khách quan của tội lạm dụng tín nhiệm tài sản chính là một bất cập của BLHS năm 1999. BLHS năm 2015 đã hình sự hóa hành vi nói trên, khơng chỉ là một bước hoàn thiện quy định của pháp luật hình sự về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản, mà qua đó cịn tạo cơ sở pháp lý để đấu tranh với các thực trạng đang rất “nóng bỏng” hiện nay như: “quỵt nợ”, “vỡ tín dụng”, “địi nợ thuê”…

Bên cạnh đó, khoản 1 Điều 175 BLHS năm 2015 còn bỏ chữ “để” trong cụm từ “dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản đó” tại khoản 1 Điều 140 BLHS năm 1999, thành “dùng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản đó”, đây

cũng là một bước tiến của BLHS năm 2015, nhằm tránh việc dấu hiệu chiếm

đoạt trong tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản bị nhầm lẫn thành “mục

đích chiếm đoạt” thay vì là “hành vi chiếm đoạt được” như đúng bản chất pháp

lý của tội này.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

Thứ hai, thay đổi về các dấu hiệu định khung hình phạt

Điều 175 BLHS năm 2015 không quy định các tình tiết tại các Điểm e

khoản 2, điểm b khoản 3, điểm b khoản 4 Điều 140 BLHS năm 1999 như:“gây

hậu quả nghiêm trọng”, “gây hậu quả rất nghiêm trọng”, “gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng” làm tình tiết định khung hình phạt đây cũng chính là một điểm

mới mang tính tiến bộ của BLHS năm 2015, bởi lẽ những“hậu quả nghiêm

trọng” hay “rất nghiêm trọng”, “đặc biệt nghiêm trọng” như trên mang tính

khơng cụ thể, nếu quy định là dấu hiệu định khung như BLHS năm 1999, thì sẽ dẫn đến việc phải có văn bản hướng dẫn dưới luật trong khi luật hình sự thì phải cụ thể và rõ ràng, dễ hiểu để mọi người đều có thể hiểu và thi hành, tránh phát sinh nhiều văn bản hướng dẫn dưới luật.

Bên cạnh đó, điểm b khoản 2 Điều 175 BLHS năm 2015 quy định thêm

tình tiết “phạm tội có tính chất chun nghiệp” làm tình tiết định khung hình

phạt, quy định này là hợp lý và cần thiết, phù hợp với tình hình thực tiễn áp dụng pháp luật hiện nay.

Thứ ba, thay đổi về các mức hình phạt

Các mức hình phạt quy định tại khoản 3, 4, 5 Điều 175 BLHS năm 2015 đều theo hướng có lợi hơn cho người phạm tội so với khoản 3, 4, 5 Điều 140 năm 1999. Khoản 3 Điều 140 năm 1999 quy định mức hình phạt từ 07 năm đến 15 năm tù, khơng có khoảng giao thoa với khoản 2. Còn khoản 3 Điều 175 BLHS năm 2015 quy định mức hình phạt từ 05 năm đến 12 năm tù, có khoảng giao thoa với khoản 2 Điều 175 BLHS năm 2015 và nhẹ hơn khoản 3 Điều 140 BLHS năm 1999.

Khoản 4 Điều 140 BLHS năm 1999 quy định mức hình phạt từ 12 năm đến 20 năm tù hoặc tù chung thân. Khoản 4 Điều 175 BLHS năm 2015 quy định mức hình phạt từ 12 năm đến 20 năm tù, không áp dụng tù chung thân, có lợi hơn cho người phạm tội so với khoản 4 Điều 140 BLHS năm 1999,

Khoản 5 Điều 175 BLHS năm 2015 về cơ bản là giống với khoản 5 Điều 140 BLHS năm 1999, chỉ khác ở chỗ: Khoản 5 Điều 140 BLHS năm 1999 quy định hình phạt “bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm” có thể được áp dụng đồng thời với hình phạt

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

“bị tịch thu một phần hoặc tồn bộ tài sản”, tức là người phạm tội có thể vừa bị mất tài sản lại vừa bị “mất nghề”, nhưng theo khoản 5 Điều 175 BLHS năm 2015, thì chỉ được áp dụng một trong hai hình phạt bổ sung này, như vậy là nhân đạo hơn với người phạm tội.

