Máy điều hoà nhiệt độ potx

Máy điều hoà nhiệt độ là một cái bơm nhiệt. Nó truyền nhiệt từ nơi có
nhiệt độ thấp (nguồn nhiệt) sang nơi có nhiệt độ cao (nơi thoát nhiệt), ngược lại với sự
truyền nhiệt tự nhiên.
Ở những vùng khí hậu nóng quanh năm như miền Nam Việt Nam thì máy ĐHNĐ chỉ
bơm nhiệt theo một chiều duy nhất là từ trong nhà ra ngoài trời, nên thường gọi là máy
lạnh. Ở miền Bắc Việt Nam, máy ĐHNĐ bơm nhiệt theo hai chiều: mùa hè bơm nhiệt từ
trong nhà ra ngoài trời, mùa đông bơm nhiệt từ ngoài trời vào trong nhà.
Giới hạn
Máy ĐHNĐ chỉ làm việc được khi nơi thoát nhiệt không nóng hơn 48 và nguồn nhiệt ℃
không lạnh hơn 5 ; vượt quá giới hạn đó thì máy ĐHNĐ không bơm nhiệt được. Như ℃
vậy, mở máy lạnh khi ngoài trời nóng khoảng 48 thì chỉ tốn điện vô ích. Tương tự, nếu℃
nhiệt độ ngoài trời trong mùa đông thấp hơn 5 thì mở máy ĐHNĐ cũng vô ích. Một số℃
máy ĐHNĐ sẽ tự động ngừng làm việc khi phát hiện ra tình trạng quá giới hạn đó. Có khi
nhiệt độ không khí ngoài trời chưa tới 48 nhưng giàn nóng bị nắng rọi hoặc không đủ ℃
thoáng để thoát hơi nên nóng lên, do đó nên che nắng và thoát hơi cho giàn nóng.
Công suất và hiệu suất
Công suất của máy ĐHNĐ thường được ghi theo đơn vị Btu/h. British thermal unit (Btu
hay BTU): năng lượng cần thiết để 1 pound (454g) nước tăng lên 1 . 1Btu ≈ 1055J = ℉
0,293Wh. Máy ĐHNĐ nhỏ nhất thường thấy ở Việt Nam có công suất 9.000Btu/h
(≈2,6375KW). Ở các nước khác có bán máy ĐHNĐ nhỏ hơn (khoảng 4.000-5.000Btu/h
vừa đủ dùng cho 1 phòng khoảng 45m³ hay 15m²). Có lẽ ghi theo Btu/h thì có con số
9.000 đẹp hơn số 2,6375KW nên nhà sản xuất chỉ ghi theo Btu/h, mặc dù phần lớn người
tiêu dùng Việt Nam không biết Btu/h là gì.
Một đơn vị khác liên quan đến máy lạnh là ton of refrigeration (tấn lạnh); đó là lượng
nhiệt làm tan một short ton (907KG) nước đá chia cho số giây trong một ngày, một tấn
lạnh tương đương 12.000Btu/h.
Số Btu/h đó là công suất truyền nhiệt giữa hai phần của máy ĐHNĐ chứ không phải công
suất tiêu thụ điện của máy. Công suất tiêu thụ điện của máy ĐHNĐ 9.000Btu/h khoảng
0,97KW; tức là hiệu suất của máy khoảng 2,72 lần. Máy tốt hơn-ít hao điện hơn thì hiệu
suất có thể lên đến hơn 3 lần. Máy (có công suất) lớn hơn thường có hiệu suất cao hơn.
Thật ngạc nhiên là nhiều người (kể cả ở các nước Đông Nam Á và Mỹ) dùng đơn vị ngựa