Như vậy, có thể nói, đối với tội LDTNCĐTS quy định BLHS năm 2015 có

nhiều điểm mới mang tính khoa học, hợp lý, cụ thể, rõ ràng, nhân đạo và hoàn thiện hơn hơn so với BLHS năm 1999.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1

Tội LDTNCĐTS là một trong những tội phạm xảy ra khá phổ biến trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường hiện nay. Tội phạm xảy ra đã gây nhiều biến động trong xã hội, làm thiệt hại đến tài sản Nhà Nước, tổ chức cũng như tài sản của công dân. Việc nghiên cứu nhứng vấn đề lý luận và pháp luật về tội danh này có vai trị quan trọng nhằm hồn thiện hơn về mặt lý luận và thực tiễn.

Trong Chương 1 của luận văn, tác giả đã làm sáng tỏ những vấn đề về mặt lý luận như:

Một là, Luận văn đã phân tích khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội

LDTNC ĐTS trên cơ sở đó luận văn đã đưa ra khái niệm về tội LDTNCĐTS khá hoàn chỉnh.

Hai là, Phân biệt tội LDTNCĐTS với một số tội danh dễ nhầm lẫn trong

BLHS như tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tội lạm dụng chức vụ chiếm đoạt tài sản; hay phân biệt tội LDTNCĐTS với các giao dịch dân sự.

Ba là, luận văn cũng thống kê, phân tích lịch sử hình thành và phát triển

tội LDTNCĐTS từ sau cách mạng tháng 8 năm 1945 đến quy định của BLHS năm 2015.

69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM69Thursday, June 13, 20249:12:00 PM9:12:00 PM

69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM69Thursday, June 13, 20249:12:01 PM9:12:01 PM

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

</div>

tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo luật hình sự việt nam

<b>BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH </b>

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

<b>BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH </b>

<b>TỘI LẠM DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN THEO LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM </b>

<b>Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự Định hướng nghiên cứu </b>

<b>Mã số: 8083104 </b>

<b>Người hướng dẫn khoa học : TS. Lê Tường Vy </b>

<b>TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022</b>

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

<b>LỜI CAM ĐOAN </b>

<b>Người cam đoan </b>

<b>Nguyễn Đình Khang </b>

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

<b>MỤC LỤC </b>

<b>PHẦN MỞ ĐẦU ... 1 CHƯƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ TỘI LẠM </b>

<i><b>DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT TÀI SẢN TRONG LUẬT HÌNH SỰ .. 7 </b></i>

<b>1.1. Khái niệm và các dấu hiệu pháp lý của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ... 7 </b>

<i>1.1.1. Khái niệm của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ... 7 1.1.2. Các dấu hiệu pháp lý của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản .. 9 </i>

<b>1.2. Phân biệt tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với một số tội phạm khác trong Luật hình sự Việt Nam ... 14 </b>

<b>1.3. Khái quát về lịch sử hình thành, phát triển tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam ... 19 </b>

<i><b>KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ... 28 </b></i>

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

<b>CHƯƠNG 2. THỰC TIỄN ÁP DỤNG VÀ NHỮNG KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH TỘI LẠM DỤNG TÍN NHIỆM CHIẾM ĐOẠT </b>

<i><b>TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM ... 29 </b></i>

<b>2.1. Thực trạng áp dụng pháp luật hình sự đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trong luật hình sự Việt Nam ... 29 </b>

<b>2.2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản ... 47 </b>

<i><b>KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ... 59 KẾT LUẬN ... 60 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO </b></i>

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

<b>PHẦN MỞ ĐẦU </b>

<b>1. Lý do chọn đề tài </b>

<i><b>Từ những nhận thức trên, tác giả mạnh dạn chọn đề tài “Tội lạm dụng tín </b></i>

<i><b>nhiệm chiếm đoạt tài sản theo luật hình sự Việt Nam” làm luận văn thạc sỹ. </b></i>