để chỉ công suất máy lạnh, 1 ngựa tương đương 9.000Btu/h (sic); mặc dù không có gì cho
thấy sự liên quan giữa 1 HP và 9.000Btu/h và 0,97KW.
Máy lạnh inverter
Các máy lạnh đời mới có mạch điện inverter, để điều chỉnh giảm được công suất, tạo cảm
giác dễ chịu cho người dùng. Nhờ giảm được công suất nên khi đã đạt đến nhiệt độ đã
chọn trước, máy lạnh inverter sẽ tự giảm công suất sao cho lượng nhiệt bơm ra ngoài
đúng bằng lượng nhiệt truyền vào phòng và sinh ra trong phòng, như vậy nhiệt độ trong
phòng sẽ không thay đổi, rất dễ chịu cho người dùng. Còn loại máy lạnh thường sẽ ngưng
bơm khi đã đạt đến nhiệt độ đã chọn, và lượng nhiệt bên ngoài truyền vào phòng cũng
như sinh ra trong phòng sẽ làm nhiệt độ trong phòng tăng lên từ từ; khi nhiệt độ tăng cao
hơn nhiệt độ đã chọn 1 độ, máy lạnh sẽ bắt đầu bơm nhiệt trở lại với công suất cố định
của nó; vậy là nhiệt độ trong phòng sẽ lên xuống đều đặn quanh nhiệt độ đã chọn. Mặc dù
nhiệt độ trong phòng chỉ thay đổi có 1 độ, nhưng những người nhạy cảm cũng sẽ cảm
thấy không dễ chịu lắm.
Làm khô không khí
Một tác dụng phụ của máy lạnh là làm giảm độ ẩm không khí trong phòng, làm cho
người cảm thấy dễ chịu hơn. Độ ẩm tương đối thích hợp cho người ở trong khoảng 30%
tới 60%. Hầu hết các máy lạnh thời nay đều có chế độ làm khô không khí. Tuy nó thật sự
làm giảm lượng hơi nước trong không khí nhưng nó không có bộ phận đo độ ẩm không
khí, không có cách kiểm soát độ ẩm tương đối. Do đó nó chỉ làm việc theo một chu trình
cố định là chạy máy bơm trong vài phút rồi ngừng bơm trong vài phút. Trong những phút
máy bơm chạy, hơi nước trong không khí được làm lạnh trong máy sẽ ngưng tụ lại và
chảy ra khỏi phòng theo ống dẫn. Tỉ lệ giữa thời gian chạy và thời gian ngừng máy bơm
thay đổi theo nhiệt độ người dùng chọn trên bộ điều khiển từ xa. Với một ẩm kế rẻ tiền
của Trung Quốc (ẩm kế và nhiệt kế chỉ kim, vỏ nhựa, giá 50.000₫), ta có thể dễ dàng thấy
tác dụng phụ của máy lạnh. Độ ẩm tương đối trong mùa mưa ở Sài Gòn thay đổi trong
khoảng 65% vào lúc trưa nắng tới 100% vào lúc sáng sớm.
Trong giờ làm việc buổi sáng, độ ẩm tương đối ngoài trời khoảng hơn 70%, trong phòng
làm việc có nhiều người và máy tính toả nhiệt nên máy lạnh chạy liên tục và nhiệt độ
trong phòng khoảng 26-28 , độ ẩm khoảng 45-60%. ℃

Sau 10 giờ tối, độ ẩm tương đối ngoài trời khoảng 80%, máy lạnh chạy chế độ làm khô
không khí trong phòng chỉ làm giảm độ ẩm xuống khoảng 70%.
Dùng sai!
Rất nhiều người dùng máy lạnh tưởng rằng chọn mức nhiệt độ thấp hơn trên bộ điều
khiển từ xa (ĐKTX) sẽ làm máy chạy mạnh hơn (tăng công suất) và phòng mau mát hơn.
Điều này chỉ đúng khi dùng máy lạnh inverter, không đúng khi dùng các loại máy lạnh
thường; mà phần lớn máy lạnh đang dùng đều không phải loại inverter. Ngay cả khi dùng
loại máy lạnh inverter thì điều trên cũng chỉ đúng trong một giới hạn nhỏ thôi, máy chỉ có
thể giảm bớt công suất chứ không thể tăng công suất quá khả năng của nó. Khi thấy trong
phòng không mát thì sẽ có người cầm ngay lấy bộ ĐKTX và chọn xuống 16 ! Họ ℃
không biết rằng công suất của máy lạnh là có hạn, khi trong phòng không đủ mát tức là
máy lạnh không đủ sức làm mát cho phòng, dù cho chọn nhiệt độ 25 hay 16 cũng ℃ ℃
không thể thay đổi nhiệt độ thực tế.
Trong trường hợp máy lạnh đủ công suất làm mát phòng thì nó cũng cần 15-30 phút để
giảm nhiệt độ trong phòng bớt 1 , nhiều người mở máy lên được vài phút chưa thấy ℃
mát liền lấy bộ ĐKTX và chọn xuống 16 cho mau mát! Đó cũng là cách dùng sai, dù ℃
cho chọn nhiệt độ 25 hay 16 thì phòng cũng không mau mát hơn. Trong trường hợp ℃ ℃
này, chọn nhiệt độ 16 còn tự gây phiền là sau đó lại phải mất công cầm bộ ĐKTX để ℃
tăng nhiệt độ lên và máy đã tốn không ít điện để làm mát phòng quá mức.
Một cách dùng sai khác nữa là chọn nhiệt độ xuống thấp hơn để bù cho những nguồn
nhiệt trong phòng. Ví dụ: khi có ít người trong phòng thì chọn nhiệt độ 25 , khi có thêm℃
người hay thêm máy trong phòng thì chọn nhiệt độ 20 . Đúng ra thì người dùng không ℃
phải làm việc bù đó; máy lạnh sẽ tự làm bằng cách chạy máy nén nhiều thời gian hơn,
nghỉ ít hơn. Nếu máy nén cứ chạy liên tục không nghỉ có nghĩa là nó đã làm việc hết công
suất rồi, có chỉnh xuống 16 cũng không mát hơn tí nào. ℃
Tất cả những thói quen sai đó là do người dùng không hiểu bản chất của máy ĐHNĐ.
Máy ĐHNĐ không giống cái quạt máy. Ta có thể thấy tác dụng ngay khi ta điều chỉnh
tốc độ quạt máy, nhưng ta không thể thấy tác dụng ngay khi ta chỉnh nhiệt độ ở máy
ĐHNĐ. Bộ ĐKTX đã làm cho người ta ít dùng đến tay chân, lại còn làm cho người dùng
hiểu sai bản chất của máy!