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

<b>2. Tình hình nghiên cứu đề tài </b>

<i>2.1. Sách chun khảo, giáo trình </i>

<i><b>- PGS.TS. Cao Thị Oanh chủ biên, “Các tội phạm sở hữu có tính chất </b></i>

<i>chiếm đoạt tài sản”, năm 2015, Nxb. Tư pháp, Hà Nội. Cơng trình đã nghiên </i>

<i>- GS.TS. Võ Khánh Vinh, “Lí luận về định tội danh”, 2013, Nxb. Khoa </i>

<i>- TS.Trần Văn Biên & TS.Đinh Thế Hưng, Bình luận khoa học Bộ luật </i>

<i>hình sự năm 2015, 2019, Nxb.Thế Giới. Trong cơng trình này đồng tác giả đã </i>

phân tích và bình luận tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản dưới góc độ quy định của BLHS năm 2015.

Ngồi ra cịn kể đến các Giáo trình như :Trường Đại học luật Hà

<i>Nội(2007), Giáo trình luật hình sự Việt Nam, Tập 2, Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội; Trường Đại học luật Tphcm, Giáo trình luật hình sự Việt Nam Phần các tội </i>

<i>phạm,(2020) NXB. Hồng Đức. 2.2. Các luận án, luận văn </i>

<i>- Luận án tiến sỹ luật học “Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản từ </i>

<i>thực tiễn TPHCM” Dương Thị Hải Yến- Học viện KHXH, năm 2018. Luận án </i>

đã phân tích làm rõ những vấn đề lý luận, quy định của pháp luật về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và thực trạng định tội danh, quyết định hình phạt

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

đối với tội phạm này tại TP. Hồ Chí Minh từ năm 2006-2016 đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả điều tra, truy tố xét xử tội lạm dụng chiếm đoạt tài sản từ thực tiễn TPHCM.

<i>- Luận văn thạc sỹ của Vũ Thị Oanh Kiều, “Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm </i>

<i>đoạt tài sản theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hà Nội”, </i>

<i><b>năm 2017, Học viện Khoa học xã hơi ; Hồng Thị Kim Chi(2017), Định tội danh </b></i>

<i>Tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh, Học viện khoa học xã hội, Hà Nội. Hai luận </i>

<i>2.3. Các bài báo khoa học </i>

Ngồi các cơng trình nghiên cứu nêu trên, cịn rất nhiều bài viết trên các tạp chí

chuyên ngành, như Tạp chí Kiểm sát của Viện kiểm sát nhân dân Tối cao, Tạp chí Tịa Án nhân dân, trên rất nhiều số đã đề cập đến loại tội này trên nhiều

<i>góc độ, khía cạnh khác nhau như:Trần Duy Bình(2002), “Tội Lạm dụng tín </i>

<i>Lê Văn Luật “Bà Phạm Thị D có phạm tội lạm dụng tín nhiệm CĐTS hay </i>

tạp chí Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Số13/2014;…

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

<b>3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu </b>

<i>3.1. Mục đích nghiên cứu </i>

<i>3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu </i>

Để đạt được mục đích đã được xác định như trên, đề tài cần phải thực hiện các nhiệm vụ cụ thể sau:

- Phân tích làm rõ một số vấn đề lý luận, pháp luật về tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo pháp luật hình sự Việt Nam.

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

- Đề xuất các giải pháp bảo đảm định tội danh và quyết định hình phạt đúng đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

<b>4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu </b>

<i>4.1. Đối tượng nghiên cứu </i>

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng pháp luật về định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản

<i>4.2. Phạm vi nghiên cứu </i>

- Về mặt thực tiễn, đề tài giới hạn nghiên cứu thực tiễn định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trên phạm vi cả nước giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2020.

Luận văn cũng giới hạn việc nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật ở hai hoạt động chính là định tội danh và quyết định hình phạt đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản trên phạm vi cả nước.

<b>5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu </b>

69hghieh euu eohg tae ke toah bah hahg va xae dihh ket pua kihh dochh euc eohg ty eo uhah xuat hhau khau 3 2 hoc bihhThursday, June 13, 2024

- Phương pháp thống kê được sử dụng để thu thập và tổng hợp các số liệu về thực trạng áp dụng của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản nhằm đánh giá tình hình tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.