Người quen ở vùng nhiệt đới sẽ hoàn toàn cảm thấy dễ chịu trong nhiệt độ khoảng 25-
27 , đặt máy lạnh dưới 25 là phí điện và thậm chí có thể gây bệnh. ℃ ℃
Cũng có nhiều người muốn có cảm giác thật lạnh nên chọn nhiệt độ thấp nhất rồi mặc áo
ấm vào! Rất thường gặp các trường hợp này ở những nơi công cộng: nơi mà người dùng
máy lạnh không phải là người trả tiền điện.
Một số thợ điện lạnh thường khuyên người dùng tiết kiệm điện bằng cách chọn nhiệt độ
thấp nhất! Họ giải thích rằng khi chọn nhiệt độ thấp nhất thì máy nén sẽ chạy liên tục với
một cường độ dòng điện ổn định nên mức tiêu thụ điện cũng đều đặn; nếu chọn nhiệt độ
cỡ 25 trở lên thì máy nén sẽ có lúc nghỉ, có lúc chạy, mỗi lần chạy lại thì dòng điện ℃
khởi động lớn gấp 4-5 lần dòng điện bình thường nên rất hao điện! Nhưng họ không chịu
tính kỹ rằng dòng điện khởi động đó chỉ cao trong 1-2 giây mà thôi, tính ra thì thời gian
khởi động đó chỉ hao điện bằng 5-10 giây chạy bình thường, rất ít so với hàng chục phút
máy nén được nghỉ trước đó.
Như vậy tiết kiệm điện kiểu lạ đời trên thật hại điện và còn hại luôn sức khoẻ người dùng
lẫn tuổi thọ máy.
Một cách dùng máy lạnh hại điện khác nữa là mở máy lạnh cho mát và mở cửa sổ cho
thoáng, vừa thoáng vừa mát mới thích! Với khí hậu nhiệt đới như ở Việt Nam, nhiệt độ
không khí bên ngoài có thể cao hơn nhiệt độ trong phòng đến 10 , mở cửa sổ ra thì ℃
lượng nhiệt truyền vào phòng rất lớn, máy lạnh phải tốn rất nhiều điện để bơm lượng
nhiệt đó trở ra ngoài.
Nếu cần thay đổi không khí để làm thoáng trong phòng thì nên gắn một quạt hút gió ở nơi
nóng nhất trong phòng. Quạt hút không khí trong phòng và đẩy ra ngoài; không khí ngoài
trời sẽ tự tìm lối vào phòng qua các khe cửa. Cần chọn cỡ quạt hút vừa đủ để làm thoáng
phòng, quạt lớn quá cũng sẽ gây hao điện do có quá nhiều không khí nóng vào phòng.
Nếu không chọn được quạt hút đủ nhỏ thì có thể cho quạt chạy cầm chừng (vừa chạy vừa
nghỉ); hoặc không gắn quạt hút mà thỉnh thoảng mở cửa một lúc cho thoáng rồi đóng lại.
Những máy lạnh kiểu cửa sổ (máy lạnh một khối, gắn trên tường, phần lạnh trong phòng,
phần nóng ngoài phòng) có sẵn chức năng thông gió, không cần gắn quạt hút trong
phòng. Trên máy lạnh đó có một cần gạt để đóng mở một lỗ thông gió nhỏ chừng 25-
30cm². Khi mở lỗ ra, một phần không khí trong phòng sẽ bị đẩy ra ngoài qua lỗ đó.

Một cách dùng sai nữa là gắn máy lạnh quá cao hoặc quá thấp. Khi máy lạnh chạy, nó sẽ
làm mát phần không khí bên dưới nó, phần không khí bên trên nó thì không được làm
mát. Trong văn phòng hay nhà ở thì người ta chỉ cần làm mát từ độ cao từ sàn lên đến
1,5m là đủ cho người ngồi hay nằm đều mát. Gắn máy lạnh quá cao thì phí điện. Những
nhà có trần cao đến 3m hoặc hơn mà gắn máy lạnh gần sát trần sẽ bị hao điện vô ích.
Ngoài ra gắn máy lạnh loại treo tường quá sát trần cũng làm cản luồng không khí đi vào
máy. Tuy nhiên gắn máy lạnh thấp xuống ngang tầm mắt thì đúng về kỹ thuật nhưng lại
không được đẹp mắt. Do đó các nhà sản xuất mới làm ra loại máy lạnh mặt gương hay
khung tranh. Gắn máy lạnh quá thấp thì người trong phòng chỉ thấy lạnh chân mà không
mát người. Loại máy lạnh một khối hay rơi vào tình trạng gắn quá thấp hoặc quá cao. Vì
nhà phố ở Việt Nam chỉ có thể gắn máy lạnh loại này ở mặt tiền, mà mặt tiền thì vốn đã
có cửa sổ và cửa đi chiếm gần hết nên chỉ có thể gắn máy lạnh dưới hoặc trên cửa sổ.
Về mặt độ cao thì loại máy lạnh tủ đứng là hợp lý nhất.
Một kinh nghiệm làm nguội giàn nóng
Ở nhà tôi có
một máy lạnh
cỡ
18.000BTU/h
kiểu rời. Giàn
lạnh của máy
đặt trong
phòng sinh
hoạt chung
của nhà;
phòng sinh
hoạt chung
này có thể tích
khoảng
180m³, rất
thích hợp cho

máy lạnh cỡ
này. Giàn
nóng đặt trong
cái khoang
nhỏ chừng 2m
rộng, 1,5m
cao, 0,7m sâu.
Cái khoang đó
có một mặt
thoáng, mặt đó
chỉ có 1
khoảng lá sách
cao chừng
0,45m nằm
theo chiều
rộng để thông
gió, trên
khoảng đó lợp
kính mờ (xem
hình bên phải).
Thiết kế cái khoang để giàn nóng máy lạnh như vậy để che ống và dây điện, tạo vẻ đẹp
bên ngoài cho chung cư, nhưng khoảng lá sách quá nhỏ và thấp không đủ để thoát hơi
nóng khi máy hoạt động. (Nhà này kiểu có gác nên chiều cao của khoang chỉ có 1,5m.
Những nhà kiểu không có gác thì cái khoang đó cao hơn và có thêm khoảng lá sách trên
khoảng lợp kính nên hơi nóng thoát ra được bằng sự đối lưu.)
Vì kín như vậy nên khi máy lạnh chạy, quạt thổi giàn nóng chỉ thổi được một ít không khí
nóng thoát ra ngoài, phần lớn không khí nóng luẩn quẩn trong khoang, chừng 30 phút sau
là nhiệt độ trong khoang tăng lên đến mức máy nén tự ngừng, chỉ còn quạt tiếp tục thổi
giàn nóng. Máy nén ngừng chạy thì trong nhà không mát nữa. Tôi đã dịch giàn nóng về
phía lá sách hết cỡ, còn cách chừng 8cm, vẫn không thoát nhiệt kịp. Mỗi lần bị rơi vào

tình trạng đó là phải tắt máy, đợi chừng một giờ cho giàn nóng nguội hẳn rồi mới mở
máy lại, thật là khổ!
Tôi cắt thùng
TV bằng bìa
ra, xếp thành
cái ống bọc
quanh khoảng
trống giữa
miệng quạt
thổi hơi nóng
ra và một nửa
khoảng lá
sách. Vậy là
hơi nóng thổi
từ giàn nóng
ra bị ép đi gần
hết theo cái
ống mới tạo
qua một nửa
khoảng lá sách
ra khỏi
khoang, không
khí nguội
ngoài trời sẽ bị
hút vào qua
một nửa
khoảng lá sách
còn lại (xem
hình bên trái)
để bù cho

lượng không
khí đã đi ra.
Kết quả: máy
nén chạy liên
tục cả giờ mà
khoang đó vẫn
nguội như
không khí ngoài trời, nguội hơn so với trường hợp đối lưu không khí. Giàn nóng càng
nguội thì hiệu suất bơm nhiệt càng cao, nhà mau mát hơn.
Rất may là tôi chỉ cần đặt một giàn nóng máy lạnh trong khoang này nên có thể chia đôi
khoảng lá sách, nếu có hai giàn nóng ở đó thì vô kế khả thi.